Μιλήσαμε με Γονείς που Μεγαλώνουν Vegan Παιδιά στην Ελλάδα

Το μοναδικό που ξέρει είναι να τρέχει, να παίζει και να τρελαίνεται για σουβλάκι λαχανικών και για τις υπόλοιπες λιχουδιές που του δίνει η μαμά του. Ούτε και ο δύο ετών Άρης γνωρίζει πολλές λεπτομέρειες. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να φάει τη μακαρονάδα του, να τσιμπήσει το παγωτό του και να χαίρεται με τον κόσμο τριγύρω του. Μεγαλώνουν με vegan διατροφή, όπως θα μεγαλώσει και το μωρό της Εύης που αναμένεται να γεννηθεί σε δυο μήνες. Κυρίως, μεγαλώνουν αγαπώντας τα ζώα.

Η Κρυσταλλίνα, ο Φώτης και η Ελισάβετ, πέρα από υπέρμαχοι του αντισπισισμού είναι και γονείς. Τον ίδιο ρόλο θα αποκτήσουν και ο Μάριος με την Εύη σύντομα. Η στάση ζωής που έχουν επιλέξει να ακολουθήσουν σε ό,τι αφορά τη vegan διατροφή, τους συνοδεύει αναπόφευκτα και στις δουλειές τους, αφού η Κρυσταλλίνα δημιουργεί εκδηλώσεις με ευφάνταστες vegan συνταγές, ο Φώτης και η Ελισάβετ είναι ιδιοκτήτες του πλέον πασίγνωστου Bamboo Vegan, ενώ ο Μάριος και η Εύη είναι οι εκδότες των Arigata Publishing, που έφεραν τα πρώτα vegan παραμύθια για παιδιά στην Ελλάδα.

Ρωτήσαμε vegan γονείς πώς είναι να μεγαλώνεις vegan παιδιά. Τα κόκκινα μάγουλα των πιτσιρικάδων και η φουσκωμένη κοιλίτσα της μέλλουσας μητέρας Εύης, σου δείχνουν πως η υγεία μπορεί να συμβαδίσει απόλυτα με το να μην υποφέρει καμιά ύπαρξη σε αυτό τον πλανήτη. Αρκεί να το θέλεις.

Πότε αρχίσατε να ακολουθείτε τον vegan τρόπο ζωής;
Πριν απο περίπου οκτώ χρόνια, έχοντας υπάρξει χορτοφάγοι και οι δύο για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πιο πριν. Το ερέθισμα ήταν απλό: η γνώση ότι η κακοποίηση και η εκμετάλλευση των ζώων είναι η ίδια είτε στη βιομηχανία κρέατος είτε στη βιομηχανία γάλακτος, αυγών, δέρματος. Όντας χορτοφάγοι για ηθικούς λόγους, καταλάβαμε ότι με την κατανάλωση οποιουδήποτε ζωικού προϊόντος συμμετείχαμε στη βίαιη και συστηματοποιημένη εκμετάλλευση με την οποία είμασταν αντίθετοι. Ουσιαστικά, πήραμε την απόφαση να δράσουμε πάνω στις ίδιες αντιλήψεις που μας έκαναν να γινουμε χορτοφάγοι, αποβλέποντας σε έναν κόσμο με λιγότερη βία και εκμετάλλευση απέναντι σε όλα τα έμβια όντα.

Kάνατε κάποιο πισωγύρισμα;
Δεν έχουμε κανει κανένα πισωγυρίσμα απο τότε που πήραμε την απόφαση να γίνουμε vegan. Θα ήταν πολύ δύσκολο να πάμε πίσω σε τόσο σημαντικές αποφάσεις, ειδικά όταν είμαστε υγιείς και έχουμε πολλές νόστιμες vegan τροφές να επιλέξουμε. Όσο περνάει ο καιρός, η απόφαση αυτή γίνεται μάλλον όλο και πιο βαθιά, σαν δεύτερη φύση, κάτι το οποίο δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε: ειναι απλώς ο τρόπος ζωής μας, κάτι που μας ικανοποιεί και μας χαροποιεί καθημερινά.

