Οι Νέοι Άστεγοι του Βουκουρεστίου

​Δυο σειρές με σκηνές καταλαμβάνουν τα πεζοδρόμια και από τις δυο πλευρές της οδού Vulturilor Street, στο κέντρο του Βουκουρεστίου. Παιδιά τραγουδούν, παίζουν σχοινάκι ή ζωγραφίζουν. Είναι σαν κάποιος να άγγιξε την κατασκήνωση και τα παιδιά με ραβδάκι και να τα πήρε από ένα μαγικό δάσος στα βουνά, μεταφέροντας τα σε ένα βρώμικο δρόμο μιας ανατολικοευρωπαϊκής πόλης, δίπλα σε μερικά κατεστραμμένα παλιά σπίτια.

Είμαστε στα μέσα του φθινοπώρου και τη νύχτα κάνει πολύ κρύο. Εξήντα πέντε άνθρωποι -παππούδες και ανιψιοί, θείοι και ξαδέρφια, ολόκληρες οικογένειες- ζουν εδώ μετά την εκκένωση ενός κρατικοποιημένου κτιρίου. Ο νόμιμος ιδιοκτήτης του το έχασε στη διάρκεια του Κομμουνισμού και τώρα κατάφερε να το πάρει πίσω μέσω της δικαστικής οδού.

Το 1995, οι άνθρωποι που κρύβονταν στο μεγαλύτερο καταφύγιο της Ευρώπης-κάτω από το Κοινοβούλιο της Ρουμανίας και κατασκευασμένο από τον δικτάτορα Τσαουσέσκου- σκέφτηκαν ότι θα ήταν καλή ιδέα να περάσουν ένα νόμο που θα επέτρεπε την επιστροφή των κρατικοποιημένων κτιρίων στους προ-Κομμουνισμού ιδιοκτήτες τους, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε ότι θα πετούσαν ένα μικρό χωριό στο δρόμο.

Αυτός ο νόμος γέννησε μια νέα μορφή ρουμάνικης μαφίας, μόνο που αυτή δεν είχε να κάνει με ναρκωτικά ή σωματεμπόριο αλλά με τίτλους ιδιοκτησίας γης. Χιλιάδες υποτιθέμενοι κληρονόμοι πρώην Ρουμάνων αριστοκρατών μήνυσαν την κυβέρνηση για οτιδήποτε μπορούσαν να φανταστούν - από βουνά και καλλιέργειες μέχρι ολόκληρες πολυκατοικίες, βίλες και σπίτια.

Προς το παρόν δεν υπάρχει επίσημος απολογισμός για εκείνους που εκδιώχθηκαν, επειδή κανένας δημόσιος φορέας δεν έκανε τον κόπο να αναλάβει την ευθύνη για αυτούς. Παρόλα αυτά κάποιες ανεπίσημες εκτιμήσεις λένε πως 50.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι, από την ψήφιση του νόμου το 1995 και μετά. Σύμφωνα με πληροφορίες που πήραμε από τις τοπικές αρχές, πέρυσι στο Βουκουρέστι 1.800 οικογένειες συμπλήρωσαν τα απαραίτητα έγγραφα για να αποκτήσουν κοινωνική κατοικία. Αυτό σημαίνει περίπου πέντε οικογένειες ανά ημέρα.

Αυτοί οι ψυχροί αριθμοί περιλαμβάνουν εκείνους στις σκηνές στην οδό Vulturilor Street. Εκείνους που δεν έχουν τη δική τους σκηνή η οποία παρέχει καταφύγιο και είναι στρωμένη με χαλιά και κουβέρτες. Σε ένα τέτοιο μέρος ζει ο 14χρονος Samy, ο οποίος κάθεται στην άκρη του δρόμου και μπαίνει στο Facebook με ένα smartphone. Δυο από τις γκομενίτσες του ανέβασαν μια φωτογραφία στον τοίχο του με το σχόλιο: «Νιώθω θαυμάσια με τον Samy Hndsm».

