Η συμμορία μοτοσυκλετιστών της Αλ Κάιντα στο Menbej, στην επαρχία Aleppo, Ιούλιος 2013.
Μπορώ να εντοπίσω την ακριβή στιγμή που συνειδητοποίησα πως η Συρία είχε μετατραπεί σε Mad Max. Διασχίζαμε το Manbij, μια μικρή πόλη στα σκονισμένα βόρεια προάστια της επαρχίας του Χαλεπίου -ήταν Παρασκευή απόγευμα κατά τη διάρκεια του Ραμαζανίου, περίπου ένα μήνα πριν από την επίθεση με τα χημικά όπλα της 21ης Αυγούστου, που ανάγκασε τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας να στραφούν στον διετή εμφύλιο της Συρίας.
Videos by VICE
Οι έρημοι δρόμοι του Manbij έκαιγαν από τη ζέστη του μεσημεριού, στην καρδιά του ιερού μήνα. Οι καταστηματάρχες είχαν τραβήξει τα μεταλλικά ρολά στις πόρτες τους. Όταν νηστεύεις στη Συρία το καλοκαίρι, κατά τη διάρκεια την ημέρας, το μόνο που θέλεις, είναι να κοιμάσαι.
Ο οδηγός μας σταμάτησε το αυτοκίνητο σε έναν παράδρομο κοντά στη κιτρινογκρί πλατεία της πόλης. «Κοίτα», είπε.
Εμείς κοιτάξαμε μέσα από ένα σύννεφο σκόνης ένα σύνολο ακαθόριστων σχημάτων μπροστά μας. Τα ακανόνιστα σχήματα σύντομα μεταμορφώθηκαν σε μια ομάδα ανδρών με μοτοσικλέτες, που έτρεχαν μαρσάροντας. Καθώς πλησίαζαν, οι επιβάτες του οχήματος σηκώθηκαν από τις θέσεις τους και άπλωσαν τα χέρια τους, κραδαίνοντας τις μαύρες σημαίες της Αλ Κάιντα και ουρλιάζοντας προς τον ουρανό.
Κράτησα νευρικά την κάμερά μου.
«Να προσέχετε» είπε ο οδηγός. «Δεν τους προσβάλλει το γεγονός πως είστε δημοσιογράφος που τραβά φωτογραφίες. Τους προσβάλλει το γεγονός πως είστε μια γυναίκα που τραβά φωτογραφίες».
Τα μέλη της συμμορίας έκαναν το γύρο της πλατείας με τις φανταχτερές cross μοτοσυκλέτες τους, που οι Σύροι αποκαλούν «Στρουμφάκια».
Από τη θέση του συνοδηγού, ο φίλος μου -ένας Σύρος, με έντονη αίσθηση της ειρωνείας– γύρισε πίσω και με κοίταξε. «Λοιπόν», είπε, «αυτό είναι ελευθερία. Ποτέ δεν θα μπορούσες να έχεις μια συμμορία με μοτοσυκλέτες υπό την ηγεσία του Μπασάρ Αλ Άσαντ».
Τότε ήταν που συνειδητοποίησα πως η Συρία είναι μια εντελώς διαφορετική χώρα από ό,τι ήταν ακόμη και πριν από ένα χρόνο. Η μεταμόρφωσή της είχε συμβεί τόσο απρόσκοπτα, που μόνο κοιτώντας τις σημειώσεις και τις φωτογραφίες που είχα τραβήξει τους προηγούμενους έξι μήνες, μπόρεσα να καταλάβω τι είδους εξέλιξη είχε συντελεστεί: ριζοσπαστικοποίηση.
Και περισσότερο από αυτό το αόριστο κράμα με το όνομα Ελεύθερος Συριακός Στρατός, οι στηριζόμενες από το εξωτερικό τζιχαντικές ομάδες -η Jabhat al-Nusra και η Ahrar al-Sham, με το να είναι οι «πανταχού παρούσες» συμμορίες- έγιναν οι φατρίες στις οποίες όλοι οι νεαροί Σύροι θέλουν να καταταγούν.
