Ο Κωνσταντίνος Δασκάλακης Δεν Αποκλείει στο Μέλλον τα Ρομπότ να Υποδουλώσουν τον Άνθρωπο

«Προχθές ήμουν στο κομμωτήριο κι άρχισαν να μου κάνουν μαθηματικές ερωτήσεις. Με ρώτησαν κάποια στιγμή για το θέμα που προέκυψε στην Ελλάδα με τη λοταρία των αποδείξεων – έγινε και σχετική ερώτηση στη Βουλή. Πώς είναι δυνατόν, δηλαδή, να συμμετέχουν έξι εκατομμύρια άνθρωποι σε 11 κληρώσεις και κάποιοι να κερδίζουν δύο ή τρεις φορές. Απάντησα πως είναι κάτι αντίστοιχο με το λεγόμενο στα Μαθηματικά Παράδοξο των Γενεθλίων. Δεν θέλω να πάρω πολιτική θέση, όμως ο άνθρωπος έχει γενικά καλή διαίσθηση, αν και πολλές φορές έχει πολύ λάθος διαίσθηση».

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης είχε ολοκληρώσει τη διάλεξή του, διάρκειας 70 λεπτών, όμως το κοινό που γέμισε ασφυκτικά το απόγευμα της Τρίτης την Αίθουσα Τελετών του ΑΠΘ, δεν σταματούσε να τον βομβαρδίζει με ερωτήσεις. Τουλάχιστον 1.500 άτομα κρέμονταν σαν τσαμπιά στους διαδρόμους και τον εξώστη, κάθονταν στο πάτωμα, για να δουν από κοντά τον νεαρό καθηγητή της Επιστήμης των Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο ΜΙΤ της Βοστώνης, ο οποίος σε ηλικία 27 ετών ανέτρεψε το θεώρημα του νομπελίστα Τζον Νας, επίκεντρο των οικονομικών μαθηματικών για έξι δεκαετίες.

Ο 37χρονος σήμερα Δασκαλάκης είναι ένα από τα πιο λαμπρά μυαλά της εποχής μας. Μια ψιλόλιγνη φιγούρα με κάπως φουντωτά μαλλιά κι ελαφρώς στραβό χαμόγελο, που έτυχε υποδοχής σούπερ σταρ στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Πριν από την έναρξη της διάλεξης, φοιτητές και καθηγητές περίμεναν σχεδόν στην ουρά για να του μιλήσουν και να φωτογραφηθούν μαζί του. Γονείς τού ζητούσαν να φωτογραφηθεί με τα μικρά παιδιά τους -υπήρχε κόσμος που αναγκαστικά έμεινε έξω. Στην πρώτη σειρά κάθονταν οι δικοί του γονείς, με καταγωγή από την Κρήτη. Ο ίδιος, μαυροντυμένος και με μια ελαφριά συστολή, ανέβηκε στο βήμα κι ένα παρατεταμένο χειροκρότημα πλημμύρισε την αίθουσα. Θα μιλούσε για την Τεχνητή Νοημοσύνη, το μέλλον της και τα ηθικά διλήμματα που γεννά.

Δίνοντας έναν πρώτο ορισμό για την Τεχνητή Νοημοσύνη, την περιέγραψε ως «την επιστήμη που κάνει τις μηχανές να κάνουν αυτά που βλέπουμε στις ταινίες». Ο υπολογιστής πρέπει να σκέφτεται σαν άνθρωπος και για να συμβεί αυτό, απαιτούνται μια σειρά από υπολογισμοί, δηλαδή αλγόριθμοι, που γίνονται ολοένα και πιο σύνθετοι, έτσι που στο τέλος οι επιστήμονες πρέπει να φτιάξουν αλγόριθμους, οι οποίοι θα σκέφτονται πώς θα φτιάξουν αλγόριθμους. Τη δεκαετία του '90, ένας υπολογιστής κέρδισε τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι Γκάρι Κασπάροφ. Το 2011, ο υπερ-υπολογιστής ΙΒΜ Watson επικράτησε στο τηλεπαιχνίδι ερωτήσεων Jeopardy και το 2016 η μηχανή AlphaGo κέρδισε στη Σεούλ τον πρωταθλητή του παιχνιδιού στρατηγικής Go, Lee Sedol. «Αυτή είναι η ανθρώπινη πλευρά του υπολογιστή», είπε ο Δασκαλάκης, με ένα αμυδρό χαμόγελο.

