Η Πατρίδα του Ελαιόλαδου και της Μοτσαρέλας Είναι η Χωματερή της Μαφίας

Η αγροτική οικογένεια Gerlando κατάγεται από τη Νάπολη, αλλά μετακόμισε όταν τα πρόβατά της άρχισαν να μεταλλάσσονται. Φωτογραφία: Lele Saveri/VICE

«Όταν δεις τη Νάπολη, μετά μπορείς να πεθάνεις», έγραψε κάποτε ο Γκαίτε, αναφερόμενος στην εκπληκτική ομορφιά της Μεσογειακής πόλης κατά τη διάρκεια της Χρυσής Εποχής. Η έκφρασή του εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα, αλλά όχι με τον τρόπο που το εννοούσε.

Η Καμόρα, μία από τις τρεις μεγάλες οργανώσεις της μαφίας στην Ιταλία, ελέγχει εδώ και δεκαετίες τη Νάπολη και την ευρύτερη επαρχία της Καμπανίας, απειλώντας και δολοφονώντας μέχρι να κατακτήσει την κορυφή. Όμως, στην περιοχή δεν βρίσκονται θαμμένα μόνο πτώματα. Με τους πολιτικούς και τις πόλεις να βρίσκονται κάτω από την επιρροή της, η Καμόρα έχει αποκομίσει τεράστια κέρδη από τη διάθεση μιας αδιευκρίνιστης ποσότητας αποβλήτων, κάποια εκ των οποίων είναι τοξικά, σε ένα μεγάλο τμήμα της νότιας Ιταλίας.

Η εθνική περιβαλλοντολογική ομάδα Legambiente λέει ότι από το 1991 οι μαφιόζοι της Καμόρα απορρίπτουν συστηματικά, καίγοντας ή θάβοντας, σχεδόν 10 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων. Σχεδόν όλα προέρχονται από εργοστάσια στον Βορρά που είτε είναι συνένοχοι είτε απλά κάνουν τα στραβά μάτια, δεδομένου ότι επιδιώκουν να αποφύγουν το κόστος των νόμιμων τρόπων διάθεσης των αποβλήτων. Τα «Monnezza» - ναπολιτάνικη αργκό για τα σκουπίδια - έχουν στην πραγματικότητα φτάσει να αξίζουν το βάρος τους σε χρυσό, σύφωνα με τους πληροφοριοδότες της μαφίας. Κατά τη διαδικασία αυτή, μια περιοχή κάποτε γνωστή για τους εύφορους αγρούς της και τα υπέροχα τοπία της, έχει γίνει επίσης γνωστή για την καύση σωρών από σκουπίδια, τα μεταλλαγμένα πρόβατα και τα ασυνήθιστα υψηλά ποσοστά καρκίνου.

Όταν τα σκουπίδια είχαν συσσωρευτεί στους δρόμους της Νάπολης το 2007, προκαλώντας μαζικές διαμαρτυρίες και παγκόσμια κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, ακόμη και μια μήνυση εναντίον της Ιταλίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο τότε Πρόεδρος Σίλβιο Μπερλουσκόνι παρουσίασε ένα σχέδιο για να χτίσει ένα σύνολο αποτεφρωτήρων για την αντιμετώπιση της έκτακτης κρίσης αποβλήτων. Αλλά το ίδιο το σχέδιο γέννησε περισσότερα περιβαλλοντικά ζητήματα - ακόμη και ο ρωμαιοκαθολικός επίσκοπος της Νάπολης αρνήθηκε να ευλογήσει το έργο σύμφωνα με το έθιμο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Και από τότε έχουν γίνει σχετικά λίγα για να ξεκαθαριστεί το μεγαλύτερο πρόβλημα του ελέγχου της μαφίας πάνω στη διαχείριση των αποβλήτων της περιοχής, όπως αναφέρουν οι Times, ενώ τα περιστατικά καρκίνου αυξάνονται σε όλη την περιοχή.

Το πέπλο της μυστικότητας που περιβάλλει τη μαφία έχει κάνει ιδιαίτερα δύσκολη τη μέτρηση και την αντιστάθμιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων της Νάπολης. Λεπτομέρειες σχετικά με τις δραστηριότητες της μαφίας στον τομέα της αποβλήτων έχουν αναδειχθεί μόνο σε μικρό βαθμό από πρώην μέλη της. Στην διάσημη πλέον μαρτυρία του ενώπιον της κοινοβουλευτικής επιτροπής το 1997, ο Carmine Schiavone, πρώην ταμίας της φατρίας Casalesi, ο οποίος ομολόγησε τη συμμετοχή του σε περισσότερες από 50 δολοφονίες, περιγράφει «εκατομμύρια τόνους» τοξικών απορριμμάτων, που προέρχονται μέχρι και από τη Γερμανία. Οι εργασίες, είπε, πραγματοποιούνταν υπό την κάλυψη της νύχτας και φυλάσσονταν από μαφιόζους που φορούσαν στολές της στρατιωτικής αστυνομίας. Ο Carnine oδήγησε τους αρμόδιους σε συγκεκριμένες θέσεις χωματερών, για τις οποίες ανησυχούσε ότι οι «ντόπιοι αντιμετώπιζαν κίνδυνο να πεθάνουν από καρκίνο μέσα σε 20 χρόνια».