Στην εγκυμοσύνη, αντιμετωπίσατε κάποιο πρόβλημα; Οτιδήποτε κι αν ήταν αυτό, ακόμη και ένας επικριτικός γιατρός σε σχέση με την διατροφική επιλογή.
Κατά την εγκυμοσύνη όλα πήγαν μια χαρά. Ο γιατρός μας δεν ήταν σύμφωνος με την επιλογή μας, αλλά ούτε και επικριτικός. Μας παρακολούθησε αφήνοντάς το στη δική μας κρίση και όσο οι εξετάσεις συνέχιζαν να είναι καλές, δεν χρειάστηκε να επέμβει ή να αλλάξουμε κάτι. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι κι εμείς, από την πλευρά μας, κάναμε την έρευνά μας, ενημερωθήκαμε, διαβάσαμε γύρω απο τη vegan εγκυμοσύνη και την κατάλληλη διατροφή. Γενικά, δεν χρειάστηκε κάτι το ιδιαίτερο πέρα από κάποιους απλούς κανόνες σωστής και υγιεινής διατροφής. Σε ό,τι αφορά τον γενικότερο περίγυρο (φίλοι/οικογένεια), οι περισσότεροι ήταν θετικοί και μάλλον έδειξαν ενδιαφέρον να μάθουν πώς το καταφέρνουμε. Υπήρξαν και ερωτήσεις/επικρίσεις, αλλά όταν ξέρεις οτι δεν κάνεις κάτι κακό, δεν επηρεάζεσαι.

Είναι εύκολο να μεγαλώνεις ένα παιδί με vegan διατροφή;
Ως τώρα είναι πολύ εύκολο. Ο γιος μας ειναι υγιέστατος και δείχνει να είναι πολύ χαρούμενος με αυτά που τρώει. Δεν στερείται κάτι, μιας και πλέον υπάρχει κάθε είδους λιχουδιά σε vegan εκδοχή. Οι φίλοι και η οικογένειά μας σέβονται τις επιλογές μας όταν τρώμε έξω ή μας κάνουν το τραπέζι. Είναι πολύ απλό. Σίγουρα θα αντιμετωπίσουμε προκλήσεις όσο το παιδί μεγαλώνει, ειδικά στην Ελλάδα που ειναι πιο πίσω σε σχέση με άλλες χώρες σε κάποια πράγματα, αλλά νομίζουμε πως όλα θα πάνε καλά. Ακόμα δεν έχουμε πάει σε παιδικό σταθμό, αλλά ρωτώντας είχαμε και θετικές και αρνητικές αντιδράσεις. Αυτό δεν ειναι κάτι που μας ανησυχεί, μιας και έχουμε συνηθίσει σε διάφορες αντιδράσεις και στο τέλος απλά επιλέγουμε το πιο θετικό περιβάλλον ανάπτυξης. Κοινωνικά, προφανώς δεν θελουμε να κάνουμε δύσκολη τη ζωή του παιδιού μας και θα είμαστε ανοιχτοί στο να του εξηγήσουμε γιατί η οικογένειά μας ειναι vegan, χωρίς όμως να του το επιβάλουμε.

VICE Video: Η Εκκλησία που Έχει Κηρύξει Πόλεμο στο Πορνό

Τι λες σε ένα παιδί για τον σπισισμό;
Προς το παρόν ο γιος μας ειναι μικρός για τέτοιες συζητήσεις. Αγαπάει όμως τα ζώα και πραγματικά δείχνει να μη θέλει να πειράξει ούτε ενα έντομο. Εμείς μπορούμε απλώς να ενισχύσουμε αυτήν τη φυσική τάση αγάπης και σεβασμού προς τα ζώα, και φυσικά στο μέλλον θα είμαστε διαθέσιμοι για κάθε είδους συζήτηση γύρω από την εκμετάλλευση των ζώων. Προς το παρόν δεν μας ενδιαφέρει να παπαγαλίσει έννοιες που δεν καταλαβαίνει, απλά να μεγαλώνει σε ενα περιβάλλον αγάπης για τον κόσμο γύρω του.