Ο ίδιος στάθηκε ιδιαίτερα στους προβληματισμούς γύρω από την αξιοπιστία της Τεχνητής Νοημοσύνης – «υπάρχει πρόβλημα αν ο αλγόριθμος ενός αεροδρομίου διαβάζει ένα Καλάσνικοφ ως βαλίτσα», είπε. Τα ελλιπή δεδομένα οδηγούν σε αναξιόπιστη Τεχνητή Νοημοσύνη. Το αυτοκίνητο της Google που χαρτογραφεί και το τελευταίο στενάκι, μπορεί να πέσει σε μια λακκούβα. Κι ένα αυτοκίνητο Tesla, που οδηγείται με Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν θα αναγνωρίσει ένα σταματημένο όχημα στην αριστερή λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας, γιατί ποτέ ένα όχημα δεν σταματά στην αριστερή λωρίδα – ή σχεδόν ποτέ. «Ο αλγόριθμος θα επεξεργαστεί τα ελλιπή δεδομένα που τού δώσαμε και θα ενσωματώσει την έλλειψη. Πρόσφατα, τέσσερις φοιτητές μου στο ΜΙΤ επιτέθηκαν στον καλύτερο αλγόριθμο αναγνώρισης εικόνας και τον έκαναν να "πιστέψει" ότι μια τρισδιάστατη χελώνα τυπωμένη σε εκτυπωτή 3D ήταν καραμπίνα».

«Επιπλέον, προκύπτουν ηθικά και φιλοσοφικά ζητήματα», είπε ο 37χρονος επιστήμονας. «Κατασκευάζουμε ένα αυτο-οδηγούμενο επιβατικό αυτοκίνητο, το οποίο, αναπόφευκτα, κάποια στιγμή θα βρεθεί λίγα μέτρα από πεζούς, που διασχίζουν παράνομα τον δρόμο. Σε μερικά δευτερόλεπτα πρόκειται να γίνει δυστύχημα. Ο αλγόριθμος που οδηγεί το αυτοκίνητο, καταλαβαίνει τι γίνεται γύρω του κι έχει δύο επιλογές, είτε να σκοτώσει τους πεζούς που περνούν τον δρόμο είτε να προσκρούσει σε μια προστατευτική μπάρα και να σκοτώσει τους επιβάτες του αυτοκινήτου. Το ερώτημα είναι πώς θα λάβει αυτήν την απόφαση». Και συνέχισε: «Η μηχανή καλείται να πάρει την απόφαση. Πώς, όμως, θα πάρω την απόφαση εγώ που σχεδίασα τον αλγόριθμο, που οδηγεί το αυτοκίνητο; Δεν υπάρχει φιλοσοφικό ούτε ηθικό πλαίσιο για να ιεραρχήσεις την απώλεια».

Ο ίδιος έδωσε μία ακόμη διάσταση: «Έστω ότι αγοράζεις ένα αυτοκίνητο με περίπλοκο αλγόριθμο, που σε τέτοια περίπτωση επιλέγει να σκοτώσει εσένα τον επιβάτη και όχι τον πεζό. Θα πλήρωνες κάποιον να χακάρει τον αλγόριθμο για να σώσει εσένα; Κι έπειτα, ποιος φταίει για το δυστύχημα, η αυτοκινητοβιομηχανία, ο αλγόριθμος ή οδηγός που κάθεται στο τιμόνι, αλλά δεν οδηγεί;». Κάποιος από το κοινό φώναξε σε εκείνο το σημείο: «Ο αλγόριθμος θα προγραμματιστεί να είναι προσεχτικός». Ο Δασκαλάκης απάντησε: «Αν γνωρίζουμε ότι ένα όχημα είναι αυτο-οδηγούμενο και επομένως προσεχτικό, είναι σίγουρο ότι οι άνθρωποι που κινούνται γύρω του θα προκαλέσουν ατυχήματα».

Η Τεχνητή Νοημοσύνη, είπε ο καθηγητής του ΜΙΤ, έρχεται στον κόσμο σαν μωρό - tabula rasa (άγραφος πίνακας) - και ενσωματώνει την πληροφορία που περιέχεται στα δεδομένα της. Αν η πληροφορία είναι ελλιπής ή περιέχει θέσεις, τις ίδιες θα υιοθετήσει και η μηχανή. «Τον Μάρτιο του 2016, η Microsoft έφτιαξε ένα chat bot (Tay) στο Twitter, ένα εικονικό προφίλ-ρομπότ, που ήταν φτιαγμένο να αλληλεπιδρά και να λειτουργεί ως κανονικός άνθρωπος. Ένα γκρουπ από χρήστες άρχισε να του παρέχει ρατσιστικό και συνωμοσιολόγο περιεχόμενο. Σε 17 ώρες, είχε γίνει ακραίος ρατσιστής και μισογύνης». Ο Δασκαλάκης δεν είναι δεινός ρήτορας - δεν μιλά πολύ καθαρά - όμως το κοινό παρακολουθούσε σχεδόν χωρίς ανάσα.