Ωστόσο, οι προειδοποιήσεις του Schiavone έχουν σε μεγάλο βαθμό αγνοηθεί: Σύμφωνα με μια μαρτυρία στο Der Spiegel, μεγάλο μέρος της κατάθεσής του, φάνηκε να εμπλέκει υπαλλήλους που κατέχουν τώρα μερικά από τα υψηλότερα αξιώματα στην ιταλική κυβέρνηση και η πλήρης κατάθεσή του είχε κρατηθεί μυστική από τη Ρώμη μέχρι και τον Οκτώβριο του 2012, περίπου δεκαπέντε χρόνια μετά τα γεγονότα, όταν το κοινοβούλιο λύγισε από τη δημόσια πίεση καιαποφάσισε την άρση του απορρήτου.

Κάποιες επιστημονικές μελέτες έχουν βοηθήσει να πέσει περισσότερο φως στην υπόθεση. Μια έρευνα του 2008 από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, το οποίο διατηρεί βάση στη Νάπολη, διαπιστώνει σοβαρή μόλυνση του νερού και περιγράφει «απαράδεκτους κινδύνους» σε ορισμένους τομείς. Προέτρεψε όλους τους Αμερικανούς που είναι τοποθετημένοι στην περιοχή, να πίνουν μόνο εμφιαλωμένο νερό και να χρησιμοποιούν το τελευταίο για παρασκευή τροφίμων και βούρτσισμα των δοντιών. Οι όγκοι έχουν αυξηθεί κατά 47 τοις εκατό μεταξύ των Ναπολιτάνων μέσα στις τελευταίες δύο δεκαετίες, ενώ η περιφέρεια της Καμπανίας έχει σήμερα το υψηλότερο ποσοστό υπογονιμότητας στην Ιταλία και κατέχει τα πρωτεία σε περιπτώσεις σοβαρού αυτισμού. Η εμφάνιση του καρκίνου των πνευμόνων αυξάνεται, ακόμη και μεταξύ των μη καπνιστών. Ο Δρ Alfredo Mazza, ένας καρδιολόγος που κατέγραψε μια αύξηση στα τοπικά περιστατικά καρκίνου σε μια μελέτη του 2004, η οποία δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό The Lancet, είπε στους Times: «Είναι αδύνατο να τα καθαρίσουμε όλα. Η περιοχή είναι πολύ μεγάλη». Και πρόσθεσε: «Ζούμε πάνω σε μια βόμβα».

Στοίβες σκουπιδιών σε μία ακτή της Νάπολης. Φωτογραφία: Mario Mancuso/Flickr

Αυτή η απειλή δεν περιορίζεται στους Ναπολιτάνους, είτε. Αυτή η περιοχή, που αποτελεί το σπίτι περίπου 500.000 ατόμων - είναι, επίσης το σημείο προέλευσης της διάσημης Ιταλικής μοτσαρέλας από βουβαλίσιο γάλα (mozzarella di bufala), αλλά και του ελαιόλαδου. Το 2008, οι τοπικές υγειονομικές αρχές εντόπισαν υψηλά επίπεδα διοξινών, βλαβερά υποπροϊόντα βισφελόνης, ζιζανιοκτόνο Agent Orange και το δηλητήριο που χρησιμοποιήθηκε το 2004 στην απόπειρα δολοφονίας του πρώην προέδρου της Ουκρανίας, σε έναν έλεγχο δειγμάτων βουβαλίσιου γάλακτος από αγροκτήματα στα βόρεια της Νάπολης. Η ανησυχία που προέκυψε για θέματα υγείας, αποτέλεσε πλήγμα για τη βιομηχανία τυριών της περιοχής, η οποία πιστεύεται ότι προσφέρει περίπου 20.000 απολύτως αναγκαίες θέσεις εργασίας, και παρείχε μια αφυπνιστική υπενθύμιση: Οι αγρότες σε όλη την περιοχή άθελά τους καλλιεργούσαν γη και εξέτρεφαν ζώα σε σημείαπου είχαν μολυνθεί από τοξικά απόβλητα.

