Ορισμένοι Άνθρωποι Ψάχνουν Τρόπους Αυτοκτονίας στο Διαδίκτυο

Κάνοντας έναν απλό search στο google «θέλω να α…» στα πρώτα κιόλας αποτελέσματα μπορεί να δει κανείς πως μετά το «θέλω να αδυνατίσω» και «θέλω να αλλάξω τη ζωή μου», εμφανίζεται σαν τρίτη πιο δημοφιλής επιλογή το «θέλω να αυτοκτονήσω». Κάνοντας λοιπόν κλικ στην επιλογή, εμφανίζεται στην οθόνη σου το blog «ΣΤΟΠ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ» και ένα κείμενο με τίτλο: «Σκέφτεσαι την αυτοκτονία; Διάβασε αυτό τώρα». Μέσα σε λίγες γραμμές το κείμενο αυτό προσπαθεί να πείσει το άτομο που το διαβάζει να αναβάλει τις όποιες αυτοκτονικές σκέψεις έχει, αναλύοντας ότι «Η αυτοκτονία δεν είναι κάτι που επιλέγουμε. Συμβαίνει όταν ο πόνος που νιώθουμε είναι βαρύτερος από τα μέσα που πιστεύουμε ότι έχουμε για να τον αντιμετωπίσουμε», και παραπέμποντας στο τέλος σε γραμμή βοηθείας για όποιον το θελήσει.

Το καλό της υπόθεσης είναι ότι ένας άνθρωπος που ψάχνει τρόπους να αυτοκτονήσει πέφτει πάνω σε ένα κείμενο αποτροπής. Για ποιο λόγο όμως οι άνθρωποι ψάχνουν στο διαδίκτυο τρόπους αυτοκτονίας και πόσο σημαντικό είναι στην προσπάθειά τους αυτή το πρώτο κείμενο που θα τύχει να διαβάσουν να τους πείσει να αλλάξουν γνώμη; Επικοινώνησα με τον Πέτρο Σκαπινάκη, εμπνευστή του blog και Αναπληρωτή Καθηγητή Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο οποίος μέσα σε λίγο καιρό είδε το κείμενο αυτό να αποκτά απροσδόκητη επισκεψιμότητα.

VICE: Γιατί δημιουργήσατε το blog και πώς επιλέξατε το συγκεκριμένο κείμενο;
Πέτρος Σκαπινάκης: Η αυτοκτονία είναι κάτι επείγον, και όπως γνωρίζετε υπάρχουν υπηρεσίες άμεσης βοήθειας. Παρόλα αυτά όμως, επειδή πιστεύω πως ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις με ποιο τρόπο θα βοηθηθεί ένας άνθρωπος θεώρησα πως θα ήταν καλό να υπάρχει ένα blog για την αυτοκτονικότητα. Ήξερα το συγκεκριμένο κείμενο από πολύ παλιά. Είναι ένα κείμενο γραμμένο από μη ειδικό (το εμπνεύστηκε η Μartha Ainsworth που ασχολείται με μη κυβερνητικές οργανώσεις) κι όχι από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Έχοντας διαβάσει πολλά πράγματα για την αυτοκτονικότητα, αυτό το κείμενο, έτσι όπως έχει γραφτεί, δείχνει ότι είναι από έναν άνθρωπο που φαίνεται ότι έχει βιώσει ο ίδιος την αυτοκτονικότητα, αλλά κατάφερε να γράψει με τέτοιο τρόπο ώστε να μην περιέχει ιδιαίτερο συναισθηματισμό. Καταλαβαίνεις ότι αυτός που το γράφει γνωρίζει βιωματικά την κατάσταση, από την άλλη παραμένει ορθολογικός και ρεαλιστής. Αυτή η ισορροπία που κρατάει μεταξύ λογικής και συναισθήματος είναι που το κάνει να ξεχωρίζει. Σε όσους συναδέλφους το έδειξα, μου είπαν ακριβώς την ίδια άποψη. Ότι είναι από τα πιο ωραία κείμενα που μπορεί να διαβάσει κανείς εκείνη την ώρα για μια επείγουσα αντιμετώπιση της αυτοκτονικότητας. Το έδειξα στους φοιτητές μου και κάποια στιγμή, θεώρησα πως θα ήταν καλό να το προσαρμόσουμε στην ελληνική γλώσσα και να το βάλουμε σε ένα blog. Οπότε εντάξαμε το κείμενο, και στη συνέχεια παραπέμπουμε τους ανθρώπους στις ανάλογες γραμμές βοήθειας που είναι διαθέσιμες στη χώρα μας.

