Μέσα στα Δωμάτια Θανάτου της Μοσούλης

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE News.

Στην Παλιά Πόλη, όπου το ISIS διατηρούσε το τελευταίο του προπύργιο, οι κάτοικοι έχουν ξεκινήσει σιγά-σιγά να επανέρχονται στην κανονικότητα – κάποιοι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων ελπίζουν να επισκευάσουν τα καταστήματά τους, ενώ οι οικογένειες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μείνουν στα κατεστραμμένα σπίτια τους. Έχουν στηθεί ορισμένες δεξαμενές νερού και προσωρινά έχουν ενωθεί πρόχειρα κάποια ηλεκτρικά καλώδια σε ορισμένους δρόμους, όμως η περιοχή δείχνει εγκαταλελειμμένη και, από κάποιες απόψεις, το μέρος δεν φαίνεται και πολύ διαφορετικό, από ό,τι ήταν αμέσως μετά τις μάχες.

Έχουν περάσει οκτώ μήνες και εξακολουθούν να υπάρχουν εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, πτώματα κάτω από τα συντρίμμια, κάνοντας τη ζωή αβάσταχτη για τις οικογένειες που έχουν επιστρέψει.

Τα πτώματα που βρίσκονται σε αποσύνθεση ανήκουν κυρίως σε ισλαμιστές μαχητές ή τις οικογένειές τους, καθώς πολλά από τα πτώματα των πολιτών που δεν ανήκουν στο ISIS έχουν ξεθαφτεί και αναγνωριστεί από συγγενείς ή από εργαζόμενους της Πολιτικής Προστασίας. Τα πτώματα που παραμένουν αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για την υγεία, όμως δεν υπάρχει πολιτική βούληση για την αντιμετώπιση του ζητήματος και η απομάκρυνσή τους είναι επικίνδυνη, δεδομένου ότι υπάρχουν πυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί στην περιοχή. Ωστόσο, ομάδες πολιτών πηγαίνουν εθελοντικά από σπίτι σε σπίτι, κάνοντας αυτήν τη μακάβρια δουλειά σε καθημερινή βάση.

Μια ομάδα εθελοντών έχει για υπεύθυνη τη Sroor al-Hosayni, μια 23χρονη πρώην νοσοκόμα. Πολλοί από την ομάδα της είναι ακόμη νεότεροι. Κάποιοι είναι φοιτητές ιατρικής, όμως οι περισσότεροι δεν έχουν εκπαιδευτεί στον χειρισμό των πτωμάτων. Μέχρι στιγμή, λένε ότι έχουν ξεθάψει και βάλει σε σακούλες περισσότερες από 350 σορούς, με τις οποίες κανείς άλλος δεν ήταν διατεθειμένος να ασχοληθεί. Τις τοποθέτησαν σε λευκές πλαστικές σακούλες για πτώματα, ώστε να μπορούν να συλλεχθούν εύκολα από φορτηγά του δήμου, επισημαίνοντάς τις για τυχόν εκρηκτικά που βρέθηκαν μαζί με κάποιο πτώμα.

«Είδαμε ότι υπήρχαν πτώματα παντού, στα σοκάκια και μέσα στα σπίτια», είπε η Hosayni. «Πήρα την ομάδα μου και ξεκινήσαμε να εφαρμόζουμε αυτήν την ιδέα, πηγαίνοντας να βοηθήσουμε τους δημοτικούς και τους κυβερνητικούς υπαλλήλους, ώστε να απομακρύνουν αυτά τα πτώματα προτού έρθει το καλοκαίρι και ξεκινήσουν να εξαπλώνονται αρρώστιες στην πόλη».

Στην αρχή, οι Αρχές διαμαρτυρήθηκαν, λέγοντάς της: «Δεν χρειάζεται να απομακρύνεις τα πτώματα του ISIS. Άστα εκεί να τα φάνε τα σκυλιά».

Η Hosayni απάντησε, «Όμως, δεν φτάνουν ένα-δυο σκυλιά, για να τα φάνε. Υπάρχουν χιλιάδες πτώματα».

