Βία, Ξυλοδαρμοί και Απειλές στις Ελληνικές Φυλακές

Πριν από λίγες εβδομάδες, στο εδώλιο του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου στη Θεσσαλονίκη κάθισαν τρεις ομογενείς από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Μαζί με άλλους τέσσερις, οι οποίοι δεν παρουσιάστηκαν στη δίκη, τον Ιανουάριο του 2014 είχαν βάλει φωτιά στα στρώματα και τις κουβέρτες του κελιού 9 στο κεντρικό κτίριο της Ασφάλειας. Κρατούνταν επί δέκα μήνες στο κελί, αν και έπρεπε να μεταφερθούν στη φυλακή. «Δεν υπήρχε καν προαύλιο ούτε μπορούσαμε να κάνουμε μπάνιο. Βάλαμε φωτιά, γιατί απλώς θέλαμε να μεταφερθούμε στη φυλακή. Μας έλεγαν ότι δεν υπήρχε χώρος, λόγω του υπερπληθυσμού των κρατούμενων. Δεν μπορούσαμε όμως να μείνουμε άλλο επτά άτομα στο κρατητήριο», είπαν οι κατηγορούμενοι στις απολογίες τους. «Τα κελιά γέμισαν καπνούς. "Ανοίξτε τις πόρτες, θέλουμε να πάμε στη φυλακή", φώναζαν όλοι. Μετά μπήκαμε μέσα μόνοι μας, χωρίς φασαρίες». Το δικαστήριο επέβαλε στον καθένα ποινή κάθειρξης εννέα ετών για εμπρησμό, στάση κρατουμένου και διακεκριμένη φθορά. Ωστόσο, αναδείχθηκαν με τον πιο τραγικό τρόπο οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στα ελληνικά σωφρονιστικά καταστήματα.
Αυτό ήταν απλώς το πιο πρόσφατο επεισόδιο, σ' ένα πινάκιο δικαστηρίου με μικρή δημοσιότητα. Ενόσω η σχέση της κυβέρνησης με τη Δικαιοσύνη βρίσκεται το τελευταίο διάστημα στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας, πίσω στις φυλακές υπάρχουν άνθρωποι και η κατάσταση παραμένει σταθερά εκρηκτική.

Το VICE αποκαλύπτει σήμερα μια αποκαρδιωτική υπόθεση για το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα. Βρετανικό δικαστήριο αρνήθηκε να εκδώσει δύο κρατούμενους στην Ελλάδα, διατυπώνοντας για πρώτη φορά το σκεπτικό ότι στις φυλακές κυριαρχούν η βία, οι ξυλοδαρμοί και οι απειλές μεταξύ έγκλειστων. Πιο ειδικά, όπως αναφέρεται στην απόφαση,«πτέρυγες φυλακών ελέγχονται χωρίς αμφιβολία από ομάδες ισχυρών κρατουμένων που χρησιμοποιούν εκφοβισμό και βία για να διατηρήσουν την εξουσία τους έναντι των ασθενέστερων», με αποτέλεσμα η κατάσταση να παρομοιάζεται με «καζάνι που αφήνεται να σιγοβράζει με βίαιες εκρήξεις κάθε λίγους μήνες».

Η υπόθεση αφορά τον Αλβανό Gjin Marku και τον Βρετανό John Murphy, οι οποίοι είχαν εντοπιστεί στην Αγγλία μετά από σήμα των ελληνικών Αρχών, για άσχετες μεταξύ τους πράξεις. Σε βάρος του Αλβανού είχε εκδοθεί ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης από την Εισαγγελία Εφετών Ναυπλίου για την απόπειρα ανθρωποκτονίας συμπατριώτη του στο Βέλο Κορινθίας. Σε βάρος του Βρετανού είχε εκδοθεί ένταλμα από την Εισαγγελία Εφετών Αθηνών, καθώς είχε καταδικαστεί ερήμην σε 10 χρόνια φυλάκιση για κατοχή και εισαγωγή 11,2 γραμμαρίων κοκαΐνης στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος». Τα ευρωπαϊκά εντάλματα εκτελούνται με διαδικασίες ρουτίνας μεταξύ κρατών, ωστόσο αυτή τη φορά η Αγγλία είπε όχι.

Η απόφαση εκδόθηκε πριν από ακριβώς έναν χρόνο, στις 20 Ιουλίου του 2016, από το το High Court of Justice of England and Wales, Queen's Bench Division – Administrative Court (EWHC) και είναι αποκαλυπτική. Το βρετανικό δικαστήριο έκρινε ότι η κράτηση των δύο αντρών στις φυλακές Κορυδαλλού και Ναυπλίου, όπου αντίστοιχα πιθανότατα θα μετάγονταν, θα είχε ως αποτέλεσμα να παραβιαστεί σε βάρος τους το Άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που απαγορεύει τα βασανιστήρια και την απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση. Στο παρελθόν η Ελλάδα έχει πολλές φορές καταδικαστεί για τις συνθήκες στις φυλακές (υπερπληθυσμός, ελλείψεις σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, βία από σωφρονιστικούς κ.α.), ωστόσο αυτή τη φορά το βρετανικό δικαστήριο πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω και ανάβει κόκκινο στην έκδοση για έναν πολύ διαφορετικό λόγο.