«Το Hndsm σημαίνει 'handsome' (όμορφος) το' πιασες; μου λέει». Ο Samy πραγματικά είναι "Hndsm" - με τις λεπτά ζυγωματικά του και τα ελαφρώς στρογγυλά μαύρα μάτια του, μοιάζει σαν τον Πρίγκιπα της Περσίας. Κάποια άλλη στιγμή, ο Samy μπήκε ως «Ο πεταμένος στους δρόμους!!!». Έκανε tag και όλους τους φίλους του, επίσης.

Ο Samy πάντα ήξερε ότι οι δικοί του ζούσαν σε ένα σπίτι με προβλήματα. «Οι δικοί μου, μού είπαν ότι ζούσαμε στο διαμέρισμά μας "παράνομα", ότι αυτό δεν ήταν το σπίτι μας και πως θα μπορούσαν να μας πετάξουν έξω οποιαδήποτε στιγμή». Κατέληξαν εκεί, όταν η μητέρα του απολύθηκε από το εργοστάσιο γυαλιού όπου εργαζόταν τη δεκαετία του '90. Τότε το κτίριο ανήκε στην κυβέρνηση. Ακολούθησε μακρά δικαστική διαμάχη μεταξύ του κράτους και του νόμιμου ιδιοκτήτη του κτιρίου, ωστόσο εκείνοι ζούσαν ήρεμα στο σπίτι τους. Αυτό μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου 2014. Τα περισσότερα από τα παιδιά ήταν στο σχολείο όταν ένας στρατός οπλισμένων αστυνομικών των ΜΑΤ χτύπησε τις πόρτες τους. Πίσω τους στεκόταν ένα τμήμα πολιτών και δημοσιογράφων της τηλεόρασης, που ήταν εκεί για να καταγράψουν ζωντανά ακόμα μία εκκένωση.

Οι ενήλικες άρπαξαν ότι μπορούσαν, τοποθέτησαν τα χαλιά τους στα πεζοδρόμια μπροστά από τα σπίτια τους και εκεί παραμένουν μέχρι σήμερα. Κάποιος τους έδωσε σκηνές, άλλοι τους δίδαξαν πώς να γράφουν σλόγκαν κατά του συστήματος σε κομμάτια χαρτονιού και σύντομα όλο αυτό μετατράπηκε σε μια διαμαρτυρία κατά του κράτους, που μέχρι σήμερα ακόμα δεν έχει βρει τρόπο να συμφιλιωθεί με το κομμουνιστικό παρελθόν του.

Θεωρητικά, ο νόμος της Ρουμανίας λέει ότι κανένα σπίτι δεν μπορεί να ανακτηθεί μέχρι οι αρχές ή οι νέοι ιδιοκτήτες βρουν ένα μέρος να ζήσουν οι παλιοί ένοικοι. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία γιατί ο νόμος είναι γεμάτος με παραθυράκια. «Αυτή τη στιγμή, ο νόμος δεν ορίζει μια προθεσμία για την παροχή κοινωνικής κατοικίας ή δεν υποχρεώνει κάποιον να πάρει την ευθύνη για την έλλειψή της. Όλο αυτό το διάστημα, ο αριθμός των εκτοπισμένων συνεχίζει να αυξάνεται» είπε ο Victor Vozian, από το Common Front for the Right to Habitation (Κοινό Μέτωπο για το Δικαίωμα στην Κατοικία). Με άλλα λόγια, οι νόμοι που έγιναν για να υπερασπίσουν τους άστεγους είναι απλώς άδεια χαρτιά, καλά μόνο για να ζωγραφίσουν σπίτια τα παιδιά. Ο Antonio ζωγραφίζει ένα σπίτι στο σημειωματάριο των μαθηματικών, ενώ κάθεται δίπλα στη σκηνή όπου κοιμάται. Στην τριγωνική οροφή του σπιτιού ζωγράφισε ένα λουλούδι. «Γιατί ζωγράφισες αυτό το λουλούδι, Antonio;» ρώτησα. «Για να το κάνω ομορφότερο! Αααα, συγχωρήστε με, συγχωρήστε με κύριε. Ξέχασα την καμινάδα». Ο Antonio με αποκαλεί «κύριε» μόνο επειδή πιστεύει ότι έκανε κάτι κακό. Και έπειτα σχεδόν αμέσως με ξαναφωνάζει «αδερφέ». «Ε, αδερφέ, θέλεις να ζωγραφίσω μια βίλα;».

