Οι Ναζί Χρησιμοποιούσαν τον Παρθενώνα σαν Ουρητήριο

Εκτός από τον φόρο αίματος, ο πόλεμος είχε εξίσου σημαντικές συνέπειες και στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Σε αντίθεση με τα όσα συχνά υποστηρίζονται για την αρχαιολατρία των Ναζί, άρθρο της γερμανικής εφημερίδας Süddeutsche Zeitung, με τίτλο «Σφαγές και Μερικά Όμορφα Σουβενίρ», υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής, «Γερμανοί στρατιώτες λεηλάτησαν μουσεία, πραγματοποίησαν παράνομες ανασκαφές και μετέφεραν, παράνομα, αρχαιολογικά ευρήματα στη Γερμανία. Οι επιπτώσεις της γερμανικής κατοχής στην ελληνική αρχαιολογική επιστήμη είναι ορατές μέχρι σήμερα».

Μέχρι σήμερα, γίνεται μια προσπάθεια ωραιοποίησης της σχέσης του Γ΄ Ράιχ με την ελληνική αρχαιότητα. Ως εκ τούτου, ο Hitler και ο Υπουργός Προπαγάνδας του, Joseph Goebbels, περιγράφονται ως λάτρεις του αρχαιοελληνικού ιδεώδους και πολιτισμού, ενώ συχνά επιχειρείται η αποποίηση των ευθυνών για καταστροφές αντικειμένων αρχαιολογικής σημασίας από τους κατακτητές. Σε αυτήν την προσπάθεια συμμετείχαν, μάλιστα, κορυφαίοι ακαδημαϊκοί: Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο αναγνωρισμένος Γερμανός αρχαιολόγος Ronald Habbe, που μετά το τέλος του πολέμου έγραφε ότι σχεδόν για όλες τις ζημιές και τις λεηλασίες στην Ελλάδα ευθύνονταν οι Βρετανοί και οι Ιταλοί. Ο ίδιος υποστήριζε ότι η Βρετανία προσπαθούσε να επιρρίψει στους Γερμανούς ευθύνες για τις καταστροφές αρχαιοτήτων που έκαναν Βρετανοί στρατιώτες.

Η υποκειμενική εικόνα που είχαν υιοθετήσει Γερμανοί αρχαιολόγοι απέναντι στον τρόπο που το Γ΄ Ράιχ αντιμετώπισε αρχαιολογικά αντικείμενα στην Ελλάδα, φαίνεται από μία άλλη σημείωση του Ronald Habbe, ο οποίος υποστήριξε πως τα αρχαιολογικά ευρήματα που πήραν οι Ναζί από την Ελλάδα δεν ήταν παρά σουβενίρ: «Δεν επρόκειτο για κλοπές, αλλά για σουβενίρ, όπως λυχνάρια, μπουκαλάκια, θραύσματα από μάρμαρα ή μωσαϊκά, τα οποία ο κόσμος λαχταρά και εν καιρώ ειρήνης». Η παραπάνω αντίληψη που θέλει τους Ναζί να αγαπούν την αρχαία Ελλάδα φαίνεται πως αλλάζει, αφού, σύμφωνα με τη Süddeutsche Zeitung, σήμερα στη Γερμανία πραγματοποιούνται επιστημονικές έρευνες για τις «ζημιές, λεηλασίες και κλοπές» εκατοντάδων αρχαίων αντικειμένων που προκάλεσαν οι κατοχικές δυνάμεις.

Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχεται στην επικαιρότητα το ζήτημα της καταστροφής και λεηλασίας αρχαίων αντικειμένων από τους Ναζί. Σχετική είναι η έκθεση με τίτλο «Ζημίαι των Αρχαιοτήτων εκ του Πολέμου και των Στρατών Κατοχής», που συντάχθηκε το 1946 από τη Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων του Υπουργείου Παιδείας και ήρθε στη δημοσιότητα το 2012. Η εν λόγω έρευνα, που θεωρείται μία από τις πλέον αξιόπιστες και εμπεριστατωμένες, υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής, σε 37 πόλεις και περιοχές της Ελλάδας, εκλάπησαν αρχαιότητες από τους Γερμανούς κατακτητές, ενώ την ίδια περίοδο, Γερμανοί αρχαιολόγοι πραγματοποίησαν παράνομες ανασκαφές σε 17 περιοχές της χώρας, απ’ όπου χιλιάδες ευρήματα στάλθηκαν στη Γερμανία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στον πρόλογο της μελέτης, παρά τις αναφορές σε εκατοντάδες καταστροφές και κλοπές, αναφέρεται ότι πρόκειται για ανολοκλήρωτο έργο, δείχνοντας ουσιαστικά ότι οι λεηλασίες ήταν σίγουρα πολύ περισσότερες από τις αναφερόμενες.

[VICE Video] Μέρες και Νύχτες ενός Ξένου Ανταποκριτή στην Αθήνα της Κρίσης

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Πολλές από τις κλοπές έπαιρναν τη μορφή οργανωμένων διαρρήξεων. Στη μελέτη αναφέρεται ότι τον Φεβρουάριο του 1942, Γερμανοί αξιωματικοί παραβίασαν τα παράθυρα της αποθήκης του Μουσείου Ελευσίνας και άρπαξαν αγγεία και εδώλια, ενώ τράπηκαν σε φυγή με μοτοσικλέτα, μόλις έγιναν αντιληπτοί από τους φύλακες. Μετά από διαμαρτυρίες, η λεγόμενη Υπηρεσία Προστασίας Καλλιτεχνημάτων απάντησε πως το περιστατικό δεν μπορεί να θεωρηθεί κλοπή, επειδή «πρόκειται περί μορφωμένων ανθρώπων, οίτινες έχουν ενδιαφέρον διά την ελληνική αρχαιότητα […] Οι αποκομίσαντες θα έχουν προφανώς την πρόθεσιν να αποκτήσουν ενδεχομένως διά του τρόπου τούτου εν ενθύμιον».

