FYI.

This story is over 5 years old.

Διασκέδαση

Η Ξεχασμένη Ιστορία της Ιαπωνικής «Λίστας του Σίντλερ»

Συνέντευξη με τον σκηνοθέτη της ταινίας «Persona Non Grata», που πραγματεύεται τη ζωή του Sugihara, του «Ιάπωνα Σίντλερ».
Victoria Namkung
Κείμενο Victoria Namkung

Φωτογραφία από Wikimedia Commons.

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Ακριβώς δίπλα σ' ένα Starbucks, στο κέντρο του Μικρού Τόκιο στο Λος Άντζελες, βρίσκεται το μπρούτζινο άγαλμα ενός άνδρα με κοστούμι που κρατάει ένα μικρό κομμάτι χαρτί. Στη βάση του υπάρχει μια φράση από το Ταλμούδ: «Εκείνος που σώζει μια ζωή, σώζει ολόκληρο τον κόσμο». Ο άνδρας που μνημονεύεται είναι ο Chiune «Sempo» Sugihara, τον οποίο συχνά αναφέρουν ως τον «Ιάπωνα Σίντλερ». Ιάπωνας διπλωμάτης που επιφορτίστηκε με το άνοιγμα του προξενείου στο Κάουνας της Λιθουανίας το 1939, ο Sugihara κατέληξε να αψηφήσει την ίδια την κυβέρνησή του και να βάλει την οικογένειά του σε κίνδυνο, εκδίδοντας 2.139 θεωρήσεις βίζας σε περίπου 6.000 Εβραίους που είχαν μεταναστεύσει στη Λιθουανία μετά από την εισβολή των ναζί στην Πολωνία, οι οποίοι εάν δεν μετανάστευαν ξανά θα αντιμετώπιζαν την εκτέλεση. Στο Λος Άντζελες, χιλιάδες περνούν μπροστά από αυτό το άγαλμα κάθε μέρα, χωρίς να γνωρίζουν τίποτα για τον άνθρωπο που έσωσε χιλιάδες ζωές πριν από περίπου 70 χρόνια.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η ιστορία του Sugihara -σε μεγάλο βαθμό παραγνωρισμένη- παίζεται τώρα στη μεγάλη οθόνη, με τη μορφή μιας συναισθηματικής και σαρωτικής βιογραφικής ταινίας που σκηνοθετεί ο Αμερικανοϊάπωνας σκηνοθέτης Cellin Gluck. Η ταινία Persona Non Grata, που έκανε πρεμιέρα στην Ιαπωνία τον περασμένο Δεκέμβριο και παρουσιάστηκε στις ΗΠΑ, στο φεστιβάλ Atlanta Jewish Film Festival, την Κυριακή 31 Ιανουαρίου, παρακολουθεί την ηθική αφύπνιση και τις ηρωικές πράξεις του ανθρώπου στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αντίθεση με τον Όσκαρ Σίντλερ, τον φημισμένο Γερμανό βιομήχανο του οποίου το κίνητρο για να σώσει τους Εβραίους αρχικά ήταν το κέρδος, ή τον Σουηδό διπλωμάτη Raoul Wallenberg που τον έστειλαν στην Ουγγαρία με στόχο να σώσει Εβραίους, ο Sugihara δεν είχε κανένα κίνητρο ή οδηγία για να τους βοηθήσει παρά μόνο τα προσωπικά του αισθήματα και τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων.

Εκτιμάται ότι 40.000 απόγονοι των Εβραίων, οι οποίοι έλαβαν τις χειρόγραφες βίζες του Sugihara είναι σήμερα ζωντανοί. Αφού τελικά απολύθηκε από το ιαπωνικό υπουργείο Εξωτερικών, ο Sugihara έζησε ήρεμη ζωή στην αφάνεια. Μέχρι που τον ανακάλυψε ένας από τους Εβραίους που είχε σώσει και τον έφερε στο Ισραήλ, όπου τον τίμησαν ως ήρωα. Είναι ο μόνος Ιάπωνας που έχει αναγνωριστεί ως Δίκαιος Μεταξύ των Εθνών από την ισραηλινή κυβέρνηση, τίτλος τιμής που του απονεμήθηκε το 1984, μόλις δυο χρόνια προτού πεθάνει.

