Η Κινηματογραφική Υπόθεση Οτσαλάν

Η υπόθεση Οτσαλάν στα τέλη των 90s είναι για την Ελλάδα ίσως η μεγαλύτερη πληγή της σύγχρονης εξωτερικής της πολιτικής. Ο ηγέτης του κουρδικού PKK, του κόμματος που ιδρύθηκε με σκοπό τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου σοσιαλιστικού κράτους του Κουρδιστάν, ήταν διεθνώς καταζητούμενος από την Τουρκία. Μετά από τετράμηνη περιπλάνηση και έντονο διπλωματικό παρασκήνιο, πράκτορες της ΜΙΤ συλλαμβάνουν κάτω από αδιευκρίνιστες έως σήμερα συνθήκες τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο οποίος είχε βρει καταφύγιο στην κατοικία του Έλληνα πρέσβη, στο Ναϊρόμπι της Κένυας. Τον μεταφέρουν με χειροπέδες και καλυμμένα μάτια στην Τουρκία.

Ο «Άπο», όπως τον αποκαλούν οι οπαδοί του, γεννήθηκε το 1948 στο Ομερλί στη νότια Τουρκία, κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Άγκυρα και στις αρχές της δεκαετίας του '70 άρχισε να ασχολείται ενεργά με την πολιτική. Γρήγορα αναδείχθηκε σε ηγετικό μέλος του αριστερού φοιτητικού κινήματος. Το 1973, κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του, είπε ότι «στην Τουρκία υπάρχουν δύο έθνη, οι Τούρκοι και οι Κούρδοι». Το κουρδικό ήταν ένα ταμπού για την τουρκική κοινωνία. Ο Οτσαλάν συνελήφθη και φυλακίστηκε για επτά μήνες. Το 1975 εξέδωσε μαζί με μια ομάδα συναγωνιστών του το περίφημο «Μανιφέστο», που μιλούσε για την επανάσταση στο Κουρδιστάν. Ήταν πλέον οι χειρότεροι εχθροί για το τουρκικό κράτος.

Τον Νοέμβριο του 1978, στο χωριό Φις, έξω από το Ντιγιάρμπακιρ, ο Οτσαλάν και άλλοι ίδρυσαν το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, το γνωστό PKK. Ο ίδιος εκλέχθηκε γενικός γραμματέας. Η αποστολή του κόμματος ήταν η ανεξαρτησία και ενοποίηση του Κουρδιστάν. Η τουρκική κυβέρνηση κήρυξε στρατιωτικό νόμο στις περισσότερες κουρδικές επαρχίες της Ανατολίας. Έγιναν μαζικές συλλήψεις, βασανιστήρια και δολοφονίες Κούρδων.

Τα επόμενα χρόνια, ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν διέφυγε στον Λίβανο (τότε υπό συριακή κατοχή), όπου ανέπτυξε στρατιωτική οργάνωση. Το 1984, το PKK επέστρεψε στην Τουρκία και ξεκίνησε ένοπλο αγώνα. Ο Οτσαλάν κηρύχθηκε τρομοκράτης και νούμερο ένα καταζητούμενος. Ακολούθησε ο «ειδικός πόλεμος» από την Τουρκία, με πολυετείς εκκαθαρίσεις και διώξεις στις κουρδικές επαρχίες. Έγιναν προσπάθειες -περισσότερο ή λιγότερο πετυχημένες- για κατάπαυση του πυρός, όμως το κουρδικό έμενε πάντα μια ανοιχτή πληγή.

VICE Video: Άννα Μαρία "The Gun"

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τον Σεπτέμβριο του 1998, ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τον ηγέτη των Κούρδων. Ο Οτσαλάν βρισκόταν στη Συρία, με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ. Όταν η υποστήριξη έπαυσε, ο «Άπο» εγκατέλειψε τη χώρα προς άγνωστη κατεύθυνση, ξεκινώντας μια περιπετειώδη περιπλάνηση και αναζητώντας διεθνή προστασία. Στις 9 Οκτωβρίου του 1998, ο Οτσαλάν προσγειώνται με αεροσκάφος των συριακών αερογραμμών στην Αθήνα. Η κυβέρνηση Σημίτη αρνείται να τον δεχτεί. Το αεροσκάφος ανεφοδιάζεται και αναχωρεί για τη Μόσχα. Τις επόμενες μέρες ζητά προστασία σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, που επίσης τού γυρίζουν την πλάτη. Ώσπου στις 12 Νοεμβρίου, φθάνει στο αεροδρόμιο της Ρώμης και συλλαμβάνεται.

Κούρδοι πραγματοποιούν μεγάλες συγκεντρώσεις, ενώ η Τουρκία απειλεί την Ιταλία με διπλωματικό επεισόδιο και μποϊκοτάζ ιταλικών προϊόντων και ζητά την έκδοσή του, κατηγορώντας τον για τον θάνατο χιλιάδων αμάχων. Οι σχέσεις Ιταλίας-Τουρκίας φθάνουν στα όρια. Από μία στιγμή και μετά, τα ίχνη του Οτσαλάν χάνονται, ώσπου στις 15 Ιανουαρίου 1999 ο ίδιος αναχωρεί από τη Ρώμη, προς άγνωστη κατεύθυνση.

Στις 29 Ιανουαρίου ο απόστρατος αξιωματικός του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, πλοίαρχος Ναξάκης, σύμφωνα με όσα ο ίδιος είπε αργότερα, χωρίς να λάβει επίσημη έγκριση, αναλαμβάνει να μεταφέρει τον Οτσαλάν στην Ελλάδα. Τον κρύβει στο σπίτι του, όμως δύο μέρες αργότερα ξεκινά νέα περιπλάνηση για τον «Άπο». Το αεροπλάνο που τον μεταφέρει, ζητά άδεια προσγείωσης στην Ολλανδία και την Ελβετία, χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά, επιστρέφει στην Αθήνα και από εκεί πετά για την Κένυα.

