Από τους Οθωμανούς έως το ISIS: Η Θρυλική Φυλή που Έχει Πολεμήσει τους Πάντες

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US

Ο δρόμος στο ένα μέτωπο του πολέμου κατά του Ισλαμικού Κράτους περνάει μέσα από μίλια άγονου, ραγισμένου από την ξηρασία εδάφους. Το τοπίο περιστασιακά διακόπτεται από έλη –κυρίως στεγνά αυτή την περίοδο του χρόνου– που τροφοδοτούνται από τον τεχνητό ποταμό Hawijah. Μια γέφυρα που καταστράφηκε από τις μάχες κάποτε συνέδεε τις δύο όχθες του ποταμού, περίπου 12 μίλια από την ιρακινή πόλη του Κιρκούκ. Σήμερα, υπάρχουν μονάχα τεράστια κομμάτια πέτρας γύρω από το νερό.

Σε ένα κοντινό φυλάκιο, ο Halat Karim Agha, ένας λεπτός, φαλακρός άντρας με παχύ μουστάκι, γνέφει προς δύο στρατιώτες που χειρίζονται ένα βαρύ πυροβόλο όπλο. Είναι μαχητές των Peshmerga, της κουρδικής πολιτοφυλακής που μάχεται κατά του Ισλαμικού Κράτους.

«Αυτό χρησιμοποιούμε για να σκοτώσουμε τους Daesh», λέει ο Agha στο VICE, χρησιμοποιώντας έναν αραβικό όρο για το ISIS. «Όταν βλέπουν κάτι να κινείται, πυροβολούν».

Οι άντρες πυροβολούν μερικές φορές για να δείξουν τις δυνατότητες του όπλου, τρυπώντας τον αέρα με γρήγορους, κοφτούς πυροβολισμούς. Ο Agha γελάει υπομονετικά.

«Τώρα περιμένουμε», λέει.

Οι Peshmerga, με τη στήριξη των συμμαχικών δυνάμεων όπου συμμετέχουν και οι Ηνωμένες Πολιτείες, στην παρούσα φάση επιχειρούν να προχωρήσουν προς την ελεγχόμενη από το Ισλαμικό Κράτος Μοσούλη. Κοντά στο Κιρκούκ, οι μαχητές της κουρδικής περιφερειακής κυβέρνησης επίσης ανακαταλαμβάνουν σταδιακά γη, χωριό με χωριό, από το αυτοαποκαλούμενο ισλαμικό χαλιφάτο. Υπάρχει μια ομάδα ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ που βρίσκεται στην έδρα των Peshmerga κοντά στην πόλη και διοικείται από έναν αξιωματικό που φοράει παραδοσιακή κουρδική φορεσιά. Έτσι, οι Κούρδοι δεν είναι μόνοι σε αυτήν τη μάχη, ωστόσο εξακολουθεί να είναι ένας άγριος αγώνας εναντίον ενός ισχυρού εχθρού.

Ο πόλεμος για τον Agha δεν είναι άγνωστη υπόθεση. Πρόκειται ουσιαστικά για αναφαίρετο δικαίωμά του ως γόνου της φυλής Hamawand, μιας από τις παλαιότερες και πιο σεβαστές φατρίες του Κουρδιστάν.

Οι Hamawands φημίζονται για επίμονη αντίσταση που χρονολογείται από αιώνες. Αφοσιωμένοι στην πατρογονική γη τους, έχουν πολεμήσει εναντίον των Οθωμανών, των Βρετανών, του Σαντάμ Χουσεΐν και μια οργάνωσης που συνδέεται με την Αλ Κάιντα στο Ιράκ. Όμως σήμερα οι Hamawands αντιμετωπίζουν αυτό που λένε ότι είναι ο πιο βάναυσος εχθρός που έχουν ποτέ αντιμετωπίσει, αυτόν που θα κατέστρεφε τα σπίτια τους και θα έκανε τη γη τους αγνώριστη.

Με δεδομένη την αυτόνομη φύση και την αποφασιστική δέσμευσή τους στις δικές τους φατρίες, οι φυλές σε αυτή την περιοχή έχουν ιστορικά δημιουργήσει πρόβλημα όχι μόνο στους εισβολείς αλλά και στους Κούρδους εθνικιστές που είναι αποφασισμένοι να ενώσουν τους ανθρώπους τους. Γεγονός που οδηγεί στο δύσκολο ερώτημα ποιο ρόλο παίζουν οι φυλές –και όχι οι Κούρδοι ως ευρύτερη εθνοτική ομάδα– στον αγώνα των Peshmerga κατά του ISIS και εάν θα βάλουν στην άκρη τον φραξιονισμό τους εάν και όταν ηττηθεί η οργάνωση.

