«Ξύλο», Συμμορίες και Ναρκωτικά: Η Ανήλικη Παραβατικότητα στα Σχολεία Έχει Εκτοξευτεί

«Δύο μαθήτριες Γυμνασίου της Αττικής είχαν αναπτύξει μια κόντρα. Η πρόφαση ήταν ότι διεκδικούσαν και οι δύο το ίδιο αγόρι. Πολύ πρόσφατα, η μία εκ των δύο έστειλε τον αδερφό της και τους φίλους του να ξυλοκοπήσουν την άλλη κοπέλα. Αρκετά αγόρια επιτέθηκαν σε ένα κορίτσι και το έσπασαν στο ξύλο. Η μαθήτρια έχει κατάγματα και μώλωπες. Ήταν σε σοκ. Η οικογένεια του κοριτσιού κινήθηκε νομικά», θα μου πει γονέας άλλου παιδιού που δεν θέλει να αποκαλύψει την ταυτότητά του.

Ο ίδιος γονέας μάς περιγράφει ένα ακόμη περιστατικό, κατά τη διάρκεια σχολική εκδρομής, όταν αγόρια της πρώτης Γυμνασίου ξυλοκόπησαν συμμαθήτριά τους.

Μια άλλη σχολική εκδρομή, ιδιωτικού σχολείου αυτή τη φορά, σε νησί των Κυκλάδων παρά λίγο να καταλήξει σε άγρια συμπλοκή, όταν ομάδα μαθητών την «έπεσε» σε σύνδεσμο ποδοσφαιρικής ομάδας.

Τα μέλη του συνδέσμου άρχισαν να κυνηγάνε τους ανηλίκους, οι οποίοι έως το τέλος της εκδρομής κυκλοφορούσαν με επιτήρηση και μέχρι σήμερα φοβούνται μήπως υπάρξει απάντηση από τον σύνδεσμο της ομάδας στην Αθήνα.

«Μέχρι να τελειώσω το σχολείο, ο … δεν θα υπάρχει», διατείνεται μαθητής της Γ’ Λυκείου άλλου σχολείου, απειλώντας τη σωματική ακεραιότητα συμμαθητή του. «Οι δύο μαθητές λογομάχησαν πάρα πολύ έντονα κατά τη διάρκεια εργαστηρίου και ο συγκεκριμένος άρπαξε ένα αντικείμενο που ζύγιζε 4-5kg και ήταν πραγματικά έτοιμος να ανοίξει το κεφάλι του συμμαθητή του, αν δεν έμπαινε στη μέση ο καθηγητής και κάποια από τα παιδιά», αναφέρει στο VICE διευθυντής Επαγγελματικού Λυκείου, στα βόρεια προάστια της Αττικής. «Μας έλεγε ότι την επόμενη φορά, θα τον χτυπήσει μέσα στο σχολείο και θα την πληρώσουμε οι καθηγητές. Τα περιστατικά είναι πάρα πολλά, έχουμε απελπιστεί», καταλήγει.

Ένα τρανς αγόρι που βρίσκεται σε διαδικασία φυλομετάβασης αλλάζει σχολείο για να γλιτώσει από το συνεχές bullying που υφίσταται από συμμαθητές του. Η διεύθυνση του καινούριου σχολείου το αγκαλιάζει, το φωνάζει με το νέο του όνομα και και για ένα διάστημα τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν ότι το φύλο που του είχε ανατεθεί στη γέννηση ήταν διαφορετικό.

Ο μαθητής νομίζει ότι γλίτωσε από τον εκφοβισμό που δεχόταν για πολλά χρόνια. Μέχρι που ένας συμμαθητής του από το προηγούμενο σχολείο τον αναγνωρίζει και αρχίζει να φωνάζει στο προαύλιο ότι είναι κορίτσι και όχι αγόρι.

Tο bullying και η ψυχολογική κακοποίηση ξεκινάνε πάλι από την αρχή. Το παιδί αναγκάζεται να διακόψει για ένα διάστημα τα μαθήματά του. «Όσο είναι εκτός του σχολικού περιβάλλοντος, επικοινωνεί μαζί μου για να του στέλνω τις ασκήσεις και την ύλη. Δεν θέλει να μείνει πίσω. Σε αυτές τις ηλικίες, θα ήταν καλύτερα για τον ίδιο να μην έχουν μάθει τα παιδιά ότι είναι τρανς. Το τι έχει τραβήξει αυτό το παιδί δεν λέγεται», θα μου πει εκπαιδευτικός του σχολείου.

Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η κατάσταση στα σχολεία είναι πολύ μακριά απ’ αυτή που θα έπρεπε να είναι, ειδικά για τα παιδιά που η ταυτότητα φύλου τους ή/και ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους είναι «διαφορετικά».

Σε επικοινωνία που είχαμε με γονείς και καθηγητές κατά τη διάρκεια προετοιμασίας αυτού του ρεπορτάζ ακούσαμε, επίσης, για αρκετές περιπτώσεις ομοφοβικού bullying, το οποίο πολλές φορές δεν περιορίζεται στο λεκτικό επίπεδο.

Ορισμένοι μαθητές προχωρούν και σε κακοποιητικές πράξεις που στόχο έχουν να εξευτελίσουν τα θύματα. Οι υποθέσεις που γίνονται γνωστές και «σοκάρουν» την κοινή γνώμη (μέχρι να «σκάσει» η επόμενη και να ξεχαστούν) φαίνεται ότι είναι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των περιστατικών που ζουν τα παιδιά στα σχολεία.

Κόντρες ανάμεσα στα σχολεία γειτονικών περιοχών, «βεντέτες» μεταξύ ομάδων ανηλίκων, άγριες συμπλοκές, ξυλοδαρμοί και ακραίο bullying εντός του σχολικού περιβάλλοντος, επιθέσεις με μαχαίρι και σουγιά για ένα κινητό, καθημερινές απειλές εναντίον μαθητών και καθηγητών. Έτσι έχει φτάσει να σκιαγραφείται, σε αρκετές περιπτώσεις, η πραγματικότητα για τους μαθητές, εντός και εκτός του σχολείου.

Από το γνωστό περιστατικό βασανισμού του μαθητή στο Αρσάκειο, τους δύο ανηλίκους που έδεσαν 16χρονο σε δέντρο στη Χαλκιδική, μέχρι την άγρια συμπλοκή ομάδων ανηλίκων στον Άγιο Δημήτριο με τσεκούρι και σφυρί και τον ξυλοδαρμό 15χρονης από ανήλικους με σιδερογροθιά, ειδήσεις που αφορούν σοβαρά περιστατικά εφηβικής παραβατικότητας βλέπουν πάρα πολύ συχνά το φως της δημοσιότητας. Όπως λένε γονείς και εκπαιδευτικοί, τα γεγονότα που δημοσιοποιούνται είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

Το εύλογο ερώτημα πολλών είναι αν πράγματι έχει αυξηθεί η σχολική παραβατικότητα και η εν γένει παραβατικότητα των ανηλίκων, όπως συχνά ακούγεται, ή αν τον τελευταίο καιρό απλώς γνωστοποιούνται περισσότερα περιστατικά.

Το VICE επικοινώνησε με την Ελληνική Αστυνομία για να αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα υποθέσεων με ανήλικους δράστες, την τελευταία πενταετία (στοιχεία για το 2023 δεν είναι ακόμα διαθέσιμα). Οι αριθμοί δείχνουν διψήφια αύξηση (13,6%) της παραβατικότητας ανηλίκων το 2022, σε σχέση με το 2021.

Μάλιστα, από το 2018 μέχρι το 2022, οι υποθέσεις που αφορούν πρόκληση επικίνδυνων σωματικών βλαβών από ανήλικο δράση έχουν σχεδόν διπλασιαστεί, καθώς παρουσιάζουν αύξηση της τάξης του 90,7% (από 54 περιστατικά το 2018, σε 103 το 2022). Μόλις μέσα σε έναν χρόνο, από το 2021 στο 2022, υπήρξε 81% αύξηση στις συγκεκριμένες υποθέσεις, μια άνοδος που χαρακτηρίζεται ιλιγγιώδης.

Ένα ακόμη εύρημα από τα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας που προκαλεί μεγάλη ανησυχία είναι το παρακάτω: μέσα σε τέσσερα χρόνια οι υποθέσεις πρόκλησης σωματικής βλάβης από ανήλικο δράστη παρουσιάζουν 411,5% αύξηση (από 52 περιστατικά το 2018, σε 266 το 2022). Μάλιστα, αξίζει να υπογραμμιστεί ότι μόλις σε ένα χρόνο, οι υποθέσεις πρόκλησης σωματικής βλάβης σημείωσαν άνοδο 52% (από 174 περιστατικά το 2021 στα 266 περιστατικά το 2022).

