Τι Συμβαίνει με την Κλωστική Κάνναβη στην Ελλάδα;

Photo via Flickr/Marc Fuyà

Η δημόσια κουβέντα γύρω από τη κάνναβη στην Ελλάδα γινόταν πάντοτε μέσα σε ένα ηθικολογικό-πολιτικό πλαίσιο, υπό το πρίσμα της απαγόρευσης και της ποινικοποίησης. Παραβλέποντας οποιαδήποτε άλλη χρησιμότητα του φυτού και εστιάζοντας μόνο στις «λοιπές» ιδιότητες του, αποσιωπήθηκε ένα μεγάλο μέρος της αλήθειας γύρω από τις άλλες χρήσεις του, δαιμονοποιώντας το εν τέλει στα μάτια του κόσμου. Η κάνναβη, από την απαγόρευσή της στις αρχές του 20ου αιώνα έγινε το σύμβολο της υποκουλτούρας του περιθωρίου. Όμως εκτός από τις ψυχοτροπικές της ιδιότητες, η κάνναβη είναι ένα φυτό το οποίο διακρίνεται και για τις φαρμακευτικές ιδιότητές του, ενώ αποτελεί και βασική πηγή κλωστικών ινών, σπόρων, ελαίου και βιοαιθανόλης, η καλλιέργεια του οποίου άκμαζε στην Ελλάδα μέχρι το 1950 όταν και απαγορεύτηκε.

Τι ακριβώς είναι η κλωστική κάνναβη όμως;

Είναι ένα φυτό που μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου αρκεί να υπάρχει η παρουσία νερού και ηλιοφάνειας. Σύμφωνα με πηγές στο Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό-Δήμητρα (ΕΛΓΟ), ο οποίος υπάγεται στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, η κλωστική κάνναβη δεν διαφέρει ουσιαστικά από εκείνη που παράγει το χόρτο. «Cannabis sativa είναι και η μία, cannabis sativa είναι και η άλλη. Ένα είναι το είδος και υπάρχουν δύο διαφορετικές ποικιλίες, οι οποίες ξεχωρίζουν με βάση την περιεκτικότητα στην δραστική ουσία τετραϋδροκανναβινόλης (THC)». Ως προς την καλλιέργεια της, « …η κάνναβη έχει πολύ μικρές καλλιεργητικές δαπάνες, είναι πολύ προσοδοφόρα συγκριτικά με αντίστοιχες καλλιέργειες, π.χ. το βαμβάκι και είναι πολύ πιο περιβαλλοντικά φιλική».

Πριν από ένα χρόνο περίπου, έπειτα από πιέσεις που δέχτηκε η Ελλάδα για την νομιμοποίηση της κλωστικής κάνναβης από την Ευρωπαική κοινότητα, ψηφίστηκε από τη Βουλή ο νόμος περί εξαρτησιογόνων ουσιών, ο οποίος εξαίρεσε από τις ουσίες που υπάγονται στα ναρκωτικά τα προϊόντα κλωστικής κάνναβης (Cannabis Sativa L.), ανοίγοντας θεωρητικά τον δρόμο για την ελεύθερη καλλιέργεια της. «Μάλιστα θεωρήθηκε ότι η χώρα έπρεπε να απολογηθεί που δεν το είχε επιτρέψει νωρίτερα», μου λένε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.

Έκτοτε, τα δημοσιεύματα των εφημερίδων με θέμα την κλωστική κάνναβη άρχισαν σταδιακά να πληθαίνουν. Κάποιοι έκαναν λόγο για «βιώσιμη αγροτική ανάκαμψη» μέσω της καλλιέργειάς της, για την παρεξηγημένη κλωστική κάνναβη «που ανοίγει νέες δουλειές» και η οποία έρχεται «να αντικαταστήσει το βαμβάκι». Όμως όσο η έκδοση της κανονιστικής ΚΥΑ από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, η οποία θα όριζε το θεσμικό πλαίσιο, π.χ. τον έλεγχο των καλλιεργιών και τη χωροθέτηση των ζωνών καλλιέργειας, σύμφωνα με την οποία θα μπορεί ο αγρότης να καλλιεργήσει την κλωστική κάνναβη, καθυστερούσε, τα ΜΜΕ άρχισαν να κάνουν λόγο για αγανακτισμένους αγρότες, οι οποίοι ένα χρόνο μετά περιμένουν ακόμα να εκδοθεί η περιβόητη ΚΥΑ για να ξεκινήσουν να καλλιεργούν, μιλώντας για συνειδητή κυβερνητική ολιγωρία και για μπλοκάρισμα του δρόμου της κλωστικής κάνναβης.