Το 1914, ο συγγραφέας E. B. Soane κυκλοφόρησε ένα βιβλίο για τα ταξίδια του στην περιοχή, με τίτλο To Mesopotamia and Kurdistan in Disguise. Οι Hamawands παρουσιάζονται στο έργο του ως τρομακτικοί ληστές που τρομοκρατούσαν την ύπαιθρο:

Αλλά οι άντρες της φυλής λένε μια μάλλον διαφορετική ιστορία για αυτή την περίοδο. Ο Agha, μαζί με τους αδερφούς του Mariwan Karim και Farooq, κάθονται σε πτυσσόμενες καρέκλες στο γκαζόν του σπιτιού του Mariwan. Όταν ο αέρας σε αυτό το μέρος του Κουρδιστάν δροσίζει το βράδυ, οι ηλιοκαμένες πεδιάδες σχεδόν φαίνεται να αναστενάζουν από ανακούφιση. Σε μια κοντινή τεχνητή λίμνη, πάνω από την οποία περνούσε μια ετοιμόρροπη γέφυρα, «τραγουδούν» βατράχια και έντομα. Στον ορίζοντα, αχνοφαίνονται φώτα από τη γειτονική πόλη του Chamchamal, αλλά εδώ υπάρχουν λίγα σπίτια και όλα ανήκουν στους Hamawands.

«Οι ρίζες της φυλής Hamawand πάνε 650 χρόνια πίσω», εξηγεί ο Mariwan. Σήμερα είναι ο ηγέτης της φυλής –μετά τον θάνατο του αγαπημένου του πατέρα, Karim Agha, πριν από δύο χρόνια. Είναι λεπτός και έχει μουστάκι, μοιάζει πάρα πολύ με τον αδερφό του τον Halat, και παίζει με μία από τις μικρές ανιψιές του καθώς μιλάει. Παιδιά τρέχουν σε όλη την ιδιοκτησία του Mariwan, αλλά αυτό το μικρό κορίτσι είναι η αγαπημένη του, λέει, γιατί έχει τα μάτια της μητέρας του.

«Περίπου 350 χρόνια πριν, η φυλή Hamawand ήρθε στο Κουρδιστάν», λέει. «Από τότε, είχαμε πολλές μάχες με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που κατείχε τα εδάφη μας. Ήμασταν η μόνη φυλή που πολέμησε με επιτυχία την αυτοκρατορία. Οι δυνάμεις μας δεν ήταν εμφανείς. Κρυβόμασταν στους δρόμους και χρησιμοποιούσαμε τακτικές ανταρτών. Τελικά, οι ηγέτες μας προσκλήθηκαν για διαπραγματεύσεις με τους Οθωμανούς στα Άδανα της Τουρκίας. Αλλά οι Οθωμανοί τους ξεγέλασαν και συνέλαβαν 900 οικογένειες Hamawand ως σκλάβους, τους οποίους έπειτα αναδιένειμαν πάνω από τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή».

«Ύστερα από είκοσι χρόνια, οι περισσότερες από τις οικογένειες έφυγαν από την Αφρική», λέει ο Mariwan με χαμόγελο. «Επέστρεψαν σ' αυτά τα χώματα με τα πόδια. Το ταξίδι διήρκεσε εννέα μήνες».

Πιο πρόσφατα, η φυλή συνεργάστηκε με τις αμερικανικές δυνάμεις στη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ, πολεμώντας την Ansar al-Islam, μια τοπική αδελφή οργάνωση της Αλ Κάιντα, όταν άρχισε να εμφανίζεται κατά μήκος των συνόρων με το Ιράν.

«Η Ansar al-Islam σκότωσε πολλούς μαχητές Peshmerga», εξηγεί ο Mariwan. «Τους έβαζαν να κάθονται στη σειρά και έπειτα βιντεοσκοπούσαν τους φόνους στο βίντεο. Αργότερα, ανακαλύψαμε ότι έστελναν αυτά τα βίντεο σε ανθρώπους σε άλλες χώρες προκειμένου να παίρνουν χρηματοδότηση από αυτούς».

Ο Mariwan συνοφρυώνεται ξαφνικά. «Τώρα επέστρεψαν εδώ ως Daesh», λέει. «Θα καταστρέψουν τα πάντα σχετικά με τον τρόπο ζωής μας, οπότε πρέπει να υπερασπιστούμε τα εδάφη μας».

