Όσα Ρωτάμε και Όσα Ξεχνάμε Όταν Μιλάμε για Έναν Βιασμό

Κατά πόσο μία κοινωνία, που αλλάζει τα ερωτήματα που θέτει ανάλογα με τον θύτη ή το θύμα ενός βιασμού, είναι πράγματι εναντίον του;

ΝΣ

Κείμενο Νίκος Σταματίνης

21.1.22

Φωτογραφία: Αλέξανδρος Αβραμίδης

«Συνελήφθησαν δύο Πακιστανοί, ένας αστυνομικός και ένας 27χρονος». Αυτός περίπου ήταν ο καταπληκτικός τίτλος σε ένα δελτίο ειδήσεων που είχα πετύχει τελείως τυχαία, κάποιο μεσημέρι λίγα χρόνια πριν. Ένας τρόπος να δείξεις πώς διαβάζεις εσύ ο ίδιος την είδηση για ένα έγκλημα είναι να διαλέξεις μία εκ των ιδιοτήτων του δράστη και του θύματος. Γιατί όχι, για παράδειγμα, «δύο τριαντάρηδες, ένας δημόσιος υπάλληλος και ένας Έλληνας»;

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Κάτι παρεμφερές συμβαίνει και με την πρώτη ερώτηση που κάνουμε αφού πληροφορηθούμε κάτι. Από τη στιγμή για παράδειγμα που προέκυψε η είδηση της καταγγελίας που έκανε μία 24χρονη για τον βιασμό της στη Θεσσαλονίκη άρχισαν να τίθενται τα ερωτήματα. Ποια ήταν αυτή; Γιατί ήταν εκεί τη στιγμή που έγινε ο βιασμός; Ποιοι ήταν οι δράστες; Τι δουλειά είχε να βρίσκεται στο δωμάτιό τους; Τίθενται ένα-ένα ή και όλα μαζί συχνά από ανθρώπους που φρίττουν, διακηρυκτικά τουλάχιστον, στο άκουσμα ενός βιασμού.

Η αλήθεια είναι ότι έχουμε κάνει ένα λάθος σε όλη την περί τους βιασμούς συζήτηση. Θεωρούμε ότι είμαστε τόσο καλύτεροι από τις προηγούμενες γενιές. Τους κοιτάμε με τα κιάλια τους παππούδες μας. Ότι τα πάρα πολλά που έχει πετύχει μόνο του το #metoo αρκούν για να ξεπλύνουν ένα σωρό άλλα που γεννά η εποχή μας. Πιστεύουμε επίσης ότι ο βιασμός έγινε τώρα το απόλυτο κακό. Λάθος και αυτό.

Ο βιασμός ήταν μία πράξη επονείδιστη και πολύ παλαιότερα. Σημασία όμως τότε είχαν και οι λεπτομέρειες. Αν ο δράστης ήταν ξένος για παράδειγμα, το μίσος της ελληνικής κοινωνίας εναντίον του βιαστή και της πράξης του θα ήταν ασίγαστο. Ποιος το αμφισβητεί αυτό; Αν ήταν κάποιος φτωχός, κάποιος τοξικοεξαρτημένος, κάποιο «κακό παιδί» το μίσος θα παρέμενε επίσης φλογερό. Και τότε και τώρα. Θα πιστεύαμε το θύμα. Θα ακούγαμε ακριβώς τι είχε να μας πει. Πολύ καλά κάναμε τότε. Πολύ καλά κάνουμε και τώρα.

Τα πράγματα περιπλέκονται όμως σε άλλες περιπτώσεις. Εκεί που τα στερεότυπα για την εγκληματικότητα αρχίζουν να κλοτσάνε. Οι βεβαιότητες που είχαμε αλλού, εδώ γίνονται ερωτηματικά. Τι φορούσε η καταγγέλλουσα; Πού νυχτοπερπατούσε τέτοιες ώρες; Γιατί μπήκε στο αμάξι/στο πάρτι/στο σπίτι μαζί με τους αγνώστους; Στο κάτω-κάτω, μια χαρά δεν θα της καθόταν και λίγη δημοσιότητα ή λίγο χρήμα από όλα αυτά; Και αυτό το παιδί όμως, όμορφο, ευκατάστατο, από καλή οικογένεια. Όποια ήθελε την είχε. Γιατί να βιάσει;

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Τα ερωτήματα πυκνώνουν όσο προχωράει το victim blaming. Αυτό συνέβαινε και τότε στις παλιές, κακές και μισογυνικές κοινωνίες. Αυτό συμβαίνει και τώρα σε μας που είμαστε δήθεν τόσο πολύ καλύτεροι. Μπορεί να βελτιώθηκαν οι όροι και επομένως να μειώθηκε το πλήθος τους, αλλά και η ένταση με την οποία τίθενται. Σημαντικό είναι αυτό αλλά όχι από μόνο του. Ο βιασμός ήταν για την ελληνική κοινωνία και το 1992 όπως είναι και τώρα, το 2022, μία πράξη αισχρή. Δυστυχώς όμως αυτό δεν αφορά κάθε περίπτωση. Δεν είναι το ίδιο επαχθής για κάθε θύμα και για κάθε θύτη.

Άποψη

Πήγα σε Ένα Πάρτι σε Βίλα και Κανείς Δεν με Βίασε

Μελπομένη Μαραγκίδου

18.1.22

Δεν λέω προφανώς να μην αναζητούμε την αλήθεια. Όσο πιο βάναυσο θεωρούμε ως κοινωνία ένα έγκλημα, τόσο πιο πολύ πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ως προς την αθωότητα ή την ενοχή κάποιου. Ειδικά σε έναν λόγο που πολλές φορές εξαντλείται στις τιμωρίες των δραστών και ξεχνάει το θύμα αλλά και όσα δομικά ως κουλτούρα οδηγούν σε αυτές τις πράξεις. Αυτό που όμως πρέπει να σκεφτούμε είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο που τελικά μας αφορά όλους.

Κατά πόσο μία κοινωνία που αλλάζει τη στάση της ανάλογα με τον θύτη ή το θύμα ενός βιασμού είναι πράγματι εναντίον του; Γιατί τελικά, όσο και αν λες ότι είσαι εναντίον της ίδιας της πράξης του βιασμού, αν αρχίσεις να θέτεις όλα αυτά τα ερωτήματα δεν έχεις καταλάβει τίποτα για το τι είναι και πώς γεννιέται αυτός. Οπότε απλώς παίρνεις τη δάδα και ακολουθείς τον όχλο στοχεύοντας μόνο εκεί που σε συμφέρει.