Πιθανότατα θα είστε εξοικειωμένοι με τη δίαιτα Whole30. Ίσως να τη δοκίμασε κάποιος φίλος, ίσως τη δοκιμάσατε εσείς ή ίσως να διαβάσατε για τη συνεργασία της με την αμερικάνικη αλυσίδα παντοπωλείων Whole Foods, η οποία ανακοινώθηκε τον Ιανουάριο.
Το Whole30 είναι ένα αυστηρό πρόγραμμα διάρκειας 30 ημερών – απαγορεύονται τα δημητριακά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η ζάχαρη και τα υποκατάστατά της, το αλκοόλ, τα όσπρια, τα αρτοσκευάσματα, το junk food και τα θειώδη άλατα. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα όρια θερμίδων που δεν πρέπει να ξεπεραστούν. Το σκεπτικό είναι ότι, κόβοντας αυτές τις τροφές για 30 ημέρες, το σώμα ανακάμπτει από τις «αρνητικές» επιπτώσεις τους. Μετά από τις 30 ημέρες, ξεκινάει η προσεκτική επανεισαγωγή των απαγορευμένων τροφών, μία προς μία, ούτως ώστε να προσδιοριστεί η σωματική και ψυχολογική επίπτωση της καθεμιάς στο άτομο.
Videos by VICE
«Το Whole30 δεν είναι δίαιτα», γράφει η Melissa Hartwig, συνιδρύτρια του Whole30, στο best seller των New York Times, Food Freedom Forever (Διατροφική Ελευθερία για Πάντα). Είναι μια επανεκκίνησητου οργανισμού, «ο καταλύτης για έναν εντελώς νέο τρόπο ζωής». Στόχος του προγράμματος είναι η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες και τις ορέξεις των ανθρώπων, ώστε να ξεκινήσουν να μαγειρεύουν περισσότερο και να καταναλώνουν λιγότερες επεξεργασμένες τροφές. Παράλληλα με τα πολλά οφέλη για το σώμα, το Whole30 υπόσχεται να βοηθήσει όσους έχουν άγχος, εμμονή και δεν μπορούν να ελέγξουν το τι τρώνε, να «ανακτήσουν μια υγιή συναισθηματική σχέση με το φαγητό».
Το πρόγραμμα υποστηρίζει ότι βοηθά τους ανθρώπους να είναι πιο χαλαροί, όσον αφορά το φαγητό, ωστόσο αποτελείται από μια σειρά περίεργων, αυστηρότατων κανόνων.
Για όσους απλώς ελπίζουν να εντοπίσουν τυχόν δυσανεξίες ή ευαισθησίες σε συγκεκριμένα τρόφιμα, το Whole30 μπορεί να αποδειχθεί ένας πολύ ενδιαφέρων τρόπος, για να καταλάβει κάποιος πώς αισθάνεται με ορισμένα τρόφιμα. Σύμφωνα με τη Shelly Debiasse, διευθύντρια του προγράμματος διατροφής στο Τμήμα Υγείας και Επιστημών Αποκατάστασής του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, έχει παρατηρηθεί μια αύξηση στη δυσανεξία στο σιτάρι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα φιστίκια και τα θειώδη (δηλαδή τις τροφές που αποκλείει το πρόγραμμα) στις ΗΠΑ. Αυτά τα τρόφιμα, ωστόσο, δεν έχουν «αρνητική επίδραση στον οργανισμό» για τη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων.
Όσον αφορά τις επιπτώσεις του στο σώμα, το πρόγραμμα πιθανώς δεν θα κάνει κακό. «Εάν είστε δημιουργικοί και γνωρίζετε κάποια πράγματα σχετικά με τη διατροφολογία και τη διαιτολογία, μπορείτε να καταφέρετε να κόψετε κάποια από τα [μη εγκεκριμένα τρόφιμα] για 30 ημέρες», λέει η Debiasse. Ο Trevor Kashey, γιατρός με ειδίκευση στον μεταβολισμό και επικεφαλής των Βιοϊατρικών Επιστημών στο LifeXMD, συμφωνεί ότι το πρόγραμμα δεν θα σας οδηγήσει σε διατροφική ανεπάρκεια: «Όλα όσα παρέχουν οι τροφές ολικής αλέσεως και το γάλα, μπορείτε να τα πάρετε από τα φρούτα, τα λαχανικά και το κρέας», λέει.
