Η Ένταξη των Παιδιών Ρομά στην Εκπαίδευση Παραμένει μια Πολύπλοκη Υπόθεση

Κείμενο: Κώστας Κουκουμάκας

Ο καιρός δεν έκανε το χατίρι στους Ρομά που συγκεντρώθηκαν το βράδυ της Κυριακής κάτω από τον Λευκό Πύργο για να παρουσιάσουν παιδικές θεατρικές παραστάσεις, έργα χειροτεχνίας, χορό και τραγούδι. Ήταν παιδιά με χάρτινα καπέλα στο κεφάλι, μουσικά συγκροτήματα εφήβων με κιθάρες και τουμπερλέκια, γυναίκες με μωρά στην αγκαλιά που μαγείρευαν δήθεν καθισμένες σε προκάτ σκηνικά σπιτιών, εκατοντάδες Ρομά που ήρθαν από την άκρη της πόλης στο κακοφωτισμένο πλακόστρωτο της παραλίας και υπό βροχή ξεδίπλωσαν τον πολύχρωμο κόσμο τους. Άνθρωποι τριών οικισμών, του Δενδροποτάμου, της Αγίας Σοφίας στα Διαβατά και της Περαίας, έκλεισαν με αυτή τη γιορτή το τριήμερο διεθνές συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στο ΑΠΘ με θέμα «Πολυπλοκότητες στην ένταξη».

Ο τίτλος του συνεδρίου ακούγεται ειρωνικός, λίγες μέρες μετά τα γεγονότα στο Χαλάνδρι τα οποία πυροδότησε η απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης να μετεγκατασταθεί ο οικισμός των Ρομά σε ορεινή, απομονωμένη έκταση, με την πλησιέστερη διασταύρωση σε απόσταση 27 λεπτών.

«Η ένταξη των Ρομά παραμένει δυστυχώς μια πολύπλοκή υπόθεση. Η πλέον χαρακτηριστική πτυχή του ζητήματος είναι η ένταξη των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση» μου είπε η καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ, Ευαγγελία Τρέσσου, η οποία παρουσίασε σχετική εισήγηση στο συνέδριο από κοινού με τη συνάδελφό της, Σούλα Μητακίδου.

Οι δύο τους είναι βασικοί συντελεστές του «Προγράμματος Εκπαίδευσης Παιδιών Ρομά», το οποίο υλοποιείται τα τελευταία τέσσερα χρόνια από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και χρηματοδοτείται από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους. Το πρόγραμμα, ωστόσο, λήγει τον προσεχή Δεκέμβριο. Η κυρία Τρέσσου εξηγεί τι θα σημαίνει αυτό πρακτικά: Ότι 12.000 παιδιά δημοτικού, Ρομά και μη Ρομά, 1.512 παιδιά νηπιακής ηλικίας και 784 μαθητές γυμνασίου και λυκείου στη Βόρεια Ελλάδα, που συμμετείχαν στις εκπαιδευτικές δράσεις, δεν θα έχουν στο εξής τη δυνατότητα να επιμορφωθούν και να παραμερίσουν αμφίδρομα τις προκαταλήψεις.

Η δουλειά των επιστημόνων του προγράμματος όλα αυτά τα χρόνια δεν ήταν εύκολη. Αρχικά, έπρεπε να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των Ρομά στους καταυλισμούς, ώστε να τους ανοίξουν τα σπίτια τους. Τα παιδιά δεν είχαν καμία επαφή με το σχολικό περιβάλλον κι έπρεπε πρώτα να λυθούν ορισμένα καθημερινά θέματα, π.χ. να μάθουν να φορούν παπούτσια ή να ξυπνούν νωρίς το πρωί. Μαζί τους έπρεπε να επιμορφωθούν στα στοιχειώδη και οι γονείς. Κι έπειτα να καμφθούν οι αντιδράσεις των «μπαλαμών» γονιών, που δεν ήθελαν παιδιά Ρομά να φοιτούν στα ίδια σχολεία με τα δικά τους, σε τέτοιο βαθμό ώστε η Ελλάδα να καταδικαστεί πολλές φορές από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια για τον αποκλεισμό μαθητών Ρομά από το εκπαιδευτικό σύστημα και τη δημιουργία σχολείων-γκέτο.

Αυτό επιχειρήθηκε να συμβεί και στην Περαία της Θεσσαλονίκης, όπου εντέλει τα παιδιά του οικισμού μοιράστηκαν στα πέντε σχολεία της περιοχής για να μην περιχαρακωθούν κοινωνικά. «Αλλά ακόμη κι όταν όλα αυτά λύνονταν, ανέκυπταν νέα ζητήματα, όπως ότι έπρεπε να βρεθούν λεωφορεία που θα μετέφεραν τα παιδιά από τους καταυλισμούς στο σχολείο» λέει η κ. Τρέσσου. Ή και ακόμη πιο πρακτικά προβλήματα, όπως να μη φύγουν τα παιδιά με τις οικογένειές τους ξαφνικά ένα πρωί για νομαδικό εμπόριο σε άλλη περιοχή της Ελλάδας.

Μέσα στο δυσοίωνο αυτό τοπίο, υπάρχουν και περιπτώσεις ενηλίκων Ρομά που συμμετείχαν στο πρόγραμμα του ΑΠΘ και πήραν απολυτήριο γυμνασίου. Η Αννούλα Μάγγα είναι μια γυναίκα 45 χρονών, εμβληματική φυσιογνωμία στον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης. Εντάχθηκε στο πρόγραμμα, πήρε απολυτήριο δημοτικού κι έπειτα αποφοίτησε από το γυμνάσιο Δεύτερης Ευκαιρίας στον Εύοσμο. Σήμερα είναι διαμεσολαβήτρια στους καταυλισμούς, ανησυχώντας και η ίδια για τη λήξη του προγράμματος εκπαίδευσης των παιδιών Ρομά.

Φορά ένα ροζ μακρύ φόρεμα με χάντρες και μου μιλά κοιτώντας ευθεία στα μάτια, ενόσω η βροχή δυναμώνει στον Λευκό Πύργο: «Είμαστε αποκλεισμένοι από την εκπαίδευση και τα πράγματα είναι χειρότερα για τις γυναίκες. Παραμένουμε μια κλειστή κοινωνία. Τουλάχιστον, έχουμε καταφέρει να πείσουμε τα κορίτσια να μην παντρεύονται στα 12. Αυτό φαίνεται να αλλάζει στα νεότερα παιδιά. Αργά, όμως αλλάζει».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.