Μπήκα σε ταξί. Κρατούσα εφημερίδες. Μου λέει ο οδηγός: «Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που διαβάζουν εφημερίδες;». «Υπάρχουν», του λέω. Μου λέει: «Με το Ίντερνετ τα βρίσκεις όλα». «Διαφωνώ», του λέω. «Υπάρχει», λέει, «δημοσιογράφος που σε μια εφημερίδα μπορεί να γράψει χωρίς “γραμμή”;». «Υπάρχει», του λέω. Είχε μουστάκι, συμπαθής, 60άρης. Μου είπε πως ψήφιζε παλιά ΠΑΣΟΚ, τώρα έχει ψηφίσει δύο φορές ΣΥΡΙΖΑ. Απογοητευμένος. «Έπρεπε να παραιτηθεί ο Αλέξης τον Ιούλιο του 2015, με διάγγελμα στον ελληνικό λαό», λέει.
Εκείνη την ώρα, περνάμε από Πλατεία Κλαυθμώνος. Δεξιά, υπάρχει ακόμη σε τοίχο κτιρίου αυτός ο κρεμασμένος μπαρόκ καθρέφτης που και πριν από δύο χρόνια υπήρχε εκεί. Μια παράδοξη λεπτομέρεια στο γκρίζο τοπίο. Δύο χρόνια νωρίτερα (βράδυ 25ης Ιανουαρίου 2015), κατέβηκα από περιέργεια στο κέντρο. Από τα Προπύλαια και μέχρι την Κλαυθμώνος -εδώ ήταν το κεντρικό προεκλογικό κέντρο του ΣΥΡΙΖΑ- σχηματιζόταν ένα κύμα ανθρώπων με σημαίες. Σημαίες μοβ, κόκκινες, με σφυροδρέπανο, παλιές του Συνασπισμού, της ΚΟΕ. Ανάμεσα τους, Ιταλοί και Ισπανοί αριστεροί. Αντάρτικα και Bella Ciao. Θυμάμαι εκείνο το βράδυ, κινούμενος από τη Σταδίου προς Ομόνοια, φεύγοντας απ’ το πανηγύρι, είδα πρώτη φορά τον καθρέφτη. Έβγαλα και μια selfie, έτσι για τη βραδιά. Πίσω μου -τις έβλεπα από τον καθρέφτη- δύο κυρίες με σημαίες κοντοστάθηκαν και με κοίταξαν καθώς αυτοφωτογραφιζόμουν. Γύρω στα 50-κάτι, παλιές οπαδοί του ΣΥΝ, εκείνο το βράδυ χαμογελούσαν, όπως και πολύς κόσμος που δεν ανήκε στο πάλαι ποτέ μειοψηφικό ανανεωτικό κόμμα της Αριστεράς.
Videos by VICE
Φωτογραφία: Παναγιώτης Μαϊδης, από το άρθρο Πήγαμε Στην Προεκλογική Συγκέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ στην Ομόνοια
Εκείνο το βράδυ, όμως, ένιωσα επίσης το σφίξιμο, το άγχος και την αγωνία των πιο σοβαρών ανθρώπων. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν πρώτος με 36,34% (2.245.978 ψήφους). Πρώτος, όμως όχι σε μια ομαλή συγκυρία για το πολιτικό τοπίο. Τέκνο μιας επείγουσας συνθήκης και συγκυρίας, ο ΣΥΡΙΖΑ έμοιαζε με την πιο πρωτότυπη έκβαση του αδιεξόδου του αστικού πολιτικού συστήματος. Ίσως και η έσχατη αστική λύση, σε ένα ιστορικό κενό που διαμόρφωσαν τα πρώτα δύο μνημόνια και η ιστορική αποδόμηση των κλασικών πολιτικών σχηματισμών. Στον καθρέφτη της χώρας, το φόντο κοκκίνιζε, όπως και τα εξώφυλλα διαφόρων εφημερίδων που συνειδητοποιούσαν το νέο ρεύμα, επιχειρώντας και να το προσεταιριστούν ή να το αφουγκραστούν.
Γνωστός καλλιτέχνης μού έλεγε πως οι μεσοαστές και οι γυναίκες ψήφισαν ξανά τον Αλέξη, επειδή είδαν με συμπάθεια το παιδί που δίνει και πάλι για Πανελλαδικές. Ο Τσίπρας όμως δεν είναι φοιτητής.
Το βράδυ της 25ης Ιανουαρίου επιβιβαζόμασταν σε μια νταλίκα με σπασμένα φρένα. Παρότι ο Αλέξης Τσίπρας, ο νεότερος Πρωθυπουργός της ελληνικής Ιστορίας, διαβεβαίωνε σε όλους τους τόνους την ευρωενωσιακή προσήλωση της Κυβέρνησής του -που εν τω μεταξύ σχηματίστηκε με τον πιο αντιφατικό τρόπο, με τη συνέργεια των Ανεξάρτητων Ελλήνων του Πάνου Καμένου-, ο καθρέφτης της πολιτικής κανονικότητας έμοιαζε να είχε ραγίσει. Η επίσκεψη Τσίπρα στο Θυσιαστήριο της Καισαριανής που κινητοποιούσε όλο το ιστορικό θυμικό, τροφοδότησε το αφήγημα της νέας Κυβέρνησης που είχε ως κορμό της την Αριστερά και υποστηρίχθηκε από μια κοινωνική συμμαχία των ριγμένων, των υποτελών, αλλά και ενός νέου ριζοσπαστικού μικροαστισμού.
Ο ΣΥΡΙΖΑ του Ιανουαρίου του 2015 είχε όλα τα χαρακτηριστικά του νεοέλληνα. Ήθελε ρήξη εντός ορίων. Ήθελε μια περήφανη και οριοθετημένη επαναδιαπραγμάτευση, αλλά εντός ευρώ. Σπουδαίος παίχτης των ημερών, όχι απ’ την όχθη της Αριστεράς, μου είχε πει: «Γρήγορα η Κυβέρνηση θα κληθεί να κάτσει στην προκρούστεια κλίνη των μέτρων και της δημοσιονομικής προσαρμογής». Ναι. Το φάσμα του Μνημονίου παραμόνευε, είτε ως συνέχιση του προηγούμενου είτε ως σύναψη ενός νέου. Η ελπίδα όμως είχε λάβει την κυρίαρχη θέση για τον κόσμο. Ακόμη και όταν, στο Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου 2015, η Κυβέρνηση δια χειρός Γιάνη Βαρουφάκη υπέγραφε και συμφωνούσε σε ένα πρελούδιο δεσμεύσεων που προλόγιζαν Μνημόνιο.
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
Οι μέρες εκείνες, της χαρμολύπης και των αντιφάσεων, έθεταν νέους όρους, νέα ονόματα, νέα ήθη στο πολιτικό μαζικό καφενείο. Τα διαδοχικά Eurogroup, ο Ντάισελμπλουμ, ο Σόιμπλε, ο Βαρουφάκης, ο Γιούνκερ. Την ίδια ώρα που η Κυβέρνηση έγραφε και έσβηνε εκδοχές συμφωνιών για την παραμονή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και για τη μη πτώχευσή της, δοκίμαζε τεχνικές «ποιητικού ρεαλισμού» στο εσωτερικό. Επανεκκινούσε την ΕΡΤ ή αργότερα έφερνε το Σύμφωνο Συμβίωσης. Ψήφιζε όμως και τον Προκόπη Παυλόπουλο για Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας ή δήλωνε την πίστη της στο ΝΑΤΟ.
Πολλοί θυμούνται τη φράση του Ανιέλι: «Σήμερα στην Ιταλία, μια κυβέρνηση της Αριστεράς είναι η μόνη που μπορεί να εφαρμόσει πολιτικές της Δεξιάς»
Στον καθρέφτη των ημερών, η Κυβέρνηση μεταμορφωνόταν, είτε σε πρωτοποριακή πολιτική δύναμη στην Ευρώπη, είτε σε μια παραλλαγμένη συνέχεια των παλιών. Τα «άγρια μωρά» της Μεταπολίτευσης, μερίδα της γενιάς της αντιδικτατορικής πάλης, η γενιά της Γένοβας, των μεταπτυχιακών, του κινήματος για το άρθρο 16, του κινήματος στις Σκουριές, του «Δεν Πληρώνω», η κάτω πλατεία του αγανακτισμένου Συντάγματος, τα παιδιά του «Δικτύου των Κοινωνικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων», οι συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ είχαν ενοποιηθεί κάτω από την πιο δραματική αντίφαση των ημερών. Εντός, εκτός και επί τα αυτά. Τα δημόσια ταμεία όμως στέγνωναν.
Για πολλούς, η πρώτη επτάμηνη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ –μέχρι και τις 20 Αυγούστου 2015, όταν ο Τσίπρας προκήρυξε εκλογές- ήταν η πιο δραματική περίοδος της Μεταπολίτευσης. Το σπιράλ της διαπραγμάτευσης έδινε τον τόνο, καθώς ο χρόνος τέλειωνε, εκεί προς τις αρχές του καλοκαιριού του 2015. Ο Βαρουφάκης συχνά περιγράφει τις ημέρες εκείνες ως «Άνοιξη των Αθηνών». Αυτή ήταν η θετική ανάγνωση. Η ανάποδη των ημερών, ήταν αυτή που διατηρούσε σε όλους τους τόνους το κίνημα του «Μένουμε Ευρώπη». Ένα επίσης αντιφατικό ρεύμα, μειοψηφικό μα υπαρκτό, που συνένωνε όλους εκείνους που εκτιμούσαν τη συγκυρία της διαπραγμάτευσης ως οριακή, ως επικίνδυνη, ως την πιο κοντινή στον γκρεμό για τη χώρα. Το κίνημα που σχημάτισαν πίεζε την Κυβέρνηση για «συμφωνία» με τους εταίρους και μάλιστα χωρίς όρους. Μαζί, στο πολιτικό σκηνικό και οι ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-Ποτάμι πίεζαν σε αυτή την κατεύθυνση. Κορμός του «Μένουμε Ευρώπη» ήταν οι δυνάμεις της ΝΔ αλλά και μια μικρή μειοψηφία αντικομμουνιστών, οπαδών του στρατηγού Βαν Φλιτ, που απ’ την πρώτη στιγμή έβλεπαν την Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ως μια εκδοχή «εθνολαϊκίστικης Αριστεράς» που κατέστρεφε το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Φωτογραφία: Παναγιώτης Μαϊδης, από το άρθρο Πήγαμε Στην Προεκλογική Συγκέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ στην Ομόνοια
Την ίδια ώρα που ο Τσίπρας ελεγχόταν ως «δεξιός» και ως «επικίνδυνα ρεαλιστής» από την αριστερή αντιπολίτευση, περιγραφόταν ως κομμουνιστής ηγέτης από τη δεξιά. Το Δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου με κλειστές τράπεζες, οξύνει τη διαιρετική τομή και ξεπερνάει το «ΝΑΙ ή ΟΧΙ» πάνω στο σχέδιο συμφωνίας που είχε καταθέσει ο Γιούνκερ. Ο καθρέφτης της μεταπολιτευτικής Ιστορίας αντανακλούσε την πιο οριακή στιγμή. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα ευρωρεαλισμού, οδηγούσε τη χώρα στην πιο μαζική συλλογική ρήξη. Το «Μέτωπο της Λογικής» αφηνίαζε, αλλά παρέμενε μειοψηφικό παρά τη στήριξη από τα ΜΜΕ. Το στρατόπεδο του «ΟΧΙ» πάλι, συνόψιζε όλο το τελετουργικό και το θυμικό της ηρωικής Μεταπολίτευσης με συναυλίες, θούριους και μπόλικο επικολυρισμό. Στον καθρέφτη της στιγμής, ο λαός των start ups, του μεταρρυθμισμού, της ευρωφροσύνης, στεκόταν αντιμέτωπος με τον λαό του «ΟΧΙ». Μόνον ο Πρωθυπουργός και η Κυβέρνηση μπορούσε να συνθέσει τη διαίρεση. Μια διαίρεση που πάντως χάραξε βαθιά τον καθρέφτη της νεοελληνικής Ιστορίας και που αναβιώνει από τότε με ευκολία.
«”Κυβέρνηση αριστερών” δεν σημαίνει και “κυβέρνηση της Αριστεράς”»
Το συντριπτικό «ΟΧΙ» ήταν αυτό που επιτάχυνε τις εξελίξεις. Τη συνθηκολόγηση Τσίπρα. Τη διάσπαση του κόμματός του. Την ταχύτατη οικειοποίηση του «ρεαλιστικού αφηγήματος» μετά τη Σύνοδο Κορυφής της 12ης Ιουλίου, όπου είχαμε και την υπογραφή του Τρίτου Μνημονίου – σε καθεστώς τρομακτικής πίεσης. Για τον κυβερνητικό ΣΥΡΙΖΑ, για μέρος της ευρωπαϊκής ρεαλιστικής Αριστεράς (Τόνι Νέγκρι, Λουτσιάνα Καστελίνα κτλ), ήταν σοφότερη η προσαρμογή από την αυτοκτονία. Για μέρος της Αριστεράς, είχε απλώς συντελεστεί «προδοσία». Το Μνημόνιο σύμφωνα με αυτή τη δεύτερη αφήγηση αλλά και πείρα, αποτελεί εξάλλου εκτός από μηχανισμό εξαθλίωσης και κινούμενη άμμο για τον μηχανοδηγό του. Δίκαια.
Η δεύτερη περίοδος ΣΥΡΙΖΑ ξεκινάει τυπικά μετά τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου 2015. Τότε, κερδίζει με 35,46%. Η ελπίδα του πρώτου επταμήνου διατηρείται, αλλά υπό τη σκέπη του Μνημονίου. Η περίοδος της «ενηλικίωσης» βρίσκει το κυβερνητικό κόμμα χωρίς πια την Αριστερή Πλατφόρμα και την «εκδοχή της δραχμής» (σύμφωνα με μια συστημική ή και φοβική ανάγνωση). Πολύ γρήγορα, ο Τσίπρας φτιάχνει το νέο του αφήγημα που διατηρεί στον πυρήνα του τις «φιλολαϊκές χαραμάδες εντός Μνημονίου» και την απαλλαγή της χώρας από την επιτροπεία των δανειστών. Η κρίση του αστικού μπλοκ διατηρείται – εν μέρει, έδαφος καλύπτει πια ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ. Η Κεντροδεξιά μπαίνει σε μια εσωκομματική δίνη. Η Αριστερά εκτός ΣΥΡΙΖΑ παραμένει δέσμια των αντιφάσεων της επτάμηνης «Άνοιξης των Αθηνών». Οι πιο προωθημένες δυνάμεις ήδη μιλούν για την ανάγκη «αποσυριζοποίησης» των δυνάμεων της εργασίας, όμως το αφήγημα «το παλεύουμε απ’ τα μέσα» έχει κυριαρχήσει.
Οι επόμενοι μήνες μοιάζουν να ενισχύουν τον περίφημο δυϊσμό του ΣΥΡΙΖΑ. Την ίδια ώρα που νομοθετεί επιμέρους φιλολαϊκά μέτρα (όπως τη δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για ανέργους), ιδιωτικοποιεί δημόσιο πλούτο ή βουλευτές του ποζάρουν με χρυσαυγίτες σε επίσκεψη στο Καστελόριζο. Η αμηχανία και το μούδιασμα της κοινωνίας φτιάχνουν ένα ιδιότυπο προστατευτικό πέπλο για τον Τσίπρα. Γνωστός καλλιτέχνης μού έλεγε πως οι μεσοαστές και οι γυναίκες ψήφισαν ξανά τον Αλέξη, επειδή είδαν με συμπάθεια το παιδί που δίνει και πάλι για Πανελλαδικές, μετά την πρώτη αποτυχία του. Ο Τσίπρας όμως δεν είναι φοιτητής. Είναι Πρωθυπουργός. Σε μια ταξική κοινωνία. Πολλοί –από τον Σεπτέμβριο του 2015 έως σήμερα- θυμούνται τη φράση του Ανιέλι: «Σήμερα στην Ιταλία, μια κυβέρνηση της Αριστεράς είναι η μόνη που μπορεί να εφαρμόσει πολιτικές της Δεξιάς». Οι παραμένοντες πιστοί στον ΣΥΡΙΖΑ, απλώς επανανοηματοδοτούν συνεχώς την αλληλουχία υποχωρήσεων και εφαρμογών μνημονιακών πολιτικών, ως ανάσχεση του αφηγήματος της «αριστερής παρένθεσης» και ως αναγκαστική στρατηγική με στόχο ελάφρυνση του χρέους, έξοδο στις αγορές, απομνημονιοποίηση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ όμως πλέον δεν ταυτίζεται με το μείζον ρεύμα του 2015. «Τυπικά, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ακόμη ως στόχο τον σοσιαλισμό. Δεν έχει σημασία όμως τι ήσουν ή ποιος λες ότι είσαι. Αυτό που σε διαμορφώνει είναι η πολιτική που υπηρετείς – και ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα υπηρετεί Τρίτο Μνημόνιο, λιτότητα, στέρηση κυριαρχίας, μια άγρια νεοφιλελεύθερη, δεξιά πολιτική. Γι’ αυτό “κυβέρνηση αριστερών” δεν σημαίνει και “κυβέρνηση της Αριστεράς”», μου είπε πρόσφατα σε συνέντευξη η πρώην υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ και θρυλικό πρόσωπο της Αριστεράς, Νάντια Βαλαβάνη. Στον καθρέφτη των δύο χρόνων συριζαϊκής περιπέτειας, το πρόσωπο του Ιανού συνεχίζει να καθορίζει το πολιτικό σκηνικό. Προσεχώς σε μια άλλη Ευρώπη και κόσμο.
Περισσότερα από το VICE
«Είμαι Ηθοποιός και Άτομο με Αναπηρία στην Ελλάδα – Θέλω να Αλλάξει ο Ρατσιστικός Νόμος 370/’83»
Το «Fast and Furious» Προέβλεψε Όλες τις Τάσεις της Μόδας για το 2017, Πριν από 15 Χρόνια
Πέρασα Δύο Μήνες στα Γραφεία μιας Οργάνωσης του Αρτέμη Σώρρα