Αν, όμως, έχετε ήδη μια κακή συναισθηματική σχέση με το φαγητό, το Whole30 πιθανότατα δεν θα βοηθήσει και μάλιστα μπορεί να χειροτερέψει τα πράγματα. Το πρόγραμμα υποστηρίζει ότι βοηθά τους ανθρώπους να είναι πιο χαλαροί, όσον αφορά το φαγητό, ωστόσο αποτελείται από μια σειρά περίεργων, αυστηρότατων κανόνων. «Αν ο στόχος είναι να αναπτύξουν οι άνθρωποι μια υγιή σχέση με το φαγητό, το πρόγραμμα είναι ό,τι χειρότερο», λέει η Linda Bacon, διατροφολόγος στο Πανεπιστήμιο Davis της Καλιφόρνια και συγγραφέας του Health at Every Size (εκδ. BenBella Books), ένα βιβλίο που ανατρέπειτους μύθους που σχετίζονται με το βάρος και προωθεί το body positivity.
Οι «εγκεκριμένες»/«μη εγκεκριμένες» κατηγορίες του Whole30 δεν σε αφήνουν να ακούσεις και να εμπιστευτείς τις εσωτερικές ενδείξεις και τις επιθυμίες του σώματός σου, λέει. Είναι ιδιαίτερα αντιπαραγωγικό για όσους έχουν κακή σχέση με το φαγητό, επειδή ενισχύει τον φαύλο κύκλο στέρησης/βουλιμίας – όταν δηλαδή κάποιος απαγορεύει στον εαυτό του να φάει ορισμένα τρόφιμα και στη συνέχεια καταλήγει να τα υπερκαταναλώνει. «Αν σχηματίσεις την ιδέα ότι το παγωτό είναι “κακό” και στη συνέχεια επιτρέψεις στον εαυτό σου να το φάει, φυσικά και θα χάσεις τον έλεγχο», λέει η Bacon (η Hartwig αρνήθηκε να σχολιάσει, όταν το Tonic της ζήτησε να απαντήσει σε αυτήν την κριτική).
Πολλοί άνθρωποι που χάνουν αναπόφευκτα τον έλεγχο και παρεκκλίνουν, νιώθουν άγχος και ντροπή. Η μόνη λύση για την ανακούφιση αυτής της συναισθηματικής δυσφορίας, είναι το ξεκίνημα ενός ακόμη Whole30.
Το Whole30 ισχυρίζεται ότι διαθέτει μια στρατηγική που καταπολεμά αυτό το σκεπτικό. Όπως γράφει η Hartwig στο βιβλίο της, «Το κατά πόσο είσαι “καλός” ή “κακός”άνθρωπος δεν καθορίζεται από το τι υπάρχει στο πιάτο σου». Οι οπαδοί του προγράμματος μαθαίνουν ότι δεν υπάρχουν «καλά» ή «κακά» φαγητά, τα οποία θα πρέπει να προκαλούν ενοχές και ντροπή. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι είναι δύσκολο να μη νιώθεις ενοχές, όταν τρως όσπρια, για παράδειγμα, από τη στιγμή που τα απαγορεύουν οι κανόνες του Whole30, συγκαταλέγοντάς τα μεταξύ των «συνηθέστερων ομάδων τροφίμων που ανεβάζουν το σάκχαρο και καταστρέφουν το στομάχι» (στην πραγματικότητα, πολλοί διατροφολόγοι συμβουλεύουν να τρώμε όσπρια, καθώς είναι ευεργετικά για τη χλωρίδα του εντέρου).
