«Μου Τηλεφώνησε για να Ακούσω το Παιδί να Κλαίει» - Υποχρεωτική Συνεπιμέλεια ή Όχι;

«Η πρώην σύζυγός μου, μου έλεγε πάντα “γιατί μια γυναίκα δεν μπορεί να έχει τις ίδιες φιλοδοξίες με έναν άντρα;”. Παρομοίως, θα ήθελα να μάθω ποιος νόμος υπάρχει που να λέει ότι μια γυναίκα είναι καλύτερος γονιός, απλώς και μόνο λόγω του φύλου της», δήλωσε έντονα ο Τεντ Κράμερ στη δικαστική αίθουσα, σε μια συγκινητική σκηνή της ταινίας Κράμερ Εναντίον Κράμερ.

Πρόκειται για την ιστορία ενός εργασιομανή πατέρα, που υποδύεται ο βραβευμένος με Όσκαρ, Ντάστιν Χόφμαν, ο οποίος ανακαλύπτει πώς να είναι πατέρας, αφού η μητέρα, την οποία υποδύεται η επίσης βραβευμένη με Όσκαρ, Μέριλ Στριπ, αποφασίζει να φύγει από το σπίτι. Η κα Κράμερ τελικά επιστρέφει μετά από ενάμιση χρόνο και διεκδικεί το παιδί. Παραπάνω διαβάζουμε την αρχή της κατάθεσης του κυρίου Κράμερ στο δικαστήριο, για την επιμέλεια του παιδιού τους.

Αυτή η σκηνή, αλλά και η ταινία αποτέλεσαν πολιτισμικό φαινόμενο στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και προκάλεσαν ένα τεράστιο ντιμπέιτ για την επιμέλεια και τους ρόλους των δύο φύλων. Το ίδιο συνέβη και με την πιο πρόσφατη ταινία Marriage Story, με τη Σκάρλετ Γιοχανσον και τον Άνταμ Ντράιβερ.

Βλέποντας τις ταινίες, παρατηρεί κανείς ότι λίγα πράγματα έχουν αλλάξει σε σχέση με την επιμέλεια των παιδιών μετά το διαζύγιο. Για κάποιους μπαμπάδες, συγκεκριμένα, οι δύο ταινίες αναδεικνύουν το ζήτημα της αποκλειστικής επιμέλειας που απολαμβάνουν στην πλειοψηφία τους οι μητέρες.

Από τις αρχές του καλοκαιριού, ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Κωνσταντίνος Τσιάρας, προανήγγειλε αλλαγές στο Οικογενειακό Δίκαιο. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι θα προχωρήσει η ρύθμιση της συνεπιμέλειας των παιδιών χωρισμένων γονιών, συστήνοντας νομοπαρασκευαστική επιτροπή, που θα επεξεργαζόταν τις αλλαγές και θα δημοσίευε πρόταση τέλη Οκτωβρίου. Παράλληλα πέρασε διάταξη κατά την οποία σε περίπτωση που ο γονέας με την επιμέλεια, θελήσει να μετακινηθεί ή να αλλάξει κατοικία, θα μπορεί να το κάνει μόνο μετά από σύμφωνη γνώμη του έτερου γονέα ή μετά από οριστική δικαστική απόφαση. Στόχος είναι να διασφαλίζεται η επικοινωνία με τον έτερο γονέα και πρόκειται για σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Ομάδες πατεράδων έχουν αρχίσει, εδώ και καιρό, να κάνουν πιο έντονη την εμφάνισή τους, με καμπάνιες, διαδικτυακές συλλογές υπογραφών, εμφανίσεις σε εκπομπές, διεκδικόντας την εφαρμογή της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας αμέσως μετά το διαζύγιο, ως ήδη κεκτημένο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Κύριο αίτημά τους είναι ο ίσος χρόνος διαμονής του παιδιού και με τους δύο γονείς του.

«Όταν σε βλέπει το παιδί δύο φορές τον μήνα, αυτομάτως δεν είσαι πατέρας, δεν είσαι γονιός, είσαι θείος, είσαι κάτι άλλο», λέει στο VICE o Δημήτρης Καλαποθαράκος, Πρόεδρος της ΑΜΚΕ ΓΟΝ.ΙΣ. Πρόκειται για έναν αναγνωρισμένο και πιστοποιημένο φορέα κοινωνικής φροντίδας για τη γονεϊκή ισότητα στην Ελλάδα, όπως αναγράφεται και στην επίσημη ιστοσελίδα του, που λειτουργεί από το 2006. Όπως λέει ο κ. Καλαποθαράκος, διαζευγμένος πατέρας και ο ίδιος, «διαπιστώσαμε ότι στα ελληνικά δικαστήρια υπάρχει μία σοβαρή κακή πρακτική: η αφαίρεση της γονεϊκής ιδιότητας από τον έναν γονιό, σε περίπτωση διαζυγίου ή εκτός γάμου, και όλη η ευθύνη να μεταφέρεται στον άλλο γονιό».

Σύμφωνα με τον νόμο του 1983 που αφορά στην επιμέλεια των παιδιών, σε περίπτωση συναινετικού διαζυγίου των γονέων, η νομική κοινή επιμέλεια, δηλαδή η δυνατότητα να συναποφασίζει το χωρισμένο ζευγάρι για σημαντικά ζητήματα που αφορούν το παιδί, μπορεί να υπάρξει σε περίπτωση που οι γονείς το επιλέξουν. Το χωρισμένο ζευγάρι δηλαδή μπορεί να υποβάλει ένα έγγραφο στο δικαστήριο, το οποίο έχει συντάξει, όπου θα συμφωνεί στον τρόπο άσκησης της γονεϊκής μέριμνας.

