Τσιμέντο, Ρετρό, Κομμουνισμός: Τα Μνημεία που Φέρνουν Τουριστικά Έσοδα στη Σόφια

«Αν αναρωτιέστε πού έχουν καταλήξει οι τόσες -αζήτητες πλέον- προτομές του Lenin ή το κόκκινο αστέρι στην κορυφή των κεντρικών γραφείων του Κομμουνιστικού Κόμματος Βουλγαρίας, τότε εδώ είναι το μέρος», γράφει κάπως ιντριγκαδόρικα το Lonely Planet.

Στο προάστιο της Σόφια, που σημειολογικά ονομάζεται «Κόκκινο Αστέρι», βρίσκεται το Μουσείο Σοσιαλιστικής Τέχνης. Δεν είναι μόνο οι προτομές του Lenin που συγκεντρώθηκαν εδώ από τα πάρκα της πόλης και άλλα σημεία της επαρχίας. Υπάρχουν προτομές του Stalin, του Dimitrov, του Zhivkov, ξένων κομμουνιστών ηγετών, ακόμη και του «σοσιαλιστή οικοδόμου της χρονιάς 1985». Οι Βούλγαροι λανσάρουν το σοσιαλιστικό παρελθόν τους ως τουριστικό προϊόν. Σημάδι καπιταλιστικής κατάπτωσης των πάντων ή γλυκιά νοσταλγία για την περίοδο πριν το 1989;

Το σίγουρο είναι ότι η Βουλγαρία δεν είναι η μοναδική χώρα στα Βαλκάνια που βαδίζει στον ίδιο δρόμο. Αντίστοιχα με τη δημοφιλή Ostalgie στην πρώην Ανατολική Γερμανία, η Yugo-Nostalgia και τα Yugotours προσελκύουν κάθε χρόνο στην πρώην Ενωμένη Γιουγκοσλαβία χιλιάδες ρομαντικούς ή ερευνητές του άλλοτε σοσιαλιστικού μπλοκ. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αλβανία, όπου πωλούνται ως σουβενίρ ομοιώματα των μπούνκερ, των τσιμεντένιων φυλακίων που ήταν διάσπαρτα την κομμουνιστική περίοδο κατά μήκος των συνόρων, ενώ το υπόγειο καταφύγιο πολέμου του Χότζα στα Τίρανα λειτουργεί πλέον ως μουσείο.

Το Μουσείο Σοσιαλιστικής Τέχνης στη Σόφια άνοιξε τον Σεπτέμβριο του 2011, τέσσερα χρόνια μετά την είσοδο της Βουλγαρία στην ΕΕ. Ενόψει των εγκαινίων είχε δημιουργηθεί μίνι σκάνδαλο αναφορικά με το όνομα του μουσείου. Αρχικά, είχε προταθεί το όνομα «Μουσείο Ολοκληρωτικής Τέχνης», όμως επικράτησε η πιο μετριοπαθής λύση. Μετά το 1990, είχαν γίνει κάποιες προσπάθειες στη Βουλγαρία για τη δημιουργία ενός μουσείου αφιερωμένου στην κομμουνιστική περίοδο, στη Σόφια, στο Ντιμιτρόφγκραντ ή το Χάσκοβο, όμως δεν προχώρησαν. Η θρυαλλίδα ήταν η ακτιβιστική ενέργεια μιας ομάδας καλλιετεχνών, το καλοκαίρι του 2011, η οποία μετέτρεψε με χρώματα το μνημείο του σοβιετικού Κόκκινου Στρατού στη Σόφια σε ποπ σύνθεση.

Είχε ωριμάσει η ιδέα για τη συλλογή προτομών και άλλων μνημείων, που βρίσκονταν διάσπαρτα στην πρωτεύουσα και σε ολόκληρη τη χώρα και πολλά είχαν αποσυναρμολογηθεί ή καταστραφεί τη δεκαετία του '90. Την ημέρα των εγκαινίων, ο τότε Υπουργός Οικονομικών Simeon Djankov, είχε δηλώσει στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων ΒΤΑ: «Σήμερα γυρίζουμε σελίδα στην ιστορία της Βουλγαρίας και τοποθετούμε τον κομμουνισμό εκεί που ανήκει - στο μουσείο. Η Βουλγαρία τον έχει αποκηρύξει και βαδίζει μπροστά».

Στο εσωτερικό του μικρού κτιρίου υπάρχουν εκθέσεις χαρακτικών της κομμουνιστής περιόδου κι επίσης γίνονται βιντεο-προβολές για τα χρόνια πριν το 1989. Το ενδιαφέρον, όμως, βρίσκεται εξωτερικά, πάνω στο γρασίδι, στο προαύλιο με τα 77 αγάλματα και προτομές. Εκεί, όπως και στο φουαγιέ του μουσείου, συναντάμε τον Lenin, τον Stalin, τον Marx, τον Engels, τον Dimitrov, τον Zhivkov, όλους μαζί κάπως παράταιρα ταιριασμένους, το έναν δίπλα στον άλλον. Υπάρχουν, επίσης, ποιητές, στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού που πολέμησαν τους Ναζί, καθώς έργα αφιερωμένα στον «σοσιαλιστή εργάτη της χρονιάς», το σοσιαλιστικό μοντέλο της ιδανικής οικογένειας και κατ’ επέκταση της ιδανικής κοινωνίας.

Η βουλγάρικη κυβέρνηση διέθεσε 1,5 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία του μουσείου, εκτιμώντας ότι θα κάνει απόσβεση από τα εισιτήρια των επισκεπτών σε διάστημα δύο ετών. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για το κατά πόσο ο στόχος επιτεύχθηκε.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες:

Περισσότερα από το VICE

Οι Άνθρωποι που Μαζεύουν Μηχανάκια (και Νιπτήρες) από τον Βυθό των Ελληνικών Θαλασσών

Ο Μάκης Παπαδημητρίου Θέλει να Πει ένα Σεξιστικό Ανέκδοτο

Κύριε Νικολαΐδη, πώς Είναι να Σώζεις Χιλιάδες Μωρά Κάθε Μέρα;