Η απόκτηση και η διατήρηση του ελέγχου είναι μια από τις κεντρικές αρχές του Whole30. Ακόμη και η παραμικρή παρασπονδία κατά τη διάρκεια των 30 ημερών ακυρώνει την όποια πρόοδο έχεις σημειώσει και είσαι υποχρεωμένος να ξεκινήσεις και πάλι από την αρχή. «Η έρευνα που έχει γίνει πάνω στις συνήθειες δείχνει ότι οι αυστηροί κανόνες είναι πιο εύκολο να τηρηθούν», γράφει η Hartwig στο βιβλίο της – και για ένα μικρό διάστημα (30 ημερών), αυτοί οι αυστηροί κανόνες μπορούν να σε κάνουν να αισθανθείς πραγματικά καλά, καθώς η αίσθηση του ελέγχου είναι ωραία.
VICE Video: Τροφή, ο Χειρότερος Εχθρός μου
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Ο έλεγχος, μάλιστα, φαίνεται να είναι ο ορισμός που δίνει το Whole30 για μια υγιή, διαισθητική σχέση με το φαγητό – αυτό που οι θιασώτες του Whole30 ονομάζουν «Διατροφική Ελευθερία». Η Διατροφική Ελευθερία σημαίνει «να αισθάνεσαι ότι ελέγχεις το φαγητό που τρως και όχι ότι σε ελέγχει το φαγητό» (στην πραγματικότητα το Food Freedom Forever της Hartwig εστιάζει αποκλειστικά σε αυτό το θέμα). «Είναι μια διαδικασία που αποτελείται από τρία μέρη: κάνεις επανεκκίνησηστο σώμα σου, απολαμβάνεις τη διατροφική ελευθερία, αναγνωρίζεις πότε παρεκκλίνεις από το πρόγραμμα και ξεκινάς από την αρχή. «Είναι ένας συνεχής κύκλος απώλειας και επανάκτησης ελέγχου – ο οποίος εκτείνεται πέρα από τον χρονικό ορίζοντα των «μόλις 30 ημερών». Με την πάροδο του χρόνου, γράφει η Hartwig, γίνεται πιο εύκολο.
Όμως για τους ανθρώπους που υποφέρουν από άγχος που σχετίζεται με το φαγητό, ο έλεγχος είναι συχνά ο πυρήνας του προβλήματος. Ο έλεγχος συνήθως σημαίνει ότι πρέπει να ακολουθείς πιστά έναν ή περισσότερους κανόνες: απαγορεύεται η γλουτένη, απαγορεύεται η ζάχαρη, επιτρέπονται μόνο οι υγιεινές τροφές και ούτω καθεξής. Αυτός ο έλεγχος είναι αδύνατον να διατηρηθεί, ακόμη και αν δεν περιορίζεις τις θερμίδες. «Όταν αισθάνεσαι ότι περιορίζεσαι, δεν μπορείς να υποβληθείς σε αυτόν τον περιορισμό για πολύ καιρό», λέει ο Kashey. Η Bacon συμφωνεί: «Στο τέλος, θα υποκύψεις», λέει. «Το σώμα σου θα αναζητήσειτο διαφορετικό και την ικανοποίηση. Το σώμα σου δεν έχει ανάγκη μόνο από θερμίδες».
Η Hartwig επιμένει ότι το Whole30 δεν είναι πρόγραμμα απώλειας βάρους, καθώς όταν η απώλεια βάρους αποτελεί προτεραιότητα, τότε οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να βελτιώσουν τη σχέση τους με το φαγητό ή το σώμα τους
Πολλοί άνθρωποι που χάνουν αναπόφευκτα τον έλεγχο και παρεκκλίνουν, νιώθουν άγχος και ντροπή. Η μόνη λύση για την ανακούφιση αυτής της συναισθηματικής δυσφορίας, σύμφωνα με το Whole30, είναι η ανάκτηση του ελέγχου. Πώς; Με το ξεκίνημα ενός ακόμη Whole30.
