Μια Επίσκεψη στην Τελευταία Δικτατορία της Ευρώπης

Στο αεροδρόμιο του Μινσκ, στη Δημοκρατία της Λευκορωσίας, παίρνουν σοβαρά τον έλεγχο στην υπηρεσία μετανάστευσης. Με εξαίρεση το Ισραήλ, σε καμία χώρα δεν έχουν ελέγξει τόσο διεξοδικά το διαβατήριό μου.

Η συνοφρυωμένη κοπέλα με τη φαρδιά πράσινη στολή το εξέτασε με μεγεθυντικό φακό, τσέκαρε κάθε σελίδα με υπέρθυρο φως, έλεγξε όλες μου τις σφραγίδες, το κράτησε δίπλα στο πρόσωπό μου και ύστερα πάλι από την αρχή.

«Πού είναι η ασφάλεια υγείας σου;», ρώτησε αυτόματα.

Της έδωσα μια επιστολή από την ασφαλιστική μου εταιρεία. Διάβασε κάθε αράδα και ύστερα κατέληξε ότι δεν ήταν αποδεκτή. Κάλεσε έναν συνάδελφο στον ασύρματο, που με κατεύθυνε προς το γραφείο όπου πουλούσαν ασφάλεια υγείας, δίπλα στις πόρτες. Με την καινούρια ασφάλεια στο χέρι, στήθηκα ξανά στην ουρά και πέρασα τη διαδικασία άλλη μια φορά.

Αφού πέρασα, ήταν άθλος να βρω ένα ΑΤΜ που να δούλευε ή ανταλλακτήριο συναλλάγματος στους έρημους διαδρόμους. Έξω, μας περίμεναν ταξιτζήδες από όλες τις εταιρείες, εκτός από εκείνη που ορίζει η κυβέρνηση για την παροχή υπηρεσιών ταξί για το αεροδρόμιο.

Ήταν μια κακή πρώτη εικόνα για τη Λευκορωσία, αλλά δεν μπορείς να τους αδικήσεις. Δεν είναι συνηθισμένοι σε τουρίστες και προσπαθούν να δημιουργήσουν τις κατάλληλες υποδομές. Μόλις στις 12 Φεβρουαρίου 2017 επιτράπηκε σε τουρίστες να ταξιδεύουν ελεύθερα στη χώρα, κάτι που αφορά πολίτες περισσότερων 80 χωρών, ανάμεσά τους και ο Καναδάς.

Έπρεπε να το δω αυτό το μέρος. Αφού πέρασα μήνες τριγυρνώντας στην Ευρώπη, η Λευκορωσία υποσχόταν να είναι ένας διαφορετικός κόσμος από την υπόλοιπη Ευρώπη. Συχνά αποκαλείται «Η τελευταία δικτατορία της Ευρώπης». Είναι ένα πρώην σοβιετικό κράτος ανάμεσα στη Ρωσία και την Πολωνία. Η λευκορωσική γλώσσα είναι μια γλώσσα που δεν φαίνεται να μιλάει κανείς παρά μόνο στο Μινσκ, οι περισσότεροι προτιμούν τα ρώσικα. Στη χώρα ζουν 9,5 εκατομμύρια άνθρωποι.

Όπως οι περισσότεροι δικτάτορες, ο Λευκορώσος Alexander Lukashenko δεν αρέσκεται σε πολλούς ξένους επισκέπτες. Όπως όμως στις περισσότερες οικονομίες, στη Λευκορωσία αρέσει το σκληρό ξένο νόμισμα που φέρνουν μαζί τους. Εξ ου και η απόφαση να επιτρέψουν στους τουρίστες να έρχονται χωρίς βίζα, ακόμη και υπό περιορισμούς.