Το δημοσιογραφικό κλισέ ότι οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους, στην προκειμένη περίπτωση βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή του. Επίσης, το 2022 και τα περιστατικά «σωματικής βλάβης αδύναμων ατόμων» από ανήλικο είχαν τεράστια έξαρση, καθώς έφτασαν τα 21 σε σχέση με τα 2 ή 3 περιστατικά των τελευταίων ετών.

Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι υποθέσεις πρόκλησης σωματικής βλάβης διακρίνονται σε τρεις υποκατηγορίες: σωματική βλάβη, επικίνδυνη σωματική βλάβη, σωματική βλάβη αδύναμων ατόμων.

Συμπερασματικά, η αύξηση που παρατηρείται σε όλες αυτές τις υποθέσεις σωματικών βλαβών, παντός είδους, από ανήλικο δράση, από το 2018 μέχρι το 2022, αγγίζει το δυσθεώρητο ποσοστό του 260%.

Επίσης, κατακόρυφη άνοδο παρουσιάζουν και τα ποσοστά εγκλημάτων κατά της ζωής. Συγκεκριμένα, οι υποθέσεις ανθρωποκτονίας με δόλο από ανήλικο δράστη, αυξήθηκαν κατά 600%, το 2022 σε σχέση με το 2018. Από τη μία δολοφονία του 2018 και τις δύο του 2019, φτάσαμε το 2020 να μιλάμε για εφτά δολοφονίες από ανήλικο δράστη. Το 2022, επίσης, καταγράφηκαν άλλες εφτά δολοφονίες, από δράστες που δεν έχουν ενηλικιωθεί.

Τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας με ανήλικο δράστη παρουσιάζουν, επίσης, σταθερά άνοδο από το 2018 μέχρι και το 2022:

• Οι υποθέσεις προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας διπλασιάστηκαν μέσα σε τέσσερα χρόνια. (10 περιστατικά το 2018 και 21 περιστατικά το 2022)
• Οι υποθέσεις βιασμού από το 2018 μέχρι το 2022 παρουσιάζουν 68% αύξηση. Συγκεκριμένα, καταγράφηκαν 19 βιασμοί το 2018, 26 βιασμοί το 2021 και 32 βιασμοί το 2022.

«Μέσα στα σχολεία εκφράζεται αυτό που υπάρχει στην κοινωνία μας. Όταν δεν αντιμετωπίζεις ένα φαινόμενο, αυτό όχι μόνο συντηρείται, αλλά πολλαπλασιάζεται», θα μου πει για την έξαρση της βίας των ανηλίκων, εντός και εκτός σχολικού περιβάλλοντος, η Φωτεινή Παπαδογιάννη, μέλος του ΔΣ της Ένωσης Συλλόγων Γονέων Αγίου Δημητρίου και θα συνεχίσει:

«Πολύ συχνά, τα παιδιά λύνουν τις διαφορές τους με χειροδικία. Διαφορετικές παρέες που μπορεί να έχουν μια κόντρα, κλείνουν ραντεβού και λύνουν τις όποιες διαφορές μπορεί να έχουν με ξύλο».

Η κα. Παπαδογιάννη, η οποία είναι μητέρα ενός αγοριού στο Λύκειο κι ενός κοριτσιού στο Δημοτικό, τονίζει ότι υπάρχουν και συντηρούνται κόντρες ανάμεσα στα σχολεία διαφορετικών περιοχών, όπως συμβαίνει με ομάδες ανηλίκων από σχολεία του Αγίου Δημητρίου και του Νέου Κόσμου, γεγονός που οδήγησε στην άγρια συμπλοκή με σφυρί και τσεκούρι, έξω από εμπορικό κέντρο του Αγίου Δημητρίου στις 31 Μαρτίου.

«Οι γονείς φοβόμαστε πλέον πολύ περισσότερο. Βγαίνουν μαχαίρια, παιδιά δέρνονται  μέχρι θανάτου, έχουμε ακόμα και δολοφονίες. Στον γιο μου που είναι μαθητής Λυκείου, έχω απαγορεύσει να κυκλοφορεί με μπλούζα ομάδας, γιατί φυσικά και φοβάμαι μετά τα περιστατικά οπαδικής βίας», σημειώνει η Φωτεινή Παπαδογιάννη.

