Πριν από δύο εβδομάδες, η Jacqueline Jencquel μίλησε δημόσια για την απόφασή της να τερματίσει τη ζωή της τον Ιανουάριο του 2020. Η 75χρονη δεν έχει κάποια ανίατη ασθένεια, ούτε είναι ιδιαίτερα αδύναμη – θέλει απλώς την ελευθερία να πεθάνει με δικούς της όρους, προτού να είναι πολύ μεγάλη και να υποφέρει από τον πόνο.
Το 2016, η κυβέρνηση της Γαλλίας πέρασε έναν νόμο που επιτρέπει στους γιατρούς να κρατάνε σε καταστολή όσους πάσχουν από ανίατη ασθένεια, μέχρι τον θάνατο. Η Jencquel θέλει η κυβέρνηση να προχωρήσει περισσότερο, δίνοντας στους ανθρώπους από 75 χρονών και πάνω το δικαίωμα να επιλέξουν να πεθάνουν ακόμη και όταν δεν έχουν κάποια ανίατη ασθένεια.
Videos by VICE
Είναι ένα θέμα για το οποίο αγωνίζεται εδώ και δεκαετίες, ως αντιπρόεδρος του οργανισμού υπέρ της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας ADMD και μέλος της ελβετικής ομάδας δικαιώματος στο θάνατο Exit.
Μίλησα με την Jencquel, για να καταλάβω καλύτερα γιατί πιστεύει ότι οι ηλικιωμένοι πρέπει να μπορούν να επιλέξουν την ημερομηνία που θα πεθάνουν και τι πιστεύει ότι δεν καταλαβαίνουν οι περισσότεροι για τον θάνατο.
Jacqueline Jencquel:
Καταρχάς, γιατί μου μιλάς τόσο επίσημα; Επειδή είμαι γριά; Μπορείς να μου μιλάς στον ενικό. Ο φίλος μου είναι στην ηλικία σου, ξέρεις. Αυτό που με ενοχλεί στην ερώτησή σου είναι ότι λες πως φαίνομαι καλά και ότι δεν υποφέρω, αλλά πώς μπορείς να το ξέρεις; Δεν είσαι 75 χρονών. Δεν μπορείς να ξέρεις πώς είναι να είσαι στην ηλικία μου και να πονάς παντού. Δεν μπορώ να τρέξω όπως παλιά, κουράζομαι πιο εύκολα και έχω ένα σωρό σπονδύλους που πονάνε. Οι κινήσεις μου δεν είναι τόσο ακριβείς, έχω οστεοπόρωση και τρέμουν τα χέρια μου – κοίτα. Δεν το βλέπεις, αλλά ισχύει, τρέμω.
Αυτό που εκπλήσσει τον κόσμο είναι ότι δεν είμαι ετοιμοθάνατη. Στη Γαλλία, για να έχεις το δικαίωμα να πεθάνεις, πρέπει να είσαι στα τελευταία σου και να ουρλιάζεις απ’ τον πόνο. Θεσπίσαμε τον νόμο Léonetti το 2005. Αυτός ο νόμος επεκτάθηκε το 2016, για να επιτρέψει στους πάσχοντες από ανίατη ασθένεια να μπορούν να ζουν σε καταστολή – να διακόψουν το μαρτύριό τους πριν από τον θάνατο. Αλλά ο νόμος δεν πάει αρκετά μακριά – είναι απλώς ένας τρόπος για να μην αντιμετωπίζεις το τέλος της ζωής. Η ιδέα είναι πρώτα να υποφέρεις και μετά θα σε βοηθήσουμε να το αντέξεις, μέχρι το σώμα σου να τα παρατήσει.
Δεν θέλω να χρειάζεται να πάρουν νοσοκόμα να με φροντίζει και να μιλάει μαζί μου με εκείνη την ψεύτικη ευθυμία που χρησιμοποιούν με τους ηλικιωμένους. Ξέρεις, «Κοιμηθήκαμε καλά χθες βράδυ; Τουαλέτα πήγαμε σήμερα;».
Έτσι, όμως, πώς θα χειριστούν οι αγαπημένοι σου την αργή πορεία σου προς τον θάνατο; Ή εσύ ο ίδιος; Προσωπικά, δεν θέλω να φτάσω σε αυτό το σημείο. Δεν θέλω κάποιος άλλος να αποφασίσει για μένα αν είμαι έτοιμη να πεθάνω ή όχι. Δεν είμαι παιδάκι, ξέρω τι θέλω.