Η δυνατότητα -και η αναγκαιότητα– της συνεχούς επαναφοράς ενός ακόμη Whole30 ενισχύει οποιαδήποτε προϋπάρχουσα δυσπιστία απέναντι στα μηνύματα πείνας που στέλνει το σώμα. Επίσης, η δομή διαρκούς επαναφοράς του προγράμματος θα μπορούσε -όπως υπογράμμισαν ορισμένοι επικριτές– να αναπαράγει περαιτέρω τον διατροφικό κύκλο που αρχικά προκάλεσε αυτήν τη δυσπιστία. Τελικά, το Whole30 αδυνατεί να αντιμετωπίσει το άγχος που σχετίζεται με το φαγητό στη ρίζα του και δημιουργεί ένα περιβάλλον το οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να το ενεργοποιήσει.
Πολλοί άνθρωποι έχουν χάσει την ικανότητα να αναγνωρίζουν την πείνα τους και την αίσθηση πληρότητας, καθώς και την ικανότητα να αντιλαμβάνονται ποια φαγητά τους κάνουν να αισθάνονται καλά. Σύμφωνα με τον Kashey, μετά την εφηβεία, οι άνθρωποι χάνουν την ικανότητα να τρώνε διαισθητικά. «Οι πολιτισμικές προκαταλήψεις λειτουργούν αποτρεπτικά, ως προς την ικανότητα να τρώμε διαισθητικά και όταν εξαφανιστεί η ικανότητα, πρέπει να επιβληθεί μια εξωτερική δομή, ούτως ώστε να διατηρηθεί μια σωστή διατροφή», λέει.
Το Whole30 διατείνεται ότι η διαισθητική κατανάλωση είναι δυνατή, όμως μόνο αν αλλάξεις πρώτα τις διατροφικές σου συνήθειες – επιβάλλοντας διατροφικούς περιορισμούς. Άλλοι υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι προκειμένου να ξεκινήσεις να αντιλαμβάνεσαι και πάλι τα μηνύματα που στέλνει το σώμα σου, είναι βασικό να σταματήσεις να ακολουθείς εξωτερικούς κανόνες. Κάτι τέτοιο απαιτεί χρόνο και εξάσκηση, παρόλα αυτά είναι πιο βιώσιμο, από ψυχολογική άποψη.
Το Whole30 δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα στους ανθρώπους των οποίων η κακή συναισθηματική σχέση με το φαγητό είναι άρρηκτα συνδεμένη με την εικόνα του σώματός τους. Η ενοχή και η ντροπή γύρω από φαγητό συμβαδίζει συχνά με τη δυσαρέσκεια για το σώμα και τις προσπάθειες απώλειας βάρους. Η Hartwig επιμένει ότι το Whole30 δεν είναι πρόγραμμα απώλειας βάρους, καθώς όταν η απώλεια βάρους αποτελεί προτεραιότητα, τότε οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να βελτιώσουν τη σχέση τους με το φαγητό ή το σώμα τους (για να μην αναφέρουμε ότι η απώλεια βάρους δεν είναι βιώσιμη για το 97% των ανθρώπων που κάνουν δίαιτα). Το Whole30 δεν περιλαμβάνει την καταμέτρηση ή τον περιορισμό θερμίδων και οι θιασώτες του απαγορεύεται ακόμη και να ανέβουν σε ζυγαριά κατά τη διάρκεια των 30 ημερών. Το πρόγραμμα παρέχει επίσης μια λίστα με τις «Νίκες εκτός Ζυγαριάς», για να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να αναγνωρίσουν τα οφέλη που αποκομίζουν, τα οποία κυμαίνονται από το «Τα παιδιά σου λένε ότι είσαι πιο ευχάριστος», έως το «Δεν είσαι πλέον σκλάβος της ζάχαρης και των υδατανθράκων».