«Οι σύλλογοι γονέων, από την πρώτη στιγμή που άνοιξαν τα σχολεία μετά τον Covid-19, ζητήσαμε να υπάρξει μια υποστήριξη για τα παιδιά», αναφέρει η ίδια, τονίζοντας οι μαθητές δεν μπορούν, χωρίς βοήθεια, να διαχειριστούν την πίεση που έχουν συσσωρεύσει από την περίοδο του εγκλεισμού. «Δεν υπάρχουν κοινωνικοί λειτουργοί στα σχολεία, ενώ θα έπρεπε. Στην πράξη, δεν υπάρχουν ούτε ψυχολόγοι, όταν έρχονται στο σχολείο μία φορά τη βδομάδα ή και μια φορά στις δύο βδομάδες.

»Συνήθως, ένας/μία ψυχολόγος είναι σε τρία-τέσσερα σχολεία ταυτόχρονα.  Αν δεν είναι στο σχολείο καθημερινά ο ψυχολόγος, για να αναπτύξει σχέση με τα παιδιά, να τα γνωρίσει και να δει τα προβλήματα που υπάρχουν, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα βίας στη ρίζα τους.

»Πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί μέσα στο κάθε σχολείο μια άτυπη σχολή γονέων, με τη συνδρομή του ψυχολόγου, ο οποίος θα εντοπίζει το πρόβλημα από την αρχή και θα καλεί τους γονείς, ώστε να μπει σε λειτουργία ένα σύστημα υποστήριξης. Φυσικά, τα παιδιά που δέχονται βία χρειάζονται βοήθεια, αλλά το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά που ασκούν βία», καταλήγει η κα. Παπαδογιάννη, η οποία έχει δύο παιδιά σε διαφορετικές εκπαιδευτικές βαθμίδες και γνωρίζει τι συμπεριφορές επιδεικνύουν όχι μόνο οι έφηβοι αλλά και τα παιδιά του Δημοτικού, σε κάποιες περιπτώσεις.

«Και σε Δημοτικά υπάρχει ακραία βία. Δάσκαλοι Δημοτικού έχουν απευθυνθεί σε εισαγγελέα ανηλίκων. Και ανάμεσα σε παιδιά του Δημοτικού εκτυλίσσονται πολύ βίαια περιστατικά». Μόλις πριν λίγες ημέρες, έγινε γνωστή η υπόθεση ενός 11χρονου μαθητή Δημοτικού, ο οποίος έχασε τις αισθήσεις του λόγω των βάναυσων χτυπημάτων που δέχθηκε από ομάδα ανηλίκων στο προαύλιο του σχολείου του και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο.  

Η υπόθεση του 15χρονου στο Αρσάκειο, χωρίς αμφιβολία, έχει σοκάρει την κοινή γνώμη με την αγριότητά της. Όλα δείχνουν, όμως, ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό.    

«Μετά τη δημοσιοποίηση της υπόθεσης του 15χρονου στο Αρσάκειο, πάνω από τριάντα γονείς επικοινώνησαν με το γραφείο μου, με τη διάθεση να καταγγείλουν παρόμοιες υποθέσεις bullying και στο Αρσάκειο, αλλά και σε άλλα σχολεία», σημειώνει ο ποινικολόγος Σπύρος Δημητρίου, συνήγορος της οικογένειας του μαθητή που κακοποιήθηκε από συμμαθητές του, οι οποίοι τον περικύκλωσαν και του πέρασαν πετονιά στον λαιμό, μέσα στο σχολείο του Ψυχικού.

Ο γνωστός δικηγόρος σημειώνει ότι εμπειρικά τόσο ο ίδιος, όσο και οι συνάδελφοί του παρατηρούν αύξηση της παραβατικότητας ανηλίκων στους δρόμους και στις πλατείες, μετά τις αλλεπάλληλες καραντίνες, τώρα που μεγάλες ομάδες εφήβων συγκεντρώνονται ξανά σε ανοιχτό χώρο.

 «Έχω χειριστεί υποθέσεις ανηλίκων που αφορούσαν πολύ σκληρά εγκλήματα εκτός σχολείου, όπως την υπόθεση της 15χρονης, η οποία με συνεργούς δύο ανήλικους φίλους της, σκότωσε τη μητέρα της, στην Αγία Βαρβάρα. Ήταν ένα πάρα πολύ σκληρό έγκλημα με οικονομικό κίνητρο και είναι αυτό που μου έχει μείνει περισσότερο από τις υποθέσεις ανηλίκων που έχω χειριστεί».