VICE VIDEO: Είναι Πολύ Ακριβό να Πεθαίνεις στην Ελλάδα
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Μάλλον περισσότερο σε τρομάζουν τα γηρατειά.
Φυσικά. Εσένα όχι; Πίστευα ότι ήμουν μεγάλη, όταν έκλεισα τα 30. Ακόμη και αν είσαι πλούσιος, γιατί να θέλεις να είσαι βάρος στα παιδιά σου και να τα κάνεις συνέχεια να νιώθουν ενοχές; Έχω δυο γιους που ζουν στο εξωτερικό, ο ένας στο Μπαλί και ο άλλος στο Βερολίνο. Είναι πολύ καλοί μαζί μου, αλλά έχουν δικές τους ζωές, παιδιά, δουλειές. Δεν θέλω να χρειάζεται να πάρουν νοσοκόμα να με φροντίζει και να μιλάει μαζί μου με εκείνη την ψεύτικη ευθυμία που χρησιμοποιούν με τους ηλικιωμένους. Ξέρεις, «Κοιμηθήκαμε καλά χθες βράδυ; Τουαλέτα πήγαμε σήμερα;».
Καλύτερα να γελάς με όλα αυτά. Ειλικρινά, θέλω ο θάνατος να είναι λιγότερο δραματικός. Είναι κομμάτι της ζωής, άλλωστε. Η θρησκεία έχει κάνει τη ζωή να είναι αυτό το ιερό πράγμα και τον θάνατο φοβερό ταμπού. Αλλά στην πραγματικότητα είμαστε εδώ όλοι κατά τύχη, χάρη σε ένα πήδημα.
Κανείς δεν είναι στο σώμα ή στο μυαλό μου. Τα γηρατειά, αν με ρωτάς, είναι ανίατη ασθένεια από μόνη της και είναι πάντα μοιραία.
Τα λες όλα αυτά, αλλά η ζωή σου φαίνεται διασκεδαστική αυτήν τη στιγμή. Έχεις φίλο 30 χρόνια νεότερο, ζεις άνετα, είσαι αθλητικός τύπος, ταξιδεύεις, έχεις τρία εγγόνια που αγαπάς. Γιατί να τελειώσεις τη ζωή σου, ενώ αυτή σου έχει φερθεί τόσο καλά;Επειδή, αναπόφευκτα, μια μέρα δεν θα μπορώ να ζω τη ζωή που θέλω πλέον. Δεν θέλω να περιμένω μέχρι να ξεμωραθώ, να είμαι με πάνες και σε αναπηρική πολυθρόνα, για να ασχοληθώ με το να φύγω από αυτήν τη ζωή αξιοπρεπώς. Ναι, για τους περισσότερους είμαι τυχερή και έχω ακόμη πολλά καλά χρόνια μπροστά μου. Τα σιχαίνομαι αυτά τα κλισέ. Ποιοι είναι οι άλλοι, για να με κρίνουν; Κανείς δεν είναι στο σώμα ή στο μυαλό μου. Τα γηρατειά, αν με ρωτάς, είναι ανίατη ασθένεια από μόνη της και είναι πάντα μοιραία. Εγώ για παράδειγμα, δείχνω καλά, επειδή συντηρούμαι. Είμαι λεπτή, επειδή πηγαίνω στο γυμναστήριο, πριν από δέκα χρόνια έκανα λίφτινγκ για να μην κρέμεται το πιγούνι μου. Έκανα ορμονοθεραπεία στην εμμηνόπαυση, ώστε να μη μοιάζω σιγά-σιγά με γέρο. Φέτος, μπορεί να έκανα αλεξίπτωτο πλαγιάς το καλοκαίρι, αλλά ξέρω ότι σύντομα δεν θα μπορώ. Μου αρέσει να οδηγώ το σκουτεράκι μου με τον δικό μου, αλλά θα πρέπει να σταματήσω σύντομα, επειδή μου τσακίζει την πλάτη.
