Ας ξεκινήσουμε από τα πολύ απλά. Κάθε 28 μέρες, κατά προσέγγιση, κάθε γυναίκα για τουλάχιστον 30 χρόνια στη ζωή της έχει έμμηνο ρύση. Πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται κατά μέσο όρο δύο πακέτα σερβιέτες κάθε μήνα. Αν λοιπόν μετρήσουμε το κόστος της περιόδου για κάθε γυναίκα στο βάθος της ζωής της, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι καθόλου αμελητέο το ποσό που προκύπτει. Αν και οι σερβιέτες είναι ένα έξοδο που οι γυναίκες δεν μπορούν να αποφύγουν, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε πολλές χώρες στο εξωτερικό δεν αντιμετωπίζεται ως είδος πρώτης ανάγκης, με τον ΦΠΑ να κάνει ακόμη πιο δύσκολη την πρόσβαση στο προϊόν.
Το κίνημα #freeperiods
Αν και οι Βρετανοί είχαν βγει εδώ και καιρό στον δρόμο, διεκδικώντας τη μείωση του ΦΠΑ στις σερβιέτες και τα ταμπόν, το κίνημα έγινε διεθνώς γνωστό μέσα από το hashtag #freeperiods τον Απρίλη του 2017, όταν η 18χρονη Amika George έμαθε ότι υπάρχουν κορίτσια στην Μεγάλη Βρετανία που δεν πηγαίνουν σχολείο επειδή δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά το κόστος αγοράς σερβιέτας ή ταμπόν. Η Amika συγκέντρωσε υπογραφές από χιλιάδες άτομα και με την υποστήριξη διάσημων γυναικών και πολιτικών έφερε ψηλά στην ατζέντα το αίτημα να παρέχονται στο σχολείο μαζί με το δωρεάν γεύμα και δωρεάν προϊόντα γυναικείας υγιεινής. «Ένας από τους λόγους που η φτώχεια της περιόδου δεν αντιμετωπίζεται από την κυβέρνηση είναι το γεγονός ότι είναι ένα γυναικείο θέμα και ζούμε σε μια πατριαρχική κοινωνία», έχει πει χαρακτηριστικά η Amika.
Videos by VICE
Στο 24% ο ΦΠΑ στις σερβιέτες στην Ελλάδα
Ο ΦΠΑ στις σερβιέτες και τα ταμπόν στην Ελλάδα σημειώνει ρεκόρ. Το 2015 άγγιζε το 23% ενώ μετά την αύξηση του βασικού συντελεστή ΦΠΑ από το 23% στο 24%, ο ΦΠΑ στις σερβιέτες και τα ταμπόν αντί να μειωθεί, αυξήθηκε στο 24% όπου ισχύει μέχρι και σήμερα. Αν σκεφτεί κανείς ότι στα φάρμακα ο ΦΠΑ είναι στο 6%, στο βρεφικό γάλα στο 13%, οι σερβιέτες που κυμαίνονται στο 24% μπαίνουν δίπλα στη λίστα με το αλκοόλ, τα καλλυντικά και προϊόντα που δεν είναι πρώτης ανάγκης.
Σε έρευνα του Civio Foundation, ανεξάρτητο μη κερδοσκοπικό οργανισμό που εδρεύει στην Ισπανία, οι μισές ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσα τους και η Ελλάδα, επιβάλλουν τον ίδιο ΦΠΑ στις σερβιέτες και τα ταμπόν, όπως στον καπνό, την μπύρα και το κρασί. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει η έρευνα η οποία δημοσιεύτηκε τον Νοέμβρη του 2018, «στην Ουγγαρία, οι γυναίκες πληρώνουν περίπου 27% ΦΠΑ όταν αγοράζουν προϊόντα υγιεινής, ενώ στην Ιρλανδία, τα ίδια προϊόντα εξαιρούνται από το ΦΠΑ. Από το 2007, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση επέτρεψε στις χώρες να τροποποιήσουν το λεγόμενο φόρο Tampon σε ένα ελάχιστο όριο, πολλές χώρες επέλεξαν να το πράξουν, ενώ άλλες έχουν διατηρήσει αυτά τα προϊόντα γυναικείας υγιεινής στην ίδια κατηγορία ΦΠΑ με άλλα προϊόντα που δεν είναι απαραίτητα».