Αφού καταγράψαμε με την κάμερά μας την ομάδα της Hosayni επί τω έργω, κοντά στο κατεστραμμένο τζαμί αλ Νούρι, την ακολουθήσαμε στο Αλ Μαϊντάν -τη γειτονιά της Παλιάς Πόλης που αποτέλεσε ο τελευταίο προπύργιο του ISIS-, όπου δούλευαν σε ένα συγκεκριμένο σημείο για εβδομάδες.

Τα ερείπια περίτεχνων σκαλιστών πέτρινων πορτών με καμάρες οδηγούν σε εσωτερικές αυλές, σαν διοράματα του πολέμου που έχουν παγώσει στον χρόνο. Ανθρώπινα πτώματα σε διαφορετικά στάδια αποσύνθεσης κείτονται ανάμεσα σε σκόρπια πυρομαχικά, σπασμένα σερβίτσια, πλαστικά φορτηγά-παιχνίδια και παρατημένα στρατιωτικά ρούχα.

Σε απόσταση 180 μέτρων προς τα δεξιά, η ομάδα μας έδειξε ένα κτίριο στις όχθες του ποταμού Τίγρη. Περνώντας μέσα από γκρεμισμένους τοίχους, φτάσαμε σε δύο σχεδόν ανέπαφα υπόγεια δωμάτια, με αμπαρωμένα παράθυρα με θέα στο ποτάμι. Στο πέρα δωμάτιο, το οποίο ήταν γεμάτο με μύγες και ανέδυε μια απερίγραπτη μπόχα, υπήρχαν δεκάδες πτώματα στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο, χωμένα τόσο βαθιά στο έδαφος που ήταν αδύνατον να μετρηθούν. Φαινόταν να είναι τα απομεινάρια μιας μαζικής εκτέλεσης.

Οι συλλέκτες πτωμάτων μας είπαν ότι υπήρχαν τουλάχιστον 100 πτώματα εκεί. Η ομάδα είχε ήδη απομακρύνει περισσότερα από 30, όμως είχαν σκάψει ελάχιστα τον σωρό με τα πτώματα.

Είδαμε πτώματα που έμοιαζαν παιδικά, αν και ήταν δύσκολο να το επιβεβαιώσουμε, δεδομένου του σταδίου αποσύνθεσης στο οποίο βρίσκονταν. Δεν είδαμε όπλα ή στρατιωτικό εξοπλισμό πάνω στα πτώματα. Η ομάδα μας είπε ότι διέκρινε τραύματα από σφαίρες στα κεφάλια τους.

Υπάρχουν αναφορές ότι ο ISIS είχε κλειδώσει μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε τέτοια δωμάτια, χρησιμοποιώντας τους ως ανθρώπινη ασπίδα κατά τις τελευταίες ημέρες των συγκρούσεων. Πολλές από αυτές τις οικογένειες σκοτώθηκαν από αεροπορικές επιδρομές του συνασπισμού - όμως αυτό το δωμάτιο ήταν ανέπαφο. Είναι πιθανό να εκτελέστηκαν από μαχητές του ISIS, όταν στένεψε ο κλοιός των κυβερνητικών δυνάμεων. Όμως δεν είναι ξεκάθαρο γιατί να σκότωνε το ISIS απλούς πολίτες κατά αυτόν τον τρόπο.

Υπάρχουν επίσης αναφορές που θέλουν τις ιρακινές δυνάμεις να έχουν εκτελέσει αιχμάλωτα μέλη του ISIS ακριβώς σε αυτήν τη γειτονιά. Σε κάποια πτώματα διακρίνονταν μούσια και μακριά μαλλιά, κάτι που έκανε τους συλλέκτες των πτωμάτων να πιστεύουν ότι κάποιοι μπορεί να ήταν άνδρες που ίσως είχαν σχέσεις με το ISIS. Όμως, μιλώντας στο VICE, ένας ανώτερος στρατιωτικός απέρριψε το ενδεχόμενο να κρύβονται οι ιρακινές δυνάμεις πίσω από τις δολοφονίες και μας είπε ότι ο χώρος είχε ήδη ερευνηθεί, χωρίς να παράσχει περαιτέρω πληροφορίες.

