Ο Ρόλος των Ελλήνων «Πατριωτών» στη Γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα

Η Σφαγή της Σρεμπρένιτσα, το καλοκαίρι του 1995, αποτελεί τη μεγαλύτερη θηριωδία στην ευρωπαϊκή ήπειρο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού οδήγησε στη μαζική εκτέλεση σχεδόν 8.000 Βόσνιων μουσουλμάνων, πολλοί από τους οποίους κλήθηκαν να σκάψουν οι ίδιοι τους τάφους τους. Τα γεγονότα της εποχής έχουν χαρακτηριστεί επίσημα από τα Ηνωμένα Έθνη ως «γενοκτονία», δηλαδή ως προσπάθεια βαθμιαίας εξάλειψης των Βόσνιων μουσουλμάνων μέσω ομαδικών, μαζικών φόνων.

Σύμφωνα με πλήθος στοιχείων, φωτογραφιών και βίντεο, η Ελλάδα έχει μία από τις πιο μελανές θέσεις στην προσπάθεια εξόντωσης των Βόσνιων μουσουλμάνων από τις σέρβικες παραστρατιωτικές ομάδες. Αυτό, επειδή τα εν λόγω στοιχεία αποδεικνύουν ότι Έλληνες εθελοντές βοήθησαν τον «χασάπη των Βαλκανίων» και άλλους Σερβοβόσνιους να εξολοθρεύσουν τους Βόσνιους Μουσουλμάνους, την ώρα που τα ελληνικά ΜΜΕ στήριζαν τη δράση των Ελλήνων εθελοντών.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ολλανδικού Ινστιτούτου Πολεμικής Τεκμηρίωσης (NIOD), «Ολλανδοί κυανόκρανοι είδαν αποβράσματα που είχαν αντικαταστήσει τον τακτικό σερβοβοσνιακό στρατό με επαγγελματικές στολές, καθώς και τύπους σε “στιλ Rambo”, που ανήκαν σε διάφορα παραστρατιωτικά αποσπάσματα. Είδαν, συγκεκριμένα, άνδρες των Λύκων του Δρίνου (Drina Wolves) και, επίσης, έναν στρατιώτη από τους Λευκούς Αετούς (White Eagles) του Σέρβου εθνικιστή φασίστα Vojislav Šešelj. Μαυροβούνιοι και Έλληνες μισθοφόροι βρίσκονταν ανάμεσα στα στρατιωτικά αποσπάσματα που αναπτύχθηκαν σε ολόκληρη την περιοχή του Ποτοκάρι».

Η κατάταξη Ελλήνων ανάμεσα στους Σέρβους εθνικιστές έτυχε διθυραμβικής αντιμετώπισης από τα ελληνικά media της εποχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το παρακάτω ρεπορτάζ του MEGA, στο οποίο αναφέρεται ότι «η χώρα μας είναι από τα λίγα κράτη που στηρίζουν υλικά και ηθικά τον αγώνα των Σέρβων. Εκτός από την ανθρωπιστική βοήθεια […] περισσότεροι από 25 Έλληνες εθελοντές πολεμούν στο πλευρό των Σέρβων». Η ανάδειξη της δράσης των Ελλήνων συνοδεύεται από μια συνέντευξη με τον Έλληνα εθελοντή Σπύρο Τζανόπουλο, τον οποίο το ρεπορτάζ «συνάντησε στον δρόμο για το μέτωπο». Ο λοχίας της Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς (ΕΕΦ) και στέλεχος της Χρυσής Αυγής αναφέρει: «Βλέποντας στα κανάλια τον βρόμικο πόλεμο και το παιχνίδι που παίζουν οι μεγάλες δυνάμεις ενάντια στον σερβικό λαό, αποφάσισα να ενταχθώ στις δυνάμεις του Σερβικού Στρατού. Πιστεύω ότι οι σχέσεις φιλίας Ελλάδας-Σερβίας είναι μονόδρομος, μας συνδέει η ορθοδοξία και πρέπει να χτυπηθεί αυτό που πάει να δημιουργήσουν οι Τούρκοι, το λεγόμενο μουσουλμανικό-ισλαμικό τόξο. […] Το 24ωρο στην πρώτη γραμμή αναλίσκεται κυρίως σε περιπολίες στις γραμμές, προσπαθούμε δηλαδή να εντοπίσουμε τυχόν διείσδυση των μουσουλμάνων μέσα στο σερβικό έδαφος και το βράδυ δίωρη σκοπιά».

Σήμερα μπορούμε να ξέρουμε ποιος ήταν ο ρόλος αυτών που τα ελληνικά ΜΜΕ παρουσίαζαν ως «Έλληνες πατριώτες». Μάλιστα, σύμφωνα με την έρευνα του XYZ Contagion (μέλη της ερευνητικής ομάδας είπαν στο VICE ότι έχουν δεχθεί πολλές απειλές εξαιτίας των στοιχείων που έχουν αποκαλύψει για την υπόθεση της ΕΕΦ), ο ρόλος των Ελλήνων εθελοντών δεν ήταν περιφερειακός. Το αντίθετο: βρέθηκαν εκεί όπου έγιναν οι μαζικές εκτελέσεις των Βόσνιων μουσουλμάνων.

Στην παρακάτω φωτογραφία, η οποία είναι τραβηγμένη την 11η Ιουλίου 1995, την ημέρα της κατάληψης της Σρεμπρένιτσα από τις σερβοβοσνιακές δυνάμεις και τους παραστρατιωτικούς του Ratko Mladić, βλέπουμε (δεξιά) τον Σπύρο Τζανόπουλο και άλλα μέλη της ΕΕΦ. Σύμφωνα με επιστολή του εκπροσώπου της ΕΕΦ στην Ελευθεροτυπία, αμέσως μετά τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα, «η Ελληνική Εθελοντική Φρουρά δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 1995, στην πόλη Βλασένιτσα της Δημοκρατίας της Σερβίας, από μερικούς Έλληνες εθελοντές και με τον καιρό συγκέντρωσε το σύνολο σχεδόν των Ελλήνων Εθελοντών της Δημοκρατίας αυτής· εθελοντών, οι οποίοι οδηγούμενοι από ιδεολογικά κίνητρα και μόνο, προωθούν και προάγουν στο έπακρο τις ελληνοσερβικές σχέσεις των αδελφών αυτών λαών».

Σε μια άλλη φωτογραφία, που τραβήχτηκε την ημέρα που ξεκίνησαν οι σφαγές άοπλων και αιχμαλώτων, διακρίνεται ο Ratko Mladić, ανάμεσα στον Σερβοβόσνιο διοικητή της ΕΕΦ και τον Έλληνα διοικητή της ΕΕΦ, Αντώνη Μήτκο. Σύμφωνα με το XYZ Contagion, «η φωτογραφία αυτή συμφωνεί με τις καταθέσεις τις οποίες έδωσε ο Σερβοβόσνιος διοικητής της ΕΕΦ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τα εγκλήματα στην πρώην Γιουγκοσλαβία, ως μάρτυρας υπεράσπισης μιας σειράς καταδικασμένων Σερβοβόσνιων εγκληματιών πολέμου. Στις καταθέσεις αυτές, ο διοικητής της ΕΕΦ περιγράφει τις κινήσεις του εκείνες τις μέρες της πτώσης της Σρεμπρένιτσα και των άγριων μαζικών εκτελέσεων άοπλων και αιχμαλώτων, τις συναντήσεις του με τον Mladić και άλλους υψηλόβαθμους Σερβοβόσνιους αξιωματικούς και σημειώνει πως στις μετακινήσεις του αυτές στις περιοχές των εκτελέσεων συνοδευόταν από Έλληνες εθελοντές, οι οποίοι βρίσκονταν στα χωράφια και τα γήπεδα που γίνονταν οι εκτελέσεις και οι μαζικές ταφές, μαζί με τον διοικητή τους και άλλους διοικητές και στελέχη του σερβοβοσνιακού στρατού, αλλά έβγαζαν και φωτογραφίες από τους μελλοθάνατους αιχμαλώτους ή και από τις εκτελέσεις, ακόμη, σύμφωνα με το επίσημο σερβοβοσνιακό πρακτορείο ειδήσεων».

Σε μια ακόμη φωτογραφία, τραβηγμένη το καλοκαίρι του 1995 στην κοντινή πόλη Βλασένιτσα -όπου ήταν η βάση της ΕΕΦ, 56 χιλιόμετρα δυτικά της Σρεμπρένιτσα- παρουσιάζεται η πλήρης σύνθεση του αποσπάσματος της ΕΕΦ, με τη σημαία της Βεργίνας. Εκτός από τον υποδιοικητή Βασιλειάδη, διακρίνονται οι εξής: το στέλεχος της Χρυσής Αυγής, Σπύρος Τζανόπουλος (λοχίας της ΕΕΦ), ο Δημήτριος Ζαβιτσάνος (αρχιλοχίας της ΕΕΦ), ο Κωνσταντίνος Kαλτσούνης, ο Φλορίν Άννα, ο Αντώνιος Μήτκος (διοικητής της ΕΕΦ), ο Βασίλης Σχιζάς, ο Κ. Κυριακίδης, ο Γ. Λυμπερίδης και Xαράλαμπος Δημουλάς. Το σήμα με τα τρία δάχτυλα που κάνει στην κάμερα ο Δημήτριος Ζαβιτσάνος είναι το σερβικό εθνικιστικό σήμα του νέου σερβικού μεγαλοϊδεατισμού που έκαναν όλοι οι Σέρβοι, από τότε που ξεκίνησε η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και σε όλη τη διάρκεια του πολέμου.

Την περίοδο της Σφαγής στη Σρεμπρένιτσα, τραβήχτηκε και το παρακάτω βίντεο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και ως τεκμήριο στις δίκες της Χάγης. Ένα μέρος του λαμβάνει χώρα σε εκκλησία της Βλασένιτσα και ένα άλλο στο σπίτι του Σερβοβόσνιου διοικητή της ΕΕΦ, σε πλούσιο εορταστικό επινίκιο γεύμα. Εκεί παρίσταται ο Μητροπολίτης Ζβόρνικ-Τούζλα, Vasilije Kačavenda (εθνικιστής που ευλογούσε τα όπλα των παραστρατιωτικών, αλλά και παιδόφιλος που καθαιρέθηκε-παραιτήθηκε το 2012, λόγω διαρροής βιντεοταινιών, στις οποίες διακρινόταν καθαρά να κάνει σεξ με ανήλικα αγόρια), ο διάκος του δεσπότη, πολλοί στρατιωτικοί, οι επίτροποι της Εκκλησίας, ο στρατηγός Milenko Živanović, διοικητής του Σώματος Στρατού Drina, και οι Έλληνες εθελοντές, με τον Έλληνα και τον Σερβοβόσνιο διοικητή τους. Γελούν όλοι μαζί στο σημείο που ακούν τον στρατηγό Živanović να λέει ιστορίες για το πώς «καθάρισαν και τελείωσαν το τζαμί των Τούρκων στη Σρεμπρένιτσα» και χειροκροτούν εκστασιασμένοι, όταν ο στρατηγός λέει: «Αφού καθαρίσαμε χτες βράδυ τη Σρεμπρένιτσα και εξαφανίσαμε κάθε ίχνος μουσουλμανικής ζωής, πρέπει να κάνουμε το ίδιο στη συνέχεια και στις άλλες μουσουλμανικές περιοχές».

Από το ίδιο γεύμα υπάρχει ένα ακόμη βίντεο, στο οποίο ο Μητροπολίτης κολακεύει τους Έλληνες εθελοντές της ΕΕΦ, λέγοντας: «Αφού ελευθερώσαμε τη Σρεμπρένιτσα τώρα, να δώσει ο Θεός κάποτε να ελευθερώσουμε και την Κωνσταντινούπολη».

Τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη δράση Ελλήνων εθελοντών στη Βοσνία θέτουν το ερώτημα αν ποτέ κάποιος από αυτούς οδηγήθηκε στη δικαιοσύνη για τη διερεύνηση τυχόν ποινικών ευθυνών. Σύμφωνα με έρευνα που έκανε το VICE το 2016, στο στόχαστρο της ελληνικής δικαιοσύνης είχαν μπει επτά πρόσωπα, με δηλωμένες τότε διευθύνσεις κατοικίας σε Γέρακα, Ζωγράφου και Καλλιθέα Αττικής, Γιάννενα, Πάτρα και δύο στην Ορεστιάδα. Σε βάρος των επτά είχε ασκηθεί αυτεπαγγέλτως ποινική δίωξη για «ανθρωποκτονία από πρόθεση κατά συρροή». Στη συνέχεια παραγγέλθηκε κύρια ανάκριση, κατά την οποία, όπως αναφέρεται στο απαλλακτικό βούλευμα 2233/2011 του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών, «η ανακρίτρια με αίτηση προς τις δικαστικές Αρχές της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ζήτησε την παροχή δικαστικής συνδρομής για να την ενημερώσουν για ό,τι γνωρίζουν για τυχόν συμμετοχή Ελλήνων εθελοντών στον εμφύλιο πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία το έτος 1995 και ειδικότερα αν το σώμα Ελλήνων εθελοντών συμμετείχε στη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995 ως μέλη της ομάδας «Mladić Drina».

Αμέσως μετά, διαβάζουμε το σκεπτικό της εισαγγελικής πρότασης, που σημειωτέον είναι χειρόγραφη: «Από το σύνολο του αποδεικτικού υλικού της δικογραφίας, αλλά και των εγγράφων που απεστάλησαν στην ανακρίτρια σε ηλεκτρονική μορφή (CD) από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης κατόπιν του αιτήματος δικαστικής συνδρομής, δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθεί ούτε η δράση εκάστου των κατηγορούμενων, αλλά ούτε και η ταυτότητα και ο αριθμός των τυχόν θυμάτων από την καταγγελλόμενη εγκληματική δραστηριότητά τους, ένεκα της συμμετοχής τους ως εθελοντών στη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα, τον Ιούλιο του 1995». Με αυτόν τον τρόπο η εισαγγελέας πρότεινε «να μη γίνει κατηγορία» σε βάρος των επτά «πολεμιστών».

[VICE Video] Ξένοι Πολεμούν Κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία: Ο Πόλεμος των Άλλων

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία, που καταδίκασε τον Mladić, είχε επίσης συντάξει ένα προ-κατηγορητήριο για συμμετοχή Ελλήνων στη Σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Σύμφωνα με αυτό (από το βιβλίο του δημοσιογράφου Σταύρου Τζίμα, με τίτλο «Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και οι Ελληνικές Φαντασιώσεις. Ελλάς-Σερβία-Ορθοδοξία», εκδ. Επίκεντρο), «ελληνικές παραστρατιωτικές ομάδες, μαζί με άλλες μονάδες του σερβοβοσνιακού στρατού και του Υπουργείου Εσωτερικών και μονάδες που αναφέρονται σε αυτό το κατηγορητήριο, συμμετείχαν σε Κοινή Εγκληματική Οργάνωση, κύριος στόχος της οποίας ήταν – μεταξύ άλλων: η δια της βίας μεταφορά γυναικών και παιδιών εκτός του θύλακα της Σρεμπρένιτσα, προς το Κλάντανι, στις 12 και 13 Ιουλίου 1995, η σύλληψη, κράτηση και μαζική εκτέλεση, από εκτελεστικό απόσπασμα, ο ενταφιασμός και ο επανενταφιασμός χιλιάδων μουσουλμάνων ανδρών και αγοριών, ηλικίας 16 έως 60 ετών, από τον θύλακα της Σρεμπρένιτσα, από τις 12 έως τις 19 Ιουλίου 1995». Παρά τα παραπάνω στοιχεία, το δικαστήριο, για άγνωστο λόγο, δεν προχώρησε την υπόθεση.

Το VICE επικοινώνησε με τον Κυριάκο Καθάριο, έναν από τους Έλληνες εθελοντές που ταξίδεψε στη Βοσνία και πολέμησε στο πλευρό των Σέρβων. Ο ίδιος επικαλέστηκε ένα κλίμα τρομοκρατίας κατά των Ελλήνων που πολέμησαν και δεν έκανε κανένα σχόλιο, παρά μόνο το παρακάτω, που αφορά τη φωτογραφία έξι μελών της ΕΕΦ που χαιρετούν ναζιστικά (η φωτογραφία φαίνεται στο παρακάτω βίντεο): «Όσον αφορά την επίμαχη φωτογραφία με τους έξι Έλληνες να χαιρετούν ναζιστικά, εκείνη την ημέρα, 17 Έλληνες ταξίδεψαν από τη Βλασένιτσα προς το Πάλε και στον δρόμο έβγαλαν μερικές φωτογραφίες, όπως αυτήν. Είπαν πως το έκαναν για πλάκα. Αυτό που δεν γνωρίζει κανένας είναι πως ο Σέρβος διοικητής τους μάλωσε άσχημα, λέγοντάς τους πως στις περιοχές εκείνες είχε δράσει στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μια επίλεκτη μουσουλμανική μεραρχία, εξοπλισμένη από τους Γερμανούς και αποτελούμενη από Γερμανούς αξιωματικούς, που διακρίθηκε σε σφαγές αμάχων Σέρβων και σε κάψιμο σερβικών χωριών. Είπε ότι ενέργειες όπως εκείνη του ναζιστικού χαιρετισμού δεν ήταν αποδεκτές από τον σερβικό πληθυσμό που υπέφερε από τους Ναζί. Ζήτησε να μην επαναληφθεί κάτι τέτοιο, όπως και έγινε». Ο κ. Καθάριος αναφέρει ότι «στους 17 Έλληνες, υπήρχε τουλάχιστον ένας κομμουνιστής και παιδιά με αριστερές ιδεολογικές καταβολές. Η προπαγάνδα αργότερα θέλησε να τους συνδέσει με τη Χρυσή Αυγή και τους στοχοποίησε όλους ως χρυσαυγίτες. Αυτή η φωτογραφία έπαιξε τον ρόλο της, πλην καμία φωτογραφία από μόνη της δεν αποδεικνύει αυτό που δείχνει». Αρνούμενος να κάνει περαιτέρω δηλώσεις, ο Κυριάκος Καθάριος μας παρέπεμψε σε ένα βίντεο που έχει ανεβάσει ο ίδιος στο YouTube, όπου υποστηρίζει τις πράξεις των Σέρβων κατά των Βοσνίων Μουσουλμάνων.

Η σύνδεση πολλών μελών της ΕΕΦ με ακροδεξιούς κύκλους και τη Χρυσή Αυγή αποδεικνύεται από τα παραπάνω και πολλά ακόμη στοιχεία, ενώ σύμφωνα με την έρευνα του XYZ Contagion, «κάποιοι [από τους Έλληνες] δήλωναν απλώς “πατριώτες”, οι περισσότεροι, όμως ήταν “εθνικιστές/υπερεθνικιστές/εθνικοσοσιαλιστές”. Και υπήρχαν φυσικά και μέλη της Χρυσής Αυγής. Όχι μόνο απλά μέλη ή στον περίγυρο της ναζιστικής οργάνωσης, αλλά και μέλη της Κεντρικής της Επιτροπής, όπως υπερηφανεύονταν τότε τα έντυπα της οργάνωσης και όπως είχε γράψει στο βιβλίο του ο υπαρχηγός της Χάρης Κουσουμβρής».

Η συμμετοχή Ελλήνων εθελοντών στη μεγαλύτερη μεταπολεμικά εθνοκάθαρση στην Ευρώπη, η προώθησή της από τα ελληνικά ΜΜΕ και η μη εξέταση τυχόν ποινικής ευθύνης από τη δράση τους κατά των Βόσνιων Μουσουλμάνων αποτελεί μια από τις ντροπιαστικές σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Ακολουθήστε τον Θοδωρή Χονδρόγιαννο στο Facebook, στο Twitter και στο Instagram.

Περισσότερα από το VICE

Ένας Πρόσφυγας στη Μόρια Φωτογραφίζει την Καθημερινότητά του για Έναν Μήνα και Πρέπει να τη Δεις

Στο Μενίδι η Καθημερινότητα Κυλάει Ανεπηρέαστη από Φόνους, Νόμους και Κανονικότητα

Οι Λαχανόκηποι Είναι η Ξεχασμένη «Ζούγκλα» της Θεσσαλονίκης