Θυμάμαι τον εαυτό μου έφηβο, να χρησιμοποιεί συνέχεια τη λέξη «Φέρμα». Στη slang της περιοχής μου -κάπου στις αρχές με μέσα των '00's- ήταν ουσιαστικά η ληστεία στον δρόμο με στόχο συνήθως το κινητό ή το μπουφάν σου. Μπορεί να μην ήμασταν φλώροι αλλά πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας αγχωνόμασταν με την πιθανότητα να μας «φερμάρουν» σε κάποιο σκοτεινό στενό. Και αν σου «ψείριζαν» το ΝΟΚΙΑ 3310, πολύ δύσκολα θα έπειθες τους γονείς σου να σου αγοράσουν καινούριο.
Τα χρόνια πέρασαν και η «φέρμα» -μαζί με το ρήμα «φερμάρω»- συνεχίζει να υφίσταται και μάλιστα, να αποτελεί μέρος της στιχουργικής αρκετών rap κομματιών. Μια μέρα αναρωτήθηκα από πού μπορεί να προέρχεται η εν λόγω λέξη και είπα να το ψάξω λίγο παραπάνω. Τελικά, συνειδητοποίησα ότι έχει περισσότερες χρήσεις από ό,τι πίστευα, ενώ η προέλευσή της αποτελεί μυστήριο.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου (1990 -2001) Κωνσταντίνο Ντόκο και την Ιστορικό Τέχνης Μαρία Μελέντη, το ρήμα «Φερμάρω» είναι Ιταλικής/Λατινικής προέλευσης και το βρίσκουμε αρκετά συχνά σε Νοταριακές Πράξεις (τα σημερινά συμβόλαια) των Ιονίων Νήσων εποχής Βενετοκρατίας. Σε Journal που είχαν δημοσιεύσει στο παρελθόν οι δύο ερευνητές, αναφέρεται το εξής: φερμάρω*, φερμάροντας< fermar (β) / fermare =σταματώ, στερεώνω, λύνω, αποφασίζω, σκοπεύω.Παράλληλα με την Οθωμανική επιρροή λοιπόν, υπήρχε και η Βενετική με τις δυο οικονομίες να έχουν κατά καιρούς πάρε - δώσε και την Ελλάδα -στη μορφή που υπήρχε τότε- να βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων.
Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι η βασική έννοια που βρίσκουμε στα λεξικά για το ρήμα «φερμάρω», έχει να κάνει κυρίως με την παύση κίνησης και την παρατήρηση. Όπως αναφέρεται και στο site, Νέα Ελληνική Γλώσσα, η λέξη χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να πούμε ότι κάποιος μένει ακίνητος και παρακολουθεί. Σύμφωνα με τον συγκεκριμένο ιστότοπο, προέρχεται από την Ιταλική λέξη Fermare, που σημαίνει «Σταματάω», «Κλείνω». Τη λέξη θα βρει κανείς στο λεξιλόγιο των κυνηγών όταν θέλουν να περιγράψουν το «πάγωμα» του εκπαιδευμένου σκύλου που αντικρίζει το θήραμά του.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η τελευταία λεπτομέρεια «δένει» και με το γεγονός, ότι μια άλλη χρήση της λέξης είναι αυτή που περιγράφει μονολεκτικά το τέντωμα ενός σχοινιού. Έτσι και ο κυνηγετικός σκύλος, συνήθως, τεντώνεται όταν εντοπίσει τον «στόχο» του.
Υπάρχει βέβαια και η θεωρία που θέλει τη λέξη να προέρχεται από το Τούρκικο Φιρμάνι -ή Φερμάνι- το οποίο ήταν πάλι ένα έγγραφο και πιο συγκεκριμένα, διάταγμα του Σουλτάνου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το Βρετανικό Μουσείο βασίζει την αρπαγή των γλυπτών του Παρθενώνα από τον Τόμας Μπρους, 7ο κόμη του Έλγιν, σε ένα Φιρμάνι, του οποίου η αυθεντικότητα αμφισβητείται. Τα παραπάνω «δένουν» στο ρεμπέτικο τραγούδι, στο οποίο χρησιμοποιήθηκε η επικρατέστερη εννοιολογικά σημασία της -που δεν είναι άλλη από αυτή της επίθεσης, της ληστείας ή της επιβολής. Της μαγκιάς. Όπως τραγουδάει και η Ρίτα Αμπατζήστο τραγούδι Πάνε για το Πράσο:
«Μες στην αγορά θα πάμε
έξυπνα θα κονομάμε
Εγώ πρώτος θα φερμάρω
Νώτη να σε αβαντάρω»
Λίγο από Σμύρνη, λίγο από Βενετία λοιπόν και η λέξη βρίσκεται πλέον σε όλα τα Ρεμπέτικα Λεξικάεκεί έξω ως μία από τις πιο συνηθισμένες που χρησιμοποιούσαν οι καλλιτέχνες του είδους. «Στον καθρεφτη όλο κοιτάζεις και μπανίζεις και φερμάρεις», τραγούδησε στο σατυρικό κομμάτι Το Μπαρμπεράκι ο Μπάτης το 1935, πιθανώς υπονοώντας ότι ο κουρέας, πρωταγωνιστής του τραγουδιού, κάνει τα «γλυκά μάτια» στις πελάτισσες του. Μπορεί λοιπόν η «Φέρμα» να έχει αλήτικη χροιά, όμως, πέραν των παραπάνω έχει και άλλες «μεταφράσεις».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Μία από αυτές είναι η «σταθεροποίηση», πάλι με ρίζες από την Ιταλική λέξη fermare - που αναφέρεται πιο πάνω και σημαίνει «σταματώ». Ωστόσο, υπάρχει και η περίπτωση κατά την οποία το «φερμάρω» δανείζεται από την Αγγλική λέξη «firm», που σημαίνει «σφιχτός» ή «σταθερός» και χρησιμοποιείται κυρίως για να πει κάποιος ότι έκανε σεξ.
Τέλος, η Φ.Ε.Ρ.ΜΑ. ήταν/είναι η «Φοιτητική Ενότητα Ριζοσπαστών Μαθηματικών», ένα σχήμα ενιαίας ανεξάρτητης αριστερής κίνησης με έδρα το Μαθηματικό του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όμως, υπάρχουν και τα Φέρμα, ένα πολύ όμορφο μέρος στην Κρήτη.
Με την εγγραφή σας στο newsletter του VICE συμφωνείτε να λαμβάνετε ηλεκτρονικά ενημερώσεις που αφορούν το VICE, οι οποίες ορισμένες φορές ενδέχεται να περιλαμβάνουν διαφημιστικό ή/και χορηγούμενο περιεχόμενο.