Ο στρατηγός Sergio Costa, o ανώτερος περιβαλλοντικός αστυνομικός της Νάπολης, επέμεινε ότι η παραγωγή του τυριού ελέγχεται προσεκτικά, ότι κανένα περιστατικό μόλυνσης δεν σημειώθηκε κατά τα τελευταία χρόνια και ότι ο έλεγχος του προϊόντος και των μολυσμένων υπόγειων υδροφορέων θα συνεχιστεί. Όμως, σε μια συνέντευξη του στο Associated Press το Δεκέμβριο, ο Costa ανέφερε έναν κατάλογο με τις ουσίες που βρέθηκαν σε υψηλότερα από τα επιτρεπόμενα επίπεδα, σε 13 πηγάδια άρδευσης: Αρσενικό, κάδμιο, κασσίτερος, βηρύλλιο και άλλα μέταλλα, αλλά και τετραχλωριούχο τολουόλιο - μεταξύ άλλων - χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται ως βιομηχανικοί διαλύτες. Η Καμόρα, είπε, έχει «δηλητηριάσει την επικράτειά της, δηλητηρίασε το ίδιο της το αίμα».

Εν τω μεταξύ, η απειλή της ταφής των τοξικών αποβλήτων, μαζί με την επιρροή της μαφίας στη βιομηχανία επεξεργασίας σκουπιδιών, εξαπλώνεται πέραν της Νάπολης. Έχοντας ξεμείνει από χώρο για να πετάξει τα πιο τοξικά της απόβλητα και αντιμέτωπη με την αύξηση των αστυνομικών και τη δημόσια πίεση, η Καμόρα φέρεται να έχει μετατοπίσει πολλές από τις αποστολές τοξικών απόβλητων στην ανατολική Ευρώπη ή τα Βαλκάνια.

Ο Franco Roberti, ο οποίος κάποτε αστυνόμευε τη μαφία στη Νάπολη και τώρα ηγείται του πολέμου της χώρας ενάντια στο οργανωμένο έγκλημα, λέει ότι απόρριψη τοξικών αποβλήτων έχει επίσης αποκαλυφθεί κοντά στην Φλωρεντία, την γεμάτη τουρίστες πρωτεύουσα της Τοσκάνης. Η σχέση της Καμόρα με την κινεζική μαφία, η οποία μετρά δεκαετίες στην παραγωγή και την πώληση απομιμήσεων ρούχων σχεδιαστών σε αυτήν την περιοχή, περιλαμβάνει τώρα κα τη διαχείριση των αποβλήτων: Τα τελευταία χρόνια οι έλεγχοι έχουν αποκαλύψει φορτηγά πλοία γεμάτα απόβλητα. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται τοξικά υλικά και νοσοκομειακά απόβλητα, τα οποια αποστέλλονται στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ.

Μία διαδήλωση στη Νάπολη, το Νοέμβρη, μάζεψε 100,000 πολίτες. Φωτογραφία: imbroglionefiorentino/Flickr

Η πίεση προς την Καμόρα αυξάνεται. Οι δαπάνες για την καταπολέμηση της μαφίας παραμένουν σε υψηλά επίπεδα - εκείνοι που ενημερώνουν ή απλά αναφέρουν κάτι σχετικό με τη Μαφία συχνά αποτελούν στόχους δολοφονιών - αλλά οι ντόπιοι γίνονται όλο και πιο τολμηροί στην αντίστασή τους κατά της μαφίας. Τον Νοέμβριο, πάνω από 100.000 άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους της Νάπολης για να διαμαρτυρηθούν για την κατευθυνόμενη από τη μαφία «βιοκτονία» της περιοχής τους, αφού μια έρευνα αποκάλυψε επικίνδυνα επίπεδα αρσενικού, μολύβδου και άλλων επιβλαβών υλικών στα χωράφια γύρω από την πόλη. Και στα τέλη του περασμένου μήνα, η αστυνομία ξεκίνησε ένα άνευ προηγουμένου “σκούπισμα”, κατά το οποίο κατασχέθηκαν περιουσιακά στοιχεία αξίας 337 εκατομμυρίων δολαρίων των επιχειρήσεων Καμόρα, συμπεριλαμβανομένων 27 πιτσαριών, καφετεριών και άλλων φαγάδικων στη Ρώμη και αλλού.

Το αν ή όχι οι περιβαλλοντικές επεμβάσεις, οι ποινικές έρευνες και οι δημόσιες διαδηλώσεις στη Νάπολη θα βοηθήσουν να καθαρίσει η Ιταλία, θα χρησιμεύσει ως υπενθύμιση του ότι η επιρροή του οργανωμένου εγκλήματος είναι βαθύτερη και πιο επιβλαβής από τη βία και τους εκβιασμούς, με επιπτώσεις που μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο από την ίδια τη Μαφία. Κατόπιν, απ’ όσο πιστεύουν ορισμένοι, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες στη Νάπολη θα μπορούσαν να εμπνεύσουν την Καμόρα να χρησιμοποιήσει την πολύχρονη εμπειρία της τόσο στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων όσο και τον έλεγχο των δημοσίων συμβάσεων, στο να επενδύσει σε μια διαρκώς αναπτυσσόμενη βιομηχανία: Τον καθαρισμό του χάους που προκάλεσε.

Το ντοκυμαντέρ του VICE, "Toxic Naples" από το 2009, σε δύο μέρη: