To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Alps.
Όποιος συχνάζει σε παζάρια, τα γνωρίζει. Τα λιτά κουτιά είναι γεμάτα με παλιά άλμπουμ, καρτ ποστάλ και φωτογραφίες. Είναι κρυμμένα σε πάγκους γεμάτους με άχρηστα πράγματα και παλιά έπιπλα. Ακόμα κι αν δεν ψάχνεις κάτι συγκεκριμένο, δεν αντιστέκεσαι και κοιτάς τις φωτογραφίες από τις διακοπές αγνώστων, τις οικογενειακές συγκεντρώσεις τους και άλλα τυχαία στιγμιότυπα. Μερικές φορές μπορείς να δεις όλη τη ζωή κάποιου. Κι όταν το κάνεις, συχνά αναρωτιέσαι ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, γιατί τραβήχτηκαν αυτές οι φωτογραφίες και γιατί στο καλό αυτοί οι άνθρωποι ήθελαν να έχουν κάτι τέτοιο.
Videos by VICE
Ο Siegfried Sander πηγαίνει σε παζάρια για να ανακαλύψει ιστορίες ξεχασμένες από καιρό. Αυτό που άλλοι θεωρούν ανεπιθύμητη κληρονομιά ή απλά σκουπίδια, ο Sander το αγοράζει και χρησιμοποιεί τις φωτογραφίες για την έρευνά του. Συγκεκριμένα, ψάχνει για φωτογραφίες που διαφέρουν από τις συνηθισμένες εικόνες που βρίσκει κανείς στην υπαίθρια αγορά. Ψάχνει για στιγμιότυπα που δεν προορίζονταν για δημόσια θέα και τραβήχτηκαν πίσω από τη βιτρίνα της αστικής ευπρέπειας. Επίσης, ψάχνει για ξεχασμένους από καιρό επαγγελματίες φωτογράφους, τους οποίους ο Sander θα ήθελε να μνημονεύσει στην ιστοσελίδα του.
Ένα από τα πράγματα που εστιάζει στη συλλογή του είναι τα πορτρέτα γυναικών και οι γυμνές φωτογραφίες που δείχνουν διάφορα μοτίβα και τρόπους να δει κανείς τη γυναίκα, ειδικά από τη δεκαετία του ’20 έως τη δεκαετία του ’70. Το άλλο επίκεντρο της συλλογής είναι οι φωτογραφίες στις οποίες οι άνθρωποι απαθανατίζονται στις πιο ασυνήθιστες και παράλογες στιγμές. Καρτ ποστάλ που διαφημίζουν θεάματα με πρωταγωνιστές μικρόσωμους ανθρώπους, πορτρέτα με πολικές αρκούδες, χριστουγεννιάτικα δέντρα χωρίς οικογένειες, καθώς επίσης και φωτογραφίες που δείχνουν ταιριαστά ρούχα.
Μια αληθινή εστίαση στην ξεχασμένη παραφροσύνη. Του μίλησα για τη συλλογή του.
VICE: Πόσο καιρό φτιάχνεις αυτή τη συλλογή και πώς άρχισε;
Siegfried Sander: Είμαι έμπορος έργων τέχνης και γκαλερίστας στο Αμβούργο. Έτσι, ήδη κινούμαι στον χώρο του παζαριού και τους κύκλους των αντικερί στο πλαίσιο της δουλειάς μου. Πριν από 30 χρόνια, η γυναίκα μου κι εγώ αρχίσαμε να αγοράζουμε έπιπλα και επώνυμα κομμάτια. Όλα άρχισαν όταν αγοράσαμε ένα ντουλάπι για το γραφείο μας, που έτυχε να είναι γεμάτο με φωτογραφικά άλμπουμ προηγούμενου ιδιοκτήτη. Ήταν ένα άτεκνο ζευγάρι. Τα 20-30 φωτογραφικά άλμπουμ έδειχναν αποκλειστικά τον σκύλο του ιδιοκτήτη και τη σύζυγό του. Ωστόσο, το θέμα ήταν ότι ο άνδρας έκοβε την γυναίκα του από κάθε φωτογραφία. Το πρόσωπό της δεν ήταν ποτέ σ’ αυτές. Για παράδειγμα, όταν βγάζει τον σκύλο τους βόλτα, βλέπεις μόνο το λουρί και ένα χέρι. Με το πέρασμα του χρόνου και των δεκαετιών, κατέγραψε τη ζωή του σκύλου του, χωρίς να βάζει ούτε μια φορά τη σύζυγό του μέσα στις φωτογραφίες. Σκέφτηκα ότι ήταν απολύτως ενδιαφέρον ψυχολογικά. Εάν σπαταλάς πολύ χρόνο με παλιές φωτογραφίες, βρίσκεις τα πιο τρελά πράγματα.
