Το Κυπριακό Δεν Είναι ένα Συναισθηματικό Πρόβλημα

Photo via

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, το Κυπριακό ήταν εκεί. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που διάβαζε ο πατέρας μου και μετά τις άφηνε σε όλο το σπίτι, στα δελτία ειδήσεων που έβλεπαν οι γονείς μου ενώ τρώγαμε το βραδινό μας, στις συζητήσεις μεταξύ των μεγάλων που μαζεύονταν στο σπίτι κάθε φορά που είχαμε κάποια γιορτή και που πάντα κατέληγαν σε μάχη. Όταν ρωτούσα τη μητέρα μου γιατί τσακώνονταν με τους φίλους τους -και αν θα τους ξαναμιλούσαν- η απάντηση ήταν πάντα το Κυπριακό.

Μεγάλωσα λίγο και πήγα δημοτικό. Στις σχολικές εκδηλώσεις η χορωδία τραγουδούσε πάντα ένα τραγούδι για τον Πενταδάκτυλο (το οποίο τραγουδούσε και ο Νταλάρας στη σταυροφορία του για την Κύπρο). «Ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους», έλεγαν οι στίχοι που τραγουδούσαμε με τους ανήλικους συμμαθητές μου και όταν ρωτούσα τη δασκάλα μου τι εννοούσε ο ποιητής, αυτή μου απαντούσε ότι το βουνό που στεκόταν απέναντί μας έπρεπε να τους πετάξει στη θάλασσα. Τότε δεν είχα καλλιεργήσει ακόμη την ερμηνευτική μου ικανότητα, έτσι ξαναρωτούσα τη δασκάλα αν με το τραγούδι αυτό, ζητούσαμε να γίνει σεισμός. Εκείνη έπαιρνε μια βαθιά ανάσα, με κοίταγε συγκαταβατικά στα μάτια και μου εξηγούσε ότι το νόημα ήταν να διώξουμε τους Τούρκους που κατέκτησαν με τη βία το βόρειο τμήμα του νησιού μας.

Όταν πήγα στο γυμνάσιο, οι σχολικές εκδηλώσεις εμπλουτίστηκαν με την παρουσία μαυροφορεμένων γυναικών. Ήταν οι μητέρες των ανθρώπων που χάθηκαν στον πόλεμο. Διηγούνταν την ιστορία των παιδιών, των παιδιών, των αδερφών τους, μέχρι την ημέρα που έφυγαν για τον πόλεμο και δεν τους ξαναείδε ποτέ κανείς, κρατώντας στο στήθος τους τη φωτογραφία του αγνοούμενου και κλαίγοντας με λυγμούς. Πολλές φορές η φωτογραφία αυτή ήταν δεμένη γύρω από το λαιμό τους, σαν σταυρός. Αυτό ήταν που τις χαρακτήριζε. Οι γυναίκες αυτές πίστευαν ότι ίσως οι αγνοούμενοί τους να ήταν ακόμα ζωντανοί, κάπου σε κάποια φυλακή στα βάθη της Τουρκίας, οι ίδιες όμως είχαν σίγουρα χάσει τη ζωή τους. Ενώ ήμουν ακόμα αρκετά μικρός για να καταλάβω την πλήρη έκταση του προβλήματος, μπορούσα να νιώσω τον πόνο να πλανάται μέσα στην σχολική αυλή, πάνω από από εκατοντάδες σιωπηλούς μαθητές.

Η οικογένεια του πατέρα μου εκτοπίστηκε μετά την εισβολή. Ο πατέρας μου μου διηγούνταν ιστορίες από τις μέρες που ακολούθησαν την εισβολή, περιγράφοντάς μου το πώς έφυγαν από το σπίτι τους με ένα παλιό αυτοκίνητο, φορτωμένο με λιγοστά απαραίτητα, αναζητώντας ένα ασφαλές μέρος για να μείνουν, μέχρι να καταλαγιάσουν οι ταραχές και να επιστρέψουν… Όταν μια μέρα περπατούσαμε με τους γονείς μου στον Τουρκικό μαχαλά της Λάρνακας, ρώτησα τον πατέρα μου γιατί ονομαζόταν έτσι, για να πάρω την απάντηση ότι, «όπως εμείς φύγαμε από ’κει, έτσι και αυτοί έφυγαν από δω». Ο πατέρας μου ξαναείδε τον τοίχο του σπιτιού του (το μοναδικό πράγμα που είχε απομείνει), στο βόρειο κομμάτι της Κύπρου, το 2003, όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα. Η γιαγιά μου πέθανε αρνούμενη να ξαναπάει.