Στη συμπλήρωση μιας ώρας διάλεξης, προσπάθησε να προβλέψει τον μέλλον για τα επόμενα πέντε έως 50 χρόνια. «Προφανώς, όλα θα είναι λάθος, αλλά θα το επιχειρήσω», είπε, χαλαρώνοντας την ατμόσφαιρα. «Σκέφτηκα τρεις πιθανές περιπτώσεις και μάλλον θα υπάρξει μία μίξη αυτών. Την πρώτη την ονόμασα Wonderland. Σε αυτή, άνθρωποι και ρομπότ συνυπάρχουν. Η επιστήμη κατακτά τη λεγόμενη Γενική Νοημοσύνη, δηλαδή την ικανότητα της μηχανής να χρησιμοποιεί διαίσθηση από μία νοητική λειτουργία που έχει μάθει πολύ καλά, και να τη μεταφέρει σε μία νοητική λειτουργία που δεν έχει μάθει ακόμη καλά. Εν πολλοίς, δεν έχουμε μηχανές που μεταφέρουν διαίσθηση. Ο άνθρωπος την έχει, δεν μιλάει όταν γεννιέται και αργότερα μιλάει». Το δεύτερο σενάριο είναι η Pessiland. «Σε αυτή, οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις κρατούν την τεχνολογία στα εργαστήρια, μη προσβάσιμη στους πολίτες. Το σενάριο είναι δυστοπικό. Τα ρομπότ υποδουλώνουν τον άνθρωπο και παραβιάζουν την ιδιωτικότητα. Τέλος, είναι το σενάριο που ονόμασα Stagnatia. Εδώ, έχουμε εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά δεν κατακτούμε τη Γενική Νοημοσύνη. Οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις παίρνουν θέση για την επόμενη μέρα».

Λίγο πριν το τέλος, αναφέρθηκε σε πιο πρακτικό επίπεδο. «Σε βάθος δύο ετών, θα έχουμε ο καθένας έναν προσωπικό γραμματέα. Σε βάθος πέντε ετών, θα έχουμε αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα. Και σε βάθος 15 ετών, θα κάνουμε αναζήτηση με τη σκέψη μας, οπότε το όριο μεταξύ σώματος και μηχανής θα είναι πιο ασαφές». Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να ξεφύγει από τον έλεγχο; αναρωτήθηκε. - Ναι, αν βρεθεί σε λάθος χέρια, ακόμη χειρότερα αφού η τεχνολογία θα σκέφτεται, απάντησε στον εαυτό του. - Πρέπει να ανακόψουμε την εξέλιξή της; - Όχι, γιατί το ποτάμι της επιστήμης και της τεχνολογίας δεν μπορεί να πάει πίσω. Στην αρχή της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης, οι άνθρωποι κατέστρεφαν μηχανές στα εργοστάσια, γιατί θεωρούσαν ότι τούς έκλεβαν θέσεις εργασίας.

«Θέλω, πριν κλείσω, να σας δείξω μια φωτογραφία με τους φοιτητές μου και τον καθηγητή Χρήστο Παπαδημητρίου. Δεν είναι τα συνήθη ποπ είδωλα, που βλέπουμε στην τηλεόραση», είπε ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης. «Είμαστε στην καμπή της ανθρωπότητας, όπου η πρόοδος θα γίνει από όλους μας. Όλοι έχουμε πρόσβαση στην τεχνολογία και όλοι θα καθορίσουμε από κοινού πού θα πάει αυτό το ποτάμι».

Περισσότερα από το VICE

Η Εφιαλτική Γέννα της Serena Williams Είναι Υπερβολικά Οικεία για τις Μαύρες Γυναίκες

Όλα Όσα Εμαθα για το Σεξ, Ένα Απόγευμα Σαββάτου στην Ιερά Οδό

Δέκα Eρωτήσεις που Πάντα Ήθελες να Κάνεις σε μια Αεροσυνοδό