Κι αν θελήσει μεγαλώνοντας να δοκιμάσει κρέας;
Πιστεύουμε πως ειναι λογικό να διερωτηθεί ένα παιδί κάποια στιγμή για το κρέας και πιθανότατα στο μέλλον να θελήσει να φάει. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε να αποτρέψουμε δια της βίας. Δεν είμαστε εδώ για να επιβάλλουμε τις απόψεις μας καταπιέζοντας, αλλά να εξηγήσουμε και αν μπορούμε, να καθοδηγήσουμε. Εξάλλου, αν του επιβάλουμε τον βιγκανισμό, σίγουρα θα επιφέρει αντίδραση και θα καταλήξει στην αντίθετη όχθη. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει οτι θα δεχτούμε την κατανάλωση ζωικών προϊόντων αμαχητί. Για παράδειγμα, δεν θα μαγειρεύαμε ποτέ κρέας ούτε θα το βάζαμε στο σπίτι μας, μιας και εμείς ως μέλη της οικογένειας έχουμε τα δικαιώματά μας. Ο καθένας ειναι ελεύθερος να επιλέξει, αλλά πιστεύουμε πως με κάποιες βάσεις αγάπης για τα ζώα, θα γίνουν οι αντίστοιχες επιλογές από το παιδί.

Πώς έγινες vegan;

Πριν εννιά χρόνια, ένας φίλος μου μίλησε για τον πόνο και το φόβο που νιώθουν τα ζώα, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της θανάτωσής τους αλλά και καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το επόμενο βήμα ήταν να αρχίσω να διαβάζω για τα δικαιώματα των ζώων και για το τι συμβαίνει πραγματικά στις κτηνοτροφικές μονάδες. Τότε έκανα την πρώτη μου προσπάθεια να γίνω vegan. Αυτός ο τρόπος ζωής με έφερε πιο κοντά στον εαυτό μου. Δεν πίστευα ποτέ ότι έχουμε το δικαίωμα να ασκούμε βία αλόγιστα και πόσο μάλλον στους αδύναμους. Με τον vegan τρόπο ζωής, μπόρεσα για πρώτη φορά να εφαρμόσω τη φιλοσοφική στάση της μη βίας. Παρόλα αυτά, επειδή ήμουν αρκετά μικρή και δεν είχα σταθερή κατοικία και εισόδημα, δεν κατάφερα να γίνω 100% vegan μέχρι που έγινα μαμά. Για εμένα ήταν αυτονόητο ότι θα πρέπει με τη στάση μου και όχι με τα λόγια, να διδάξω στο παιδί μου τις αξίες του σεβασμού και της μη βιας. Στην εγκυμοσύνη, δεν ήμουν vegan. Έγινα 100% πριν πέντε χρόνια, λίγο αφότου έπιασα στα χέρια μου το μωρό μου.

Πόσο εύκολο είναι να μεγαλώνεις ένα παιδί με vegan διατροφή;
Το μεγάλωμα ενός παιδιού δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση. Γίνεται λίγο πιο εύκολο αν δεν σε νοιάζει πολύ το πώς θα μεγαλώσει και τι άνθρωπος θα γίνει στο μέλλον. Όταν μεγαλώνεις συνειδητά ένα παιδί, άσχετα από το αν είσαι vegan ή όχι, χρειάζεται λίγη παραπάνω δουλειά. Λίγο διάβασμα, πολλές συζητήσεις με τον κοινωνικό περίγυρο, προσωπική δουλειά για να μπορείς να συμπεριφέρεσαι με σεβασμό και ευγένεια σε ανθρώπους που επειδή δεν καταλαβαίνουν την στάση σου μπορεί να γίνουν ακόμη και προσβλητικοί.