Photo via Flickr/Storebukkebruse

Αρχίζω και αναζητώ γιατί αργεί η έκδοση της ΚΥΑ αλλά και ποια είναι η θέση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης για όλη αυτή την ιστορία. Επίσης, αναρωτιέμαι ποια είναι η θέση του αγροτικού κόσμου.

Πηγές από τον ΕΛΓΟ, αλλά και η Γεωργία Κωστοπούλου, Διευθύντρια στη Διεύθυνση Παραγωγής και Αξιοποίησης Φυτών Μεγάλης Καλλιέργειας και ο Βασίλης Μεραίας, Προϊστάμενος Τμήματος Βάμβακος και Λοιπών Κλωστικών Φυτών, μου επιβεβαιώνουν ότι αυτή τη στιγμή το θέμα της καλλιέργειας της κλωστικής κάνναβης δεν κινείται. Το Υπουργείο μου εξηγεί ότι σε αυτό έχει συμβάλλει «η συγκυρία της Ελληνικής Προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η ‘ενεργητικότητα’ του Υπουργού έχει απορροφηθεί κατά βάση προς εκείνη την κατεύθυνση, την κοινή αγροτική πολιτική δηλαδή που πρέπει να ακολουθείται και η οποία αλλάζει».

Το σχέδιο της ΚΥΑ, το οποίο δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί, θέτει σαν βασική προϋπόθεση για την καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης την σύναψη σύμβασης με βιομηχανία επεξεργασίας, χωρίς την οποία ο παραγωγός δεν μπορεί να αγοράσει τον σπόρο. Αλλά, προς το παρόν δεν υπάρχει τέτοια βιομηχανία στην Ελλάδα, διότι η καλλιέργειά της είναι βασικά παράνομη ακόμη. Όμως και να υπήρχε, αυτή την στιγμή δεν υπάρχουν τα χρήματα για τους εξειδικευμένους ελέγχους που απαιτεί η συγκεκριμένη καλλιέργεια, και ούτε προβλέπεται από την υπάρχουσα ΚΥΑ από πού θα προέλθουν. «Η κοινοτική νομοθεσία, με την οποία πρέπει να εναρμονιστούμε, ορίζει ένα ελάχιστο αριθμό ελέγχων ανά στρέμμα και ανά καλλιεργητή. Στην περίπτωση που καλλιεργηθούν 10.000 στρέμματα, για να καταλάβεις», μου λένε στο ΕΛΓΟ, «μιλάμε για ένα κόστος το οποίο θα προσεγγίζει τα 6 εκατομμύρια τον χρόνο. Αυτή είναι μια ήπια εκτίμηση που αφορά μόνο το ανθρώπινο δυναμικό. Στη περίπτωση που τα στρέμματα είναι τα λιγότερο δυνατά και οι παραγωγοί γύρω στους 100 μιλάμε για 1-1.5 εκατομμύριο».

Ακόμα και να ιδρυθούν οι βιομηχανίες μεταποίησης και να βρεθούν τα χρήματα για τους ελέγχους, μέχρις ότου φτάσει στον καλλιεργητή ο σπόρος θα μεσολαβήσει ένας χρόνος δοκιμαστικής καλλιέργειας από τον ΕΛΓΟ, των εγκεκριμένων από την ΕΕ ποικιλιών, σε ελεγχόμενους αγρούς για να διαπιστωθεί πώς αντιδρούν στο ελληνικό μικροκλίμα. «Η περιεκτικότητα σε THC είναι ένα ποσοτικό χαρακτηριστικό, το οποίο εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες και από την μεθοδολογία καλλιέργειας. Επομένως μια ποικιλία, η οποία στην Γαλλία δεν ξεπερνά το όριο του 0.2% σε THC, πιθανόν στην Ελλάδα με την μεγάλη ηλιοφάνεια και το ξηρό κλίμα να ξεπεράσει το 0.2%, οπότε τότε, αυτή θα πρέπει να εξαιρεθεί από τον κατάλογο των ποικιλιών που θα είναι αποδεκτές για την Ελλάδα».