Μετά το αεροδρόμιο, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι αυτό το μέρος φυλακίζει τους αντιφρονούντες, διαλύει ειρηνικές διαμαρτυρίες και λογοκρίνει τον Τύπο, παρόλο που κάνει και τα τρία. Δεν κρέμονται πορτρέτα του Lukashenko σε όλους τους τοίχους. Στον αυτοκινητόδρομο από το αεροδρόμιο προς την πόλη υπάρχουν πιο πολλές διαφημίσεις για καζίνο, απ' ό,τι επισημάνσεις για δημόσια τάξη. Και υπάρχουν πολλοί περισσότεροι στρατιώτες στους δρόμους του Παρισιού και της Ρώμης απ' ό,τι στο Μινσκ –οι μόνοι που είδαμε ήταν άοπλοι, εκτός υπηρεσίας αργόσχολοι που άραζαν στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης.

Η οικοδέσποινά μας στο Airbnb που μέναμε, η Svetlana (το όνομα άλλαξε, δεν θέλω να μπλέξει, επειδή φιλοξένησε χωρίς να το ξέρει έναν δημοσιογράφο), ήταν μια υπέροχη γιαγιά που μας μαγείρεψε ρώσικες τηγανίτες που λέγονται μπλίνις το πρωί, μας φόρτωσε βάζα σπιτικής μαρμελάδας μήλο και αγαπούσε τις δυο γκρίζες γάτες, μία εκ των οποίων βρισκόταν σε απελπιστικό οίστρο.

«Θέλει άνδρα», είπε η Svetlana. «Ξέρει ότι είσαι καλός, γι' αυτό κάνει σαματά!». Βρισκόμουν λοιπόν στην τελευταία δικτατορία της Ευρώπης, με μια γυναίκα που ήθελε να πηδήξω τη γάτα της.

Η επιτρεπόμενη περίοδος παραμονής των πέντε ημερών δεν αφήνει πολύ χρόνο να επισκεφτείς κάποιο άλλο μέρος εκτός από το Μινσκ χωρίς αυτοκίνητο και εφόσον η άδεια οδήγησής μου είχε λήξει και δεν μπορούσα να πληρώσω ξεναγό, έμεινα στην πόλη. Καταλαβαίνω πώς αυτό μπορεί να δώσει μια λάθος εικόνα για τη χώρα – δεν θα ήθελες να περάσεις πέντε μέρες στο Τορόντο και μετά να πεις ότι έχεις δει τον Καναδά και ότι είναι όλοι μαλάκες. Αλλά ο Καναδάς δίνει στους περισσότερους τουρίστες περιθώριο τριών μηνών, για να πάνε από τη μια άκρη στην άλλη.

Έτσι, δεν μπορώ να μιλήσω για την υπόλοιπη χώρα, αλλά το Μινσκ ήταν φοβερό. Η παλιά πόλη ή «άνω πόλη» δεν έχει και πολλά πράγματα, υπάρχει ένα ανακαινισμένο δημαρχείο, μερικές εκκλησίες και μερικά ακριβά τουριστικά εστιατόρια. Αλλά η πόλη που ξετυλίγεται από εκεί και πέρα αξίζει τον κόπο.

Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης ισοπεδώθηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και χτίστηκε ξανά, με σοβιετικές προδιαγραφές. Τα μεγάλα κυβερνητικά κτίρια που καταλαμβάνουν ολόκληρα τετράγωνα είναι σε ημερήσια διάταξη. Δεν είναι καθόλου σαν τα βαρετά, μουντά τσιμεντένια τερατουργήματα που φαντάζονται οι Δυτικοί, τα περισσότερα είναι ψηλά και προκαλούν δέος. Αλλά θα πρέπει να τα φανταστείτε, επειδή το να φωτογραφίζεις κυβερνητικά κτίρια είναι ένας γρήγορος τρόπος να συλληφθείς. Μεγάλες μαρμάρινες πλατείες καταλαμβάνουν τεράστιες εκτάσεις στο κέντρο – στην πλατεία Lenin μπορείς να δεις το άγαλμα του Lenin που οδηγεί τους εργάτες στην επανάσταση.