Αυτά, χωρίς να σκεφτώ τις καθημερινές μιζέριες. Δεν μπορώ να μεθύσω πλέον, επειδή μετά από δυο ποτήρια κρασί έχω φοβερό πονοκέφαλο. Το ίδιο ισχύει και για το φαγητό – δεν μπορώ να τρώω ό,τι θέλω πια. Έχω κακή πέψη και δεν μπορώ να κοιμηθώ καλά. Μια φορά, σηκώθηκα μέσα στη νύχτα να κατουρήσω και έπεσα πάνω στην πόρτα. Δεν ακούγεται φοβερό, αλλά άνοιξε το κεφάλι μου και κάλεσα ασθενοφόρο. Οι γιοι μου τρελάθηκαν από την ανησυχία. Την επόμενη φορά που θα πέσω, θα μπορέσω να σηκωθώ; Τι θα γίνει, αν λιποθυμήσω; Θα με βρουν τρεις μέρες αργότερα, αφυδατωμένη ή νεκρή, πνιγμένη στον ίδιο μου τον εμετό.
Από ένα σημείο και μετά, η ζωή δεν είναι ζωή πλέον. Τι μένει στο τέλος; Το πήδημα; Ακόμη και αυτό γίνεται περίπλοκο.
Δεν φοβάσαι τι θα σκεφτούν οι άλλοι για σένα;
Δεκάρα δεν δίνω. Σκεφτόμουν αυτό το θέμα για πάνω από 30 χρόνια. Το 2006, όταν ζούσα στη Βενεζουέλα, δημιούργησα τον δικό μου οργανισμό υπέρ της απόφασης του ατόμου για τον θάνατό του. Τα θέματα που αφορούν τα βάσανα και τον θάνατο είναι πάντα στο μυαλό μου. Η γιαγιά μου πέθανε στα 38 της, βασανίστηκε φρικτά από μια αθεράπευτη περίπτωση καρκίνου του μαστού. Αυτό έγινε το 1930, υπό το καθεστώς του Stalin και δεν υπήρχαν ηρεμιστικά για τον πόνο της. Η μητέρα μου ήταν οκτώ χρονών και δεν ξέχασε ποτέ τις φρικτές κραυγές της μητέρας της, που ικέτευε τον άνδρα της να τη σκοτώσει.
Αμέσως μετά, ο παππούς μου ξέφυγε από την καταπίεση που υφίσταντο οι Ρώσοι διανοούμενοι και πήγε στην Κίνα, όπου γεννήθηκα εγώ. Όταν ήμουν μικρή, στη Σαϊγκόν, έβλεπα τους στρατιώτες να περνούν ακρωτηριασμένοι, κατά τον Πόλεμο της Ινδοκίνας. Άκουγα τους άλλους να λένε πώς είχαν σωθεί, αλλά πάντα σκεφτόμουν ότι αυτοί οι στρατιώτες καλύτερα να πέθαιναν.
Αργότερα, η μητέρα μου πάλεψε με τον καρκίνο στο πάγκρεας για τρία χρόνια. Ο χειρουργός ήθελε να την εγχειρίσει στα 74 της. Μπήκα στο ιατρείο του και απαίτησα να σταματήσει την επέμβαση. Πήγα τη μαμά μου σπίτι, ώστε να περάσει ήρεμα τις τελευταίες της μέρες. Αργότερα, ο πατέρας μου έπαθε Αλτσχάιμερ – φρικτή ασθένεια. Ήμουν μαζί του ως το τέλος, έτσι, όπως βλέπεις, έχω κοιτάξει τον θάνατο κατά πρόσωπο πολλές φορές.
Δεν ανησυχείς ότι θα γίνει εκμετάλλευση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας;
Είναι γελοίο. Η ευθανασία είναι νόμιμη στην Ολλανδία από το 2001, στο Βέλγιο από το 2002 και δεν υπάρχει κανένα κύμα υποβοηθούμενων αυτοκτονιών. Μερικές εκατοντάδες περιπτώσεις κάθε χρόνο, το πολύ.
Θέλουμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να φύγουν όταν ακόμη είναι στα συγκαλά τους. Αλλά οι περισσότερο δεν μπορούν να συλλάβουν αυτό το επιχείρημα, επειδή τους αναγκάζει να σκεφτούν τη ζωή στο πλαίσιο του τέλους της και δεν είμαστε προγραμματισμένοι να λειτουργούμε έτσι.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο VICE France.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
«Είσαι Προδότης της Τάξης σου»: Η Ζωή μου ως Μέλος της ΚΝΕ
«Έτσι Είναι η Ζωή. Μια Ζαριά», για Έναν από τους 800 Ασθενείς στην Ελλάδα με Κυστική Ίνωση
Σεξ στις Ελληνικές Φυλακές: Εκεί που το Φύλο Είναι Απλώς μια Κοινωνική Κατασκευή