Photo via Wikimedia Commons

Από εδώ ακριβώς προκύπτει και το πιο σημαντικό πρόβλημα, το οποίο, απ’ ότι μου λένε, δεν ακουμπά καθόλου η ΚΥΑ έτσι όπως έχει δομηθεί μέχρι στιγμής και έχει να κάνει με το τι θα συμβεί αν λόγω κλιματολογικών συνθηκών ανέβει η ποσότητα σε δραστική ουσία, ενώ ο παραγωγός έχει προμηθευτεί τους πιστοποιημένους σπόρους. «Το όριο του 2% είναι ένα καλό και διακριτό όριο. Οι υπερβάσεις του ορίου αυτού συνεπάγονται την υπαγωγή του παραβάτη στο νόμο περι ναρκωτικών και αυτό οδηγεί σε  μακροχρόνια φυλάκιση και δήμευση του χωραφιού και του αγροτικού εξοπλισμού». Ο ΕΛΓΟ προσπαθεί αυτή τη στιγμή να βρει λύσεις οι οποίες θα διασφαλίσουν ότι κανένας αγρότης, ο οποίος είναι απολύτως νόμιμος δεν θα βρεθεί αδίκως κατηγορούμενος. Αυτό απαιτεί επιπλέον ελέγχους, από αυτούς που απαιτεί η κοινοτική νομοθεσία, για παράδειγμα γονιδιακό έλεγχο, που σημαίνει κι άλλα λεφτά. Ούτε γι’ αυτό δεν κάνει λόγο η ΚΥΑ.

Ποιο είναι λοιπόν το κίνητρο για ένα αγρότη να μπει σε αυτή τη διαδικασία;

Το Υπουργείο δεν έχει ξεκάθαρες απαντήσεις. «Αν με ρωτάς γιατί να καλλιεργήσεις κλωστική κάνναβη, δεν έχω απάντηση ούτε και θα έλεγα σε κάποιον 'πήγαινε να καλλιεργήσεις κάνναβη’». Το πρόσωπο της γεωργίας τόσο στον ελληνικό, όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο, είναι αμφίβολο αν θα αλλάξει με την καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης. Σύμφωνα με το Υπουργείο στην Ευρώπη συνολικά καλλιεργούνται γύρω στις 100.000 στρέμματα, όταν η καλλιέργεια βαμβακιού στην Ελλάδα υπολογίζεται στα 3 εκατομμύρια στρέμματα. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει αγορά στην Ελλάδα, οπότε και οι τιμές είναι άγνωστες, είναι όλα υποθετικά, «υποθέσεις επί υποθέσεων». Η καλλιέργειά της θα μπορούσε να αποτελέσει μια εναλλακτική λύση για όσους αγρότες ψάχνουν κάτι διαφορετικό, αλλά επειδή ακόμη και σήμερα η λέξη κάνναβη προκαλεί αντιδράσεις και έχει κοινωνικό αντίκτυπο, το ελεγκτικό πλαίσιο πρέπει να είναι πολύ ξεκάθαρο. Ο Βασίλης Μεραίας αστειευόμενος μου λέει ότι με τους συναδέλφους με τους οποίους συντάσσουν την ΚΥΑ συχνά χαριτολογούν λέγοντας ότι «Οι ίδιοι βουλευτές που αυτή τη στιγμή ρωτούν γιατί το υπουργείο δεν έβγαλε την ΚΥΑ ακόμη, είναι πιθανόν να ρωτάνε στο μέλλον γιατί το υπουργείο άνοιξε το δρόμο για μια καλλιέργεια που μπορεί να έχει διαφορετικές ‘χρήσεις’».

Στον ΕΛΓΟ από την άλλη, μου λένε ότι η συνδεδεμένη ενίσχυση για τους αγρότες καταργήθηκε, οι μόνες ενισχύσεις οι οποίες προβλέπονται στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ είναι στρεμματικές, δηλαδή, ανεξάρτητα με το τι καλλιεργείς, π.χ. ελιά, βαμβάκι, κάνναβη, ρύζι, θα παίρνεις μία ενιαία ενίσχυση, η οποία θα υπολογίζεται με βάση τα καλλιεργήσιμα στρέμματα. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το κίνητρο για τον αγρότη: από τη στιγμή που θα σταματήσει το καθεστώς των συνδεδεμένων ενισχύσεων το 2019, θα σταματήσει και η επιδότηση ανά κιλό στο βαμβάκι, χωρίς την οποία η βαμβακοκαλλιέργεια γίνεται ασύμφορη. «Έτσι μέχρι το 2019 πρέπει να αναπτύξουμε εναλλακτικές καλλιέργειες, οι οποίες θα αντικαταστήσουν αυτές που είναι μη-βιώσιμες με το νέο καθεστώς».