Η επιρροή της είχε αρχίσει σταθερά να αυξάνεται και κατά το παρελθόν, ωστόσο σήμερα ξαφνικά φαίνεται ότι η Αλ Κάιντα είναι κυριολεκτικά παντού στις συριακές περιοχές που ελέγχουν οι αντάρτες. Το λογότυπό της είναι τυπωμένο σε πανό, είναι καρφωμένο πάνω στα παράθυρα των κουρείων, τα τραγούδια της ακούγονται από τα στερεοφωνικά των αυτοκινήτων, μασκοφόροι μαχητές βρίσκονται σε σημεία ελέγχου, και οι έφηβοι της Συρίας μοστράρονται ως τζιχαντιστές στις φωτογραφίες τους στο Facebook.
Και παρά το νεφελώδες αμάλγαμα, γνωστό ως Ελεύθερος Συριακός Στρατός (FSA), οι ξένοι που υποστηρίζουν τις ομάδες των τζιχαντιστών -όπως η Jabhat al-Nusra, η Ahrar al-Sham, η Ισλαμική Πολιτεία του Ιράκ και η al-Sham (ISIS)- γίνονται οι παρατάξεις όπου οι νέοι άνδρες της Συρίας θέλουν να ενταχθούν. Οι ταξιαρχίες του FSA ξαφνικά φαίνονται ντεμοντέ και άσχετες, ενώ το πράσινο, το λευκό και το μαύρο της επαναστατικής σημαίας, αλλά και οι στρατιωτικές στολές παραλλαγής, φορεμένες από αυτούς τους παλαιομοδίτες μαχητές, μοιάζουν μιας άλλης εποχής δίπλα στις κομψές μαύρες στολές και κουκούλες της Αλ Κάιντα. Απλά δεν είναι πλέον της μόδας να είσαι ένας μετριοπαθής, φιλελεύθερος επαναστάτης στη Συρία.
«Πριν από όλα αυτά, η ζωή μου ήταν ακριβώς σαν τη δική σας», μου είπε ένας έφηβος ονόματι Σαλάμ μέσα από το Χαλέπι, καθώς έριχνε κρυφές ματιές στο τσιγάρο μου. «Συνήθιζα να φεύγω από το σπίτι μου στις 6 το πρωί, έκανα κοπάνα από το κολέγιο και πήγαινα να περάσω την ημέρα μου με την κοπέλα μου». Ήταν μια μέρα κατά τη διάρκεια του Ραμαζανίου, και ο Σαλάμ υποτίθεται πως θα έπρεπε να νηστεύει, έτσι παράγγελνε να μου φέρνουν συνεχώς καφέδες ώστε να μπορεί να τους πίνει ο ίδιος, όταν δεν κοιτούσε κανένας.
Ο Khalifa, graffiti artist στην Aleppo, ζωγραφίζει με σπρέι μια φατσούλα στον τοίχο ενός τοίχου, κατεστραμμένου από πύραυλο, Φεβρουάριος 2013.
Εν τω μεταξύ, οι ξένοι τζιχαντιστές της Συρίας ακολουθούν μια αυστηρή σαλαφιστική ιδεολογία που είναι τόσο ξένη για τους περισσότερους Σύρους, όσο είναι και για τον Πάπα. Ο Αμπού Μαχζίν είναι ένας τζιχαντιστής από το Ιράκ, που μάχεται με τον ISIS, την πιο σκληροπυρηνική εξτρεμιστική φατρία στη Συρία. Μέχρι τη στιγμή που του πήρα συνέντευξη τον Ιούλιο, πόλεις όπως η Menbij στη βόρεια Συρία, ήταν γεμάτες με νέους άντρες σαν κι αυτόν: Εχθρικούς προς τους δυτικούς ξένους και τα Μέσα Ενημέρωσης που είχαν έρθει στη Συρία, με τη συγκεκριμένη πρόθεση να δημιουργήσουν ένα ισλαμικό κράτος.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μας, ο Αμπού Μαχζίν μου κατέστησε σαφές ότι ζει τη ζωή του σύμφωνα ακόμη και με την παραμικρή λεπτομέρεια των διδασκαλιών του προφήτη Μωάμεθ και το λόγο του Κορανίου. Αυτό σημαίνει πολλή προσευχή, όχι κάπνισμα, και απολύτως καμία επαφή με γυναίκες πριν από τον γάμο, εκτός από αυτές που είναι συγγενείς του -ένας τρόπος ζωής ιδιαίτερα δύσκολος για ένα αγόρι στην εφηβεία, ακόμη και εάν ζει στη Συρία και έχει ροπή προς το Ισλάμ.
Αλλά είναι η ακλόνητη αφοσίωση του Αμπού Μαχζίν και των συντρόφων του, που τους καθιστά μια τόσο επικίνδυνη δύναμη στον πόλεμο της Συρίας. Καλά εκπαιδευμένοι, πειθαρχημένοι και αποτελεσματικοί στις πρώτες γραμμές, γέμισαν γρήγορα ένα κενό μέσα σε έναν πολύπλευρο εμφύλιο πόλεμο, που, μέχρι το τέλος του Αυγούστου, καμία δυτική χώρα δεν ήθελε να αγγίξει χρησιμοποιώντας κάποιο πύραυλο Τόμαχοκ.
Όλο και περισσότερες ομάδες τζιχαντιστών, όπως η ISIS -και όχι ο FSA– είναι αυτές που ευθύνονται για την πλειοψηφία των επιτυχημένων επιθέσεων της αντιπολίτευσης κατά των βάσεων του καθεστώτος. Ακόμα κι αν ο Σαλάμ, ο έφηβος από το Χαλέπι, που τελικά έκανε τράκα ένα τσιγάρο από μένα, δεν συμμερίζεται την αδιάλλακτη ιδεολογία τους, αλλά θαυμάζει το θάρρος τους στις μάχες. Όλοι θέλουν να είναι με το μέρος των νικητών, ακόμη κι αν τα κίνητρά τους είναι αμφισβητήσιμα.
Μού δείχνει ένα βίντεο από μια επίθεση σε ένα σημείο ελέγχου που πραγματοποιήθηκε από την Ahrar al-Sham, μια από τις μεγαλύτερες στη Συρία- και ίσως και την πιο ισχυρή- ταξιαρχία μαχητών για την ελευθερία, με τα μέλη της να υπολογίζονται από 10.000 έως 20.000. Σημειωτέον, αυτοί οι μαχητές αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα της πολυσυλλεκτικής ομάδας σαλαφιστών ανταρτών του Συριακού Ισλαμικού Μετώπου. Στο βίντεο, μαχητές χρησιμοποιούν με τηλεχειριστήριο ένα φορτηγό, το παραφορτώνουν με TNT και καθοδηγούν το τηλεκατευθυνόμενο όχημα κατευθείαν στο στόχο τους. Η έκρηξη στέλνει μια γιγαντιαία πύρινη σφαίρα σε ύψος 20 μέτρων. Ήμουν εντυπωσιασμένη και ο Σαλάμ περιχαρής.
Αφού μου έδειξε το βίντεο τέσσερις φορές, ο Σαλάμ μού έδειξε μια πληγή από οβίδα στο πόδι του. «Το έπαθα όταν μαχόμουν με μια ταξιαρχία της τζιχάντ», είπε. «Ο πατέρας μου ήταν τόσο θυμωμένος όταν το ανακάλυψε. Νόμιζε ότι πολεμούσα ακόμη με τον FSA».