«Antonio, ποιανού σημειωματάριο είναι αυτό;». «Δικό μου αδερφέ, το αγόρασα από το κατάστημα». Αλλά στο εξώφυλλο υπάρχει ένα άλλο όνομα: Ana Cojocaru, B' Γυμνασίου. «Συγγνώμη κύριε!» λέει πετώντας μακριά το σημειωματάριο και πατώντας πάνω με το πόδι του. Φαίνεται ντροπιασμένος. Πήρε το σημειωματάριο από μια ομάδα εθελοντών που επισκέπτονται την Vulturilor Street κάθε βράδυ από την ημέρα που έγινε έξωση στις οικογένειες. Τους φέρνουν ζεστό σπιτικό φαγητό, φτιαγμένο από τους φίλους τους και παίζουν με τα παιδιά μέχρι τα μεσάνυχτα.

Ο Antonio δεν είχε ποτέ τόσους πολλούς ενήλικες να ασχολούνται μαζί του. Έρχονται να τον συναντήσουν, να τον αγκαλιάσουν, να του διαβάσουν κόμικ και να του δώσουν τις φωτογραφικές μηχανές τους για να βγάλει selfies.

Επειδή οι δικοί του δεν έχουν κουζίνα για να μαγειρέψουν, ο Antonio τρώει κρύα αλλαντικά τις περισσότερες φορές. Ακόμα κι αυτά, τα έχει προετοιμάσει η 15χρονη αδερφή του Claudia, που παίρνει τις προμήθειες από ένα είδος ντουλαπιού που έφτιαξαν πίσω από μια αφίσα στην σκηνή.

Μερικές φορές, όταν τον βλέπεις να πηδάει πάνω στο στρώμα του, στη σκηνή, σκέφτεσαι ότι η ζωή στο δρόμο είναι το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε να του συμβεί. Όμως, αν και είναι επτά ετών, υπάρχουν στιγμές που συνειδητοποιεί πόσο άσχημη είναι η κατάστασή του. «Antonio, έρχεται ο χειμώνας και θα χιονίσει. Σου αρέσει το χιόνι;» τον ρωτάω. «Δεν θέλω να χιονίσει, επειδή θα πεθάνουμε από το κρύο» απαντάει.

«Νόμιζα ότι είπες πως το χιόνι είναι τζάμι, ότι θα μπορούσες να κάνεις χιονάνθρωπους» λέω. «Με τι; Δεν έχω καν γάντια», απαντάει.

Ακόμα δεν είναι χειμώνας αλλά ήδη κάνει πολύ κρύο στον αριθμό 50 της Vulturilor Street. Το ένιωσα περισσότερο, όταν έφθασα μια μέρα εκεί στις 6.00 το πρωί - ο άνεμος έμπαινε μέσα στο μπουφάν μου και έπεφτε πάνω στην σπονδυλική μου στήλη σα να ήταν κουβάς με παγωμένο νερό. Το θερμόμετρο του αυτοκινήτου έδειχνε 5 βαθμούς Κέλσιου. Μπορούσα να ακούσω κόσμο που έβηχε μέσα από τις σκηνές. Οι γονείς έβηχαν και τα παιδιά το ίδιο. Λίγο μετά αφού έφθασα εκεί, άκουσα τις σκηνές να ανοίγουν και τα παιδιά που είχαν αϋπνίες βγήκαν έξω. Παρά τα προβλήματα, οι γονείς τα στέλνουν ακόμα σχολείο.

Ο Antonio και ο αδερφός του Gaby, 9 ετών, πηγαίνουν σε σχολείο για παιδιά με ειδικές ανάγκες, παρόλο που και οι δυο είναι υγιείς. Η μητέρα τους τα στέλνει εκεί επειδή αυτό είναι το μόνο μέρος που τους εξασφαλίζει δυο ζεστά γεύματα την ημέρα.

Οι πιθανότητες να μάθουν πράγματα εκεί είναι προφανώς περιορισμένες. Ο μεγαλύτερος αδερφός τους πηγαίνει σε σχολείο ειδικής εκπαίδευσης τα τελευταία πέντε χρόνια και όλο αυτό το διάστημα δυσκολεύεται με το διάβασμα.