Ταξιδεύοντας στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες ανακαλύπτεις διάφορες αντιδράσεις για τη διάλυση της κάποτε παντοδύναμης σοβιετικής αυτοκρατορίας. Σε μερικούς λείπει (Ρωσία), μερικοί είναι αναποφάσιστοι (Μολδαβία, Καζακστάν) και μερικοί είναι ενθουσιασμένοι που έχει γίνει καπνός (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία).

Στη Λευκορωσία, είναι σαν να μην έφυγε ποτέ. Η σημαία είναι διαφορετική, αλλά πολλά από τα υπόλοιπα παραμένουν. Η μυστική αστυνομία, ακόμη αποκαλείται KGB. Ο σταθμός του μετρό Οκτίμπρσκαγια έχει στον τοίχο μωσαϊκά που υμνούν τον σοσιαλισμό. Στο Μινσκ Μποσόι, όπου είδα μια συγκινητική παράσταση του μπαλέτου Ζιζέλ του Adolphe Adam για μόλις δέκα ευρώ, οι χορευτές περιβάλλονται από χρυσά περίτεχνα σφυριά και δρεπάνια. Οι δημόσιοι υπάλληλοι φοράνε ακόμη πράσινες στολές και τα τεράστια πηλίκια που φοράνε οι Ρώσοι στρατηγοί στις ταινίες με θέμα τον Ψυχρό Πόλεμο. Πάντα υπέθετα ότι ο Χόλιγουντ υπερέβαλε. Έκανα λάθος.

Φυσικά, αυτό δεν έχει εμποδίσει τα McDonald's, τα H&M, την Coca-Cola και τους λοιπούς διακινητής καπιταλιστικών αγαθών να ανοίξουν μαγαζιά στην πόλη. Αλλά μοιάζουν αόρατοι πίσω από το προσωπείο του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

Όπου τιμάται η Σοβιετική Ένωση, υπάρχει νοσταλγία τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή τον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο», όπως είναι αλλιώς γνωστός. Με εξαίρεση την Πολωνία, καμία χώρα δεν ρημάχτηκε στον Πόλεμο, όπως η ΕΣΣΔ και η Λευκορωσία, βρισκόμενη στο δυτικό άκρο της Σοβιετικής Ένωσης, υπέφερε τα χειρότερα. Έχασε το ένα τρίτο του πληθυσμού της, ανάμεσά του 800.000 Εβραίους. Το Μάλι Τρόστενετς, 12 χιλιόμετρα ανατολικά του Μινσκ ήταν το τέταρτο χειρότερο ναζιστικό στρατόπεδο εξόντωσης, μετά το Άουσβιτς, το Μάτζντανεκ και το Τρεμπλίνκα.

Παντού υπάρχουν μνημεία του πολέμου και το Μουσείο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου είναι το απόλυτο μνημείο. Φιλοξενείται σε ένα πελώριο γυάλινο θόλο, με μια σοβιετική σημαία να κρέμεται αμεταμέλητα, είναι το σπουδαιότερο πολεμικό μουσείο που έχω επισκεφτεί. Τα περισσότερα μουσεία μόνο στα όνειρά τους θα είχαν το ένα τέταρτο αυτής της συλλογής. Από τα τανκς, τα όπλα και τα αεροπλάνα –γερμανικά και σοβιετικά- μέχρι τα μετάλλια, τις στολές και τις φωτογραφίες, μιλάμε για τρεις ορόφους διατηρημένου σοκ και δέους.