Στα τέλη του 2012, ο Σαλάμ, όπως και πολλοί νέοι Σύροι, αποφάσισε ότι ο FSA, στον οποίο είχε αρχικά στρατολογηθεί, είχε γίνει αδύναμος και αναποτελεσματικός. Αποσκίρτησε και προσχώρησε στο Liwa Islamia, μια ακόμη ομάδα τζιχαντιστών της Αλ Κάιντα. Ήταν μια καλά μελετημένη απόφαση που δεν είχε καμία σχέση με τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. «Όταν αγωνιζόμουν με τον FSA, αν κάποιος τραυματιζόταν, τον αφήναμε πίσω», μού αφηγήθηκε. «Αλλά οι τζιχαντιστές δεν θα το κάνουν ποτέ αυτό. Ακόμη και αν κάποιος σκοτωθεί θα φέρουν πίσω το σώμα του, ο κόσμος να χαλάσει».
Από την άλλη πλευρά της αίθουσας, ο φίλος του Σαλάμ, ο Αμπού Ουαλίντ κούνησε το κεφάλι, δείχνοντας πως συμφωνεί. Ο Αμπού Ουαλίντ μοιάζει με μια φιλική αρκούδα, που επιδεικνύει με περηφάνια την ολοστρόγγυλη κοιλιά της. Ήταν τόσο ειλικρινής και ευχάριστος, που μόλις και μετά βίας κατάφερνα να συγκρατήσω το γεγονός ότι είναι ένας αντάρτης της τζιχάντ.
«Δεν μοιάζεις με τρομοκράτη», είπα στον Αμπού Ουαλίντ.
Γέλασε. «Λοιπόν, παλαιότερα δεν είχα αυτή τη γενειάδα», απάντησε. «Στην πραγματικότητα πίστευα ότι όλοι οι άνθρωποι με γενειάδες ήταν τρομοκράτες. Αλλά τώρα μπορώ να πω πως ναι… είμαι μέλος της Αλ Κάιντα».
Όπως ο Σαλάμ, έτσι και ο Αμπού Ουαλίντ αποχώρησε από την ταξιαρχία του FSA για να ενταχθεί στην ισλαμιστική ομάδα ανταρτών Jabhat al-Nusra, αποτελούμενη κατά το μεγαλύτερο μέρος από Σύρους μαχητές. Ήταν μία μεγάλη μεταστροφή από την προηγούμενη ζωή του. Μόλις πριν από δύο χρόνια, εργάστηκε στο κατάστημα αφορολόγητων ειδών στο πολιτικό αεροδρόμιο στο Χαλέπι, πουλώντας αλκοόλ και τσιγάρα στους τουρίστες. Σε παλιές φωτογραφίες που μου έδειξε, είναι φρεσκοξυρισμένος και κοντοκουρεμένος. Όταν τον γνώρισα, κυκλοφορούσε με πλούσια μακριά μαλλιά μέχρι τον ώμο και πυκνή γενειάδα. Η φωτογραφία του στο Facebook είναι η σφραγίδα της Αλ Κάιντα.
Ο Σαλάμ έκανε άλλη μια απαγορευμένη τζούρα από το τσιγάρο μου πριν ανοίξει μια φωτογραφία στο laptop του. Τον απεικόνιζε να ποζάρει με μια κουκούλα και με μια ζώνη εκρηκτικών. «Κοιτάξτε, πρόκειται να γίνω βομβιστής αυτοκτονίας. ΜΠOΥM!!!…» αναφώνησε και έσκασε στα γέλια βλέποντας την έκφραση φρίκης στο πρόσωπό μου.
Πολεμιστές του FSA τρώνε παγωτό, Μάιος 2013.
Εάν η μετακίνηση των νέων Σύρων από τον FSA στην Αλ Κάιντα είναι η απόδειξη ότι ο εξτρεμισμός έχει ριζώσει στη Συρία, τότε οι πρόσφατες αλλαγές στο είδος μουσικής που προτιμούν οι νέοι είναι ενδεικτική μιας γενικότερης πολιτισμικής αλλαγής.
«Τα τελευταία δύο χρόνια ακούω τα ίδια 40 τραγούδια, ξανά και ξανά», μού είπε ο Μαχμούντ, ένας αντικαθεστωτικός ακτιβιστής από το Χαλέπι, καθώς πηγαίναμε στο δικαστήριο της Σαρία. «Τα έχω βαρεθεί λιγάκι τώρα πια».
Καθόμουν στο κάθισμα του συνοδηγού ντυμένη με μια κελεμπία, έμοιαζα τελείως γελοία. «Τα έχω βαρεθεί και εγώ λίγο», του απάντησα. «Αν και υπάρχει ένα που μου αρέσει πραγματικά».
Λίστες με τα πιο δημοφιλή τραγούδια δεν υπάρχουν πλέον στη Συρία. Μόλις περάσεις τα σύνορα με την Τουρκία, θα μπεις σε μία εντελώς διαφορετική μουσική πραγματικότητα –αυτή που δημιουργεί τραγούδια που αρμόζουν σε έναν όλο και πιο βίαιο, δίχως τέλος, εμφύλιο πόλεμο. Δοκίμασα να μυήσω μερικούς από τους Σύρους που συνάντησα σε αγγλικές μελωδίες για να αισθάνομαι όσο πιο κοντά στο σπίτι μου γίνεται. Οι Σύροι φίλοι μου τις σνόμπαραν και δεν άργησα να καταλάβω γιατί. Η Amy Winehouse δεν ταιριάζει και τόσο σε τοπία γεμάτα με ανατιναγμένα κτίρια γεμάτα τρύπες από σφαίρες. Αντ’ αυτού, οι περιοχές της Συρίας που κατέχουν οι αντάρτες δονούνται στους ρυθμούς τραγουδιών γραμμένων από την Αλ Κάιντα, διευρύνοντας έτσι τις τακτικές στρατολόγησης της οργάνωσης, οι οποίες πλέον έχουν περάσει και στο πολιτιστικό επίπεδο. Και με αυτόν τον τρόπο έχουν γίνει πιο ελκυστικές.
Για να πω την αλήθεια, οφείλω να ομολογήσω ότι υπάρχει μια μελωδία της Αλ Κάιντα που μου άρεσε τόσο πολύ που είχα κολλήσει και την επαναλάμβανα εδώ και αρκετό καιρό. Είναι δύσκολο να μεταφράσω τον αραβικό τίτλο του που είναι «Awjureeny», και όταν το άκουσα στην ασφάλεια της κουζίνας ενός φίλου, όταν ήμουν πλέον πολύ μακριά από τη Συρία, ένα απόκοσμο μείγμα από κυματιστές φωνητικές αρμονίες με ταξίδεψε πίσω σε μέρη που θύμιζαν σελίδες από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, τοπία που συνάντησα στο δρόμο προς το Χαλέπι.
Το «Awjureeny» περιλαμβάνεται σε ένα ποτ πουρί από ύμνους τζιχαντιστών που ο Σοχέιμπ, ένας ακτιβιστής πολέμιος του Άσαντ στο Χαλέπι, αντέγραψε στον σκληρό δίσκο μου. Αποθήκευσε το αρχείο βάζοντας μια φωτογραφία του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Θέλοντας να μάθω περισσότερα σχετικά με τη σημασία του τραγουδιού, έστειλα μήνυμα στο Facebook σε έναν Σύρο φίλο μου: «Τι σημαίνει awjureeny;».
Τριάντα δευτερόλεπτα αργότερα μού απάντησε. «Πλήγωσέ με», μού έγραψε.
«Είναι ένα τραγούδι της τζιχάντ» τού απάντησα εγώ.
«Το ξέρω», μού απάντησε. «Μιλάει για τις πληγές. Τις συναισθηματικές όμως πληγές».
Απλά μου επιβεβαίωσε αυτό στο οποίο ήδη είχα καταλήξει, δεν μπορείς να εντοπίσεις ένα τραγούδι της τζιχάντ από τη μελωδία και τους στίχους του.
Στιχουργικά, τα τραγούδια της Αλ Κάιντα θυμίζουν αυτά της Vera Lynn. Υπάρχουν κάποια που μιλάνε για το πόσο δύσκολο είναι να είσαι μακριά από την πατρίδα σου και άλλα που μιλάνε για τους ανθρώπους που έχουν σκοτωθεί και βρίσκονται σε ένα καλύτερο μέρος. Αποδεικνύουν πως οι τζιχαντιστές έχουν μια ευαίσθητη πλευρά και επιλέγουν να την εκφράσουν μέσω της μουσικής.
