Ο Σκηνοθέτης Αντώνης Κόκκινος Δίνει την Κάμερα στους Κρατούμενους και οι Ιστορίες τους Γίνονται Ταινίες

Ο Αντώνης Κόκκινος έχει εισχωρήσει σε έναν κόσμο που εκ πρώτης όψεως μοιάζει κλειστός, στον οποίο οι περισσότεροι δεν έχουν και δεν θέλουν να έχουν πρόσβαση, στον κόσμο της φυλακής. Ο σκηνοθέτης εμβληματικών ταινιών, όπως το «Τέλος Εποχής», την τελευταία πενταετία παραδίδει την κάμερα στους κρατούμενους και γυρίζει ταινίες μέσα στις φυλακές του Κορυδαλλού και του Ελαιώνα.

Το πολύ ιδιαίτερο στην περίπτωση του Αντώνη Κόκκινου είναι ο χώρος που αφήνει στους κρατούμενους να φτιάξουν μια ταινία πραγματικά δική τους: η αρχική ιδέα, το σενάριο, η σκηνοθεσία είναι δικά τους. Οι ίδιοι πρωταγωνιστούν και εμπλέκονται σε κάθε στάδιο της παραγωγής. «Οι ταινίες που γυρίζουμε δεν είναι ποτέ δικές μου ιδέες. Θέλω να είναι όλο δικό τους το feeling».

Οι προηγούμενοι κύκλοι των μαθημάτων κινηματογράφου που παραδίδει ο Αντώνης Κόκκινος στις φυλακές του Κορυδαλλού κατέληξαν στις ταινίες «Ο Θανατοποινίτης» με τον Γιάννη Στάνκογλου και «Το Χριστινάκι». Συνολικά, οι κρατούμενοι του Κορυδαλλού και οι κρατούμενες του Ελαιώνα έχουν ολοκληρώσει πέντε ταινίες, μετά από ισάριθμους κύκλους μαθημάτων.

Στις 15 Νοεμβρίου θα προβληθούν πρώτα στη φυλακή του Κορυδαλλού τρεις ακόμα ταινίες, τα ντοκιμαντέρ «Οι Γάτες του Κορυδαλλού», “Love is All?” και η ταινία φιξιόν «Τα Πάντα Ρει» που πραγματεύεται τη σχέση των φυλακισμένων με τον κρατούμενο που αναλαμβάνει τον ρόλο του αρχηγού.

Ο Αντώνης Κόκκινος πίσω απ’ τα κάγκελα ανακάλυψε έναν ολόκληρο κόσμο χιλιάδων αποχρώσεων και πλούσιων ιστοριών. Οι εμπειρίες αυτών των ανθρώπων έχουν εξ’ ορισμού κινηματογραφική αξία. Ο σκηνοθέτης γρήγορα κατάλαβε ότι πολλές ιστορίες εντός τους ήταν έτοιμα σενάρια που έψαχναν τρόπο να βγουν στην επιφάνεια. Εκεί τους βοήθησε με την εμπειρία του:

«Οι φυλακισμένοι δεν μου έλεγαν μία ιδέα, όπως οι φοιτητές μου στις σχολές κινηματογράφου - μου έλεγαν δέκα. Και οι περισσότερες ήταν βιωματικές. Είχαν μια παραβατική συμπεριφορά και τιμωρήθηκαν, σύμφωνοι. Αυτό τους έδωσε και μια συμπυκνωμένη εμπειρία όμως. Αυτή την εμπειρία τη μετέφεραν στο χαρτί με τη μορφή μιας ιστορίας και η διαδικασία ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρουσα. Τους έλεγα ότι αν ερχόταν ένας Αμερικάνος παραγωγός θα ανακάλυπτε δέκα ταινίες που θα ήθελε να κάνει».

Ο σκηνοθέτης έχει στη μνήμη του και περιγράφει πολύ ζωντανά τη σκηνή της πρώτης μέρας που πέρασε την πύλη του Κορυδαλλού. Αυτό που του έχει μείνει πάνω απ’ όλα από τη συναναστροφή με τους κρατούμενους είναι μια σειρά βλεμμάτων:

 «Πήγα με δέος, δεν ήξερα τι θα αντιμετωπίσω. Σκεφτόμουν “τι θα γίνει τώρα, θα με κράξουν;’’. Είχα έναν φόβο. Αυτός ο φόβος ξεπεράστηκε το πρώτο δίωρο. Μου είπε μια προϊσταμένη του Κορυδαλλού ότι πρώτη φορά είδε άνθρωπο να προσαρμόζεται τόσο γρήγορα στο κλίμα της φυλακής. Αισθανόμουν οικεία, χωρίς να μπορώ να εξηγήσω γιατί.

