Πόσο απίθανο θεωρείτε στο εγγύς μέλλον να αρχίσετε να βλέπετε γρύλους, ακρίδες και προνύμφες στα ράφια του σούπερ-μάρκετ της γειτονιάς σας ή ακόμη και στον κατάλογο του αγαπημένου σας εστιατορίου; Μάλλον περισσότερο από όσο θα έπρεπε.
Όσο περίεργη και αν μοιάζει στην κουλτούρα μας, η εντομοφαγία δεν είναι καθόλου ξένη για πολλές κουζίνες του κόσμου. Για παράδειγμα, πολλές χώρες στη νοτιοανατολική Ασία έχουν παράδοση στην απεχθή σε εμάς κατανάλωση εντόμων. Σύμφωνα με την Οργάνωση για τα Τρόφιμα και την Αγροκαλλιέργεια του ΟΗΕ, υπάρχουν -ανάλογα με τις μετρήσεις- ως και 1.900 είδη εντόμων που καταναλώνονται σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. Ο αριθμός των καταναλωτών φτάνει, με στατιστικά στοιχεία του 2005, ως και τους 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Videos by VICE
Φαίνεται μάλιστα ότι πλέον υπάρχει σαφής στόχευση να κανονικοποιηθεί η κατανάλωση εντόμων και στην Ευρώπη. Από την 1η Ιανουαρίου του 2018 έχει τεθεί σε εφαρμογή ο ισχύων κανονισμός για τα νέα τρόφιμα. Όπως διατυπώνεται ρητά σε αυτόν, πλέον τα έντομα θεωρούνται για την Ευρωπαϊκή Ένωση «νέα τρόφιμα».
Έχουμε και τα πρώτα συγκεκριμένα παραδείγματα. Σύμφωνα με τον κανονισμό 2023/5 που τέθηκε σε εφαρμογή πολύ πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε τη διάθεση στην ευρωπαϊκή αγορά τροφίμων με συστατικό τη μερικώς απολιπασμένη σκόνη οικιακού γρύλου (Acheta domesticus). Εκτός από τον γρύλο, ήδη έχουν εγκριθεί ως νέα τρόφιμα η ακρίδα και το αλευροσκουλήκι.
Τα αλευροσκουλήκια είναι ουσιαστικά προνύμφες ενός είδους σκαθαριού και χρησιμοποιούνται ήδη ως ζωοτροφή για οικόσιτα ερπετά, για ψάρια και για πουλιά. Θεωρούνται ιδιαίτερα θρεπτικά καθώς εμπεριέχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη. Εκτός βέβαια από ζωοτροφές θεωρούνται και τρόφιμα ιδανικά για τον άνθρωπο και καταναλώνονται παραδοσιακά σε πολλές περιοχές της νοτιοανατολικής Ασίας όπου μπορείς να τα βρεις είτε σε σούπερ μάρκετ είτε και ως street food.
Η Θάλεια Ιωάννου είναι food και travel blogger. Έχει ταξιδέψει σε πολλές χώρες του πλανήτη δίνοντας πάντα έμφαση στις τοπικές κουζίνες. Την πέτυχα όσο βρίσκεται σε ταξίδι στις Φιλιππίνες και τη ρώτησα αν πράγματι έχει δει από την εμπειρία της να είναι η εντομοφαγία μέρος της κουλτούρας άλλων χωρών. «Είναι, ναι. Για παράδειγμα στο Μεξικό έχω πετύχει να πουλάνε μυρμήγκια σε εστιατόριο. Η πληροφορία που έχω είναι ότι τα χρησιμοποιούν για να δώσουν οξύτητα». Η εντομοφαγία δεν αφορά όμως μόνο αυτό που ορίζουμε ως υψηλή γαστρονομία. «Εκτός βέβαια από τα εστιατόρια, στο Μεξικό έχω πετύχει να πουλάνε ως street food σε πλαστικό κύπελλο ακρίδες. Έντομα τρώνε επίσης σε πολλές χώρες της Ασίας».
Θεωρητικά, η στροφή προς την εντομοφαγία έχει πολλά οφέλη. Οι τάσεις δείχνουν ότι το 2050 ο ανθρώπινος πληθυσμός θα φτάνει στα 9 δισεκατομμύρια, πράγμα που όπως είναι λογικό θα δημιουργήσει πολύ σημαντική πίεση στη διατροφική αλυσίδα με την επισιτιστική ανασφάλεια να είναι προ των πυλών και το διαρκώς αυξανόμενο κόστος των ζωικών πρωτεϊνών να δημιουργεί ολοένα και μεγαλύτερα προβλήματα.