Ο Σοχέιμπ συλλέγει και μελετά τραγούδια της τζιχάντ με τον τρόπο που ένα εννιάχρονο αγόρι συλλέγει έντομα και σαύρες -όχι γιατί του αρέσουν, αλλά επειδή είναι ένα φρικιό και θέλει να τα μαζέψει, όπως κάνουν κάποια άλλα παιδιά με σπάνιες κάρτες του μπέιζμπολ. Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο Χαλέπι, ακούγαμε συνεχώς στο αυτοκίνητο την playlist του με τα τραγούδια της τζιχάντ, όπου και αν πηγαίναμε, επειδή πίστευε ότι η μουσική βοηθά στο να γίνουμε αρεστοί στους στρατιώτες στα σημεία ελέγχου, που υπάρχουν σε ολόκληρη την περιοχή. Ο Σοχέιμπ μού αποκάλυψε το μυστικό για το πώς να εντοπίζω ένα τραγούδι της Αλ Κάιντα, την ώρα που με περνούσε με το αυτοκίνητο μέσα από μία κακόφημη περιοχή που ήταν γνωστό σημείο πολλών απαγωγών. «Στα τραγούδια της τζιχάντ, δεν υπάρχουν όργανα», είπε. «Εάν ακούγονται όργανα, δεν είναι τζιχάντ».
Η ακαπέλλα σύνθεση των τραγουδιών συνιστά παράλληλα το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα και την ιδιοφυία τους. Οι ύμνοι της Αλ Κάιντα έχουν απογυμνωθεί από χορωδιακά μοιρολόγια. Διαθέτουν όμορφες μελωδίες που σε στοιχειώνουν, που δείχνουν τα συντετριμμένα πρόσωπα γύρω μας με μια κινηματογραφική ομορφιά. Ανυψώνουν την αίσθηση της διάσπασης και της εγκατάλειψης, που διαποτίζει τα πάντα στο Χαλέπι: τους δρόμους της πόλης, εκεί όπου κάθε κτίριο έχει βομβαρδιστεί. Τα χωριά που περνάμε στο δρόμο από τα σύνορα, που τη μία μέρα είναι άθικτα και την άλλη ισοπεδωμένα.
Αυτός είναι ο λόγος που όλοι εκείνοι με τους οποίους ταξίδεψα -τζιχαντιστές, ακτιβιστές, μαχητές και άλλοι δημοσιογράφοι- ακούνε τραγούδια όπως το «Awjureeny», σχεδόν αποκλειστικά: επειδή τούς φτιάχνουν εύκολα τη διάθεση. Η Αλ Κάιντα είναι ο μουσικός παραγωγός της εμπόλεμης ζώνης, αναδεικνύει επιτυχίες που το κουρασμένο από τον πόλεμο κοινό θέλει να ακούει ,και ,με αυτόν τον τρόπο, πουλάει την εικόνα της, χρησιμοποιώντας το τέλειο διαφημιστικό τέχνασμα. Αυτά τα μελαγχολικά μοιρολόγια μεταφέρουν με τον καλύτερο τρόπο το πώς είναι το Χαλέπι: βουβό, αμφίβολο και εδώ και δύο χρόνια σε ένα φρικιαστικό εμφύλιο πόλεμο. Και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο ο Μαχμούντ και οι περισσότεροι από τους συμμαθητές του θα συνεχίζουν να παίζουν μέχρι αηδίας αυτές τις μελωδίες, μέχρι οι στίχοι να ριζώσουν βαθιά στο υποσυνείδητό τους.
Επαναστάτες από την Ταξιαρχία Tawheed, ένα ισλαμιστικό γκρουπ που συμμαχεί με το FSA, Φεβρουάριος 2013.