Ο Gluck, ο οποίος έχει δουλέψει ως βοηθός σκηνοθέτης σε χολιγουντιανές υπερπαραγωγές όπως τα Contact, Remember the Titans και Transformers και έχει επίσης σκηνοθετήσει την ιαπωνική εκδοχή του Sideways το 2009, με επιδέξιο τρόπο καθοδηγεί το διεθνές καστ του, που περιλαμβάνει τον βραβευμένο από την ιαπωνική ακαδημία ηθοποιό Toshiaki Karasawa, καθώς επίσης και τους Koyuki, Borys Szyc και Agnieszka Grochowska. Την πρώτη εβδομάδα προβολής της, η ταινία Persona Non Grata ανέβηκε στην κορυφή του ιαπωνικού box office, με κέρδη 1,2 εκατομμύρια δολάρια.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη για τη συμπάθεια, το πώς είναι να διευθύνεις ένα πολύγλωσσο και διεθνές καστ καθώς και για το πώς φαντάζεται ότι θα αντιδρούσε ο Sugihara απέναντι στην ταινία για τη ζωή του.

Ο Cellin Gluck στο πλατό του «Persona Non Grata».

VICE: Πότε άκουσες για πρώτη φορά την ιστορία του Sugihara;
Cellin Gluck: Όταν βγήκε η ταινία «Η λίστα του Σίντλερ» (Schindler's List) υπήρξαν αναφορές και για άλλους «Σίντλερ» σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι είχαν υπερβεί τα εσκαμμένα για να σώσουν Εβραίους πρόσφυγες, οι οποίοι προσπαθούσαν να φύγουν από τα υπό γερμανική κατοχή εδάφη. Είχα ακούσει για τον «Ιάπωνα Σίντλερ», αλλά μόνο όταν ένας φίλος μού έδωσε αντίτυπο του The Fugu Plan του Marvin Tokayer, ενός βιβλίου για τους Ιάπωνες και τους Εβραίους στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, έβαλα το όνομα Sugihara στην ιστορία.

Τι σε συγκίνησε περισσότερο στην ιστορία του;
Με συγκίνησε το γεγονός ότι ο Sugihara φαίνεται να έκανε τα πάντα με δική του πρωτοβουλία και χωρίς καμία ανταμοιβή, με εξαίρεση το συνειδησιακό επίπεδο. Δεν έθεσε στόχο να γίνει ήρωας, απλώς έκανε όλα όσα μπορούσε και ένιωθε ότι ήταν σωστά για τον συνάνθρωπό του.

Τι φαντάζεσαι πως θα σκεφτόταν για το γεγονός ότι η ιστορία της ζωής του έγινε κινηματογραφική ταινία;
Πιστεύω ότι εάν ήταν εδώ σήμερα, θα αποδεχόταν ευγενικά όλους τους επαίνους, ενώ συγχρόνως θα έβαζε στο περιθώριο κάθε προσπάθεια να τον τοποθετήσουν σε κάποιο βάθρο.

Στην ταινία, όπως και στην πραγματική ζωή του, προτού συναντήσει τη Γιαπωνέζα σύζυγό του, είχε σχέση με μια Ρωσίδα ονόματι Klaudia. Εκτός του ότι ήταν ασυνήθιστο εκείνη την εποχή, πώς πιστεύεις ότι η σχέση αυτή συνέβαλε στη διαμόρφωση της κοσμοθεωρίας του;
Πιστεύω ότι ο χρόνος που πέρασε στη Μαντζουρία σπουδάζοντας στο Ινστιτούτο Harbin και το διάστημα που είχε σχέση με την Klaudia, τον βοήθησαν τουλάχιστον να αντιληφθεί ότι, αν και μπορεί να έχουμε πολιτισμικές διαφορές, τελικά είμαστε όλοι το ίδιο.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ο Sugihara έβγαλε όσες βίζες μπορούσε, μέχρι ακόμα και την τελευταία στιγμή προτού αναγκαστεί να φύγει από τη χώρα με τρένο. Και δεν ήταν σίγουρος ότι οι βίζες θα διασφάλιζαν την ασφαλή διέλευση. Πού πήγαν οι Εβραίοι πρόσφυγες αφού έφυγαν από τη Λιθουανία;
Με τη βοήθεια του Πολωνού πρέσβη στο Τόκιο και αρκετών εβραϊκών οργανώσεων αρωγής, πολλοί από τους πρόσφυγες κατάφεραν να πάρουν βίζες για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, όπως επίσης για την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Βρετανική Εντολή της Παλαιστίνης. Πολλοί Εβραίοι που έμειναν στην Ιαπωνία τελικά απελάθηκαν στη Σαγκάη, όπου ήδη υπήρχε σημαντικός αριθμός εβραϊκού πληθυσμού και μέχρι τότε ήταν υπό ιαπωνικό έλεγχο. Υπήρχαν κι εκείνοι που έμειναν στην Ιαπωνία.

Η ιστορία του Sugihara είναι ευρέως γνωστή στην Ιαπωνία;
Οι περισσότεροι άνθρωποι στην Ιαπωνία δεν γνωρίζουν το όνομα Sugihara ή τα επιτεύγματά του. Έχω ακούσει ότι μερικοί φοιτητές στην Ιαπωνία διάβασαν μια ιστορία για εκείνον στο μάθημα αγγλικών, αλλά εκτός της περιφέρειας Gifu, όπου γεννήθηκε ο Sugihara, δεν μιλάνε τόσο πολύ για εκείνον.