Για ποιους λόγους, όμως, και με ποιο τρόπο μια παρέα ανηλίκων μετατρέπεται σε συμμορία; «Όταν ένας έφηβος, για κάποιους λόγους, δεν έχει μπορέσει να ενταχθεί στην ομάδα των συνομηλίκων του, είτε γιατί έχει βιώσει αποτυχία ή bullying, είτε γιατί έχει κάποιες ψυχολογικές δυσκολίες, ψάχνει να βρει μία άλλη ομάδα να ενταχτεί και μπορεί να βρει κάποια ακατάλληλη», παρατηρεί η Δρ Ίλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Η ίδια υπογραμμίζει ότι «οι συμμορίες είναι ελκυστικές, γιατί δίνουν στους εφήβους το αίσθημα του ανήκειν, παρέχουν γόητρο και αίσθημα εξουσίας. Στη συμμορία, οι έφηβοι δοκιμάζουν την αυτονομία τους, νιώθουν ότι είναι κάποιοι, αποκτούν ένα ρόλο, έστω και αρνητικό», σημειώνει η κα. Θεοτοκά.

Επίσης, κάποιες φορές, οι συμπλοκές ομάδων ανηλίκων έχουν οπαδικά ή πολιτικά χαρακτηριστικά. Εκπαιδευτικός που εργάζεται σε ΕΠΑΛ των βορείων προαστίων, όπου μέλη της ΚΕΕΡΦΑ και της μαθητικής ομάδας Anticapitalist μεταξύ άλλων, δέχθηκαν φασιστική επίθεση το 2022, αναφέρει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών που παρουσιάζουν παραβατική συμπεριφορά στο συγκεκριμένο σχολείο, πρόσκεινται στη Χρυσή Αυγή. «Για μήνες μετά την επίθεση, παιδιά έρχονταν σε μένα και μου έλεγαν ότι συνεχίζουν να δέχονται απειλές. Επίσης, υπάρχουν συγκεκριμένοι μαθητές που απειλούν συστηματικά καθηγητές: “Θα σε βρω έξω και θα τα πούμε’’/ “Αν είσαι άνδρας, έλα έξω’’. Ένας συγκεκριμένος συνάδελφος που αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας, δεχόταν σοβαρές απειλές και αποφάσισε να καταθέσει μήνυση και ασφαλιστικά μέτρα κατά συγκεκριμένου μαθητή. Είχαμε πάει μαζί στο αστυνομικό τμήμα, αλλά την τελευταία στιγμή, πείστηκε από τους γονείς του μαθητή να μην προχωρήσει», αναφέρει ο εκπαιδευτικός του ΕΠΑΛ των βορείων προαστίων.

Είναι πια αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η βία των ανηλίκων διατρέχει όλα τα κοινωνικά στρώματα και είναι παρούσα σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, Επαγγελματικά και Γενικά Λύκεια. Εκπαιδευτικός που εργάζεται σε δημόσιο Γενικό Λύκειο λέει στο VICE ότι το φαινόμενο είναι γενικευμένο σε όλα τα σχολεία. Ο ίδιος δεχόταν απειλές από συγκεκριμένο μαθητή, ο οποίος του έλεγε «θα στη στήσουμε όταν έρχεσαι ή όταν φεύγεις. Θα δεις ποιος είμαι εγώ και τι θα σου κάνω».

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της αστυνομίας για τους ανήλικους δράστες, εκτός από την ιλιγγιώδη αύξηση των υποθέσεων πρόκλησης σωματικών βλαβών, άνοδο της τάξης του 7% παρουσιάζουν, μόνο από το 2021 στο 2022, οι υποθέσεις που σχετίζονται με εξαρτησιογόνες ουσίες.

 «Ενημερώσαμε την αστυνομία και σύντομα θα ενημερώσουμε τον εισαγγελέα ότι γίνεται διακίνηση και χρήση κάνναβης στο σχολείο, ενώ υπάρχουν πολλές φήμες και για κοκαΐνη», λέει ο εκπαιδευτικός του ΕΠΑΛ των βορείων προαστίων. «Πίσω από εμπορικό κέντρο που γειτνιάζει με το σχολείο μας, γίνεται όλη η διακίνηση, έρχεται ταξί και τους τα φέρνει. Έχουν σπάσει την πόρτα του σχολείου και δεν υπάρχει φύλακας από τον Οκτώβριο, οπότε μιλάμε για ξέφραγο αμπέλι.

