Τι Πίστευαν στην Πραγματικότητα οι Ναζί για τη Μαγεία

Το άθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.

Στο πέμπτο επεισόδιο της δεύτερης σεζόν της τηλεοπτικής σειράς Ancient Aliens, ένα πολύ σημαντικό και σε γενικές γραμμές αναπάντητο ιστορικό ερώτημα πέφτει στο τραπέζι: «Υπήρξε εξωγήινη τεχνολογία από το μακρινό παρελθόν που παραλίγο να δώσει στον Χίτλερ και στους ναζί ένα ανίκητο πλεονέκτημα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;»

Το επεισόδιο αναφέρεται στην «εμμονή» του Χίτλερ με την «αρχαία μυθολογία» και τον «αποκρυφισμό», υποστηρίζοντας πως ο φύρερ ίσως και να είχε χτίσει μια μηχανή του χρόνου. Πέρα από την υπερβολή αυτού του επιχειρήματος, η ουσία είναι πως οι ναζί είχαν καταγεγραμμένο ενδιαφέρον για τις «αρχαίες εναλλακτικές τεχνολογίες» και ίσως αυτό να τους είχε οδηγήσει στην ανακάλυψη στοιχείων και τεχνολογιών που θα τους έδιναν ένα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα στον πόλεμο.

Προσωπικά δεν πιστεύω στην ύπαρξη κάποιας μηχανής του χρόνου, αλλά σίγουρα κάποια επιτελικά στελέχη των ναζί ενδιαφέρονταν για τον αποκρυφισμό, στοιχείο που περιέργως συναρπάζει πολλούς από τους τωρινούς οπαδούς της μαγείας. Μάλιστα, μόλις πριν από μερικές εβδομάδες κάποια sites ανέδειξαν μια είδηση που αφορούσε την ανακάλυψη μιας «σπάνιας συλλογής που περιείχε βιβλία σχετικά με τις μάγισσες και τον αποκρυφισμό» σε μια βιβλιοθήκη της Τσεχίας. Όπως ανέφεραν τα εν λόγω sites, μέρος αυτής της συλλογής είχε συλλεχθεί από τον Heinrich Himmler, επικεφαλής των Schutzstaffel (SS), o οποίος έδειχνε ζωηρό ενδιαφέρον για τη μαγεία και τον αποκρυφισμό. Μια από τις θεωρίες του μάλιστα ήταν πως οι δίκες μαγισσών ήταν μια προσπάθεια της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας να αφανίσει τη γερμανική φυλή. Η συλλογή των βιβλίων περιλαμβάνει μια σειρά από νορβηγικά μασονικά κείμενα, ενώ ενδέχεται να περιλαμβάνει και μέρος της επονομαζόμενης «βιβλιογραφίας μαγισσών» του Himmler.

Όταν επικοινώνησα μέσω email με τον Peter Staudenmaier, καθηγητή σύγχρονης Γερμανικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Marquette και συγγραφέα του Between Occultism and Nazism, για να τον ρωτήσω γι' αυτή την πρόσφατη ανακάλυψη, αρχικά με απογοήτευσε: «Δεν νομίζω ότι έχω κάτι ζουμερό να σου πω», μου είπε ως εισαγωγή. «Η άποψή μου γι' αυτή την εξέλιξη είναι πως είναι κάπως υπερβολική». Επικοινώνησα μαζί του τηλεφωνικά για να καταλάβω τι εννοούσε.

BROADLY: Στην κουβέντα που κάναμε μέσω email, μου είπατε πως όλη η δημοσιογραφική κάλυψη γι' αυτήν τη συλλογή είναι υπερβολική. Γιατί;
Peter Staudenmaier: Ναι. Ξέρουμε εδώ και πολλά-πολλά χρόνια ότι μεγάλο μέρος αυτού του υλικού έχει συλλεχθεί στα τέλη της δεκαετίας του '30 και στις αρχές της δεκαετίας του '40. Ξέρουμε επίσης πως μεγάλο μέρος του υλικού εξαφανίστηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου. Κανείς δεν ήξερε αν είχε καταστραφεί, αν θα βρισκόταν ξανά, αλλά η Πράγα ήταν σίγουρα ένα από τα μέρη που υπήρχε περίπτωση να βρεθεί, μιας και ήταν ένας από τους βασικούς προορισμούς που οι ναζί έστελναν υλικό τέτοιου τύπου. Από μια άποψη, είναι αναμενόμενη ανακάλυψη. Δεν θα έλεγα πως είναι κάτι τόσο συγκλονιστικό.