Photo via Flickr/Marc Fuyà

Υπάρχει άραγε ενδιαφέρον στις αγροτικές κοινότητες για την κλωστική κάνναβη;

Στο Υπουργείο μου αποκαλύπτουν ότι φτάνει σε αυτούς ένα ενδιαφέρον από νέους ανθρώπους, από διάφορα μέρη της Ελλάδας, όπως την Αρκαδία, τη Βοιωτία και βορειότερα τη Μακεδονία. Στο ΕΛΓΟ, μου λένε ότι η εικόνα που έχουν δεν αφορά στην εκδηλωμένη πρόθεση αγροτών, αλλά το κλίμα το οποίο εισπράττουν από τα Μέσα. «Ο αγροτικός Τύπος είναι φανερό πως πιέζει για την καλλιέργεια της κλωστικής κάνναβης και φαντάζομαι ότι πρέπει να υπάρχει κάποια κρίσιμη μάζα αγροτών η οποία αναρωτιέται το αν και το πότε θα προχωρήσει το θέμα».

Από την άλλη οι αγρότες με τους οποίους μιλώ εγώ όχι μόνο δεν συζητάνε το θέμα της κάνναβης, αλλά πολλοί από εκείνους το αγνοούν εντελώς. «Δεν είναι κάτι που κάποιος αξιόλογος αγρότης θα ασχοληθεί. Δεν έχει συζητηθεί, δεν υπάρχει καμιά γνώση, δεν το ξέρουν και δεν απασχολεί», μου λένε αγρότες από την Αργολίδα. «Δεν είναι το θέμα η κάνναβη, αυτό δεν απασχολεί τον αγροτικό κόσμο. Αυτό απασχολεί τα χαρμάνια», απαντά ένας αγρότης από την Θήβα. Εκείνοι οι οποίοι γνωρίζουν το θέμα δεν ενδιαφέρονται να καλλιεργήσουν. «Μια ψιλοκουβεντούλα κάναμε εδώ στον σύλλογο στην Αχαΐα. Μας είπαν ότι μπορεί να επιτραπεί. Τώρα έχει δεν έχει, δεν ξέρω και δεν πολύ-ενδιαφέρει». Οι αγρότες μετά βίας τα βγάζουν πέραν ως έχει, «Να επιβιώσουμε θέλουμε», συμπληρώνει ένας άλλος από την Ροδόπη. Οι περισσότεροι αγρότες, βλέπουν έτσι κι αλλιώς με επιφύλαξη όλα αυτά τα καινούργια και τα εναλλακτικά, πόσο μάλλον το θέμα της κάνναβης που έχει και το νομικό κομμάτι. «Μυρίζει κάτι από φωτοβολταϊκά και ιπποφαές που μας γύρισαν μπούμερανγκ», μου λέει ένας αγρότης από την Πρέβεζα. «Τάζουν πολλά και στο τέλος δεν γίνεται τίποτα. Τι μου λες τώρα για κάνναβη και κοτζιμπέρια. Ντομάτα Πρέβεζας τρώτε; Εγώ είμαι αυτής της άποψης».

Ο αγροτικός κόσμος, λοιπόν, είναι ένας κόσμος με τους δικούς του νόμους και κανόνες και με ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας. Η εντύπωση που αποκόμισα, πάντως, είναι ότι έχουν ήδη πάρα πολλά προβλήματα, και η ιδέα του να μπλέξουν με την κάνναβη μάλλον δεν τους αφορά στη πλειοψηφία τους προς το παρόν.

Σίγουρα υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι σκέφτονται εναλλακτικές καλλιέργειες όπως αυτή της κάνναβης. Αλλά, η ιδέα ότι εκεί έξω υπάρχουν αγανακτισμένοι αγρότες οι οποίοι περιμένουν με σταυρωμένα χέρια την έκδοση της ΚΥΑ για να βγάλουν το ψωμί τους δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Εκτός από αυτό, για να ξεκινήσει όντως αυτή η διαδικασία, να δουλέψει, να γίνει σωστά ώστε να μην βρουν τον μπελά τους όσοι αγρότες θελήσουν να καλλιεργήσουν κάνναβη, θα απαιτηθεί μεθοδική οργάνωση και συντονισμός των αρμόδιων φορέων. Σαν χώρα, αμφιβάλλω για το κατά πόσον έχουμε την δυνατότητα να ολοκληρώσουμε μια τόσο απαιτητική διαδικασία.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.