Το κείμενο εμφανίζεται πρώτο στις αναζητήσεις στο google σχετικά με την αυτοκτονία. Είναι τυχαίο ή εσείς το επιδιώξατε;
Στην αρχή δεν ήμουν σίγουρος για το τι θα γίνει με αυτό το blog, αλλά σκέφτηκα ότι δεν πειράζει να υπάρχει εκεί. Μπορεί κάποιος να πέσει επάνω του. Περισσότερο έγινε σαν χρέος προς κάποιον που μπορεί να ψάχνει μια πληροφορία για να βοηθηθεί. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι είχε γίνει πολύ δημοφιλές. Διαδόθηκε πολύ γρήγορα χωρίς να κάνουμε καμία προσπάθεια, και είχε επισκεψιμότητα που με εξέπληξε. Το site άλλωστε είναι στατικό, δεν ανανεώνεται και αυτό το google δεν το θεωρεί καλό. Παρόλα αυτά η επισκεψιμότητα δείχνει το ενδιαφέρον του κόσμου που ψάχνει γι' αυτά τα πράγματα. Κάθε μέρα με βάση τα analytics το επισκέπτονται 50 με 60 άνθρωποι, με unique visitors πάνω από 30-40 άτομα. Περίπου 1000 άνθρωποι το μήνα θα το επισκεφθούν, κάτι που δείχνει πως υπάρχει ένα σημαντικό ενδιαφέρον.

Πόσο σημαντικό είναι ότι στο διαδίκτυο τα πρώτα αποτελέσματα που βγαίνουν είναι για την αποτροπή της αυτοκτονίας κι όχι για την προτροπή της;
Δεν ξέρω πόσα κείμενα προτροπής υπάρχουν, αλλά νομίζω πως είναι δύσκολο να βρεθούν τέτοια στο διαδίκτυο. Υπάρχουν βέβαια sites που σου λένε ποιοι τρόποι υπάρχουν, όμως δεν ξέρω τι μέριμνα έχει ληφθεί στο διαδίκτυο για τέτοιου είδους κείμενα. Είναι πολύ σημαντικό πάντως κάποιος όταν μπαίνει στο διαδίκτυο ψάχνοντας τρόπους αυτοκτονίας να πέφτει πάνω σε κείμενα που θα τον αποτρέψουν.

Αν πληκτρολογήσω στο google, τη φράση «θέλω να α…», η πρώτη επιλογή που βγάζει είναι το "Θέλω να αδυνατίσω", «Θέλω να αλλάξω τη ζωή μου» και μετά το «θέλω να αυτοκτονήσω». Γιατί οι χρήστες στο διαδίκτυο ψάχνουν τρόπους αυτοκτονίας. Και τι δείχνει αυτή η αντίθεση με τις άλλες αναζητήσεις;
Αντιλαμβάνεστε πως όλοι όσοι μπαίνουν στο Internet ψάχνοντας αυτό, δεν είναι απαραίτητο πως θα αυτοκτονήσουν κιόλας. Αν αυτοκτονούσαν όλοι όσοι έψαχναν θα είχαμε πολλές περισσότερες, ενώ έχουμε 300 με 400 αυτοκτονίες το χρόνο, πιθανότατα από ανθρώπους που δεν έψαξαν καν στο google. Βέβαια, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα. Όμως εκείνος που ψάχνεται δεν σημαίνει πως όντως έχει φτάσει σε εκείνο το στάδιο που θέλει πραγματικά να αυτοκτονήσει. Γι' αυτό πολύς κόσμος πρέπει να καταλάβει τι σημαίνει αυτοκτονικότητα. Θεωρούν πως έρχεται περίεργα, απότομα και πως δεν φεύγει ποτέ. Αυτά είναι λίγο πολύ μύθοι. Την άποψη του να κάνει κακό στον εαυτό του, την έχει κανείς μέσα του, δεν είναι κάτι ξένο προς εμάς και είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης, ωστόσο ο άνθρωπος έχει επίσης έντονο και το ένστικτο της επιβίωσης.