»Θυμάμαι πάρα πολλά μάτια. Υπάρχει μια σειρά βλεμμάτων που μου έχουν μείνει. Εγώ ποτέ δεν θα ρωτήσω τα παιδιά τον λόγο που είναι μέσα. Μπορεί να τελειώσει ένα πρόγραμμα εννέα μηνών και για τους μισούς να μην ξέρω. Και για τους άλλους μισούς που θα ξέρω, είναι γιατί εκείνοι με πλησίασαν από μόνοι τους και μου είπαν “δάσκαλε, συνέβη αυτό κι αυτό, και είμαι εδώ’’».

Ταινίες μυθοπλασίας που είχαν μεγάλη ανταπόκριση και βλέπονται ξανά και ξανά μέσα στα χρόνια, όπως το «Τέλος Εποχής» και το «Ο Αδερφός μου κι Εγώ», ντοκιμαντέρ, μαθήματα κινηματογράφου και συνεργασίες με κρατούμενους που οδηγούν συνεχώς σε νέες ταινίες και διαφορετικά κινηματογραφικά μονοπάτια.

Στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, τον Νοέμβριο, προβάλλεται και το νέο ντοκιμαντέρ των Αντώνη Κόκκινου και Γιάννη Σολδάτου, «Θ. Αγγελόπουλος - Ν. Παναγιωτόπουλος: Ο Καθένας και η Μουσική του», στο οποίο οι δύο σπουδαίοι σκηνοθέτες συνομιλούν μεταξύ τους. Ο Α. Κόκκινος νόμιζε ότι οι κασέτες της συζήτησης αυτής που ηχογραφήθηκε στο εξοχικό του Αγγελόπουλου στο Μάτι, το 1985, είχαν χαθεί για πάντα, αλλά τις βρήκε πρόσφατα πίσω από μια ντάνα με βιβλία.

Με τον Αντώνη Κόκκινο, όμως, δεν μιλήσαμε μόνο για σινεμά. Κάναμε και λίγο ψυχανάλυση, όπως αστειεύτηκε ο ίδιος. Δεν υπήρξε ποτέ μόνος, αλλά ήταν πάντα μοναχικός, όπως μου είπε. Δεν ανήκε ποτέ σε καμία κινηματογραφική παρέα, όχι επειδή θεωρούσε ανέντιμες τις δημόσιες σχέσεις, αλλά διότι δεν μπορούσε να λειτουργήσει έτσι.

«Και τι έγινε που δεν έκανα δύο ταινίες παραπάνω; Είμαι εντάξει με τον εαυτό μου», είπε χαρακτηριστικά. Μια φράση του που έμεινε μαζί μου για μέρες είναι η παρακάτω: «Ένας σκύλος μού άλλαξε τη ζωή». Από τους φυλακισμένους και απ’ αυτόν τον αδέσποτο σκύλο της Νέας Σμύρνης που είχε έρθει στη ζωή του μερικά χρόνια πριν, ο ίδιος πήρε τα πιο ουσιαστικά μαθήματα.

VICE: Οι φίλοι σας, οι άνθρωποι που σας ξέρουν καλά, τι λένε για σας;
Αντώνης Κόκκινος: Αυτό που λένε όλοι είναι ότι δεν είμαι καθόλου κοινωνικός. Αποφεύγω να πηγαίνω σε πρεμιέρες, δεν είμαι καθόλου της μεγάλης παρέας, προτιμώ ένα τετ-α-τετ. Είμαι λίγο μονόχνωτος. Θυμάμαι τη ζωή μου σαν ένα διαρκές τετ-α-τετ με έναν άνθρωπο. Σε μεγάλες παρέες κουράζομαι.

