Το Σκίτσο του Περιοδικού Charlie Hebdo με το Πνιγμένο Μωρό Έχει Εκνευρίσει Πολύ Κόσμο

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE News.

Ακόμη μία φορά, το γαλλικό σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo προκαλεί διαμάχη με μια σειρά κόμικ για τη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση στην Ευρώπη. Στο τελευταίο τεύχος του, φιλοξενεί φωτογραφίες του Άϊλαν Κούρντι, του μικρούλη Σύρου που βρέθηκε πνιγμένος στα τουρκικά παράλια, καθώς και ένα σκίτσο που τον δείχνει μπρούμυτα στην άμμο, δίπλα σε μια χαμογελαστή φιγούρα του κλόουν Ronald McDonald.

Τα σκίτσα προκαλούν μια σειρά αντιδράσεων. Κάποιοι βλέπουν μια σκληρή παρωδία των εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων που φεύγουν από τις εμπόλεμες ζώνες για να φθάσουν στην Ευρώπη. Άλλοι βλέπουν ένα δριμύ «κατηγορώ» για την ευρωπαϊκή απάθεια έναντι της ανθρωπιστικής κρίσης.

Εν ολίγοις, το Charlie Hebdo ίσως κάνει ό,τι ακριβώς έχουν πρόθεση να κάνουν οι γελοιογράφοι του· να προκαλέσει θόρυβο. «Δεν λέω ότι αυτά τα καρτούν είναι ιδιαιτέρως μεγάλη πρόκληση», δήλωσε ο Τζόναθαν Γκάιερ από το ινστιτούτο Institute of Current World Affairs με έδρα το Κάιρο και ειδικός στα πολιτικά κόμικ. «Αλλά με τα σκίτσα πρέπει να έχουμε κατά νου πως ποτέ δεν υπάρχει ένας τρόπος να διαβάσει κανείς κάτι και στο Charlie Hebdo έχουν την τάση να θέλουν να προκαλέσουν αναστάτωση».

Τον Ιανουάριο, μετά τη δημοσίευση σκίτσων του Προφήτη Μωάμεθ στο Charlie Hebdo, ισλαμιστές εισέβαλαν στα γραφεία του περιοδικού στο Παρίσι και εκτέλεσαν 11 άτομα, ανάμεσά τους ο αρχισυντάκτης.

Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού δείχνει ότι εκεί ακόμα δεν φοβούνται να προκαλέσουν αντιπαράθεση. Ίσως στο πιο σοκαριστικό σκίτσο του τεύχους, ο μικρός Σύρος απεικονίζεται να φοράει σορτς και ένα Τ-shirt, έχοντας το πρόσωπό του στην άμμο, δίπλα σε μια γιγαντοαφίσα που διαφημίζει παιδικό μενού «δύο στην τιμή του ενός». Η εικόνα έχει τη λεζάντα «Τόσο κοντά στο να τα καταφέρει».

Το σώμα του Κούρντι ξεβράστηκε στην ακτή τουρκικής παραλίας στις αρχές Σεπτεμβρίου, αφού το πλοιάριο που μετάφερε εκείνον και την οικογένειά του ανατράπηκε στα ανοιχτά. Η φωτογραφία του άψυχου σώματος του μικρού προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Φρανσουά Ολάντ τηλεφώνησε στον Τούρκο πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και σε άλλους ηγέτες χωρών μετά τη δημοσίευση της φωτογραφίας, για να συζητήσουν για τη συλλογική ευθύνη τους προς τους πρόσφυγες. Η χρήση της φωτογραφίας του μικρού σε μια πολιτική γελοιογραφία προκάλεσε οργή ακόμα και απειλές για προσφυγή στη δικαιοσύνη. Ο Πίτερ Χέρμπερτ, πρόεδρος της Society of Black Lawyers στη Βρετανία, tweet-αρε ότι η ένωσή του μελετά το ενδεχόμενο να καταγγείλει το έργο του Charlie Hebdo ως ρητορική μίσους στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

The Society of Black Lawyers will consider reporting this as incitement to hate crime & persecution before the International Criminal Court
— D Peter Herbert OBE (@herbert_donald) September 14, 2015

Εκπρόσωποι του Charlie Hebdo ανακοίνωσαν πως δεν έχουν υπόψη τους εκκρεμείς αγωγές και ο Χέρμπερτ δεν απάντησε στα επανειλημμένα αιτήματα του VICE News για τις λεπτομέρειες σχετικά με την αγωγή.

Άλλοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χαρακτήρισαν το σκίτσο χωρίς ίχνος ευαισθησίας και σκληρό.

If thousands of people "don't get" your "satire" & your efforts of being witty need explanation, maybe you're doing it wrong. #CharlieHebdo
— Nuzhat S. Siddiqi (@guldaar) September 15, 2015

Mocking a Syrian childs death is freedom of speech?What about if I mocked the people who died on 9/11?#CharlieHebdo pic.twitter.com/t5fBG3QeFV
— Khadeeja Ali (@k_ali1997) September 15, 2015

Ο Γκάιερ λέει ότι οι άνθρωποι που είναι εξοργισμένοι ίσως έχουν παρεξηγήσει το «μαύρο» χιούμορ του Charlie Hebdo. «Τα συγκεκριμένα ακροατήρια έχουν μία ορισμένη σοβαρότητα που δημιουργεί κόκκινες γραμμές», είπε. «Είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου πως αυτές οι γραμμές μπορεί να αποτελούν πρόκληση και να είναι ανυπέρβλητες όπως εκείνες περιγράφονται από τη νομοθεσία και σε άλλες περιπτώσεις όπου η ελευθερία του λόγου είναι περιορισμένη».