Ποιες λέξεις κλειδιά χρησιμοποιούν για να βρεθούν στο blog σας;
Αυτό έχει και επιστημονικό ενδιαφέρον για μένα, για να δω ποια «αφήγηση» χρησιμοποιεί ο κάθε άνθρωπος για να βρει τέτοιο υλικό και ενδεχομένως αυτό θα μπορούσε να γίνει και αντικείμενο κάποιας επιστημονικής ανάλυσης. Ενδεικτικά να σας πω ότι η πιο διαδεδομένη λέξη είναι η «αυτοκτονία», και οι φράσεις «θέλω να αυτοκτονήσω», «τρόποι αυτοκτονίας», «πώς να πεθάνω», «σκέφτομαι να αυτοκτονήσω, τι να κάνω», «πώς να κάνω κακό στον εαυτό μου», «τρόποι να πεθάνω», «πώς να μην αυτοκτονήσω», κτλ.

Πιστεύετε ότι πέρα από τις τηλεφωνικές γραμμές πρέπει να "επενδύσουμε" και στη διαδικτυακή βοήθεια;
Και στην περίπτωση της αυτοκτονικότητας και της εκούσιας αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, θα ήταν ενδιαφέρον να έχουμε περισσότερους τρόπους να βοηθήσουμε, από αυτούς που ήδη έχουμε. Υπάρχουν 2-3 τηλεφωνικές γραμμές, αλλά οι άνθρωποι, και ειδικά οι νέοι έχουν την ανάγκη μιας άλλης, πιο άμεσης επικοινωνίας. Πιστεύω πως θα έπρεπε να πειραματιστούμε και με γραμμές βοήθειας που «εκμεταλλεύονται» chat και κοινωνικά δίκτυα. Υπάρχουν τέτοιες προσπάθειες, από την άλλη όμως αν ένας νέος άνθρωπος δεν έχει απάντηση εκείνη την ώρα φεύγει, γιατί δεν έχει την υπομονή να περιμένει.

Από τη στιγμή που δεν έχει υπομονή, θα κάτσει κάποιος που είναι σε κατάσταση πανικού να διαβάσει ένα τόσο μεγάλο κείμενο;
Είναι επίτηδες λίγο μεγάλο, και αν το διαβάσετε θα δείτε ότι προσπαθεί να κερδίσει χρόνο. Θέλει να κάνει τον άνθρωπο να κερδίσει χρόνο, γιατί αν του κινήσει το ενδιαφέρον έστω για 5 λεπτά, μπορεί να τον κάνει να αλλάξει γνώμη. Γι' αυτό και σε ένα σημείο λέει «είσαι εδώ 4-5 λεπτά μαζί μου και διαβάζεις αυτό το κείμενο». Προσπαθεί να πει στον άνθρωπο ότι είναι κάτι που μπορείς να το αναβάλεις, δεν είναι κάτι που πρέπει να πάρεις απόφαση τώρα. Μην ξεχνάτε ότι ο άνθρωπος που αποφασίζει να αυτοκτονήσει, ζει ένα μεγάλο και έντονο πόνο. Δεν ψάχνει να βρει μια λύση στα προβλήματα του, ψάχνει να ανακουφιστεί από τον πόνο και πιστεύει πως δεν υπάρχει τίποτα άλλο που να μπορεί να κάνει. Αυτό το κείμενο του θυμίζει πως μπορεί να ξαναβρεί πράγματα και να ξανασκεφτεί. Ότι αυτό που περνάει είναι θέμα μιας μικρής, παροδικής δυσκολίας, όμως μέσα του πάντα θα υπάρχει κάτι που θα θέλει να ζήσει. Αυτό το κείμενο προσπαθεί να επαναφέρει το ένστικτο της επιβίωσης, να επαναφέρει την ισορροπία του.