Έχω παρεξηγηθεί επειδή δεν πηγαίνω σε πρεμιέρες, αλλά δεν μπορώ, δεν γουστάρω. Δεν μ’ αρέσουν οι δημόσιες σχέσεις κι αυτό μου έχει στοιχίσει επαγγελματικά. Δεν είναι ότι τις θεωρώ κακές, εγώ δεν μπορώ να το κάνω. Δεν ήμουν ποτέ μέσα σε μια παρέα. Στον ελληνικό κινηματογράφο, τουλάχιστον από το 1984 και μετά που τον έμαθα από μέσα, πάντα επικρατούσε μια παρέα. Θα ήταν η παρέα του «Σύγχρονου Κινηματογράφου», της ΕΣΠΕΚ, της Εταιρείας Σκηνοθετών, δεν ξέρω. Εγώ ποτέ δεν ήμουν μέσα. Και δεν το κάνω για λόγους ηθικής, ούτε από εντιμότητα. Βαριέμαι.

Παλιά, όταν ξεκίνησα στο σινεμά και είχε βγει και το «Τέλος Εποχής», σύχναζα στον Ιπποπόταμο, ήμουν μόνιμος. Δίπλα ήταν ένα πολύ διάσημο μπαρ της εποχής, το Εν Δελφοίς, στο οποίο πήγαιναν όλοι ηθοποιοί, σκηνοθέτες - όλοι. Είχα πάει κάνα δυο φορές και είχα πάθει πλάκα. Δεν μπορούσα να μιλήσω, έρχονταν όλοι - «γεια σου, τι κάνεις;» ο ένας, «γεια σου, τι κάνεις;» ο άλλος. Εγώ δεν πήγαινα για να κάνω δημόσιες σχέσεις, ήθελα να πιω το ποτό μου και να πω δυο κουβέντες με την παρέα μου. Θεωρώ ότι αν κάτσω τρεις ώρες σε ένα τέτοιο μέρος, έχω χάσει το βράδυ μου, ενώ αν πάω κάπου που θα μιλήσω με το άτομο που θέλω και θα ακούσω τη μουσική που θέλω, το έχω κερδίσει.

Θωρείτε ότι σας έχει στοιχίσει αυτή η στάση στην καριέρα σας;
Φυσικά, γιατί όταν είσαι ενταγμένος σε μια παρέα, ο ένας υποστηρίζει τον άλλο. Και υπάρχουν και κάποιοι πολύ ξύπνιοι, οι οποίοι είναι πάντα στην παρέα που επικρατεί, τους βλέπεις πηγαίνουν μια από δω, μια από εκεί και είναι πάντα στο κόλπο. Μαγκιά τους. Δεν τους ζηλεύω, κάνουν κάτι που δεν μπορώ να κάνω εγώ.

Είστε εντάξει με τον εαυτό σας.
Αυτό ακριβώς. Είμαι πολύ εντάξει με τον εαυτό μου. Θεωρώ ότι έχω περάσει καλά τη ζωή μου, γιατί έκανα αυτό που ήθελα. Θα μπορούσα να έχω κάνει δυο ταινίες παραπάνω, αλλά εντάξει, δεν τρέχει τίποτα.

Πώς αρχίσατε να διδάσκετε κινηματογράφο και να κάνετε ταινίες μέσα στις φυλακές;
Πριν από επτά-οκτώ χρόνια, μια καθηγήτρια στο σχολείο των Φυλακών Κορυδαλλού με φώναξε στην προβολή της ταινίας μου «Τέλος Εποχής». Μέχρι τότε, δεν είχα καμία επαφή με φυλακές, δεν είχα πάει ποτέ, δίδασκα σε σχολές κινηματογράφου. Πήγα ευχαρίστως. Η ταινία προβαλλόταν σε έναν χώρο μεγάλο, τον μοναδικό που έχουν – ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που υπάρχουν στις φυλακές είναι η έλλειψη χώρων. Για να καταλάβεις, έχει εγκριθεί ένα άλλο πρόγραμμα από το υπουργείο και δεν θα το κάνω παρά μόνο τον επόμενο Σεπτέμβρη, γιατί δεν υπάρχει διαθέσιμος χώρος. Είναι πολύ κρίμα αυτό.