Photo via

Τα χρόνια περνόυσαν, οι γραμματείς του ΟΗΕ άλλαζαν, τα σχέδια - προτάσεις λύσης άλλαζαν κι αυτά, και οι συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού πάντα κολλούσαν σε κάποιον ανυπέρβλητο ύφαλο. Σήμερα, ο Γλαύκος Κληρίδης και ο Ραούφ Ντενκτάς είναι νεκροί. Τους νιώθω σαν παππούδες μου - εξάλλου ήταν πάντα σπίτι μου, σε κάθε γιορτή. Το κυπριακό πρόβλημα έφτασε πολλές φορές αρκετά κοντά (θεωρητικά) σε μια λύση. Το 2004 το σχέδιο Ανάν απορρίφθηκε μετά από δημοψήφισμα, από την συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων. Ήταν η πρώτη μου ψήφος. Είχα νιώσει την ανάγκη να δω τη χώρα μου να προχωρά, ακόμα και αν η βάση στην οποία θα προχωρούσε θα ήταν όχι και τόσο ευνοϊκή. Ήθελα η χώρα μου να απαλλαγεί από αυτό το πρόβλημα που την μάστιζε. Ήθελα να απαλλαγώ εγώ από αυτό το πρόβλημα. Να μην διαβάσω ποτέ ξανά τον τίτλο: «Εξελίξεις στο Κυπριακό».

Η χώρα δεν προχώρησε τότε, κάποιοι λένε ότι ο λαός επηρεάστηκε από το διάγγελμα του τότε προέδρου, Τάσσου Παπαδόπουλου, ενός εκατομυριούχου δικηγόρου, που με δάκρυα στα μάτια, βροντοφώναξε «ΟΧΙ». Στην πλευρά του «ΝΑΙ» στεκόταν ο σημερινός πρόεδρος της Κυπριακής δημοκρατίας, ένας άλλος εκατομυριούχος δικηγόρος, ο Νίκος Αναστασιάδης, ένας άνθρωπος με κορακίσια μαλλιά και αετίσιο βλέμμα, ένας αληθινός ρήτορας, στον οποίο δεν θα συγχωρέσω το γεγονός ότι πριν από λίγους μήνες, επιστρέφοντας από το Eurogroup, έβαλε το χέρι του στον κουμπαρά της γιαγιάς μου, γιατί κάποιος του «έβαλε το μαχαίρι στο λαιμό».

Πριν μερικές ημέρες, άκουσα μετά από καιρό τις λέξεις «εξελίξεις στο κυπριακό». Δεν σταμάτησα τη δουλειά μου, δεν ήθελα να μάθω. Μου φάνηκε αστείο. Έχουν περάσει σχεδόν 10 χρόνια από την ημέρα που αποφάσισα ότι η Κύπρος ήταν καταδικασμένη να χορεύει στο ρυθμό του προβλήματός της και έφυγα για να ζήσω στην Ελλάδα (μια χώρα που όπως όλοι γνωρίζουν, δεν έχει προβλήματα).

Όμως το Κυπριακό είναι σαν ιός που κοιμάται μέσα μου, έτσι χτες, αφού τέλειωσα τη δουλειά, κάθισα και διάβασα για τις «εξελίξεις» που προωθούνται. Διάβασα ένα προβληματικό κοινό ανακοινωθέν που προσφέρει για άλλη μια φορά ως λύση τη δημιουργία ενός ομόσπονδου κράτους, διάβασα για άλλη μια φορά για συνομιλίες, για καλή θέληση, για κοινά σημεία των δύο πλευρών - μόνο που ξέρω πια ότι το πρόβλημα δεν συντηρείται από τις δύο πλευρές, αλλά από τους πραγματικούς μαριονετίστες.