Γνωρίζεις τίποτα για τους πραγματικούς ιδιοκτήτες ή τις καταστάσεις που περιγράφονται στις φωτογραφίες;
Μερικές φορές μπορώ να βρω πληροφορίες από τα γραμματόσημα που έχουν στην πίσω πλευρά. Όλες οι φωτογραφίες της συλλογής «Γυναίκες» έχουν ληφθεί από επαγγελματίες φωτογράφους, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν φλας όταν φωτογράφιζαν γυναίκες. Δεν τους γνωρίζουμε (ακόμα) από επαναστατικές εκθέσεις ή βιβλία και ορισμένοι, δυστυχώς, δεν θα γίνουν ποτέ γνωστοί. Αλλά υπάρχουν θρύλοι για αυτούς.
Για παράδειγμα, ο Julian Mandel ήταν φωτογράφος στο Παρίσι τις δεκαετίες του ’20 και του ’30. Τράβηξε χιλιάδες καρτ ποστάλ, αλλά δεν υπάρχουν πληροφορίες για εκείνον σε βιβλία ή στο Διαδίκτυο. Υπάρχουν φήμες ότι μπορεί να ήταν κάποιος διάσημος φωτογράφος που εργαζόταν με ψευδώνυμο γιατί δεν ήθελε να καταστρέψει τη φήμη του με αυτού του είδους την «αθλιότητα», δηλαδή το γυναικείο γυμνό. Υπάρχουν εκατομμύρια φωτογραφιών του, αλλά κανείς δεν γνωρίζει τίποτα άλλο για εκείνον.
Γεγονός που πιθανώς έχει να κάνει με το ίδιο το αντικείμενο και τη σιωπή που το περιβάλλει;
Ακριβώς. Υπάρχει επίσης ο μύθος του Κυρίου Χ (Monsieur X). Λένε ότι υπήρχε ένας πολύ πλούσιος άνδρας στο Παρίσι ο οποίος είχε αυτοκίνητο και μαζί με έναν φίλο του αγόραζε, έναντι πολλών χρημάτων, γυναίκες από την περιοχή των κόκκινων φαναριών. Ζούσαν ωραία μαζί τους και τους άρεσε ειδικά να τις φωτογραφίζουν σε χαλαρές πόζες, σε ξενοδοχεία και στη φύση. Όταν γέρασε, πήγε σε έναν εκδότη και του εμπιστεύτηκε χιλιάδες φωτογραφίες με τον όρο να μην τις δημοσιεύσει παρά μετά τον θάνατό του, σημειώνοντας ότι τα αρνητικά είχαν καταστραφεί. Ο άλλος όρος ήταν ότι δεν θα αποκαλύπτονταν ποτέ η ταυτότητά του, διαφορετικά η οικογένειά του θα πέθαινε. Μπορείς να το πιστέψεις ή όχι, υπάρχουν πολλοί μύθοι τέτοιου είδους. Και μερικές φορές δεν γνωρίζω τίποτα για τις φωτογραφίες – για εκείνες από την Ανατολική Γερμανία για παράδειγμα.
Στις φωτογραφίες της Ανατολικής Γερμανίας βλέπεις εσώρουχα που έχουν φωτογραφηθεί σαν να επρόκειτο να μπουν σε εμπορικό κατάλογο, με διαφορετικό φόντο. Φωτογραφίες που νομίζεις ότι πρέπει να τραβήχτηκαν σε στούντιο, αλλά έπειτα μπορείς να δεις καθαρά ότι τραβήχτηκαν σε ιδιωτικά διαμερίσματα. Παράλληλα με τις πόζες για τον κατάλογο, βρίσκεις πάντα στιγμιότυπα όπου ο φωτογράφος ενδιαφερόταν περισσότερο για το μοντέλο παρά για τα ρούχα.
Μπορείς πραγματικά να πάρεις μυρωδιά του ’60 και του ’70 εδώ. Θυμίζουν τον φωτογράφο F. C. Grundlach. Βλέπεις ημι-αφηρημένες συνθέσεις που στήνονται σε χώρους φτιαγμένους με χαρτόνι. Αλλά ο Grundlach είχε ανθεκτικούς τοίχους. Δυστυχώς, έδώ βλέπεις χαρτόνια να κρέμονται με σπάγκο.
Το ιστορικό και το κοινωνιολογικό πλαίσιο πρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο όταν μιλάς για την προέλευση φωτογραφιών από την Ανατολική Γερμανία.
Οπωσδήποτε. Έχω επαφή, για παράδειγμα, με κάποιον ο οποίος εργαζόταν στο ταχυδρομείο στην Ανατολική Γερμανία. Το χόμπι του ήταν να φωτογραφίζει γάμους, ειδικά όταν υπήρχαν καλεσμένοι από τη Δυτική Γερμανία. Εμφάνιζε τις φωτογραφίες τη νύχτα και τις πουλούσε στους ανθρώπους από τη δυτική πλευρά του Τείχους την επόμενη μέρα. Έβγαλε πολλά χρήματα από αυτή τη δουλειά. Έπειτα, με τα χρήματα αυτά, στρατολογούσε γυναίκες για να ποζάρουν γυμνές βάζοντας μυστικές μικρές αγγελίες σε εφημερίδες. Ήταν συνηθισμένες γυναίκες, γιατρίνες, πωλήτριες – από όλους τους επαγγελματικούς χώρους. Φυσικά, οι γυναίκες δεν ήθελαν να γνωρίζει ο κόσμος ότι φωτογραφίζονταν έναντι χρημάτων. Μερικές από αυτές έβγαλαν πολλά χρήματα. Κάποιες εργάστηκαν περισσότερο ως γυμνά μοντέλα παρά στην κανονική δουλειά τους. Στη συνέχεια, ο ταχυδρόμος πουλούσε ή αντάλλαζε τις γυμνές φωτογραφίες στον κύκλο των φίλων του – δεν υπήρχε αγορά εξωτικών περιοδικών.
Να γιατί θα ήταν ενδιαφέρον να γνωρίζουμε για ποιον προορίζονταν αυτές οι φωτογραφίες.
Ενδιαφέρομαι λιγότερο για την ιστορική διάστασή τους. Ενδιαφέρομαι πολύ περισσότερο για την «τρέλα». Για παράδειγμα, έχω φωτογραφίες από έναν δικηγόρο που φωτογράφιζε το χριστουγεννιάτικο δέντρο του κάθε χρόνο, αλλά ποτέ μαζί με την οικογένειά του. Το δέντρο είναι πάντα στολισμένο αλλά μόνο του. Θυμίζει τον Harvey Keitel στην ταινία Smoke. Φωτογραφίζει τη γωνία του δρόμου του κάθε μέρα. Αυτή η συλλογή φωτογραφιών κάποιες φορές κρύβει κάποιου είδους στοχασμό, έστω κι αν επιφανειακά φαίνονται τρελές.
Η συλλογή πραγματικά δείχνει το εύρος της οπτικής γλώσσας και των θεμάτων και ποικίλλει από τις αμφισβητήσιμες έως τις μπανάλ, μέχρι τις χιουμοριστικές και τις σοβαρές στιγμές. Τι τις ενώνει όλες μαζί;
Μερικά πράγματα σου φαίνονται πραγματικά ξένα, ενώ άλλα φαίνονται πολύ οικεία. Υπάρχουν πολλά πράγματα που σε ελκύουν και δεν γνωρίζεις απαραιτήτως γιατί. Για μένα ως θεατή, πρόκειται πάντα για ένα ταξίδι αυτογνωσίας, μια προσωπική συζήτηση. Γιατί κάποιος φωτογραφίζει κάτι με αυτόν ακριβώς τον τρόπο; Αυτό το ερωτηματικό υπάρχει στο κεφάλι μου και είναι το σημείο εκκίνησης για όλες τις φωτογραφίες.
Δημοσιεύοντας τις φωτογραφικές συλλογές που έχω ανακαλύψει, θα ήθελα να δείξω, πέρα από τον προσωπικό μου προβληματισμό, ότι η ζωή είναι πολύ πιο πολύχρωμη από ό,τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε – χωρίς ηθικές αξίες και επικρίσεις.