Τέλος πάντων. Η αίθουσα ήταν γεμάτη. Κατά τη διάρκεια της προβολής, επειδή το «Τέλος Εποχής» το έχω δει εκατομμύρια φορές, παρατηρούσα τους κρατούμενους, ανθρώπους από 18 μέχρι 70 χρονών. Αυτό που μου έκανε τρομερή εντύπωση ήταν ότι το βλέμμα τους είχε μια τέτοια ένταση, σαν να έκαναν κάτι εκτός φυλακής. Ήταν λες και επικοινωνούσαν με τον έξω κόσμο. Και θυμήθηκα τη ρήση του Αντρέ Μπαζέν: Ο κινηματογράφος είναι ένα ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο. Για πρώτη φορά, μέσα στη φυλακή, συνειδητοποίησα το νόημα αυτής της φράσης.

Τότε, μου πρωτομπήκε η ιδέα να κάνω κάτι στις φυλακές. Πέρασαν δυο-τρία χρόνια και κάποια στιγμή έκανα μια πρόταση στο Υπουργείο Πολιτισμού, επί υπουργίας Λυδίας Κονιόρδου, για να κάνω μια σειρά μαθημάτων κινηματογράφου στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού. Δεν περίμενα ανταπόκριση, για να είμαι ειλικρινής, αλλά η αίτηση εγκρίθηκε. Μέσα από τα μαθήματα αυτά, προέκυψαν οι δύο πρώτες ταινίες, «Ο Θανατοποινίτης» και «Το Χριστινάκι». Στη συνέχεια, άρχισα να κάνω δημιουργική γραφή και σενάριο και στις γυναικείες φυλακές.

Οι κρατούμενοι που έρχονται στα μαθήματα ίσως έχουν μεγαλύτερη λύσσα να γυρίσουν μια ταινία απ’ ότι οι σπουδαστές σας. Ισχύει αυτό;
Βέβαια, ισχύει. Στον πρώτο κύκλο που είχα κάνει στις φυλακές Κορυδαλλού, μετά από κάποια μαθήματα τους ζήτησα να μου γράψουν μια ιστορία που θα ήθελαν να γίνει ταινία. Οι περισσότεροι φοιτητές μου, με κοιτάνε και μου λένε «δεν έχουμε» ή μου λένε ένα στόρι παρμένο από κάποια ταινία.

Οι κρατούμενοι μού έγραψαν δέκα βιωματικές ιστορίες ο καθένας. Όλες οι ταινίες του Σκορτσέζε τι αφορούν; Μαφία, ληστείες, αποδράσεις με ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Και οι ιστορίες των κρατουμένων αυτό ακριβώς είχαν. Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση ο πλούτος των ιστοριών τους. Παιδιά που δεν είχαν καμία τυπική εκπαίδευση απαντούσαν σε όλες τις ερωτήσεις που τους έκανα για τον κινηματογράφο, μετά το μάθημα. Είχαν την ευφυΐα να καταλάβουν αυτό που τους έλεγα και το μάθημα κυλούσε εύκολα.

Τι σας έχει μείνει περισσότερο από τη συναναστροφή σας με τους ανθρώπους των φυλακών;
Μια σειρά βλεμμάτων που δεν είχα ξανασυναντήσει όμοιά τους. Μπορεί να ήταν απογοητευμένα, στριμωγμένα βλέμματα, αλλά σίγουρα δεν ήταν κενά. Το βλέμμα ενός παιδιού που θα έμενε 20 χρόνια στη φυλακή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μου έδειχναν την εμπειρία ζωής που είχαν, που για μένα είναι ζητούμενο. Η ζωή έχει νόημα απ’ τη στιγμή που αποκτάς μια σειρά εμπειριών. Αν παραμείνεις στη γυάλα σου, η ζωή δεν έχει κανένα νόημα. Πρέπει να μπαίνεις σε διάφορες πτυχές της ζωής και να τις ζεις – αρνητικές, θετικές δεν έχει σημασία. Οι άνθρωποι στη φυλακή μού έδιναν την εντύπωση ότι είχαν ζήσει.

Ποια είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση για εσάς από την εμπειρία σας με τους φυλακισμένους;
Τα λόγια μιας κοπέλας στις φυλακές του Ελαιώνα τώρα που ξαναπήγα, η οποία με αγκάλιασε και μου είπε «ευχαριστώ πάρα πολύ, γιατί με έκανες να δω πράγματα που δεν είχα δει στον εαυτό μου». Όλοι μου λένε ότι μας έκανες να βλέπουμε τον κινηματογράφο διαφορετικά και μέσα από τον κινηματογράφο και την ίδια τη ζωή.

Ο στόχος του προγράμματος ήταν και είναι να αποκτήσουν οι φυλακισμένοι δεξιότητες τις οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν στον χώρο εργασίας, όταν βγουν. Εγώ θα χαρώ πάρα πολύ αν ένα ποσοστό των παιδιών αυτών, όταν αποφυλακιστούν, δουλέψουν στην παραγωγή ταινιών, διαφημιστικών, τηλεοπτικών προγραμμάτων. Θεωρώ ότι προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να υπάρξει υποστήριξη.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι το ότι δεν υπάρχουν οι υποδομές για να μπορέσουν αυτοί οι άνθρωποι να επανενταχτούν στην κοινωνία. Στον δικό μου τομέα, θα μπορούσε το κράτος να θεσπίσει ένα κίνητρο για τους παραγωγούς ότι π.χ. αν προσλάβουν έναν αποφυλακισμένο που έχει παρακολουθήσει το πρόγραμμα κινηματογράφου, θα λάβουν μια επιδότηση. Υπάρχουν πολλά παιδιά που έχουν υψηλή ευφυΐα και ικανότητες.

Αν εγώ κάνω ταινία τώρα, σίγουρα θα πάρω παιδιά από το πρόγραμμα. Δεν θα τους προσλάβω για τους δώσω ελεημοσύνη. Θα τους πάρω γιατί πιστεύω ότι είναι καλοί.

Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας την ιστορία κάποιου κρατούμενου ή κρατούμενης που είχε μια πορεία που τη θυμάστε;
Ήταν μια-δυο κρατούμενες που μου έκαναν μεγάλη εντύπωση. Είναι πολλοί αλλά αυτές οι δύο με εντυπωσίασαν ιδιαίτερα με τον τρόπο που έγραφαν. Η μία έγραφε λίγο πιο ανάλαφρα κείμενα αισθηματικού κυρίως περιεχομένου και η άλλη έγραφε πολιτικοποιημένα. Η πρώτη μου είπε ότι μέσα σ’ αυτά τα δύο χρόνια που είχα να πάω στον Ελαιώνα έχει γράψει δύο βιβλία. Ανυπομονώ να τα διαβάσω.

Ο σκηνοθέτης του «Θανατοποινίτη», επίσης. Ήταν ένα παιδί πολύ εσωστρεφές, λιγομίλητο, που καθόταν πίσω-πίσω, δεν μίλαγε ποτέ και ξαφνικά μας είπε μια φοβερή ιδέα και έφτιαξε μια πάρα πολύ καλή ταινία.

Η νέα ταινία που γυρίσατε στις φυλακές, «Τα Πάντα Ρει», πραγματεύεται τη σχέση των φυλακισμένων με τον κρατούμενο εκείνο που παίρνει τον ρόλο του ηγέτη.
Ναι, στη φυλακή τον αποκαλούν κουμανταδόρο, όπως έμαθα κι εγώ. Είναι ένα άτομο, το οποίο βάσει κάποιων άγραφων νόμων επικρατεί. Παίζει ρόλο η προσωπικότητά του και η ποινή του – ένας κρατούμενος που θα μπει και θα κάτσει 25 χρόνια έχει άλλο ειδικό βάρος.

Ο ήρωας της ταινίας είναι ένας κουμανταδόρος, ο οποίος είχε αποφυλακιστεί και ξαναμπαίνει στη φυλακή. Εκτοπίζει τον τωρινό αρχηγό με το ειδικό βάρος που κουβαλάει και το δίλημμα που προκύπτει είναι το αν θα συνεχίσει αυτή τη ζωή ή θα προσπαθήσει να σωφρονιστεί.

Κλείνοντας αυτό το κεφάλαιο, ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που έχετε πάρει από τη συναναστροφή σας με τους ανθρώπους που είναι έγκλειστοι;
Ποτέ μην κρίνεις κάποιον, χωρίς να τον γνωρίσεις, από εξωτερικά χαρακτηριστικά, όπως οι ταμπέλες που βάζουμε στους ανθρώπους ή το ποινικό τους μητρώο. Λένε πολλοί ακόμα και σήμερα «οι ναρκομανείς» και τους βάζουν όλους στο ίδιο καζάνι. Μπορεί ένας ναρκομανής, να είναι η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση ανθρώπου που έχεις συναντήσει.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους που τους χαρακτηρίζουμε παραβατικούς. Πόσοι από εμάς που είμαστε έξω, δεν είχαμε μια παραβατική συμπεριφορά κάποια στιγμή, για την οποία δεν τιμωρηθήκαμε ποτέ, καθαρά από θέμα τύχης;