Ένας διεθνής οργανισμός που έχει καταγράψει περιπτώσεις όπου οι ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας έχουν κατηγορηθεί για εκτελέσεις είναι η Human Rights Watch.

Η Belkis Wille, επικεφαλής ερευνήτρια της Human Rights Watch, επισκέφτηκε την περιοχή μετά από εμάς. Μας είπε ότι δεν είχε λάβει γνώση για τη διεξαγωγή οποιασδήποτε έρευνας στον συγκεκριμένο χώρο, καθώς και ότι –όποιος και αν ήταν υπεύθυνος για τους θανάτους– η απομάκρυνση των αποδεικτικών στοιχείων ήταν ανησυχητική, δεδομένου ότι ενδεχομένως επρόκειτο για έναν χώρο όπου είχε τελεστεί έγκλημα πολέμου.

«Περιοχές όπως αυτή πρέπει να ερευνώνται από κατάλληλες ιατροδικαστικές ομάδες, οι οποίες τις ασφαλίζουν και διεξάγουν τις απαραίτητες αναλύσεις, ώστε να διαπιστωθεί εάν πρόκειται πράγματι για έναν χώρο όπου τελέστηκαν εγκλήματα πολέμου», είπε η Wille στο VICE News. «Παρά τις υποσχέσεις του Πρωθυπουργού στο τέλος των μαχών για διερεύνηση τυχόν παραβιάσεων, δεν έχουμε δει κανένα τέτοιο σημάδι, πράγμα που καθιστά τη διεξαγωγή ερευνών από τις ομάδες απαραίτητη. Το πραγματικό ερώτημα είναι, πότε ακριβώς έχασαν αυτοί οι χώροι την εγκληματολογική τους αξία και απομακρύνθηκαν τα αποδεικτικά στοιχεία;».

Όμως για τους συλλέκτες πτωμάτων –και για πολλούς κατοίκους της Μοσούλης–, με το καλοκαίρι να πλησιάζει, η βασική προτεραιότητα αυτήν τη στιγμή είναι να καθαριστεί η πόλη και να ξεκινήσει εκ νέου το χτίσιμό της. Η ανάγκη κατάλληλης καταγραφής και έρευνας πιθανών εγκλημάτων πολέμου δεν είναι το πρώτο μέλημα.

«Τώρα πρέπει να επικεντρωθούμε στους ζωντανούς και όχι τους νεκρούς», ήταν το σύνθημα που ακούσαμε από τις Αρχές και από πολλές οικογένειες που προσπαθούν να φτιάξουν ξανά τις θρυμματισμένες ζωές τους.

Παρόλα αυτά, έχει δημιουργηθεί ένα ερώτημα για το τι συνέβη σε γειτονιές όπως το Αλ Μαϊντάν και άλλες, στα τελευταία στάδια πριν από τη νίκη, το οποίο παρέμεινε και τις ημέρες που ακολούθησαν.

Στα τελικά στάδια της μάχης για τον αφανισμό και των τελευταίων πυρήνων του ISIS στη Μοσούλη το περασμένο καλοκαίρι, η πρόσβαση στα πεδία των μαχών περιορίζονταν όλο και περισσότερο.

Η Βαγδάτη ανακοίνωσε ότι οι συγκρούσεις έληξαν επισήμως στις 10 Ιουλίου. Η ανακοίνωση, η οποία μεταδόθηκε ζωντανά στην κρατική τηλεόραση, αποτέλεσε έκπληξη για πολλούς, δεδομένου ότι εκρήξεις και πυροβολισμοί εξακολουθούσαν να αντηχούν από την Παλιά Πόλη, όπου βρισκόταν το τελευταίο προπύργιο του ISIS με τους μαχητές του να αρνούνται να παραδοθούν.