Πριν τον στείλουν στη Λιθουανία, η ρωσική κυβέρνηση είχε χαρακτηρίσει τον Sugihara «persona non grata», επικαλούμενη κατασκοπικές δραστηριότητες, κάνοντας έτσι αδύνατο για εκείνον να πάρει θέση στην ιαπωνική πρεσβεία στη Μόσχα, που ήταν το όνειρό του. Γιατί θεωρήθηκε αρκετά σημαντικό για τίτλος της ταινίας;
Ο παραγωγός μας βρήκε τον τίτλο, στην πραγματικότητα στις αρχές της διαδικασίας, και σκέφτηκε ότι ένας άνθρωπος που είχε περιθωριοποιηθεί για λόγους σπουδαιότερους από τον εαυτό του, στο τέλος θα συνέπασχε με άλλους που ήταν παγιδευμένοι σε μια κατάσταση πέρα από τον δικό τους έλεγχο.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μπορείς να μου πεις πώς ήταν να σκηνοθετείς ένα τέτοιο διεθνές και πολύγλωσσο καστ;
Είμαι ευγνώμων που ο παραγωγός μου, ο Kazutoshi Wadakura, μου έδωσε τη δυνατότητα να κάνω γυρίσματα στην Πολωνία, όπου μπόρεσα να βρω το καλύτερο κι από τους δύο κόσμους. Κατάφερα να φέρω μερικούς από τους κορυφαίους ηθοποιούς της Ιαπωνίας στην Πολωνία και επίσης να διαλέξω τους καλύτερους της ευρωπαϊκής χώρας. Αν και τα περισσότερα από τα πραγματικά γεγονότα συνέβησαν στη Λιθουανία, ήταν απολύτως λογικό να κάνουμε γυρίσματα με Πολωνούς ηθοποιούς, μιας και η πλειονότητα των προσφύγων στους οποίους ο Sugihara έδωσε βίζες και τελικά έσωσε, ήταν από την Πολωνία.

Πώς διαμόρφωσε την αφήγηση αυτής της ιστορίας η ιαπωνική και η εβραϊκή καταγωγή σου;
Ένιωσα ότι μπορούσα να συμπάσχω και με τους δύο κόσμους στους οποίους εκτέθηκα ενώ μεγάλωνα. Αλλά πάνω απ' όλα, υπήρχε κάτι μέσα μου που με έκανε να θέλω να πω την ιστορία του.

Η ταινία κάνει πρεμιέρα στις ΗΠΑ, σε μια περίοδο όπου πολλοί άνθρωποι αισθάνονται «persona non grata», ακόμα και στην ίδια τους την πατρίδα. Τι μπορεί να μας διδάξει η ιστορία του Sugihara για το παρελθόν, το παρόν και το πού πηγαίνουμε στο μέλλον;
Πιστεύω ότι οι άνθρωποι πρέπει να κάνουν πάντα αυτό που πιστεύουν ότι είναι το σωστό, αντί να ελπίζουν πως κάποιος άλλος θα μπει μπροστά. Η επικρατούσα αίσθηση ότι είναι ΟΚ να περιθωριοποιείς μια ομάδα ανθρώπων, απλά λόγω των πεποιθήσεων τους ή της καταγωγής τους πρέπει να εξαλειφθεί.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Βλέποντας την ταινία, δεν μπορούσα παρά να τη συσχετίσω με τη σημερινή προσφυγική κρίση και την έλλειψη συμπάθειας από τόσα πολλά άτομα και έθνη. Πώς μπορούν ταινίες σαν τη δική σου να βοηθήσουν στην αλλαγή του κλίματος;
Θέλω να πιστεύω πως, αν μη τι άλλο, οι ταινίες να έχουν τη δύναμη να κάνουν τους ανθρώπους να επανεξετάσουν τις πεποιθήσεις τους και ως εκ τούτου και τις πράξεις τους. Εάν το Persona Non Grata μπορούσε να κάνει τον κόσμο να κάτσει και να προβληματιστεί σχετικά με τον τρόπο που νιώθει, θα ήμουν απίστευτα ικανοποιημένος.

Περισσότερα από το VICE

Οι «Τρελοί» Τύποι που Στήνουν Ατελείωτα Πάρτι σε Χιονοδρομικά Κέντρα

Μπορεί το Υπόθετο Κάνναβης να Ανακουφίσει τις Γυναίκες από τους Πόνους της Περιόδου;

Σπάνιες Φωτογραφίες από το Εσωτερικό του Ναυαγισμένου Costa Concordia

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.