Είχα μια φίλη που έλεγε ότι δεν μπορεί να κάνει παρέα με άτομο που δεν έχει τελειώσει ανώτατη σχολή και δεν ξέρει ορθογραφία, το θεωρούσε αντιαισθητικό. Το θεωρώ γελοίο. Αυτό το μάθημα η φυλακή μού το έδωσε με έντονο τρόπο. Οι πιο πολλοί είναι ανορθόγραφοι. Βλέπεις έναν άνθρωπο που δεν ξέρει να γράψει μια λέξη σωστά και πολλές φορές είναι πιο ενδιαφέρων από καθηγητή πανεπιστημίου.

Τώρα κάνουμε ψυχανάλυση, αλλά η φυλακή μου έδωσε κι ένα άλλο μάθημα, σε συνδυασμό με ένα γεγονός που συνέβη τα τελευταία χρόνια και ήταν καθοριστικό για τη ζωή μου. Πρέπει να υπομένεις, να μην είσαι πολύ soft. Να μην πανικοβάλλεσαι, να μην αναστατώνεται ο ψυχισμός σου με διάφορα ερεθίσματα τα οποία μετά από πέντε μέρες, πέντε μήνες ή πέντε χρόνια, θα τα θεωρείς γελοία.

Κι αυτό μου το έδωσαν μερικοί άνθρωποι της φυλακής αλλά κυρίως το γεγονός που θα περιγράψω τώρα. Πριν από οκτώ χρόνια, στην οικονομική κρίση, εντελώς τυχαία γνώρισα ένα σκυλάκι που έμενε μπροστά από μια πολυκατοικία. Πριν απ’ αυτό, δεν είχα ποτέ ιδιαίτερη σχέση με τα ζώα. Μ’ αυτό το σκυλί έπαθα ζημιά. Ήταν ηλικιωμένο, ήδη 15-16 χρονών, όταν το γνώρισα.

Αυτό το σκυλί ήταν μια βόμβα νετρονίου στη ζωή μου. Με άλλαξε πάρα πολύ και μου έμαθε πάρα πολλά, λόγω της στάσης που είχε, πώς συμπεριφερόταν, πώς το έδιωχναν αλλά εκείνο επέμενε. Ανέπτυξα μια φοβερή σχέση μ’ αυτό το σκυλί. Πήγαινα με χιονοθύελλα δύο η ώρα τη νύχτα να δω αν είναι καλά.

Ήθελα να το πάρω σπίτι μου, αλλά δεν ερχόταν. Καθόταν εκεί στην πολυκατοικία στη Νέα Σμύρνη, το τάιζα, το πήγαινα σε γιατρούς μαζί με μια φίλη μου. Τον Ρόκι της Νέας Σμύρνης τον ήξεραν ακόμα και τα παιδιά της σχολής που δίδασκα και έμεναν αλλού. Ο Ρόκυ μού έδωσε ένα τρομερό μάθημα ζωής. Κάτι αντίστοιχο έγινε και με τους φυλακισμένους.

Σας έχουν κάνει άπειρες ερωτήσεις για το «Τέλος Εποχής». Μετά από τόσα χρόνια όμως, τι γεύση σας έχει αφήσει αυτή η ταινία και η περίοδος της ζωής σας, στην οποία φτιάχτηκε και προβλήθηκε;
Πάρα πολύ καλή γεύση. Είχε πολύ μεγάλη ανταπόκριση. Θυμάμαι που πήγαινα τότε σε κινηματογραφικές αίθουσες στην Αθήνα, δεν με ήξερε κανένας και έλεγα στον κόσμο «έλα μωρέ τώρα, ελληνική ταινία», για να καταλάβω γιατί αρέσει. Μου άρεσε πολύ το ταξίδι που έκανε στα φεστιβάλ του κόσμου. Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να επικοινωνήσω μέσα από την ταινία με άλλους σκηνοθέτες και κοινό χωρών που δεν θα το έβλεπα πουθενά. Μου άρεσε πάρα πολύ αυτός ο διάλογος με τον κόσμο.

Η ταινία διαδραματίζεται στη χούντα και αφορά μια τάξη τελειόφοιτων του σχολείου. Αυτό που κατάλαβαν όλοι στο εξωτερικό, αλλά όχι και στην Ελλάδα ήταν ότι εγώ ήθελα να μιλήσω για το αδιέξοδο που ζούσε μια ομάδα παιδιών στην Αθήνα του 1970 με χούντα και απαγορεύσεις, την ώρα που έξω ζούσαν το Woodstock, τον Μάη του ’68.

Οι ήρωές μου ήταν άνθρωποι που δεν αντιλαμβάνονταν αυτή την κοσμογονία που συνέβαινε και ήταν καταδικασμένοι να περάσουν την εφηβεία τους, μέσα σε ένα ασφυκτικό πλαίσιο. Εγώ δεν έκανα μια ταινία για τη χούντα, αλλά για τα παιδιά που μεγάλωναν εκείνη την περίοδο. Θεωρούσα αυτά τα παιδιά τραγικές φιγούρες. Αυτός ήταν για μένα ο στόχος, κάποιοι το διάβασαν αλλιώς. Εντάξει.

Ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους έχετε να κάνετε από το 2004 και τον «Μαραθώνιο». Ήταν συνειδητή αυτή η αποχή;
Όχι, ήταν απογοήτευση. Τσατίστηκα, να σου πω την αλήθεια. Ο λόγος που δεν έκανα είχε να κάνει με το πόσο δύσκολο ήταν να βρει μια ταινία διανομή. Εγώ θέλω να φτάσουν οι ταινίες μου στον κόσμο. Αν μετά, δεν έχουν απήχηση, δεν έχουν, αλλά πρέπει να τους δοθεί η ευκαιρία. Δεν πιστεύω στις ταινίες που απευθύνονται σε ένα πολύ κλειστό κύκλωμα σινεφίλ. Φυσικά και θέλω να είναι καλλιτεχνική μια ταινία, αλλά ο βασικός λόγος που κάνουμε ταινίες είναι για να επικοινωνήσουν με τον κόσμο.

Οι πρώτες τρεις ταινίες μου το είχαν καταφέρει αυτό. Ο «Μαραθώνιος», η τελευταία μου ταινία, που δεν θεωρώ ότι ήταν χειρότερη, δεν μπορούσε να βρει διανομή και παίχτηκε σε έναν κινηματογράφο, για μία βδομάδα, χωρίς διαφήμιση και όπως ήταν φυσικό έκανε 200 εισιτήρια. Δεν γίνεται η ταινία ενός σκηνοθέτη που έχει κόψει 500.000 εισιτήρια να παίζεται σε ένα σινεμά, χωρίς διαφήμιση. Απογοητεύτηκα και είπα ότι δεν γουστάρω έτσι.

Πιστεύετε ότι αρκετοί δημιουργοί του ελληνικού κινηματογράφου απευθύνονται σε ένα κλειστό κύκλωμα σινεφίλ;
Ο ελληνικός κινηματογράφος τα τελευταία χρόνια έχει κάνει άλματα κι αυτό είναι αδιαμφισβήτητο, διότι έχει μεγάλη επιτυχία στα διεθνή φεστιβάλ. Αυτό όμως σημαίνει ότι έστω και ασυνείδητα, ένας δημιουργός θα προσπαθήσει να επαναλάβει αυτό που πέτυχε και θα σχεδιάσει μια ταινία για τα φεστιβάλ. Θέλω να πω δηλαδή ότι μια σειρά από ταινίες εκ των πραγμάτων είναι πολύ δύσκολο να επικοινωνήσουν με τον κόσμο, γιατί γίνονται για το κοινό των φεστιβάλ.

Είναι φυσικά θετικό ότι διακρίνονται, αλλά πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία: να υπάρχουν αυτές οι ταινίες αλλά να υπάρχουν και κάποιες άλλες. Και δεν εννοώ αυτές που γίνονται μόνο για το ταμείο. Μιλάω για ταινίες που μπορούν να συνδυάσουν και το ένα και το άλλο, όπως π.χ. τα «Παράσιτα» που έσκισαν σ’ όλα τα φεστιβάλ και παίζονταν και σε γεμάτες αίθουσες - έκαναν εκατομμύρια εισιτήρια. Εμένα αυτό το σινεμά μ’ αρέσει: καλλιτεχνικές ταινίες που τις βλέπει κι ο κόσμος. Αλλιώς, δεν έχει νόημα.