Στο σχολείο έχει δυσκολευτεί λόγω της διατροφής;
Όταν έψαχνα σχολείο για τον γιο μου, ένα από τα κριτήρια επιλογής ήταν το πόσο φιλικό θα ήταν προς τη διατροφή μας. Στους παιδικούς σταθμούς, κατά κανόνα, τα παιδιά τρώνε φαγητό που μαγειρεύεται εκεί. Η δική μου σκέψη ήταν να ετοιμάζω φαγητό από το σπίτι. Μάλιστα, θεωρώ ότι θα ήταν και ένα τέλειο μάθημα για τη διαφορετικότητα για όλα τα παιδάκια. Είχα μιλήσει με μία διευθύντρια τότε, η οποία θεωρούσε απαράδεκτο να μην υπάρχει ομοιομορφία και μου ζήτησε εκνευρισμένη να αλλάξουμε διατροφή. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό δεν ήταν το σχολείο μας. Σε εκείνο που επέλεξα, η διευθύντρια αφιέρωσε χρόνο για να σκεφτεί ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να μπορεί να τρώει ο μικρός μου το δικό του φαγητό και να μην υπάρχουν θέματα στην τάξη. Όσο για τις δασκάλες, έχουν υπάρξει πολύ υποστηρικτικές. Ρωτούν με αγνό ενδιαφέρον και αφιερώνουν χρόνο για να βρουν συνταγή για vegan κέικ, φτιάχνουν χάρτινα υλικά για χειροτεχνίες για να μη χρησιμοποιήσουν ζωικά πούπουλα, κοιτούν ετικέτες τροφίμων μαζί με τον γιο μου για να δουν αν μπορεί να φάει ή όχι. Το ίδιο ισχύει και για τις μαμάδες. Αφιερώνουν τον πολύτιμο χρόνο τους για να φτιάξουν vegan σνας και γλυκάκια στα πάρτι και μιλούν στα παιδιά τους με σεβασμό για την επιλογή μας.

Τι ξέρει ο Νηρέας για τον σπισισμό;
Ο γιος μου έχει μεγαλώσει μέσα σε έναν ευρύτερο κύκλο που αποτελείται κυρίως από κρεατοφάγους. Γνώριζε από πολύ μικρός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τρώνε ζώα. Γνωρίζει ότι τα ζώα έχουν οικογένειες οι οποίες πρέπει να διαλυθούν για να τραφούν κάποιοι άνθρωποι. Γνωρίζει ότι οι άνθρωποι αγαπούν κάποια ζώα και τρώνε κάποια άλλα. Γνωρίζει επίσης ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν κακή πρόθεση. Μάλιστα ότι μπορεί να μην έχουν σκεφτεί ποτέ ότι τα ζώα έχουν υποφέρει για να φτάσουν στο πιάτο τους. Δεν έχει γίνει ποτέ μάρτυρας κάποιου περιστατικού κακοποίησης ζώου. Γι' αυτό και δεν έχω θελήσει να του μιλήσω από τόσο μικρή ηλικία για τους ανθρώπους που συνειδητά προκαλούν πόνο στα ζώα. Του έχω μιλήσει με ήπιο τρόπο για την εκμετάλλευση των ζώων. Δεν του αρέσει που κάποια πλάσματα είναι υποχρεωμένα να ζουν σε κλουβιά μακριά από τις οικογένειες και τα σπίτια τους. Μερικές φορές τον βλέπω να θυμώνει με αυτήν την αδικία. Προσπαθώ να τον ηρεμήσω και τελικά στρέφεται προς δημιουργικές δραστηριότητες. Έχει τις πιο ωραίες ιδέες και την προώθηση του μηνύματος της αγάπης προς τα ζώα. Θέλει να γράψει ένα βιβλίο με vegan συνταγές, θέλει να φτιάξουμε ταμπέλες με vegan μηνύματα και άλλα τέτοια όμορφα.

Αν μεγαλώσει και θελήσει να δοκιμάσει κρέας;
Αυτό εξαρτάται και από εκείνον. Σε ποιά ηλικία θα το έκανε; Θα ήθελε να το συζητήσουμε; Θα ήθελε να ακούσει την γνώμη μου; Eάν απλώς μου το ανακοίνωνε, μάλλον δεν θα παρέμβαινα. Εάν μου ζητούσε να του μαγειρεύω εγώ ζώα, θα του εξηγούσα πως δεν θα το κάνω γιατί κάτι τέτοιο έρχεται σε αντίθεση με τις ηθικές μου θέσεις. Σίγουρα δεν θα μου άρεσε. Όμως δεν τον γέννησα για να ικανοποιήσω δικές μου ανάγκες. Η ζωή του, του ανήκει. Θα κάνει τις επιλογές του και θα δεχτεί τις συνέπειες.