Παρόλα αυτά, το σκίτσο «δύο στην τιμή του ενός» είναι αναμφισβήτητα προκλητικό. «Το αστείο διαρκεί ένα λεπτό», παραδέχθηκε ο Guyer. Αλλά είναι επιφυλακτικός με εκείνους που το βλέπουν ως αστειάκι εις βάρος των προσφύγων. «Ίσως, στην πραγματικότητα, γελοιοποιεί το πώς τα μέσα ενημέρωσης αντιμετωπίζουν το θέμα των προσφύγων - πώς κινητοποιηθήκαμε όλοι με αφορμή αυτή τη μία και μοναδική εικόνα», είπε. Η τελευταία σελίδα αυτού του τεύχους, που έχει τη βινιέτα «Τα εξώφυλλα που αποφύγατε», αποτελεί ένα ιδιαιτέρως χτυπητό παράδειγμα του «μαύρου» χιούμορ του περιοδικού. Η γελοιογραφία -έργο ενός καλλιτέχνη που επέζησε της επίθεσης του Ιανουαρίου- έχει τη λεζάντα «Απόδειξη ότι η Ευρώπη είναι χριστιανική». Η εικόνα δείχνει τον Ιησού να περπατάει στο νερό ενώ μια άλλη, μικρότερη φιγούρα που φοράει σορτς πνίγεται. Ο Ιησούς λέει ότι «Οι Χριστιανοί περπατούν στο νερό». Το αγόρι που πνίγεται λέει «Τα παιδιά μουσουλμάνοι πνίγονται».

Charlie Hebdo's new cover "Proof that Europe is Christian - Christians walk on water - Muslim kids drown" speechless pic.twitter.com/xsbZ5fjwNz
— Rim (@SimplyRim) September 13, 2015

Η γελοιογραφία συνοδεύεται από σημείωμα του εκδότη που κατακεραυνώνει τους Ευρωπαίους ηγέτες για υποκρισία. «Εάν η Ευρώπη είναι αληθινά όσο χριστιανική ισχυρίζεται ότι είναι, θα έπρεπε να καλωσορίζει όλους αυτούς τους εξόριστους με ανοιχτές αγκάλες» γράφει.

Πριν από την επίθεση των ενόπλων στα γραφεία του Charlie Hebdo, το περιοδικό ήταν ένα σχετικά μη δημοφιλές έντυπο της Αριστεράς στη Γαλλία, γνωστό για την έντονη κριτική του στη θρησκεία. Αλλά η επίθεση στο περιοδικό ερμηνεύτηκε από πολλούς ως κατά μέτωπο επίθεση στην αρχή της ελευθερίας του λόγου. Το σλόγκαν je suis charlie (Είμαι Charlie) έγινε διεθνές σύνθημα αντίδρασης και οι ηγέτες πολλών χωρών πήγαν στο Παρίσι για να διαδηλώσουν, δείχνοντας την αλληλεγγύη τους για τους δολοφονημένους σκιτσογράφους του περιοδικού.

Το Charlie Hebdo, την εποχή της επίθεσης, είχε κυκλοφορία περίπου 30.000 αντιτύπων, αλλά στη συνέχεια άρχισε να πουλάει εκατομμύρια αντίτυπα σε όλον τον κόσμο. Την άνοιξη, το κέντρο PEN American Center επέλεξε το περιοδικό ως νικητή του βραβείου Freedom of Expression Courage. Δεν γιόρτασαν όλη τη νίκη του Charlie Hebdo. Περισσότεροι από 200 επιφανείς συγγραφείς υπέγραψαν επιστολή διαμαρτυρίας προς το PEN, εκφράζοντας τη δυσφορία τους για την τάση του περιοδικού να δημοσιεύει αντιμουσουλμανικά σκίτσα και την επιμονή του να εικονογραφεί τον Προφήτη Μωάμεθ, μια πράξη που οι μουσουλμάνοι θεωρούν βλάσφημη. «Δεν περιμένω πολλά από το Charlie Hebdo», είπε ο Αραβο-αμερικανός ποιητής Χαγιάν Χαράρα στο VICE News. Ο Χαράρα υπέγραψε την επιστολή διαμαρτυρίας προς την PEN, και πιστεύει ότι οι τελευταίες γελοιογραφίες έχασαν το στόχο τους. «Ως σατιρικό, το Charlie Hebdo είναι μέτριο και όχι πολύ αστείο. Ως πολιτικός διάλογος είναι επιφανειακός» είπε. Παρόλα αυτά, η δουλειά του Charlie Hebdo προσελκύει πλέον τη διεθνή προσοχή και η πιο πρόσφατη σειρά γελοιογραφιών έγινε πρωτοσέλιδο σε όλο τον κόσμο.

«Ο θάνατος του Αϊλάν Κούρντι γελοιοποιείται από το Charlie Hebdo», γράφει στο πρωτοσέλιδό της η Toronto Sun. «Το Charlie Hebdo επικρίθηκε για τη γελοιογραφία του νεκρού παιδιού από τη Συρία», γράφουν οι Times of India. Η βρετανική Daily Mirror σημείωσε «Το Charlie Hebdo δημοσιεύει γελοιογραφίες που γελοιοποιούν τον νεκρό Αϊλάν Κούρντι». Αυτό το είδος της αντίδρασης μπορεί να είναι αυτό ακριβώς που θέλει το Charlie Hebdo. Ο Γκάιερ εξήγησε ότι το χιούμορ του περιοδικού ποτέ δεν είχε στόχο να κερδίσει θαυμαστές. «Κάνουν προπαγάνδα», είπε. «Τους αρέσει να προκαλούν μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων επιμένοντας με επιθετικό τρόπο ότι "πρέπει να έχετε αίσθηση του χιούμορ"».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.