»Δεχθήκαμε τηλεφώνημα, όπου μας είπαν ότι μαθητής συναναστρέφεται γνωστό διακινητή ναρκωτικών και ότι έχει ξεκινήσει ο ανήλικος να εμπλέκεται σ’ αυτές τις υποθέσεις. Ο συγκεκριμένος μαθητής στο σχολείο λέει πράγματα όπως “σήμερα έβγαλα 100 ευρώ’’», αναφέρει ο εκπαιδευτικός. Έχω συμπεράνει από τη συμπεριφορά αρκετών μαθητών της συγκεκριμένης τάξης ότι είναι υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών. Είμαι 30 χρόνια στην εκπαίδευση, αυτό δεν μου έχει ξανασυμβεί», τονίζει.

Ο συγκεκριμένος εκπαιδευτικός παρατηρεί μεγάλη διαφορά σε σχέση με το 2019, όταν μόνο μια συγκεκριμένη παρέα είχε παραβατική συμπεριφορά εντός του σχολείου, όπως λέει. «Σήμερα, έχουμε πάνω από 22 μαθητές στο Λύκειο, οι οποίοι βρίσκονται έξω από το πλαίσιο των κανόνων. Θα παίξουν ξύλο, θα απειλήσουν και θα τσακωθούν με καθηγητές, θα προκαλέσουν ζημιές στο σχολείο.

»Πριν κάποιο διάστημα, έκανα μάθημα στην τάξη, όταν μπούκαραν στην αίθουσα, δύο μαθητές που έπαιζαν άγριο ξύλο. Αναγκάστηκα να βγάλω έξω τα υπόλοιπα παιδιά. Οι συγκεκριμένοι διέλυσαν το σχολείο, το μετέτρεψαν σε ροντέο», καταλήγει ο εκπαιδευτικός.  

Πού οφείλεται όμως πραγματικά η δραματική αύξηση της παραβατικότητας ανηλίκων; «Πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικά ζήτημα», σημειώνει η κλινική ψυχολόγος Ίλια Θεοτοκά και εντοπίζει τα κυριότερα αίτια που μπορεί να ωθήσουν τους ανηλίκους στη χρήση βίας:

• Η σχέση με την οικογένεια. Όταν, μάλιστα, στο οικογενειακό περιβάλλον υπάρχει κακοποίηση και παραμέληση, ή άλλα αντικοινωνικά χαρακτηριστικά, οι πιθανότητες για νεανική παραβατικότητα είναι μεγαλύτερες.
• Ο βαθμός στον οποίο η οικογένεια αρνείται να ανιχνεύσει την έναρξη της παραβατικότητας.
• Η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
• Η κακή επίδοση ή και η εγκατάλειψη του σχολείου.
• Η ομάδα των συνομηλίκων παίζει καθοριστικό ρόλο. Ο βαθμός, στον οποίο, η οικογένεια γνωρίζει τις παρέες των εφήβων και τα όρια που θέτει ή δεν θέτει επηρεάζουν τις επιλογές των παιδιών.

«Αποτελεσματικά, οι έφηβοι μπορεί να οδηγηθούν, χωρίς να το καταλάβουν, σε πράξεις που πιθανά, υπό το κράτος της νηφαλιότητας και της οικογενειακής επιτήρησης και καθοδήγησης, δεν θα το έκαναν. Επίσης έχει αυξηθεί και ο αριθμός των συμμοριών», σημειώνει η κα. Θεοτοκά.

Η ευθύνη της κοινωνίας και των προτύπων που προβάλλονται από τα ΜΜΕ και το Διαδίκτυο, ο ρόλος του σχολείου και των εκπαιδευτικών, ο κορονοϊός που επέφερε τον εγκλεισμό και την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση του φαινόμενου της βίας των ανηλίκων.

«Η κατάσταση είναι τραγική. Οι γονείς πρέπει να παλέψουμε για το αυτονόητο, για την προστασία των παιδιών μας» σημειώνει η Φωτεινή Παπαδογιάννη. «Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν γυρίζουν την πλάτη στο φαινόμενο, απλώς δεν έχουν τα εργαλεία για να κάνουν τη δουλειά τους.