Σύμφωνοι, είναι προπαγάνδα – οι δημοκρατίες της Βαλτικές υπέστησαν εισβολή και κατοχή, δεν «ενσωματώθηκαν» στην ΕΣΣΔ, όπως θέλουν να πιστέψουμε οι πληροφορίες που δίνονται στις πλακέτες. Αλλά όταν η ναζιστική πολεμική μηχανή σκοτώνει το ένα τρίτο του λαού σου και καίει συθέμελα τη χώρα σου, τείνεις να βλέπεις τα πράγματα μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα. Στο κατάστημα δώρων στην έξοδο βρίσκεις κούπες, φλασκιά και ποτήρια για σφηνάκια με το πρόσωπο του Stalin και τα αρχικά CCCP τυπωμένα πάνω τους, σε τιμές που ξεκινούν από δύο δολάρια.

Όλο αυτό δεν περιορίζεται στο Μουσείο ή στα βαρετά μνημεία. Διασχίζοντας την πλατεία Βίκτορι, γίνονταν παρελάσεις στρατιωτών σε σχηματισμό, γύρω από την 38 μέτρων στήλη με το κόκκινο αστέρι στην κορυφή. Όταν πλησιάσαμε. όμως, συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν στρατιώτες, αλλά μαθητές Λυκείου, ντυμένοι με πράσινες στολές που έμοιαζαν στρατιωτικές –μπορεί να ήταν Δόκιμοι. Δεν μπόρεσα να πάρω μια σαφή εξήγηση στα αγγλικά από κανέναν –το επίπεδο των αγγλικών, ακόμη και στα τουριστικά κέντρα, είναι πολύ χαμηλό και για να είμαι δίκαιος ούτε εγώ ξέρω τη γλώσσα τους – αλλά ο «πόλεμος» ήταν μια λέξη που ήξεραν και την έλεγαν ξανά και ξανά. Δεν ήταν απ' ό, τι καταλάβαμε εγώ ή η Svetlana μέρα μνήμης ή εορτασμός κάποιου είδους. Ήταν μια συνηθισμένη τελετή, μια συνηθισμένη μέρα.

Παρόλα αυτά, οι άνθρωποι στο Μινσκ ξέρουν να διασκεδάζουν. Η Λευκορωσία έχει κατηγοριοποιηθεί από τον ΠΟΥ ως η χώρα όπου πίνουν περισσότερο στον κόσμο, με κατανάλωση 17,5 λίτρα καθαρού αλκοόλ ανά άτομο (η κυβέρνηση αμφισβητεί αυτό το νούμερο). Βότκα και μπράντι σερβίρονται και πωλούνται παντού και τα μπαρ είναι γεμάτα πελάτες που πίνουν μπίρα και κρασί. Όμως μεθυσμένοι που καταρρέουν δεν είναι και τόσο συνηθισμένο θέαμα – παρόλο που μεθάνε, προσέχουν τον εαυτό τους.

Το Φρικιαστικό Φαινόμενο των Επιθέσεων με Οξύ στη Βρετανία

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Το Σάββατο, στο Palace of Art –όχι παλάτι, αλλά ένα μικρό συνεδριακό κέντρο- γινόταν μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ στο Recast Moto Show. Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό, αλλά απ' ό, τι φαίνεται περιλαμβάνει πολλές vintage μοτοσικλέτες.

Γνώρισα μια γυναίκα ονόματι Claudia Liebenberg, μια Νοτιοαφρικανή καλλιτέχνιδα που ζωγραφίζει με χρώματα ακουαρέλας μηχανές και είχε έρθει από το Κέιπ Τάουν ειδικά για την επίδειξη. Είπε πόσο ανακουφισμένη ήταν που μπορούσε να μιλήσει με πλήρεις προτάσεις ξανά.

Κάτω, υπήρχαν μερικά γλυπτά ζώων βικτωριανής επιστημονικής φαντασίας, κατασκευασμένα από σκουριασμένα σίδερα. Παντού υπήρχαν παιδιά και τους άρεσαν πολύ. Επίσης, τους άρεσαν οι μπάντες που έπαιζαν έξω – οικογένειες χόρευαν ακούγοντας rockabilly και alternative συγκροτήματα, σε μια αυλή που περιβαλλόταν από καντίνες με φαγητό και μπίρα.