Την ίδια ώρα, στη μακρινή Αυστραλία, έπειτα από δύο δεκαετίες πολιτικής διαμάχης, οι ακτιβιστές κατάφεραν να καταργήσουν τον «φόρο των ταμπόν», τον επιπλέον φόρο ύψους 10% σε σερβιέτες και ταμπόν, που είχαν επιβάλει οι Αρχές, χαρακτηρίζοντάς τα «μη βασικά» είδη προσωπικής υγιεινής.
Μαθήτριες στην Ελλάδα χάνουν το σχολείο λόγω κόστους στις σερβιέτες
Πριν λίγο καιρό, το ντοκιμαντέρ Period. End of sentence βραβεύτηκε με Όσκαρ φέρνοντας στην επιφάνεια ένα αθέατο ζήτημα σχετικά με την πρόσβαση των γυναικών στην Ινδία στις σερβιέτες. Κι αν τα όσα έχει κινηματογραφήσει η Rayka Zehtabchi φαντάζουν μακρινά από την ελληνική πραγματικότητα, μία πρόσφατη έρευνα καταγράφει ανησυχητικά στοιχεία για τις μαθήτριες στην Ελλάδα, αφού ανάμεσα τους υπάρχουν κορίτσια που έχουν απουσιάσει από το σχολείο, επειδή δεν μπορούσαν να αγοράσουν προϊόντα περιόδου.
Η έρευνα, η οποία διεξήχθη από την MRB Hellas για λογαριασμό εταιρείας με σερβιέτες, αποκάλυψε πως «10.000 κορίτσια έχουν φύγει νωρίς ή εξ ολοκλήρου από το σχολείο στην Ελλάδα επειδή δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν προϊόντα περιόδου». Στην ίδια έρευνα καταγράφεται πως «το 20% των μαμάδων δηλώνει ότι δυσκολεύεται οικονομικά να αγοράσει σερβιέτες, ενώ το 18% των μαμάδων δεν έχει αγοράσει προϊόντα πρώτης ανάγκης τουλάχιστον μια φορά, προκειμένου να αγοράσει σερβιέτες».
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μεταξύ 12/9/2018 έως 20/10/2018, σε πανελλαδικό δείγμα από κορίτσια ηλικίας 12-18 ετών, που έχει ξεκινήσει η περίοδός τους, σε συνεργασία με τις μητέρες τους, που έδωσαν τη συναίνεση τους ώστε να συμμετέχουν τα παιδιά τους στην έρευνα. Συνολικά, πραγματοποιήθηκαν 500 συνεντεύξεις με μαθήτριες και αντίστοιχα 500 με τις μητέρες τους. Οι αναλογίες διαμορφώθηκαν ώστε να αντιπροσωπεύουν το ηλιακό κοινό και τον τόπο διαμονής, έτσι ώστε να αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του ελληνικού πληθυσμού.
Γι’ αυτόν τον λόγο, μάλιστα, η εταιρία μαζί με την Ένωση «Μαζί για το Παιδί» ξεκίνησαν την εκστρατεία #MinEisaiApousa για να εξασφαλίσει ότι η έλλειψη προστασίας κατά τη περίοδο δεν θα εμποδίσει την μάθηση των κοριτσιών. «Η μη πρόσβαση σε προϊόντα υγιεινής κατά την περίοδο, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο για τα κορίτσια: απουσιάζουν από τα μαθήματά τους, μένουν πίσω στις εργασίες τους και χάνουν δραστηριότητες, όπως αθλήματα και δημιουργικές ασχολίες. Αυτές οι δραστηριότητες συμβάλλουν στη δημιουργία αυτοπεποίθησης και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, ενώ η αποχή από αυτές μπορεί να περιορίσει τις προοπτικές και τις ευκαιρίες ενός κοριτσιού πέρα από την εφηβεία», έχει σχολιάσει η Ζέτα Δούκα, εκπρόσωπος της καμπάνιας.
«Είναι απολύτως απαραίτητο να καταργηθεί ο ΦΠΑ στις σερβιέτες στην Ελλάδα»
Αν και στην Ελλάδα ο ΦΠΑ στις σερβιέτες αγγίζει το 24% και είναι από τους υψηλότερους που καταγράφονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν υπάρχει μαζικό κίνημα αυτήν τη στιγμή που να διεκδικεί την μείωση ή εξάλειψη του ΦΠΑ ως διάκριση απέναντι στις γυναίκες. «Η αλήθεια είναι ότι έχουμε αναδείξει μόνο το αίτημα για τα χάπια αντισύλληψης. Το θέμα με τις σερβιέτες δεν το έχουμε αναδείξει, αλλά πρέπει. Είναι απαραίτητο να ξεκινήσουμε να το συζητάμε», παραδέχεται η Σίσσυ Βωβού, μέλος της φεμινιστικής συλλογικότητας «Το Μωβ».