Ακόμη, η έρευνα περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν τις αρχαιότητες της Ακρόπολης, χώρος που υπέστη πολλούς βανδαλισμούς: «Διά τους στρατιωτικούς της κατοχής όλα τα μνημεία της Ακροπόλεως ήσαν ουρητήρια, κατά προτίμησην δε ο Παρθενών. Τη νύκτα της 27-28 Νοεμβρίου 1942 στρατιωτικός των στρατών κατοχής εκόπρισεν εις το εσωτερικόν του Παρθενώνος […] Οι Γερμανοί στρατιώται μεμονωμένος ή καθ’ ομάδας, μόνοι των ή και μετ’ αξιωματικών, απέσπων τμήματα ειργασμένων μαρμάρων χρησιμοποιούντες προς τούτον παν μέσον, συνήθως δε ξιφολόγχη ή άλλον λίθον».

Στις 160 σελίδες της έκθεσης γίνεται αναφορά και σε συγκεκριμένα περιστατικά κλοπής ελληνικών αρχαιοτήτων από όλη την Ελλάδα. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Κεραμεικός: Ο Γερμανός αρχαιολόγος Getauer κλέβει μελανόμορφο γραπτό πίνακα «εξαιρετικής τέχνης μετά παραστάσεως προθέσεως νεκρού».

Βούλα: Κατά την εκτέλεση στρατιωτικών έργων οι Γερμανοί βρίσκουν αρχαιότητες που δεν παραδίδουν στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Το ίδιο γίνεται και στη Βάρη, με την αναφορά ότι οι αρχαιότητες «μετεφέρθησαν εις το γερμανικόν αρχαιολογικόν Ινστιτούτον».

Λάρισα: Ο Γερμανός στρατιωτικός, διοικητής της πόλης, ονόματι Kohler, απαιτεί και παίρνει άγαλμα της θεάς Αθηνάς του 3ου αιώνα π.Χ., ύψους περίπου 0,70 μέτρου.

Ανάλογες λεηλασίες έγιναν και σε δεκάδες άλλες αρχαιολογικές συλλογές, όπως στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαιρώνειας και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήβας, σε αρχαιολογικούς χώρους της Λιβαδειάς, του Ευπάλιου, του Γαλαξιδίου, των Μυκηνών, της Κισσάμου στην Κρήτη, καθώς και της Κνωσού, όπου ο στρατηγός Ringel υπεξαίρεσε τρία κιβώτια γεμάτα αρχαιότητες, ανάμεσα στις οποίες υπήρχαν αγαλματίδια, αγγεία, ειδώλια και ξίφη.

Πολλοί Ναζί αξιωματικοί χρησιμοποιούσαν τις αρχαιότητες σαν δώρα που έκαναν ο ένας στον άλλον. Αυτό έγινε στη Μήλο, όπου κατά την εκτέλεση οχυρωματικών έργων στη Φυλακωπή, μία από τις σημαντικότερες πόλεις του προϊστορικού Αιγαίου, βρέθηκαν 20 άθικτοι τάφοι, «πλούσιοι εις λίθινα και πήλινα κτερίσματα ποικίλως διακοσμημένα». Ο λοχαγός Vollnhals Rudolf δεν έχασε την ευκαιρία και «εχάρισεν εις τον επισκεφθέντα τη Μήλον στρατηγόν Speidel τινά των ευρημάτων, κατά σύστασιν του συνοδεύοντος τον στρατηγόν αρχαιολόγου Kraiker Wilhelm […] Συμπληρωματικώς προς τα κλοπάς του Γερμανού αξιωματικού Vollnhals σημειούται ότι ούτος ανεύρε και απεκόμισε λίθινον αγαλμάτιον καθημένου παιδός, αρίστης διατηρήσεως», αναφέρεται στην έκθεση του Υπουργείου Παιδείας.

Ο ακριβής αριθμός των αρχαιολογικών αντικειμένων που λεηλάτησαν, κατέστρεψαν και έκλεψαν οι Ναζί από την Ελλάδα δεν έχει εξακριβωθεί και συχνά υπολογίζεται σε πάνω από 8.000. Αν και δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το μέγεθος της πολιτισμικής καταστροφής που προκάλεσε η Κατοχή, μπορούμε να είμαστε σίγουροι για ένα πράγμα: ο αρχαιολάτρης Ναζί είναι ένας μύθος που μάλλον δεν υπήρξε ποτέ. Όταν η ιδεολογία σου είναι να μισείς τον άνθρωπο, δεν μπορείς παρά να μισείς και τον πολιτισμό του.

Ακολουθήστε τον Θοδωρή Χονδρόγιαννο στο Facebook, στο Twitter και στο Instagram.

Περισσότερα από το VICE

Μιλήσαμε με τους Έλληνες που Υποστηρίζουν ότι ο Σπύρος Λούης Ίσως να Έκλεψε την Πρωτιά του Μαραθωνίου το 1896

Σας Παρουσιάζουμε τον Άνδρα που Έχει 7.000 Match στο Tinder

Η Ζωή Πάνω σε Ένα Πετρελαιοφόρο Πλοίο Mέσα από τον Φακό Ενός Ναυτικού