Μόλις μια μέρα πριν από αυτό, το VICE News ήταν ένα από τα λίγα ΜΜΕ που κατάφερε να διεισδύσει στην αποκλεισμένη περιοχή και να συνοδεύσει έναν στρατηγό της αντιτρομοκρατικής ταξιαρχίας του Ιράκ, όπως και μια προωθημένη ομάδα των ανδρών του, καθώς περνούσαν προσεκτικά από ταράτσες γκρεμισμένων κτιρίων παγιδευμένες με εκρηκτικά, στην περιοχή του Αλ Μαϊντάν, με σκοπό να υψώσουν την ιρακινή σημαία στις όχθες του Τίγρη.

[VICE Video] Hotel Yazidi: Τα Θύματα του ISIS που Βρήκαν Καταφύγιο στην Ελλάδα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Ήταν ένα ταξίδι στην κόλαση. Η γειτονιά είχε κονιορτοποιηθεί από τις αεροπορικές επιδρομές και τους βομβαρδισμούς στη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων, όμως η ένταση είχε αυξηθεί, όταν τα μέλη του ISIS ταμπουρώθηκαν σε αυτούς τους αρχαίους, στενούς δρόμους που είναι γεμάτοι με κτίρια που χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα. Σχεδόν καμία υποδομή δεν ήταν άθικτη, πυρομαχικά και πτώματα ήταν σκορπισμένα παντού στη διαδρομή, ενώ κάποια από αυτά ήταν πρησμένα και σε προχωρημένη αποσύνθεση, μετά από μέρες ή εβδομάδες κάτω από τον ήλιο.

Η προσέγγιση του ποταμού ήταν ένα σύμβολο της ολοκληρωτικής διάλυσης της άμυνας του ISIS, καθώς και μια στιγμή που περίμεναν για καιρό οι στρατιώτες. Την ώρα, όμως, που υψωνόταν η σημαία και οι στρατιώτες έβγαζαν selfie, πυροβολισμοί από έναν ελεύθερο σκοπευτή που ήταν ακόμη ζωντανός ανάμεσα στα συντρίμμια έκανε την ομάδα να διασκορπιστεί αναζητώντας κάλυψη. Εκείνες τις τελευταίες μέρες, καθώς οι διάφορες μονάδες των δυνάμενων ασφαλείας του Ιράκ γιόρταζαν τη νίκη τους στις απελευθερωμένες γειτονιές, το ερώτημα παρέμενε: Πώς ακριβώς καταλαβαίνεις ότι έφτασε το τέλος τον εχθροπραξιών, όταν ο εχθρός είναι αποφασισμένος να πολεμήσει μέχρι θανάτου;

Πιθανώς δεν θα μάθουμε ποτέ ποιος σκότωσε τους ανθρώπους στο υπόγειο του σπιτιού της οδού Αλ-Σαμάκ - όμως όσο εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυρισμοί ότι ενδέχεται να πραγματοποιήθηκαν δολοφονίες χωρίς δίκη από τις δυνάμεις ασφαλείας του Ιράκ, το τίμημα της μη διεξαγωγής έρευνας μπορεί να είναι μεγάλο. Αν και δεν υπάρχει συμπόνια για τον ISIS αυτήν τη στιγμή στις κατεστραμμένες γειτονιές της Μοσούλης, η καλλιέργεια μιας κουλτούρας ατιμωρησίας για ενδεχόμενα εγκλήματα πολέμου μπορεί να γεννήσει την ίδια φρίκη που εξ αρχής συνέβαλε στη δημιουργία της τρομοκρατικής οργάνωσης.

Περισσότερα από το VICE

Τα Προσωπικά Δεδομένα 59.480 Ελλήνων Χρηστών του Facebook Είναι «στον Αέρα»

Ο Διαχρονικός Μύθος της Μέδουσας, Eνός Θύματος Βιασμού που Μετατράπηκε σε Τέρας

O Οικολόγος Raver από τα Οινόφυτα που (Μάλλον) Έκανε τα Καλύτερα Πάρτι στην Ελλάδα