Photo via

Μίλησα με δύο φίλους μου που ζουν στην Κύπρο, ο ένας στο βόρειο και ο άλλος στο νότιο τμήμα του νησιού. Ο Γιώργος, που ασχολείται με τον ακτιβισμό, μου θύμισε ότι η Κύπρος είναι ένα νησί που βρίσκεται σε ευαίσθητο σημείο της Μεσογείου, δίπλα στο Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή. Πρόσφατα ανακαλύφθηκαν στα χωρικά της ύδατα μεγάλα κοιτάσματα φυσικού πλούτου. Ο πρόεδρος αναφέρει στο διάγγελμά του ότι «άξονας της πολιτικής μας υπήρξε η αξιοποίηση των δυνάμεων που έχουν συμφέροντα στην περιοχή μας». Λίγο πιο κάτω όμως, «αποκλείει ρητά την όποια μορφή επιδιαιτησίας».Το Κυπριακό είναι (γι’ αυτές τις δυνάμεις) μια λεπτομέρεια, που πρέπει να λυθεί, όχι για να έρθει η εξιλέωση, αλλά για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες. Ο Deniz, ο οποίος συμμετείχε σε αρκετές δικοινοτικές δραστηριότητες, μου είπε ότι οι Τουρκοκύπριοι μοιάζουν με τους Ελληνοκύπριους περισσότερο απ’ ό, τι με τους Τούρκους. Θυμήθηκα ότι κάποτε σε ένα λεωφορέιο στην Αθήνα κάθισα δίπλα σε ένα ζευγάρι που μιλούσε τουρκικά με κυπριακή προφορά και χαμογέλασα. Μου ανέφερε επίσης τη διαφήμιση μιας τουρκοκυπριακής εταιρείας, που δείχνει δύο ανθρώπους να κρατάνε με το ένα χέρι ο ένας τον άλλο, ενώ στο άλλο χέρι του καθενός βρίσκεται ένας σταυρός και μια ημισέληνος. «Θα υπάρχουν προβλήματα στην αρχή, αλλά στο τέλος θα είμαστε εντάξει», μου είπε. Η ανάγκη για να συναντηθούν επιτέλους αυτές οι δύο κοινότητες υπάρχει - και προωθείται έντονα.

Οι γονείς μου έζησαν τον πόλεμο το 1974. Εγώ και οι άνθρωποι της γενιάς μου που μεγαλώσαμε στην Κύπρο, ζήσαμε με το φάντασμα ενός πολέμου να πλανάται πάνω από τα κεφάλια μας, με τη μορφή ενός άλυτου προβλήματος.

Στο διάγγελμα του  Νίκου Αναστασιάδη, όλα ακούγονται «σωστά». Ξεκινώντας, αναφέρει ότι «Tο άλυτο του Κυπριακού, που για σαράντα τόσα χρόνια κρατά διαιρεμένη την πατρίδα και το λαό μας, είναι το ύψιστο των προβλημάτων που απασχόλησε και απασχολεί την παλαιότερη, τη νεότερη γενιά και, αν συνεχίσει το σημερινό status quo, θα επηρεάσει δραματικά το μέλλον και των επερχoμένων γενεών», κάνοντας μια επίκληση στο συναίσθημα όλων αυτών που αισθάνονται όπως κι εγώ, την ανάγκη να προχωρήσουμε παρακάτω. Το Κυπριακό είναι ένα αιχμηρό, πολύπλοκο πρόβλημα, ακόμα και μετά από 40 χρόνια. Πιστεύω ότι πρέπει όλοι μας, Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, να αντιμετωπίσουμε το ενδεχόμενο μιας λύσης όχι με καχυποψία, αλλά με κριτικό πνεύμα, να μην παρασυρθούμε από το συναίσθημά μας και να κάνουμε την προσευχή μας σε όποιον θεό πιστεύει ο καθένας, ώστε η προσπάθειά μας για επανένωση να μην οδηγήσει για άλλη μια φορά στη διχοτόμηση - που αυτή τη φορά θα είναι οριστική.