Ο David McDowall, ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου A Modern History of the Kurds, λέει ότι παρά την αφοσίωσή τους, φυλές σαν τους Hamawands είναι ευλογία και κατάρα για τις κουρδικές εθνικιστικές φιλοδοξίες και για το ευρύτερο πρότζεκτ για την επίτευξη περιφερειακής σταθερότητας.

«Σκέφτεται κανείς τις φυλές ως κοινωνικές οργανώσεις, αλλά ουσιαστικά φυσικά είναι πολιτικές οργανώσεις», εξηγεί. «Είναι σε απόλυτη αντίθεση με την έννοια της διακυβέρνησης.

Αλλά σύμφωνα με τον στρατηγό Hiwa Rash, διοικητή των Peshmerga στο Κιρκούκ, οι φυλές δεν είναι τίποτα άλλο παρά ατού στην προσπάθεια κατά του Ισλαμικού Κράτους.

«Εάν ανατρέξουμε στην κουρδική ιστορία, μπορούμε πάντα να δούμε την επιρροή των φυλών», λέει στο VICE. «Στο παρελθόν, οποτεδήποτε το Κουρδιστάν χρειαζόταν βοήθεια, οι φυλές ήταν εκεί… Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι μαχητές Peshmerga στις πρώτες γραμμές του μετώπου προέρχονται από φυλές, γιατί ο κουρδικός πληθυσμός αποτελείται από πολλές διαφορετικές φυλές. Αλλά ποτέ δεν πολεμάμε το ISIS ως φυλές. Τους πολεμάμε ως οργανωμένος στρατός».

Η φυλετική επιρροή φαίνεται ότι εξακολουθεί να παίζει κάπως ανησυχητικό ρόλο στην κουρδική πολιτική. Ο Masoud Barzani, ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (KDP), και ο πρώην πρόεδρος του Ιράκ Jalal Talabani, επικεφαλής της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν (PUK), προέρχονται από αντίπαλες φατρίες. Παρόλο που οι δύο ηγέτες φαίνεται να έχουν λύσει τις διαφορές τους προς το παρόν, οι σχέσεις μεταξύ των κομμάτων παραμένουν τεταμένες.

Αυτήν τη στιγμή, ωστόσο, οι Hamawands δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται ιδιαιτέρως για πολιτικές διασυνδέσεις – έχουν εστιάσει περισσότερο στη μάχη κατά του ISIS για τη διατήρηση της κληρονομιάς τους. Στο Chamchamal, ο Mariwan ανέγειρε ένα μικρό μουσείο για να τιμήσει τον πατέρα του, όπου εκθέτει την εντυπωσιακή κληρονομιά των Hamawands σε αντικείμενα από τη Μεσοποταμία που χρονολογούνται από τη Λίθινη Εποχή. Ο Mariwan αναδημιούργησε ακόμα και το δωμάτιο του πατέρα του για να μοιάζει όπως ακριβώς ήταν πριν από τον θάνατό του· υπάρχει μέχρι και το πιάτο με φαγητό πάνω στο γραφείο του.

«Μετά τον θάνατο του πατέρα μου δεν μπορούσα να ανοίξω την πόρτα του δωματίου του για έντεκα μήνες και δύο μέρες», λέει ενώ τα μάτια του φωτίζονται και γίνονται υγρά για μια στιγμή. «Είχε αγνή ψυχή. Ολόκληρη η πόλη τον αγαπούσε, όχι μόνο οι Hamawands. Όταν πέθανε, δέκα χιλιάδες άνθρωποι ήρθαν στην κηδεία του. Περπάτησαν δέκα χιλιόμετρα μεταφέροντας το φέρετρό του».

Ο Mariwan παίρνει ένα λεπτό για να συγκεντρωθεί κοιτώντας το δωμάτιο του Karim Agha, που διατηρείται κάτω από τα δυνατά φώτα του μουσείου.

«Ο πατέρας μου πάντα με δίδασκε να τιμώ το παρελθόν μας», συνεχίζει. «Είναι ευθύνη μας να διατηρήσουμε ζωντανή την κληρονομιά της φυλής μας, γιατί έχουμε θυσιάσει πολλά για το Κουρδιστάν στη διάρκεια της ιστορίας».

Περισσότερα από το VICE

Μιλώντας με τη Γιαγιά μου για τις 12 Εκτρώσεις της

Drunkorexia: Όταν Τρως Λιγότερο Ώστε να Μπορείς να Πιεις Περισσότερο

Τα Λασπόλουτρα στην Καβάλα Είναι σαν να Βουτάς σε Αφρό Σοκολάτας