Έχω ένα τελετουργικό όταν επιστρέφω από τη Συρία στην Αντιόχεια, στην τουρκική μεθοριακή πόλη, την οποία συνήθως χρησιμοποιώ ως βάση, όταν βρίσκομαι στην περιοχή. Αφού έχω βγάλει το αλεξίσφαιρο γιλέκο μου και έχω κάνει μπάνιο, καλώ τους φίλους μου από την Τουρκία -ένα κράμα Σύρων προσφύγων, ξένων δημοσιογράφων και φωτογράφων- και πάμε σε ένα μπαρ για να μεθύσουμε. Ο Αμπντουλάχ είναι ένας χαλαρός τύπος από τη Λαττάκεια, μια πόλη στις μεσογειακές ακτές της Συρίας. Έχει ξυρισμένο κεφάλι, καυστικό και σαρδόνιο χιούμορ, και με χαιρετά με τον ίδιο τρόπο κάθε φορά που επιστρέφω: «Γεια σου, Χάνα, καλώς ήρθες! Πώς ήταν στα εξωτικά Τόρα Μπόρα;». Στην προκειμένη περίπτωση το αστείο του δεν ήταν και πολύ αστείο.
Η παρουσία μου στη Συρία συνίσταται σε μεγάλο βαθμό στο ότι είμαι μάρτυρας μιας δυσεπίλυτης, πολύπλοκης και φαινομενικά απελπιστικής κοινωνιολογικής και ιδεολογικής μετάβασης σε αργή κίνηση. Κάθε φορά που επιστρέφω φαίνεται ότι η εθνική αφοσίωση υποκύπτει στην Αλ Κάιντα λίγο περισσότερο, λες και αυτή η διαστρεβλωμένη εκδοχή του Ισλάμ διεισδύει σε κάθε κύτταρο της κάποτε ανεκτικής, πολυπολιτισμικής και συγκαταβατικής χώρας, πριν καταλήξει σε μια κατάσταση ενός ατελείωτου και ολοένα πιο βίαιου πολέμου. Πριν από δύο χρόνια κανείς δεν θα άκουγε τζιχάντ τραγούδια στο στερεοφωνικό του αυτοκινήτου του ή θα έβαζε τη σημαία μιας τρομοκρατικής οργάνωσης στο πίσω μέρος της μοτοσικλέτας του ή θα πόζαρε για φωτογραφία, φορώντας γιλέκο αυτοκτονίας. Τώρα, όλα αυτά είναι απλώς μέρος του σκηνικού.
Για να κατανοήσει κάποιος το πώς η Αλ Κάιντα έχει ριζώσει στη Συρία, θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες. Είναι ανούσιο να μιλάμε για θρησκευτική πλύση εγκεφάλου γιατί δεν έχει καμία σχέση με αυτό, τουλάχιστον αν αναφερόμαστε στους «παραδοσιακούς» τρόπους με τους οποίους ο εξτρεμισμός άκμασε κατά την τελευταία δεκαετία στη Μέση Ανατολή. Στην ουσία, ο μετασχηματισμός της Συρίας οφείλεται σε δύο καταλυτικά στοιχεία: στους εντυπωσιακούς μαχητές που δεν έχουν τίποτα να χάσουν και στο έξυπνο μάρκετινγκ. Όπως οι συμμορίες στη Δύση έχουν τη δική τους κουλτούρα σε ό, τι αφορά τη μουσική και τη μόδα, το ίδιο κάνει και η Αλ Κάιντα στη Συρία. Η κουλτούρα της Τζιχάντ είναι τέλεια σχεδιασμένη έτσι, ώστε να προσελκύει τους στερημένους από πολιτικά δικαιώματα έφηβους άνδρες της χώρας, να τους απομακρύνει από τις σπουδές τους και την κοινωνική τους ζωή, κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι μπορούν να αλλάξουν την έκβαση ενός βρώμικου πόλεμου, ενώ βασικά δεν μπορούν να κάνουν απολύτως τίποτα.
Απ’ ό,τι έχω δει, λειτουργεί, αλλά δεν είμαι σίγουρη για πόσο ακόμη.