«Εμείς θεωρούμε ότι οι σερβιέτες, τα ταμπόν και το αντισυλληπτικό χάπι δεν είναι είδη πολυτελείας, αλλά απολύτως απαραίτητα για μία γυναίκα. Και για τις σερβιέτες, το θέμα είναι πολύ σημαντικό αν σκεφτείτε ότι όταν πάμε στις φυλακές και σε καταυλισμούς προσφύγων, το μόνο μας μέλημα είναι να κάνουμε συλλογή από σερβιέτες. Είναι ένα είδος απολύτως απαραίτητο και πιστεύουμε ότι είναι και απολύτως απαραίτητο να καταργηθεί ο ΦΠΑ», λέει η Σίσσυ Βωβού.
Κλείνοντας, σχολιάζει πως «Είναι τρομερό να μιλάει η κυβέρνηση για γυναικεία δικαιώματα αλλά επί του συγκεκριμένου να μην κάνει ούτε μικρά βήματα, γιατί η ακύρωση του ΦΠΑ θα ήταν ένα μικρό βήμα. Δυστυχώς, δεν έχουμε κυβερνήσεις οι οποίες στηρίζουν τα απολύτως αυτονόητα για τις γυναίκες. Και είναι αυτονόητο πως, όταν κάτι αποτελεί είδος πρώτης ανάγκης για την υγεία μας, τότε πρέπει να παρέχεται χωρίς φορολογία. Είναι σκάνδαλο ένα κράτος να προσπαθεί να μαζέψει λεφτά από τα απολύτως απαραίτητα», καταλήγει.
Φάρμα Κλασικής Παιδείας
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook
Το παράδειγμα της Σκωτίας: Δωρεάν σερβιέτες και ταμπόν στα σχολεία
Έρευνα του 2018 της φιλανθρωπικής οργάνωσης Plan International έδειξε ότι πολλά κορίτσια στη Σκωτία, αντί για ταμπόν ή σερβιέτες, χρησιμοποιούσαν εναλλακτικές λύσεις, όπως χαρτί τουαλέτας, κάλτσες ή και χαρτί εφημερίδων, με το ποσοστό των κοριτσιών που λόγω έλλειψης χρημάτων δεν είχαν πρόσβαση σε προϊόντα υγιεινής να φθάνει στο 45%. Έτσι, η Σκωτία έγινε η πρώτη χώρα που αποφάσισε με την έναρξη της φετινής σχολικής και ακαδημαϊκής χρονιάς να διανείμει στα σχολεία και τα πανεπιστήμια δωρεάν σερβιέτες και ταμπόν. Όπως ανακοίνωσαν οι Αρχές της χώρας, «σε μια χώρα τόσο πλούσια όσο η Σκωτία, είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι ο καθένας θα πρέπει να αγωνίζεται για την αγορά βασικών προϊόντων υγιεινής». Οι Αρχές της Σκωτίας εκτιμούν ότι χρηματοδοτώντας αυτά τα προϊόντα και βάζοντάς τα δίπλα σε άλλα αντικείμενα καθημερινής χρήσης στις δημόσιες τουαλέτες, όπως χαρτί τουαλέτας και σαπούνι για τα χέρια, τα κορίτσια δεν θα ντρέπονται πια, όπως λένε συχνά τα ίδια. Παράλληλα, πρέπει να σημειωθεί ότι παγκοσμίως περίπου 1,25 δισ. γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση σε τουαλέτα κατά την έμμηνο ρύση, σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης WaterAid, ενώ στις φτωχότερες χώρες, πολλά κορίτσια χάνουν μαθήματα κατά τη διάρκεια της περιόδου και τελικά εγκαταλείπουν το σχολείο.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Γιατί Κάποιοι Παθαίνουν Διάρροια Όταν Μεθάνε;
Οι Valletta Str Project Ονομάστηκαν Έτσι Από την Οδό Βαλλέτα στα Ιλίσια
Η Ιουλία Καραπατάκη Είχε Όνειρο να Τραγουδήσει με τον Θανάση και τον Σωκράτη – και τα Κατάφερε