Πέρα από το ποτάμι, τον σταθμό τρένων Οκτίμπρσκαγια και πίσω από την πλατεία Λένιν, ήταν το Doodah King, ένα ροκ μπαρ που το Google Maps υποσχόταν ότι θα ήταν καλό. Ήταν όσο έπρεπε grunge, καπνισμένο και δυσώδες καi παρά την αγγλική λίστα κοκτέιλ και τις πινακίδες με αστειάκια, όπως «Ζεστή μπίρα! Χάλια φαγητό! Κακό σέρβις!», ήταν αυστηρά λευκορωσικό και ρωσικό, όπως η υπόλοιπη χώρα.

Δυο μπάντες έπαιζαν pop punk σε στιλ Green Day και διάφορες διασκευές, όλες στα αγγλικά. Δεν μου άρεσαν και πολύ, αλλά καταλαβαίνω πώς το να παίζουν αυτήν τη μουσική μπορεί να φαίνεται σαν επανάσταση σ' αυτά τα παιδιά.

Τη Δευτέρα, ο οδηγός μας μάς χρέωσε ό,τι έγραψε το ταξίμετρο, αντί για την κανονική φιξ τιμή για το αεροδρόμιο, αλλά δεν ήμασταν σε θέση να τσακωθούμε μαζί του. Στην υπηρεσία μετανάστευσης τώρα δεν υπήρχε ουρά, αλλά και πάλι περίμενα πέντε λεπτά, ενώ μια αυστηρή κοπέλα εξέταζε κάθε σελίδα στο διαβατήριό μου, πέρασε τις μισές σελίδες από φίλτρο με υπεριώδες φως και το κοίταξε μέσα από έναν μεγεθυντικό φακό σαν να εξέταζε διαμάντια. Καταλαβαίνω γιατί αγχώνονται, όταν μπαίνουμε, αλλά νόμιζα ότι θα ήταν περιχαρείς, όταν φεύγουμε.

Στο λεωφορειάκι προς την πτήση της Air Baltic για Ρίγα, γνωρίσαμε μια νεαρή γυναίκα από τη Δανία που ήταν εμφανώς ταραγμένη. «Ξεπέρασα τις πέντε μέρες μου», είπε καταπίνοντας με δυσκολία νερό. Είχε υποθέσει ότι οι πέντε μέρες συμπληρώνονται με βάση τις 24 ώρες από την προσγείωση και όχι ότι περιλάμβαναν και τη μέρα που φτάνεις και τη μέρα που φεύγεις. Την πήγαν σε ένα μικρό δωματιάκι, της έκαναν ένα κάρο ερωτήσεις, έλεγξαν τις βαλίτσες της και της επέβαλαν πρόστιμο. Όταν τη ρώτησα πόσο ήταν το πρόστιμο, είπε ότι δεν ήξερε – υπέθετε ότι θα της το έστελναν.

Αναρωτιέμαι αν θα το πληρώσει. Εγώ σίγουρα δεν θα το πλήρωνα – όταν είσαι ένας απομονωμένος παρίας της διεθνούς κοινότητας δεν έχεις και πολύ πάτημα να αναγκάζεις κόσμο να σου πληρώνει πρόστιμα από το εξωτερικό. Ο μόνος τρόπος που μπορούν να σε συλλάβουν είναι αν έρθεις ξανά. Θα το έκανα μετά χαράς, αλλά μόνο αν μου έδιναν πιο πολύ χρόνο και όχι με τον κίνδυνο να δω ένα λευκορωσικό κελί.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Canada.

Περισσότερα από το VICE

Η Ιστορία της Ξεχασμένης Ελεύθερης Σκοπεύτριας που Σκότωσε 75 Ναζί

Οι Σκέψεις που Έκανα Ακούγοντας το Νέο Single της Μόνικα

Ετοιμάσου να Λιώσεις με το Υλικό Δεκαετιών που Έχει Ξεκινήσει να Αναρτά η NASA στο YouTube