Στον καταυλισμό δεν έχουν ούτε τουαλέτες. «Αδερφέ, θέλεις να σου δείξω που κάνουμε κακά και τσίσα;». Ο Antonio άρπαξε το χέρι μου και άρχισε να τρέχει, σα να ήθελε να μου δείξει κάποιο μαγικό ξέφωτο.

Ενδιάμεσα από δυο οικοδομικά τετράγωνα στην πρωτεύουσα της Ρουμανίας, υπάρχει ένα χωράφι ακαθαρσίες. Ο Antonio τρέχει με χαρά ανάμεσά τους, ενώ κρατάει την φωτογραφική μηχανή μου. Τραβάει μια φωτογραφία ακαθαρσιών, όπως ένας εγκληματολόγος αναλύει τη σκηνή του εγκλήματος.

Ενώ τα παιδιά παίζουν ανάμεσα στις σκηνές, οι ενήλικες περιμένουν. Το βλέμμα τους είναι πάντα στραμμένο προς τη γωνία του δρόμου, περιμένοντας κάποιον να έρθει και να τους δώσει να υπογράψουν αυθεντικά έγγραφα: τις συμφωνίες ενοικίασης για την κοινωνική στέγαση.

Έχουν έρθει να τους δουν κάθε λογής άνθρωποι. Μια φορά, ενώ ο Antonio μου είχε δώσει να του διαβάσω κόμικ Tom & Jerry, ένας άνδρας από το Κόμμα των Ρομά ήρθε να τους πει ότι ο κύβος ερρίφθη: «Ο δήμαρχος είναι ιδιοκτήτης ξενοδοχείων και δεν δίνει δεκάρα για εσάς» είπε.

Μια άλλη φορά, ενώ ο Samy ετοιμαζόταν να πάει σχολείο συνάντησε έναν ψηλό άνδρα με κοστούμι, ο οποίος ήθελε να τους βγάλει φωτογραφίες με το κινητό του. «Είναι Ρώσος πολίτης» είπε ο μεταφραστής του. Μόλις είχε φθάσει στη Ρουμανία για πολιτιστική ανταλλαγή απόψεων για το θέμα των «δικαιωμάτων των ιδιοκτητών».

«Θα αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση για αυτό το θέμα διεθνώς» είπε ο μεταφραστής χωρίς να μεταφράζει στην πραγματικότητα και έπειτα ζήτησε να συγχωρήσουμε αυτόν και τον Ρώσο συνάδελφό του επειδή είχαν αργοπορήσει στο συνέδριό τους.

Ήρθε το Σαββατοκύριακο και το πρώτο χιόνι έπεσε στο Βουκουρέστι. Είναι το είδος του χιονιού που ο Antonio δεν ήθελε επειδή «δεν είχε γάντια». Πήγα να του φέρω μερικές κουβέρτες, αλλά το μόνο που μπορούσα να βρω ήταν το χάος. Αντί για το καταφύγιο του Samy υπήρχε μια στοίβα από κουβέρτες, υφάσματα και σπασμένοι σκελετοί σκηνών. Η σκηνή του Antonio ήταν ακόμα όρθια. Είχε ως εκ θαύματος διασωθεί από τον άνεμο που ξερίζωσε ολόκληρα δέντρα στο υπόλοιπο Βουκουρέστι. Μέσα ο Antonio έτρεμε στον ύπνο του, κάτω από έξι κουβέρτες. Τα μεγαλύτερα αδέρφια του προσπαθούσαν να τον κρατήσουν ζεστό με τα σώματά τους.

Η Claudia, η μεγάλη του αδερφή ήταν ξύπνια αλλά τα μάτια της έκλειναν από τη νύστα. Μου είπε κάτω από το κάλυμμα και την κουκούλα της ότι τα αδέρφια της μόλις είχαν αποκοιμηθεί, μετά από μια νύχτα αγρυπνίας. Έβαλαν όλα τα ρούχα που είχαν και απλώς κάθισαν στο σκοτάδι, κρατώντας ο ένας τον άλλον ξύπνιο από φόβο ότι θα μπορούσαν να πεθάνουν από υποθερμία στον ύπνο τους.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram

.