Στις 2 Φεβρουαρίου 1999, ο Οτσαλάν μαζί με συντρόφους του βρίσκεται στην κατοικία του Έλληνα πρέσβη στο Ναϊρόμπι. Τον συνοδεύει ο Έλληνας αξιωματικός της ΕΥΠ, Σάββας Καλεντερίδης. Ο Οτσαλάν σκέφτεται να παραδοθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Τα ξημερώματα της 16ης Φεβρουαρίου, όμως, ο Κούρδος ηγέτης εμφανίζεται σε ερασιτεχνικό βίντεο να μεταφέρεται με χειροπέδες και κλειστά μάτια στην Τουρκία, με ιδιωτικό αεροσκάφος. Η Άγκυρα πανηγυρίζει. Στην Αθήνα και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ξεσπούν ταραχές από Κούρδους υποστηρικτές του - κάποιοι αυτοπυρπολούνται σε ένδειξη διαμαρτυρίας, στην Αθήνα υπουργοί υποβάλλουν τις παραιτήσεις τους.

Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ και το βιβλίο «Τελευταίο Πραξικόπημα» του Τούρκου δημοσιογράφου Μεχμέτ Αλί Μπιράντ, η CIA παρέδωσε τον Οτσαλάν στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, λίγη ώρα αφότου τον είχε παραλάβει από την ελληνική πρεσβεία. «Περπατούσε προς το αεροσκάφος έχοντας στο ένα χέρι τη βαλίτσα και στο άλλο το κομπολόι, χωρίς να υποψιάζεται τίποτα. Είχε την πεποίθηση ότι θα μεταβεί στην Ολλανδία. Μόλις μπήκε μέσα, έπεσαν πάνω του τρία άτομα και δεν μπόρεσε να αντιδράσει. Κατάλαβε τότε, ότι η περιπετειώδης διαδρομή του, που είχε αρχίσει από τη Συρία πριν από τέσσερις μήνες, είχε φτάσει στο τέλος της», έγραψε ο Μπιράντ.

Ο Καλεντερίδης στο βιβλίο του, με τίτλο «Παράδοση Οτσαλάν» (εκδόσεις Ινφογνώμων) θα δώσει αργότερα τη δική του κινηματογραφική εκδοχή: «Η πίεση του χρόνου και των γεγονότων είναι τρομακτική σε όλους μας. Ο πρέσβης συνεννοείται με τον επικεφαλής των Κενυατών, ο οποίος του δείχνει το μεσαίο αυτοκίνητο από την φάλαγγα των πέντε οχημάτων. Βγαίνουμε από την πύλη εξόδου του περιβόλου της κατοικίας, ο πρέσβης, ο Οτσαλάν, εγώ και η Ντιλάν. Τον Οτσαλάν τον έχουμε στη μέση. Φθάνουμε στο αυτοκίνητο που μας υποδείχτηκε. Ένας Κενυάτης ανοίγει την πίσω πόρτα και μπαίνει ο Άπο στην πίσω θέση, ενώ προσπαθούμε να μπούμε μαζί του, ο πρέσβης κι εγώ. Οι Κενυάτες μας παρεμποδίζουν, όπως παρεμποδίζουν και τη Ντιλάν, η οποία επιχειρεί να μπει στο αυτοκίνητο και όταν βλέπει ότι δεν τα καταφέρνει, παρακαλεί τον Άπο να κατεβεί και να ξαναμπούμε στην κατοικία. Ο πρέσβης κι εγώ κρατάμε τις πόρτες του αυτοκινήτου ανοιχτές, για να μην φύγει […] Τέτοια ώρα τέτοια λόγια. Το σκοτάδι, η πίεση των γεγονότων και η αίσθηση ότι είσαι εντελώς μόνος στη διαχείριση μια τέτοιας υπόθεσης, δεν σου επιτρέπουν να συμπεριφερθείς αλλιώς. Το συνεχές "πετάξτε τον έξω", οι ύβρεις, η χυδαιολογία και ανυπαρξία της Αθήνας, μας οδηγούν εδώ που είμαστε. Να αδυνατούμε να ανατρέψουμε τη ροή των γεγονότων. Ο Άπο έχει μείνει στην πίσω θέση, μόνος, και παρακολουθεί το διάλογο του πρέσβη με τους Κενυάτες στα αγγλικά».

Έκτοτε, ο Οτσαλάν παραμένει κρατούμενος στο νησάκι Ιμραλί στη θάλασσα του Μαρμαρά, σε φυλακή υψίστης ασφαλείας, την οποία φρουρεί μεγάλη αστυνομική δύναμη. Καταδικάστηκε σε θάνατο, ποινή που μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Το 2013, ο Οτσαλάν κάλεσε από τη φυλακή τους Κούρδους αντάρτες να υπογράψουν εκεχειρία με την τουρκική κυβέρνηση. Η κατάπαυση του πυρός δεν έγινε ούτε αναίμακτα ούτε ομαλά. Το φθινόπωρο του 2014, υπό τα νέα δεδομένα της ανόδου του ISIS και του συριακού εμφυλίου, ξέσπασαν νέες συγκρούσεις μεταξύ των Κούρδων και των τουρκικών αρχών ασφαλείας.

Περισσότερα από το VICE

Οι Strap-Οn Unicorns Κάνουν τα πιο Πολύχρωμα Πάρτι της Αθήνας

Μια Λίστα με Όσα Απαγορεύεται να Κάνουμε Επειδή Είμαστε Γυναίκες

Η Ζωή Ενός Tattoo Artist των Ελληνικών Φυλακών