»Μέχρι και εισαγγελέα έχουν φέρει οι εκπαιδευτικοί για περιπτώσεις χειροδικίας μεταξύ των μαθητών. Ωστόσο, πρέπει η δουλειά τους να συνεχίζεται και στο σπίτι. Μερικοί γονείς δεν δέχονται κουβέντα για τα παιδιά τους και δεν βλέπουν την πραγματικότητα. Κανείς δεν θα λύσει το πρόβλημα μόνος του.

»Το κράτος και το υπουργείο φέρουν τεράστια ευθύνη που ο γονέας βρίσκει τοίχο, όταν ζητάει βοήθεια για το παιδί του. Δεν βρίσκουμε πουθενά βοήθεια στις κρατικές δομές. Η Κοινωνική Υπηρεσία είναι υποστελεχωμένη, δεν την κατηγορώ», παρατηρεί η ίδια ως μέλος του ΔΣ των Συλλόγων Γονέων του Αγίου Δημητρίου.

«Η σχολική βία είναι ένα κοινωνικο-οικονομικό φαινόμενο που αφορά όλη την κοινωνία και σκάει στα παιδιά μας, στα σχολεία τους. Το υπουργείο Παιδείας πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του», καταλήγει η κα. Παπαδογιάννη.

Μια άλλη πολύ σοβαρή προέκταση του φαινομένου της παραβατικότητας ανηλίκων είναι η υποτροπή τους και η «σταδιοδρομία» που ξεκινούν στο έγκλημα.

«Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα ποσοστά υποτροπής των νεαρών παραβατών, καθώς φαίνεται ότι για πολλά από τα νεαρά άτομα που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, αυτή η επαφή αποτελεί τελικά την αφετηρία για μια εγκληματική σταδιοδρομία», γράφει η καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχοπαθολογίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Κατερίνα Μανιαδάκη στο συλλογικό έργο «Σχολική βία και παραβατικότητα» (2013).  

Μέσα σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο, από το οποίο λείπουν τα αναγκαία συστήματα υποστήριξης, ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος  είναι κομβικής σημασίας. Η κλινική ψυχολόγος, Ίλια Θεοτοκά αναλύει ποια στάση πρέπει να κρατήσουν οι γονείς:

«Οι γονείς χρειάζεται να δείχνουν καθημερινό ενδιαφέρον  για τα παιδιά τους, να βάζουν όρια, να τα ανατρέφουν με ένα αξιακό σύστημα, βασισμένο στο αίσθημα της ευθύνης, του σεβασμού προς τον άλλον και της ενσυναίσθησης», σημειώνει η ψυχολόγος. «Θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν την παρέα των συνομιλήκων, γιατί η παρέα σ’ αυτήν την ηλικία είναι πολύ σημαντική για τον έφηβο», καταλήγει.

«Καμία κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να ασχοληθεί πραγματικά με το μέλλον των παιδιών», πιστεύει η Φωτεινή Παπαδογιάννη που και η ίδια, όπως και τόσοι άλλοι γονείς φοβούνται για τα παιδιά τους, αλλά δεν αφήνουν τον φόβο να τους καθηλώσει. Η ίδια μιλάει για την ανάγκη συνεργασίας διαφορετικών φορέων και συστράτευσης όλης της κοινωνίας, με κοινό στόχο την προστασία των παιδιών.  

«Η έξαρση της βίας δεν πρέπει να μας τρομάξει και να μείνουμε άπραγοι. Αντίθετα, θα πρέπει να ενεργοποιήσει όλη την κοινωνία για να βρούμε τους τρόπους να την αντιμετωπίσουμε. Λύσεις υπάρχουν, αν είναι διατεθειμένη η πολιτεία να τις δώσει».

Ακολουθήστε την Ντιάννα Βασιλείου στο Instagram.

Περισσότερα από το VICE

Αστεγία στην Ελλάδα: Εξαθλίωση και Καταγγελίες για Εφόδους σε Δομές Φιλοξενίας τη Νύχτα

Μια Μέρα στον «Παράδεισο» των Τετράποδων Φίλων μας στη Θεσσαλονίκη

Τα Νεοκλασικά της Αθήνας: Πότε Γκρεμίστηκαν και «Καταστράφηκε» η Πρωτεύουσα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.