Γιατί υπάρχει τόσο υλικό σε αυτές τις «συλλογές»; Είναι απλώς όλα τα βιβλία που έστειλαν οι ναζί από τη Γερμανία;
Είναι ό,τι υλικό άντλησαν από τις χώρες που κατακτούσαν, οπότε αυτό εξηγεί και το νορβηγικό υλικό. Αυτό τουλάχιστον πιστεύω εγώ. Αλλά σίγουρα υπάρχουν και βιβλία που συλλέχθηκαν στη Γερμανία. Υπήρχε ένα σχετικό τμήμα της SD [Sicherheitsdienst]. Για την ιστορία, η SD ήταν κάτι σαν υπηρεσία πληροφοριών των SS. Ήταν το τμήμα των SS που «έτρεχε» διάφορες έρευνες και παρακολουθούσε τους λεγόμενους «εχθρούς του κράτους». Ένα από τα τμήματα των SS παρακολουθούσε τις δραστηριότητες των μασόνων και των αποκρυφιστών. Όλους αυτούς τους έβαζαν στην ίδια κατηγορία, κάτι που δεν έχει και πολύ νόημα, αλλά έχει νόημα αν το εξετάσεις με βάση τον τρόπο σκέψη των ναζί. Όταν τα SS διέλυαν αυτές τις ομάδες, προχωρούσαν σε κατασχέσεις όλων των υλικών τους. Τα αρχεία τους, τις βιβλιοθήκες τους, τα πάντα. Εν συνεχεία τα έστελναν κάπου για αρχειοθέτηση, αλλά ποτέ δεν ήταν ξεκάθαρο το πού.

Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με το αν οι ναζί πίστευαν σε τέτοιες απόκρυφες ιδεολογίες και απόψεις. Πολλά από τα άρθρα που γράφτηκαν γι' αυτή την ανακάλυψη λένε πως αυτές οι συλλογές ήταν συλλογές των ναζί.
Σίγουρα έχει δημιουργηθεί ένα μεγάλο μπέρδεμα γύρω από αυτό.

Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε;
Κατά τη γνώμη μου, είναι το ακριβώς αντίθετο. Ο λόγος που οι ναζί συνέλεγαν αυτά τα βιβλία δεν ήταν ότι πίστευαν σε αυτά που έγραφαν. Ήταν περισσότερο επειδή ένα τμήμα των ναζί πίστευε πως αυτές οι ομάδες αποτελούσαν κίνδυνο για τον ναζισμό, γιατί ήταν ορκισμένες στη δική τους ιδεολογία, στις δικές τους τελετές, στη δική τους πορεία. Αυτές οι ομάδες λογίζονταν ουσιαστικά ως εχθροί των ναζί, αλλά για τους περισσότερους δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. Πολλές από αυτές τις ομάδες ήταν έντονα εθνικιστικές, ενώ πολλές υποστήριζαν τους ναζί. Αυτό όμως δεν είχε σημασία. Στα μάτια της SD, αν ανήκες σε κάποια μασονική στοά, αν ανήκες σε κάποια ομάδα αποκρυφισμού, αυτό αρκούσε για να σε βάλει στη μαύρη λίστα. Προσπαθούσαν να παρακολουθούν όλες αυτές τις ομάδες και εντέλει να τις διαλύσουν και να κατασχέσουν τα υλικά τους. Η ερμηνεία που δίνω εγώ λοιπόν είναι αρκετά αντίθετη από την άποψη πως οι ναζί συνέλεγαν αυτά τα υλικά επειδή ακολουθούσαν αποκρυφιστικές αρχές. Νομίζω πως συνέλεγαν αυτά τα υλικά επειδή ήταν ένας τρόπος ελέγχου των εχθρών τους.

Υπάρχουν στοιχεία τα οποία μαρτυρούν πως η ηγεσία των ναζί ενδιαφερόταν για τον αποκρυφισμό; Τα άρθρα που διαβάσαμε επικεντρώθηκαν στον Himmler…
Ναι, τους αρέσει να εστιάζουν στον Himmler. Εκεί άλλωστε το πράγμα περιπλέκεται κάπως. Θα ήταν πιο απλό αν μπορούσαμε να πούμε ότι και αυτό το σημείο είναι υπερβολικό, αλλά ο Himmler ως άτομο όντως ενδιαφερόταν έντονα για τον αποκρυφισμό και τη μαγεία. Το λάθος που κάνει πολύς κόσμος, βέβαια, είναι πως μπερδεύει τις προσωπικές απόψεις του Himmler με αυτές των SS.

Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, o Himmler δεν έδειχνε ποτέ κάποια ιδιαίτερη διάθεση να μοιραστεί αυτά τα προσωπικά του ενδιαφέρονται με την ηγεσία των ναζί. Τα κρατούσε κρυφά γιατί δεν αισθανόταν πολύ άνετα με όλο αυτό, αν και δεν ξέρουμε αν αυτό αποτελεί από μόνο του επαρκή εξήγηση. Υπήρχαν άτομα εντός των SS που ενίοτε λάμβαναν εντολές του που αφορούσαν συλλογή υλικού για τη μαγεία του 16ου αιώνα, αλλά δεν υπάρχει κάτι που να δείχνει πως τα SS ήταν δομημένα σε τέτοιες αρχές.