Μπορεί να βοήθησει ένα τέτοιο κείμενο να αποχωρήσουν οι τάσεις αυτοκτονικότητας;
Η αυτοκτονικότητα δεν σημαίνει ότι ήρθε και δεν φεύγει ποτέ. Έρχεται σιγά σιγά και σε διάφορα στάδια. Για παράδειγμα ένας άνθρωπος που έχει κατάθλιψη ίσως και να έχει αυτό που λέμε ιδέες αναξιότητας για τη ζωή. Δηλαδή σκέφτεται ότι έτσι όπως είναι η ζωή του, δεν έχει κανένα λόγο να ζει. Δεν αυτοκτονεί όμως, απλά εκφράζει αυτή την αναξιότητα, έχοντας όμως την ελπίδα ότι αν βοηθηθεί θα τα καταφέρει. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο της αυτοκτονικότητας. Το δεύτερο στάδιο είναι οι παθητικές ιδέες αναξιότητας, δηλαδή ο άνθρωπος λέει «μακάρι να πέθαινα», ή εύχεται να πεθάνει. Αυτό το λέμε "ευχές θανάτου" και είναι η παθητική αυτοκτονικότητα. Δηλαδή ο άνθρωπος σκέφτεται το θάνατο παθητικά, αλλά ενεργητικά δεν θέλει να κάνει κάτι τέτοιο. Το τρίτο και πιο βαρύ στάδιο είναι αυτό που λέμε ενεργητική αυτοκτονικότητα. Εκεί πλέον ο άνθρωπος αρχίζει να έχει ενεργητικές ιδέες και κάνει ο ίδιος κάτι για να βλάψει τον εαυτό του. Αυτό χωρίζεται και πάλι σε δύο στάδια. Το πρώτο είναι όταν δεν έχει κανείς οργανωμένο σχέδιο και το δεύτερο είναι όταν έχει οργανωμένο σχέδιο και έχει βρει τρόπους και μέσα για να το κάνει ή ακόμα και δοκιμές. Αυτό το στάδιο είναι που μπορεί να οδηγήσει και στην αυτοκτονία. Άρα όπως βλέπετε, υπάρχει ένα τεράστιο φάσμα, και οι άνθρωποι που μπορεί να κάνουν ευχές θανάτου ή ιδέες αναξιότητας για τη ζωή, δεν σημαίνει ότι θα προχωρήσουν και στο επόμενο στάδιο. Υπάρχει μεν μια ροπή προς την αυτοκαταστροφή, αλλά είναι ακόμα ελεγχόμενη.

Άλλο ένα πράγμα που μπερδεύεται με την αυτοκτονικότητα είναι η εκούσια αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Οι άνθρωποι που έχουν εκούσια αυτοκαταστροφική συμπεριφορά δεν θέλουν πραγματικά να πεθάνουν, αλλά να προκαλέσουν μια μικρή ζημιά για κάποιους άλλους λόγους. Μέσα σε αυτό εντάσσονται και οι χαρακιές που κάνει κανείς στα χέρια του, οι αυτοτραυματισμοί ή οι χειριστικές απόπειρες όπως για παράδειγμα το να πάρει κάποιος φάρμακα μετά από ένα χωρισμό. Αυτό είναι πολύ συνηθισμένο και στη χώρα μας, στα μεγάλα νοσοκομεία της Αθήνας κάθε βράδυ θα βρείτε τουλάχιστον δύο επεισόδια εκούσιας αυτοκατατροφικής συμπεριφοράς. Τα ονομάζουν φαρμακευτικές δηλητηριάσεις ενώ δεν είναι πάντα. Τις περισσότερες φορές αφορά νεαρά άτομα που με αυτό τον τρόπο χειρίζονται το περιβάλλον τους ή δεν μπόρεσαν να λύσουν το έντονο στρες που είχαν μέσα τους και θέλησαν να τραβήξουν την προσοχή της οικογένειας τους κάνοντας μια μικρή βλάβη στον εαυτό τους ελπίζοντας πως θα βρουν την ανάλογη προσοχή, γιατί δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν ένα έντονο ψυχολογικό φορτίο. Μπορεί ο κόσμος να λέει ότι αυτό είναι απόπειρα αυτοκτονίας, όμως δεν είναι. Η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά είναι πολύ πιο συχνή από την αυτοκτονικότητα. Η απόπειρα αυτοκτονίας σημαίνει πρόθεση του ατόμου να πεθάνει. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις κάνουμε ό, τι περνάει από το χέρι μας για να αντιμετωπίσουμε αυτά τα φαινόμενα.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.