Δύο Xρόνια Kαταχρηστικών Eπιχειρήσεων «Σκούπα» από την Αστυνομία

Φωτογραφία από astynomia.gr

Η Εύα Κοσσέ είναι ερευνήτρια για την Ελλάδα στη Human Rights Watch. Λίγο προτού ο διεθνής οργανισμός δημοσιεύσει το άρθρο της με αφορμή τη συμπλήρωση δύο χρόνων από την έναρξη της Επιχείρησης “Ξένιος Ζευς”, η Εύα παραχώρησε στο VICE τη μελέτη της σύμφωνα με την οποία:

«Σήμερα συμπληρώνονται δύο χρόνια καταχρηστικών πρακτικών της ελληνικής αστυνομίας εις βάρος των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο στην Αθήνα, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ξένιος Ζευς», η οποία –κατά ειρωνικό τρόπο– πήρε το όνομά της από τον θεό της φιλοξενίας κατά την αρχαιοελληνική μυθολογία.

Στους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας, οι καταχρηστικοί έλεγχοι και έρευνες της αστυνομίας αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν τεθεί υπό κράτηση από την αστυνομία με βάση την υπόθεση ότι είναι παράτυποι μετανάστες. Άτομα με εμφάνιση αλλοδαπού υποβάλλονται σε ελέγχους ρουτίνας για εξακρίβωση στοιχείων, αδικαιολόγητη έρευνα των προσωπικών τους αντικειμένων, προσβολές και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σωματική κακοποίηση.

Ακόμη και όταν τα εν λόγω άτομα διαθέτουν έγγραφα ταυτότητας που αποδεικνύουν ότι έχουν νόμιμο δικαίωμα να βρίσκονται στην Ελλάδα, αυτό δεν εμποδίζει πάντοτε την αστυνομία από το να τους οδηγεί σε αστυνομικό τμήμα όπου ενδέχεται να τεθούν υπό κράτηση για ώρες εν αναμονή της εξακρίβωσης του νομικού καθεστώτος τους. Η Human Rights Watch κατέγραψε αυτές τις παραβιάσεις στην έκθεση με τίτλο «Ανεπιθύμητοι επισκέπτες» που εξέδωσε τον Ιούνιο του 2013.

Φωτογραφία από astynomia.gr

Μέρος του προβλήματος είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, οι αστυνομικοί έχουν ευρείες εξουσίες να σταματούν άτομα για έλεγχο και να τους ζητούν να επιδείξουν αποδεικτικό της ταυτότητάς τους χωρίς καμία υπόνοια διάπραξης εγκληματικής ενέργειας. Δεν υπάρχουν νομικές διασφαλίσεις ούτε καθοδήγηση που να διέπει τους ελέγχους εξακρίβωσης στοιχείων, και οι αστυνομικοί δεν είναι εκπαιδευμένοι σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου.

Σε έκθεση που εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2013, και με την οποία καταδικάζει τις εν λόγω πρακτικές, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ ανέφερε ότι «δεν αμφισβητείται η αναγκαιότητα των επιχειρήσεων εξακρίβωσης στοιχείων μεταναστών, κρίνεται όμως αμφίβολη η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα του τρόπου με τον οποίο διεξήχθη η επιχείρηση Ξένιος Ζευς». Ο Συνήγορος του Πολίτη επέκρινε την επιχείρηση τον Σεπτέμβριο του 2013, αναφέροντας ότι είναι δυσανάλογη και ότι συνιστά διάκριση.

Παρά τη θέσπιση νόμου, πέρυσι τον Μάρτιο, που καθιστά ευκολότερη την υποβολή καταγγελίας για καταχρηστική συμπεριφορά των αρχών επιβολής του νόμου και αναγνωρίζει τη ρατσιστική συμπεριφορά και τις πρακτικές διακρίσεων λόγω εθνοτικής καταγωγής ή θρησκείας ως λόγους καταγγελίας κατά αστυνομικών, η συμπεριφορά της αστυνομίας κατά τη διάρκεια των ελέγχων εξακολουθεί να είναι απογοητευτική.

Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει αναθεωρήσει τις γενικές εξουσίες όσον αφορά την εξακρίβωση στοιχείων και τη σωματική έρευνα ούτε έχει θεσπίσει τις αναγκαίες νομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις για να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις της αστυνομίας διεξάγονται σε πλαίσιο πλήρους συμμόρφωσης με το εθνικό και το διεθνές δίκαιο που απαγορεύουν τις διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένης της διακριτικής αντιμετώπισης ατόμων βάσει εθνοτικής καταγωγής, την κακομεταχείριση και την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας. Οι αστυνομικοί που διεξάγουν ελέγχους εξακρίβωσης στοιχείων μεταναστών χρειάζονται κατάλληλη εκπαίδευση, εξοπλισμό και καθοδήγηση για το πώς να διενεργούν τους εν λόγω ελέγχους χωρίς να παραβιάζουν τα δικαιώματα των ανθρώπων».

H φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση της Εύας Κοσσέ

VICE: Πες μας λίγα λόγια για τον οργανισμό Human Rights Watch και για όσα κάνεις αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα.

Εύα Κοσσέ:Η Human Rights Watch είναι μια διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση με σκοπό την προστασία και την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δουλεύουμε σε 90 χώρες ανά τον κόσμο. Ως ερευνήτρια για την Ελλάδα στον οργανισμό αυτόν, η δουλειά μου επικεντρώνεται στη παρακολούθηση και καταγραφή της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχω καταγράψει σοβαρές παραβιάσεις απο τις αρχές επιβολής του νόμου, κατά μεταναστών, αιτούντων άσυλο, και άλλων ευπαθών ομάδων στο κέντρο της Αθήνας.

Έχεις βρεθεί ποτέ αυτόπτης μάρτυρας σε επιχείρηση “Ξένιος Ζευς”;  Με τι συχνότητα πραγματοποιούνται και σε ποιες περιοχές σήμερα;

Έχω βρεθεί πολλές φορές αυτόπτης μάρτυρας σε επιχείρηση σκούπα στο κέντρο της Αθήνας. Άμα κάποιος περπατήσει κατά τη διάρκεια της ημέρας, ή και της νύχτας στο κέντρο της Αθήνας, όπως στην Ομόνοια, στη Βικτώρια, σε διάφορα σημεία της Αχαρνών, είναι πολύ πιθανό να πέσει πάνω σε ελέγχους της αστυνομίας για τη παράτυπη μετανάστευση.

Τι συνθήκες σου έχουν καταγγείλει ότι επικρατούν στα κρατητήρια;

Η έρευνα μου επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στους ελέγχους στο δρόμο, και τη σύντομη κράτηση κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της προσαγωγής. Κατα τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, μετανάστες μου περιέγραψαν κακομεταχείριση από αστυνομικούς υπαλλήλους, λεκτική βία, τη χρήση χειροπέδων χωρίς να υπάρχει εύλογη και εξατομικευμένη υπόνοια πως ο ελεγχόμενος παρουσιάζει κάποιο κίνδυνο, αυθαίρετη κράτηση, και άλλες παραβιάσεις.

Τι γίνεται με όσους δεν έχουν χαρτιά;

Σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ. σκοπός της επιχείρησης Ξένιος Ζεύς είναι η καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης, και η απέλαση όσων δεν διαθέτουν νομιμοποιητικά έγγραφα πίσω στις χώρες καταγωγής τους. Ως συνέπεια, όσοι συλλαμβάνονται απο την αστυνομία επειδή δεν διαθέτουν νομιμοποιητικά έγγραφα οδηγούνται σε κέντρα κράτησης οπού μπορούν να κρατηθούν μέχρι και πάνω απο 18 μήνες, κατά παραβίαση του διεθνούς δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, εν αναμονή της απέλασής τους, συχνά σε συνθήκες που έχουν χαρακτηριστεί διεθνώς ως απάνθρωπες και εξευτελιστικές. Το παράδοξο βέβαια ειναι πως σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Ξένιος Ζεύς, λιγότεροι απο το 6% των αλλοδαπών που προσήχθησαν σε αστυνομικό τμήμα για ελεγχο των στοιχείων ταυτότητας τους, συνελήφθησαν επειδή δεν διέθεταν νομιμοποιητικά έγγραφα. Αυτο γεννά εύλογα ερωτήματα για τον σκοπό της επιχείρησης αυτής.

Φωτογραφία από astynomia.gr

Ποια είναι η χειρότερη περίπτωση αστυνομικής αυθαιρεσίας που έχεις συναντήσει;

Οι χειρότερες περιπτώσεις αστυνομικής αυθαιρεσίας που έχω συναντησει έχουν να κάνουν με αστυνομική βία: απο λεκτική, μέχρι και σοβαρές περιπτώσεις κακοποίησης και εξευτελισμού, πόσο μάλλον σε ανήλικους και γυναίκες.

Παρακολουθείς και την υπόθεση της Χρυσής Αυγής. Από τότε που τα μέλη βρίσκονται στη φυλακή, έχουν μειωθεί τα ρατσιστικά πογκρόμ;

Δεν εχω διεξάγει νέα έρευνα για τη ρατσιστική βία στο κεντρο της Αθήνας. Απο συζητήσεις όμως με μετανάστες φαίνεται πως οι επιθέσεις έχουν μειωθεί.

Μπορεί να εξυγιανθεί η αστυνομία;

Τρία ειναι τα απαραίτητα συστατικά για να φτάσουμε σε αυτόν τον στόχο: λογοδοσία, συνεχής εκπαίδευση, κατευθυντήριες γραμμές. Το βασικό πάντως ειναι πως εάν δεν δημιουργηθεί ένας ανεξάρτητος μηχανισμός για τη λογοδοσία αστυνομικών υπαλλήλων που αυθαιρετούν, είναι πολύ δύσκολο να εξυγιανθεί η αστυνομία.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.