«Αν σκεφτούμε την εντομοφαγία αποκλειστικά μέσα από το περιβαλλοντικό πρίσμα τότε έχει πιθανώς πολλά να μας προσφέρει. Ειδικά αν υπολογίσουμε τα εκατοντάδες εκατομμυρίων στρέμματα που δεσμεύονται για την κτηνοτροφία (κυρίως για την εντατική παραγωγή ζωοτροφών) που ανέρχεται περίπου στο 80% της συνολικής καλλιεργήσιμης έκτασης παγκοσμίως, τότε η στροφή μας προς μία δίαιτα που περιλαμβάνει πολύ φθηνή, αποδοτική και “πράσινη” πρωτεΐνη και η οποία δεσμεύει πολύ λιγότερη γη για την παραγωγή του βγάζει νόημα», επισημαίνει ο Γιώργος Βλάχος, ιστορικός ερευνητής του ΕΙΕ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβαλλοντικής Ιστορίας.
Τα έντομα βρίσκονται σε αφθονία στον πλανήτη και μπορούν να προσφέρουν μεγάλη ποσότητα καλών πρωτεϊνών με σχεδόν μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Προφανώς, η καθιέρωση της εντομοφαγίας δεν θα λύσει με μαγικό τρόπο τις πολυσύνθετες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει ο άνθρωπος στον 21ο αιώνα. Θα μπορούσε όμως να συμβάλλει στην αντιμετώπιση κάποιων από αυτές.
Εκτός από τα οφέλη βέβαια υπάρχουν και άλλες πιο αρνητικές διαστάσεις, «η θανάτωση τρισεκατομμυρίων εντόμων καθημερινά, τα οποία είχαν την ατυχία να μην εκφράζουν τον πόνο και την δυσχέρειά τους με έναν τρόπο που να μας συγκινεί στο ελάχιστο, σε σχέση με τις σοκαριστικές φωτογραφίες μοσχαριών και γουρουνιών που συχνά διαρρέουν από τα σφαγεία». Κατά τον ίδιο είναι οξύμωρο να θέτουμε διαφορετικά μέτρα και σταθμά στον τρόπο που ζυγίζουμε ζωές άλλων οργανισμών σε έναν κόσμο που θεωρητικά στρέφεται στη μη βίαιη συμβίωση.
Τελικά τον ρωτάω αν εκείνος θεωρεί πιθανόν να δούμε σύντομα την εντομοφαγία να εφαρμόζεται στην Ευρώπη και την Ελλάδα: «Οι άνθρωποι ήδη τρώμε έντομα, απλά της θάλασσας, γιατί αυτό ακριβώς είναι οι γαρίδες, οι καραβίδες, οι αστακοί και τα καβούρια. Για να δεχτούμε στο πιάτο μας τα στεριανά αρθρόποδα ξαδέρφια τους μάλλον θα χρειαστούμε αρκετή διαφήμιση και μικρά βήματα κάθε φορά. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και στην Αμερική όπου ξεκίνησαν διαφημιστικές καμπάνιες προς αυτή η κατεύθυνση, η εντομοφαγία αποτελεί ακόμα κάτι το ανοίκειο και χωρίς ορίζοντα να γίνει mainstream σύντομα».
Το τι καθίσταται τροφή και τι όχι δεν είναι μόνο ζήτημα του τι μεταβολίζει ο ανθρώπινος οργανισμός, είναι και ζήτημα πολιτισμικό. Οι διατροφικές συνήθειες είναι ταυτοτικό μέρος της κουλτούρας μίας κοινότητας και επομένως χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να αλλάξει, αν ποτέ αλλάξει.
Σε αυτό το πλαίσιο και για να επιστρέψουμε στο πρώτο ερώτημα, φαίνεται πως η εντομοφαγία έχει πολλά θετικά για το περιβάλλον αλλά και για τη διαφαινόμενη επισιτιστική κρίση. Είναι όμως πολύ σημαντικό οι Ευρωπαίοι καταναλωτές να επιλέξουν μόνοι τους τι θα τρώνε χωρίς επιβολές και έξωθεν πιέσεις και γνωρίζοντας από την αρχή όλη την εικόνα. Το σίγουρο πάντως είναι πώς ό,τι μοιάζει απίθανο για μία γενιά δεν σημαίνει ότι θα συνεχίσει να είναι απίθανο για την επόμενη.
Aκολουθήστε τον Νίκο Σταματίνη στο Instagram.
Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.
Περισσότερα από το VICE
Ο Αγώνας Δρόμου του Παναγιώτη από την Ηρωίνη στον Μαραθώνιο
«Δούλεψα σε Studio με Μεξικανούς Gangster» – Ο Joza Είναι Νομάς Tattoo Artist
Γιατί Αποκαλούμε «Μαϊμού» τις Απομιμήσεις Γνωστών Προϊόντων;
Περισσότερα από το VICE
-
Photo: wildpixel / Getty Images -
Photo: Hillary Kladke / Getty Images -
Photo: Don White / Getty Images -
Photo: Raj Upadhyay / Getty Images