Φαντάζομαι ότι κάπου εκεί γίνεται η σύνδεση, μιας και υπάρχει πολύς κόσμος που γνώριζε γι' αυτά του τα ενδιαφέροντα.
Μάλλον. Είναι ένας «πυρήνας» αλήθειας και εδώ που τα λέμε είναι σημαντικός. Αν θέλει κανείς να καταλάβει τον Himmler ως φιγούρα –μιλάμε άλλωστε για μια πολύ ισχυρή και σημαντική φιγούρα στην ιεραρχία των ναζί–, πρέπει να καταλάβει γιατί αυτός ο τύπος ενδιαφερόταν τόσο για τον αποκρυφισμό. Αυτό που θα έλεγα εγώ, είναι να μην μπερδεύουμε τα προσωπικά του ενδιαφέροντα με τις ασχολίες των SS γενικότερα.

Μπορείτε να εντοπίσετε τους λόγους για το τόσο έντονο ενδιαφέρον του με τον αποκρυφισμό;
Έχω κάποιες ιδέες, αλλά τίποτα δεν είναι ξεκάθαρο. Ο άνθρωπος που νομίζω ότι έγραψε την καλύτερη ακαδημαϊκή βιογραφία του Himmler, ο Pete Longerich, αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο της εν λόγω βιογραφίας στο ενδιαφέρον του Himmler για τον αποκρυφισμό. Προς το τέλος του κεφαλαίου, ο ιστορικός θα λέγαμε πως σηκώνει ψηλά τα χέρια, λέγοντας «δεν μπορούμε να πούμε πως ταιριάζει. Δεν βγάζει νόημα, αλλά αποτελεί γεγονός και πρέπει απλώς να το αποδεχτούμε».

Θα έλεγα πως ένα βασικό κομμάτι αυτής της ιστορίας έχει να κάνει με τη γενιά στην οποία ανήκε ο Himmler. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ήταν κομμάτι μιας γενιάς η οποία ένιωθε πως δεν της δόθηκε η ευκαιρία να αποδείξει τι αξίζει. Ήταν πολύ μικροί για να πάρουν μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μεγάλωσαν στη Γερμανία του 1920. Οι άνθρωποι στην ακροδεξιά εκείνη την περίοδο ένιωθαν πως η χώρα είχε φύγει από αυτούς, ότι είχε πάει προς μια κατεύθυνση τελείως διαφορετική από τη δική τους. Ήταν μια δημοκρατία, κάτι το οποίο μισούσαν. Πολύς κόσμος σαν τον Himmler, λοιπόν, κοίταξε προς το παρελθόν, ψάχνοντας μια σύνδεση με περασμένες μορφές του γερμανικού μεγαλείου. Στην περίπτωση του Himmler δε, αυτή του η έρευνα φαίνεται ότι «χρωματίστηκε» από τον αποκρυφισμό.

Κοιτούσα το άρθρο της Daily Mail το οποίο λέει πως ο Himmler «είχε αναπτύξει μια θεωρία πως ο αποκρυφισμός ήταν η απόδειξη της ανωτερότητας της άριας φυλής». Ισχύει κάτι τέτοιο;
Θα έλεγα πως είναι ένας λανθασμένος τρόπος για να αναπτύξεις ένα ουσιαστικά σωστό επιχείρημα. Στο μυαλό του Himmler υπήρχε σύνδεση μεταξύ του παγανιστικού, αποκρυφιστικού τρόπου σκέψης και της υποτιθέμενης άριας φυλετικής ιστορίας των Γερμανών. Έβλεπε ότι αυτά τα δύο ήταν απόλυτα ενωμένα. Αυτό όμως είχε να κάνει με τα προσωπικά ενδιαφέροντα του Himmler και δεν ήταν ο λόγος που η SD συνέλεγε όλα αυτά τα υλικά. Είχαν ένα ολόκληρο τμήμα το οποίο ήταν αφιερωμένο στην κατανόηση των δικαστηρίων μαγισσών κατά την περίοδο του Μεσαίωνα. Ο Himmler ήθελε να δημιουργήσει μια εναλλακτική εκδοχή της γερμανικής ιστορίας και επικεντρώθηκε σε πράγματα όπως οι περιπτώσεις των «ορθόδοξων» γερμανικών εκκλησιών που προσπάθησαν να σταυρώσουν όλες τις μάγισσες τέσσερις αιώνες πριν. Πίστευε πως αυτό ήταν κάτι που οι ναζί θα μπορούσαν να χρησιμοποιούσουν με επιτυχία εναντίον των καθιερωμένων εκκλησιών. Από τη μεριά των ναζί, θα ήταν ένα χρήσιμο όπλο.

Περισσότερα από το VICE

Τι να Κάνεις αν Έρθει η Γριά Μόρα στον Ύπνο σου

Η Μάχη της Τζώρτζια με τη Νόσο του Lyme

Πώς Είναι να Γράφεις ένα από τα πιο Γνωστά Alternative Τραγούδια της Ελλάδας;