Πότε γίνατε vegan;
Αποφασίσαμε να γίνουμε βίγκαν εν μία νυκτί, πριν τρία χρόνια. Είδαμε ένα βίντεο-ομιλία ενός ακτιβιστή και όλα όσα έλεγε, ηχούσαν στα αυτιά μας τόσο λογικά και φυσιολογικά. Θυμάμαι να λέω στον εαυτό μου σιωπηλά «έχει δίκιο», καθώς επιχειρηματολογούσε και έριχνε μπροστά στα τυφλά μου μάτια την αλήθεια. Ήταν μια απόφαση συνειδητή. Δεν το κάναμε για εμάς, το κάναμε για τα ζώα. Το κάνουμε για τα πλάσματα που δεν μπορούν να μιλήσουν για τους εαυτούς τους και να διεκδικήσουν τα αυτονόητα. Κάθε φορά που έμπαινα σε κάποιο πειρασμό, ό,τι αφορά στο διατροφικό κομμάτι, αμέσως έφερνα στο νου μου εικόνες από αυτά τα κακομεταχειρισμένα, βασανισμένα και χωρίς ελευθερία πλάσματα και οι ιδέες όλες διαλύονταν στη στιγμή.

H εγκυμοσύνη είναι εύκολη;
Δεν έχουμε αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα. Είναι όλα φυσιολογικά. Η Εύη είναι στον έβδομο μήνα και έχει μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Ο γυναικολόγος μας είναι εντάξει με τη vegan διατροφή - κάνουν άλλωστε και εξετάσεις κάθε μήνα και βλέπει ότι σε όλα η Εύη είναι μια χαρά. Άρα, προχωράμε κανονικά χωρίς θέματα.

Πιστεύετε θα αντιμετωπίσει προβλήματα στο σχολείο ή στον κοινωνικό περίγυρο λόγω της διατροφής του;
Ακόμα δεν έχουμε τέτοια εμπειρία. Όπως και να αντιδρούν, είτε θα βρούμε παιδικό σταθμό που να δέχεται τη διατροφική μας συνήθεια είτε θα τον αλλάξουμε. Τόσο απλά. Από κριτική και ιδέες άλλο τίποτα. Κανείς δεν κοιτάει όμως την υγεία και την ευρωστία αυτών των παιδιών που τρέφονται καθημερινά με κρέατα, ψάρια, πουλερικά, αυγά και γαλακτοκομικά. Όταν δεν ακολουθείς τη νόρμα στο οτιδήποτε, αυτά συμβαίνουν. Λύσεις, όμως, υπάρχουν πάντα.

Πώς μιλάς σε ένα παιδί για τον σπισιμό;
Ο σπισισμός είναι ένα κομμάτι στο οποίο όλοι πρέπει να ανοίξουμε τα μάτια μας και να δούμε πιο πλατιά. Πιστεύουμε ότι ο τρόπος που προσεγγίζεις το κάθε παιδί για το θέμα είναι διαφορετικός. Η επικοινωνία, η εκπαίδευση και η ενημέρωση είναι για εμάς το άλφα και το ωμέγα. Είναι η αποστολή μας και είναι και ένας από τους λόγους που ιδρύσαμε τις Arigata Εκδόσεις. Η σειρά των παραμυθιών μας που μιλούν για τον vegan τρόπο ζωής έχει ακριβώς αυτό το στόχο. Να δώσει άλλο ένα εφόδιο στον γονέα να μιλήσει στο παιδί για αυτά τα θέματα μέσα από ένα παιδικό βιβλίο που θα του δώσει το ερέθισμα να δει την φιλοσοφία του vegan τρόπου ζωής μέσα από ένα άλλο πρίσμα. Είναι υπέροχο αυτό. Μας αρέσει να εστιάζουμε περισσότερο στο θετικό κομμάτι, δηλαδή στην αγάπη προς τα ζώα. Τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη ευκρίνεια από εμάς στο πως αντιλαμβάνονται τις έννοιες. Δεν χρειάζεται μπέρδεμα. Η αγάπη αρκεί. Λέμε «αγαπάμε τα ζωάκια και δεν τα τρώμε ούτε τους κάνουμε κακό, ναι;». Νομίζουμε ότι με την παραπάνω απλή φράση ένα παιδί δύο έως πέντε ετών θα είναι καλυμμένο.