Πολλοί άνθρωποι πιθανότατα θα χάσουν βάρος ακολουθώντας το Whole30, ειδικά αν το ξεκινάνε με μια νοοτροπία που ευνοεί τους περιορισμούς. Ωστόσο […] ο Whole30 φαίνεται να ανησυχεί για την ψυχολογική υγεία γύρω από το φαγητό.
Όσον αφορά την απώλεια βάρους, όμως, το Whole30 φαίνεται να θέλει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Διαφημίζεται ως ένα πρόγραμμα που υποτίθεται ότι απαλλάσσει τους συμμετέχοντες από τις αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις που έχουν άλλες δίαιτες απώλειας βάρους: «[Tο Whole30] επικεντρώνεται στην υγεία και όχι στην απώλεια βάρους», γράφει η Hartwig. Η απαγόρευση της ζυγαριάς υποτίθεται ότι σε απαλλάσσει από «οποιεσδήποτε εμμονές με το σωματικό βάρος». Την ίδια στιγμή όμως, το Whole30 προωθεί στόχους απώλειας βάρους και ενισχύει τις αντίστοιχες προσδοκίες: «Αν μπορούσες να καταφέρεις μόνο αυτό το πράγμα –τη διαρκή διατροφική ελευθερία– τότε δεν θα ήταν πολύ πιο εύκολο να επιτευχθούν και οι άλλοι στόχοι σου (βελτιωμένη υγεία, περισσότερη αυτοπεποίθηση και, ναι, πιο αδύνατη περιφέρεια);».
Παρόλο που οι συμμετέχοντες υποτίθεται ότι δεν ζυγίζονται κατά τη διάρκεια των 30 ημερών, ενθαρρύνονται να το κάνουν πριν και μετά, για να παρακολουθήσουν την απώλεια βάρους τους. Η απώλεια βάρους αναφέρεται παντού στην ιστοσελίδα του Whole30, συμπεριλαμβανομένων των κατευθυντήριων γραμμών του προγράμματος, ενώ αναφέρεται και σε έξι από τις δέκα πρώτες μαρτυρίες που εμφανίστηκαν στον ιστότοπο τη στιγμή της δημοσίευσης. Στη λίστα με της «Νίκες εκτός Ζυγαριάς» περιλαμβάνονται επίσης και τα ευεργετικά οφέλη: πιο επίπεδη κοιλιά, πιο φίνα εμφάνιση, καλύτερη εφαρμογή των ρούχων.
Πολλοί άνθρωποι πιθανότατα θα χάσουν βάρος ακολουθώντας το Whole30, ειδικά αν το ξεκινάνε με μια νοοτροπία που ευνοεί τους περιορισμούς. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι ο υπαινιγμός της απώλειας βάρους. Είναι η συγκαλυμμένη ενθάρρυνση των στόχων απώλειας βάρους, τη στιγμή που οι άνθρωποι προσπαθούν να βελτιώσουν τη συναισθηματική σχέση τους με το φαγητό. Το Whole30 φαίνεται να ανησυχεί για την ψυχολογική υγεία γύρω από το φαγητό. Αντί, όμως, να ασχολείται με τα βασικά ζητήματα, παγιδεύει τους ανθρώπους σε έναν ακόμη φαύλο κύκλο. Έχει καταφέρει να γίνει δημοφιλές ως μια αντιδίαιτα, αλλά ουσιαστικά, δεν φαίνεται να διαφέρει από τις υπόλοιπες.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο Tonic.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Όχι, Δεν Φταίει Ένα Κορίτσι για τη Μαζική Δολοφονία στο Τέξας
Η Ζωή μου για Έξι Μήνες ως Πιστός της Εκκλησίας των Μορμόνων στην Αθήνα
Ανακαλύψαμε με τον Άνθρωπο που Έγραψε τη Μουσική του «Ρετιρέ», 27 Χρόνια Μετά