Για να φθάσει το δικαστήριο στο παραπάνω σκεπτικό, εκτιμήθηκε σοβαρά η τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας - CPT (δημοσιεύθηκε Μάρτιο 2016) αναφορικά με τα περιστατικά βίας μεταξύ κρατούμενων.

«Στον Κορυδαλλό, πτέρυγες 350-400 κρατούμενων εποπτεύονται από έναν ή το πολύ δύο σωφρονιστικούς, οι οποίοι στην πραγματικότητα λειτουργούν ως δεσμοφύλακες ("turnkeys"), περνώντας τον περισσότερο χρόνο τους απλώς κλειδώνοντας και ξεκλειδώνοντας πόρτες στις πτέρυγες», αναφέρει στην έκθεση της CPT. Ειδικά για τον Κορυδαλλό, σημειώνεται η «γενική σύρραξη μεταξύ Αλβανών και Πακιστανών, τον Μάιο του 2015, που είχε ως αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο άτομα και άλλα 21 να τραυματιστούν», ενώ μνημονεύονται ακόμη δύο «συμπλοκές μεγάλης κλίμακας», με απολογισμό συνολικά 36 κρατούμενος στο νοσοκομείο, βαριά τραυματισμένους.

«Δεν είναι μόνο ο Κορυδαλλός», διαβάζουμε. «Στις φυλακές Ναυπλίου υπάρχει ξεκάθαρη ιεραρχία των πιο δυνατών ομάδων κρατούμενων, και όσοι δεν ακολουθούν τον εσωτερικό κανόνα εκφοβίζονται ή κακοποιούνται. Υπήρχαν πολλά επεισόδια κατά τα οποία κρατούμενοι μαχαιρώθηκαν και χτυπήθηκαν, κι επίσης πολλά που δεν αναφέρθηκαν ποτέ», αναφέρεται. «Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο αναπληρωτής διευθυντής στις φυλακές Ναυπλίου και η νοσηλεύτρια δεν είχαν ποτέ επισκεφτεί τις πτέρυγες, καθώς οι σωφρονιστικοί τούς είχαν συμβουλεύσει ότι δεν ήταν ασφαλείς».

Η έκθεση αναφέρεται επίσης στις φυλακές Αλικαρνασσού, «όπου υπάρχει μεν καλύτερη στελέχωση σωφρονιστικών και οι κρατούμενοι απασχολούνται σε διάφορες δραστηριότητες, ωστόσο ήταν αδύνατο να ελεγχθούν περιστατικά βίας και εφβοβισμού». Περιγράφεται ότι τον Οκτώβριο του 2014, μετά από συμπλοκή μεταξύ Ελλήνων, Πακιστανών και υπηκόων Μπαγκλαντές, τραυματίστηκαν επτά άτομα. Μετά από αυτό, 17 κρατούμενοι μεταφέρθηκαν σε άλλες φυλακές, όμως οι αιτίες της βίας δεν εξετάστηκαν ποτέ», διαπιστώνουν οι εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

«Η αδυναμία ή η απροθυμία των διευθυντών των φυλακών να αμφισβητήσουν ισχυρότερες ομάδες κρατουμένων, σημαίνει ότι εξακολουθεί να υπάρχει μια κουλτούρα ατιμωρησίας. Δεν διενεργούνται κατάλληλες έρευνες σε περιπτώσεις βίαιων επεισοδίων μεταξύ κρατούμενων», σημειώνεται κι έπειτα διαβάζουμε τέσσερα συγκεκριμένα επεισόδια σε Ναύπλιο, Κόρινθο και Θεσσαλονίκη, για τα οποία στη χειρότερη περίπτωση οι πρωταγωνιστές μετήχθησαν σε άλλα ιδρύματα, ενώ οι συμπλοκές δεν καταγράφηκαν ούτε καν στα βιβλία συμβάντων (το «ημερολόγιο») της φυλακής.

Εξετάζοντας τα αίτια της βίας, σημειώνεται ότι αυτή οφείλεται μεταξύ άλλων στη «δράση ισχυρότερων ομάδων κρατουμένων, στις κακές υλικές υποδομές, στην έλλειψη δραστηριοτήτων, στις ελλείψεις σε προσωπικό και την ευρεία χρήση ναρκωτικών».

Ο Αλβανός Gjin Marku και ο Βρετανός John Murphy πιθανότατα δεν θα εκδοθούν ποτέ στην Ελλάδα. «Η απαίτηση της έκτισης της ποινής σε μια φυλακή που είναι έξω από τον αποτελεσματικό έλεγχο των Αρχών, η οποία διευθύνεται από κρατούμενους και συμμορίες, μέσα σε μια ατμόσφαιρα βίας, εκφοβισμού και μόνιμης απειλής, εκθέτει τα άτομα σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση», καταλήγει το βρετανικό δικαστήριο. «Δεν έχει σημασία αν θα υποστούν τη βία, αλλά ότι θα ζουν συνεχώς υπό τον φόβο και την απειλή, μέσα σε μία φυλακή που δεν διέπεται από νόμους και που ξεπερνά τα όρια».

Περισσότερα από το VICE

Οι Σκέψεις που Έκανα Ακούγοντας το Νέο Single της Μόνικα

Όλοι Μισούν τους Νεοφιλελεύθερους, Οπότε Αποφασίσαμε να Μιλήσουμε με Μερικούς

Κάποιοι Θέλουν να Κάνουν Ευθανασία στα Αδέσποτα Σκυλιά της Ελλάδας