Πώς αποφασίσετε να φέρετε στην Ελλάδα τα πρώτα παιδικά βιβλία που μιλούν αποκλειστικά για τον vegan τρόπο ζωής;
Η πιο εύπλαστη ηλικία για να περάσεις κάποια φιλοσοφία και μηνύματα στο παιδί είναι έως πέντε ετών. Δεν υπήρχε τίποτα στην ελληνική βιβλιογραφία που να μιλά για αυτό, γνωρίζαμε την αγγλική έκδοση των εν λόγω βιβλίων και είπαμε «εμείς θα τα φέρουμε στην Ελλάδα». Έτσι και έγινε. Σκοπός είναι να φέρουμε τους ανθρώπους πιο κοντά στον βιγκανισμό μέσα από δια βίου, εφαρμόσιμη αυτοεκπαίδευση. Σαν βιβλιοφάγοι και οι δύο μας σκεφτήκαμε ότι η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει κανείς είναι στο μυαλό του και στην κουλτούρα του. Είπαμε ότι δεν μας νοιάζει πόσοι θα τα αγοράσουν όμως είναι κάποιοι τίτλοι που επιβάλλεται να υπάρχουν στα ελληνικά.

Τι θα γίνει αν μεγαλώνοντας το παιδί σας πει ότι θέλει να τρώει κρέας;
Μετά τα 18 τους έτη μπορούν να κάνουν ότι θέλουν. Εμείς θα κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε για να τους δώσουμε τα εφόδια για να μπορούν να διακρίνουν την αλήθεια και από εκεί και πέρα η δουλειά μας τελειώνει. Η ζωή είναι δική τους. Εάν μπορούν να αγοράζουν με τα δικά τους μέσα την τροφή τους και επιλέξουν τα ζωικά, τότε δεν θα πω τίποτα. Θα τους θυμίσω όμως πως «μαχαίρι έδωσες, μαχαίρι θα λάβεις». Και αυτό είναι μεγάλη αλήθεια. Και επειδή δεν ζούμε σε μια ουτοπική κοινωνία και γνωρίζουμε, όπως και εμείς περάσαμε τις εποχές όπου τα παιδιά «μοιάζουν» να έχουν τη δική τους βούληση από πολύ μικρότερα. Για παράδειγμα, απ' τα 13 και μετά, εάν μου έρθει με ζωικά (προϊόντα) στο χέρι, με χρήματα που δεν έχει κερδίσει μόνος/η (διότι, το φαΐ με λεφτά θα το αγοράσει), την επόμενη μέρα δεν θα έχει χαρτζιλίκι, εάν αποφασίσει να τρέφεται έτσι. Και μια μέρα θα μας ευγνωμονεί για αυτό. Δική μας συμμετοχή σε αυτό δεν θα υπάρξει, είτε το παιδί είναι 13, 15, 18 ή 58 (γιατί όσο χρόνια και να φτάσει ένας άνθρωπος για τους γονείς θα είναι πάντα «παιδί»).

Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στην Αθήνα, το Vegan Life Festival «μαγειρεύεται» πυρετωδώς. Θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 9 Ιουλίου στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων στο Γκάζι, με ελεύθερη είσοδο για όλους. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Περισσότερα από το VICE

Ο Έλληνας που Πολέμησε στη Ζούγκλα του Βιετνάμ Αφηγείται τη Ζωή του

Αλκοόλ, Πυρετός, Έρωτες: Έτσι θα Περάσεις στις Πρώτες σου Διακοπές Μετά τις Πανελλαδικές

Σπάνιες Φωτογραφίες και Ιστορίες για τον Μίνωα Κυριακού από τις Πρώτες Ημέρες του ΑΝΤ1