Κάποιες από τις σειρές στη συλλογή σου, για παράδειγμα οι Wet Laundry, Man Photographs Woman, Outdoor και Flowerpower, απεικονίζουν αρκετά συνηθισμένες στιγμές που έπειτα φαίνονται παράλογες. Πρέπει να αναρωτηθείς γιατί οι άνθρωποι στο αναλογικό παρελθόν μας ήθελαν να απαθανατίσουν αυτές τις στιγμές. Και γιατί σε διαφορετικές οικογένειες έχουμε πάρα πολλά ίδια μοτίβα.
Ανατράφηκα πιστεύοντας ότι η φωτογράφηση είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο. Χρειαζόσουν φωτογραφική μηχανή για να βγάλεις φωτογραφίες. Και όπως πολλές τεχνικές δημιουργίες εκείνης της εποχής, η φωτογραφική μηχανή ήταν κτήμα του άνδρα του σπιτιού και συνήθως ήταν ο μόνος που την χρησιμοποιούσε. Μπορούσε να δείξει όλα όσα κατείχε με την φωτογραφική μηχανή. Για αυτό και υπάρχουν τόσες πολλές φωτογραφίες με αυτοκίνητα, ποδήλατα, κορίτσια και σκυλιά.
Και έπειτα, υπάρχουν εκείνα τα μοτίβα που επαναλαμβάνονται, για παράδειγμα η σύζυγος με τα κυριακάτικα ρούχα της δίπλα σε ένα μπουκέτο μανόλιες. Ίσως υπήρχε ως στιγμιότυπο σε ταινία ή ήταν πρότυπο σε περιοδικό. Κυκλοφορούν πολλές παρόμοιες.
Επίσης, ανακάλυψες σε παζάρι τη σειρά φωτογραφιών Geliebte Margret, την οποία μπορείς να δεις σε πολλά blog.
Έχω επαφές με ανθρώπους σε παζάρια σε διαφορετικές πόλεις, οι οποίοι μου φυλάνε φωτογραφίες, περιοδικά και ταινίες. Με αυτό τον τρόπο πήρα μια βαλίτσα με φωτογραφίες που πούλησα στην γκαλερί Galerie Zander. Ήμουν πολύ χαρούμενος που οι φωτογραφίες έγιναν διάσημες μέσω εκείνων.
Η σειρά «Margret – the Chronicle of an Affaire» δείχνει τη σχολαστική καταγραφή μιας εξωσυζυγικής σχέσης το 1970 μεταξύ μιας παντρεμένης υπαλλήλου, της Margret και του εξίσου παντρεμένου αφεντικού της στη Δυτική Γερμανία. Τη φωτογράφιζε επί μήνες όταν συναντιόντουσαν και κράτησε τις φωτογραφίες σαν ένα είδος ημερολογίου, όπου μάλιστα σημείωσε τις λεπτομέρειες των συναντήσεών τους, συμπεριλαμβάνοντας σχόλια για τις εναλλαγές της διάθεσής της, την πιτυρίδα και την τριχοφυΐα στην περιοχή της ήβης. Έστρεφε τον φακό του με εμμονή στην αγαπημένη του. Μετά από μερικούς μήνες, η εξωσυζυγική σχέση τέλειωσε και μαζί με αυτή και το ημερολόγιο.
Μετά τη δημοσίευσή του, πολλοί άνθρωποι μου είπαν ότι γνώριζαν άλλους που ζούσαν παρόμοιες διπλές ζωές. Με ενδιαφέρουν αυτού του είδους οι ιστορίες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η γκαλερί είχε διασφαλίσει ότι δεν υπήρχε κάποιος εν ζωή συγγενής.
Οπότε, θα συνεχίσεις να ψάχνεις για τέτοιες ιστορίες στα παζάρια;
Δεν θα είχα καμία αντίρρηση να ανακαλύψω τον επόμενο Helmut Newton ενώ περιφέρομαι στο παζάρι. Δεν χρειάζεται να είναι αυτού του διαμετρήματος. Αλλά υπάρχουν τόσοι πολλοί φωτογράφοι και σειρές που δεν θέλω να χαθούν στη λήθη. Οπότε, με χαροποιεί όταν ο κόσμος επισκέπτεται την ιστοσελίδα μου και όταν θέλουν να μάθουν περισσότερα για κάποιες μεμονωμένες φωτογραφίες.
Περισσότερα από το VICE
Μια Κουβέντα με έναν Επαγγελματία Δύτη Λυμάτων
Η Ιστορία Πίσω από το Περίφημο GIF με όλα τα Χτενίσματα του David Bowie
Γιατί το Σπέρμα είναι Τόσο Ακριβό;