Μέσα σ’ όλη αυτή την πορεία στον κινηματογράφο, πού τοποθετούσατε τον έρωτα;
Πιστεύω ότι το θέμα του έρωτα, ίσως και να είναι το πιο σημαντικό στον άνθρωπο. Για μένα ο έρωτας, στον οποίο ο καθένας δίνει διαφορετική ερμηνεία, ήταν η ιστορία της ζωής μου. Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τις ερωτικές συντρόφους. Θυμάμαι ότι πάντα συμπαθούσα περισσότερο τη μάνα μου απ’ τον πατέρα μου, τη θεία μου απ΄ τον θείο μου, τη γιαγιά μου απ’ τον παππού μου. Η ζωή μου ήταν μια σειρά από ιστορίες με γυναίκες. Πάντα μου άρεσε να επικοινωνώ με τις γυναίκες.

Ποια είναι η δική σας ερμηνεία για τον έρωτα;
Για μένα, το ισοδύναμο του έρωτα είναι η επικοινωνία. Το να μπορείς να επικοινωνήσεις με τον άλλον, σε όλα τα επίπεδα και να σε ενδιαφέρει το καλό του. Είσαι ερωτευμένος με τον άλλο, όταν ξυπνάς το πρωί και το βράδυ θέλεις οπωσδήποτε να συναντήσεις το συγκεκριμένο άτομο. Αν δεν το συναντήσω, η μέρα για μένα θα είναι χαμένη. Αλλιώς σου αρέσει κάποιος ή τα βρίσκετε σε ένα επιμέρους θέμα. Είναι γεμάτη η Αθήνα με ωραίες γυναίκες και ωραίους άνδρες. Με πόσους όμως θα μπορούσες να κάτσεις να μιλήσεις δύο ώρες και να μη θες να τελειώσει;

Το πετύχατε αυτό στη ζωή σας;
Ναι, ναι το πέτυχα. Όχι πάντα, αλλά το πέτυχα.

Αν ξαναγινόσασταν 20, θα αλλάζατε κάτι;
Ο πατέρας μου, με τον οποίο διαφωνούσα στα πάντα, έλεγε «στερνή μου γνώση, να σε είχα πρώτα». Ήταν το μόττο του. Άρα με αυτή τη λογική, θα μπορούσα να αλλάξω εκατομμύρια αποφάσεις της ζωής μου, που εκ των υστέρων αποδείχτηκαν λάθος. Εγώ όμως δεν θα άλλαζα καμία, διότι τη στιγμή που πήρα την απόφαση, ήθελα να το κάνω. Όταν κάνεις μια επιλογή, την κάνεις με τα δεδομένα που έχεις.

Πολλά πράγματα μού τα έχει διδάξει και ο τζόγος - κάποτε μου άρεσε, τώρα δεν μ’ αρέσει καθόλου. Στον τζόγο κάνεις μία πρόβλεψη. Λες, θα παίξω το 5. Όταν έρθει το 6, δεν έχει κανένα νόημα να πεις «γιατί δεν έπαιξα το 6;». Η επιλογή γίνεται σε μια στιγμή και τελείωσε. Είμαι άνθρωπος που πιστεύω στο εξής: η διαρκής προσπάθεια του ανθρώπου είναι να κάνει αυτό που θέλει, όσο μπορεί, τη δεδομένη στιγμή.

Πρέπει να ξέρεις και τι θέλεις όμως, που δεν είναι πάντα εύκολο.
Όχι, καθόλου εύκολο. Εγώ θέλω να πιστεύω ότι ήξερα τι ήθελα την κάθε στιγμή. Ή τουλάχιστον νόμιζα ότι ήξερα, που είναι το ίδιο. 

 Περισσότερα από το VICE

Εντυπωσιακές Φωτογραφίες της Ελλάδας από Ψηλά

Η Έλενα Τοπαλίδου Κάποτε Έφυγε από την Παλιά της Ζωή με Ένα Αμάξι Όπως στα «Μαγνητικά Πεδία»

«Όλες μας Είμαστε η Μάχσα»: Η Μάριαμ Μιλάει για τα 43 Χρόνια Ακραίας Καταπίεσης των Γυναικών στο Ιράν

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.