Τα δύσκολα έρχονται όταν το ζευγάρι δεν μπορεί να έρθει σε συμφωνία και, συνήθως, αυτές οι περιπτώσεις είναι αρκετές. Όταν συμβαίνει αυτό, τότε μοναδική λύση που προσφέρει ο νόμος είναι να αποφασίσει ο δικαστής ποιος είναι ο καταλληλότερος γονέας, δίνοντάς του την αποκλειστική επιμέλεια του παιδιού.

«Στην πράξη, βέβαια, αποδείχθηκε με τα χρόνια ότι το 93% των περιπτώσεων ήταν η μητέρα που αναλάμβανε όλη αυτή την ευθύνη. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και μητέρες που στερούνται την επιμέλεια», σύμφωνα με τον Δημήτρη Καλαποθαράκο.

Όπως αναφέρουν πολλοί σύλλογοι πατεράδων, ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που προκύπτει λόγω της αποκλειστικής επιμέλειας, είναι οι δικαστικές παραβιάσεις όσον αφορά την επικοινωνία του γονέα που δεν έχει την επιμέλεια, με το παιδί. Μόνο το 2019, έγιναν 4.743 κλήσεις στην Αστυνομία, σύμφωνα με στοιχεία της ΓΑΔΑ, μόνο στην Αττική, για παραβίαση δικαστικής απόφασης. Ο αριθμός μάλιστα είναι ανοδικός και πολλοί γονείς, συνήθως πατεράδες, καταγγέλουν ότι παρεμποδίζονται από το να έχουν επαφή με τα παιδιά τους.

«Μια δικαστική απόφαση για το χρόνο επικοινωνίας του γονιού που δεν έχει την επιμέλεια με το παιδί, η οποία βγαίνει κατόπιν βασάνων και μεγάλου οικονομικού κόστους και χρόνου, εν τέλει δεν τηρείται. Για τον ενήλικα δεν μας πειράζει. Το θέμα είναι ότι το παιδί δεν βλέπει τον γονιό του, ακόμα και αυτό το λίγο χρόνο που έχει αποφασιστεί από το δικαστήριο».

Αυτό το γεγονός, σύμφωνα με τον Δημήτρη Καλαποθαράκο, οδηγεί σε φαινόμενα γονεϊκής αποξένωσης. Τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν ενοχή, λύπη ή καταθλιπτική διάθεση, γίνονται εχθρικά ή και αδιάφορα προς τον γονιό, συνήθως πατέρα, επειδή δεν τον βλέπουν συχνά, ή επειδή ο άλλος γονιός, που έχει την αποκλειστική επιμέλεια, το επηρεάζει αρνητικά, όπως λέει.

«Παρακαλώ, κατά την άφιξή σας το παιδί βρισκόταν στον χώρο, έτσι; Το καταγράψατε;» ακούω την Χριστίνα Σ. να λέει μέσα από το τηλέφωνο, σε αστυνομικό που βρέθηκε στο σπίτι της. Είναι μία από τις πολλές φορές που έχει αναγκαστεί να καλέσει την αστυνομία, για να καταγραφεί ότι ο πρώην σύζυγός της δεν ήρθε να δει το παιδί. Παρόλα αυτά, η ίδια έχει δεχτεί πληθώρα μηνύσεων για δικαστικές παραβιάσεις από τον σύζυγό της, όμως όπως μας περιγράφει, η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη.

«Υπάρχουν γυναίκες που τις παίρνουν ξυπόλητες στο τμήμα, για δικαστική παραβίαση. Και συνήθως, ξέρετε τι συμβαίνει; Δεν μπορούν να πείσουν το παιδί να δει τον πατέρα».

Η Χριστίνα Σ. έχει κακοποιηθεί σωματικά από τον πρώην συζυγό της. Αδυνατούσε να τον χωρίσει διότι την εκβίαζε με διάφορους τρόπους. Τελικά, κατόρθωσε να πάρει διαζύγιο. Μέχρι τότε, ο ίδιος δεν είχε χτυπήσει το παιδί τους. Το δικαστήριο τής ανέθεσε την αποκλειστική επιμέλεια, αλλά η ίδια ενθάρρυνε πολύ την επικοινωνία μεταξύ πατέρα και παιδιού. Ο πατέρας, όμως, άρχισε να κακοποιεί το παιδί σωματικά, όταν άρχισε να το βλέπει μόνος του. Όταν χωρίσανε, το παιδί ήταν ενάμιση ετών.

«Στην αρχή πήγαινα μαζί του για να τους φτιάξω τη σχέση. Αργότερα το έπαιρνε μόνο του. Στα δυόμιση έτη, αρχίζει και μου το φέρνει με σημάδια. Το παιδί είχε αλλοπρόσαλη συμπεριφορά, κάθε φορά που ήταν να το πάρει, δεν ήθελε να πάει, χτυπούσε το κεφάλι του στον τοίχο».

Κάποια στιγμή όμως όταν το παιδί επέστρεψε με πρησμένο χείλος, η ίδια ήταν σίγουρη πια πως το είχε χτυπήσει. Πήγε στο αστυνομικό τμήμα, όμως λόγω γιορτών δεν μπόρεσε να το κοιτάξει ιατροδικαστής. Μετά από τέσσερια ημέρες, όταν κατάφερε να επισκεφτεί ιατροδικαστή, ο ίδιος της είπε ότι αν το παιδί δεν έχει έρθει με σοβαρά τραύματα δεν μπορεί να κάνει κάτι.

Η ίδια κατέθεσε μήνυση για κακοποίηση, αλλά ο πατέρας αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών και συνεχίζει να βλέπει το παιδί. «Υπήρξε φορά που με κάλεσε στο τηλέφωνο, για να ακούω το παιδί να κλαίει από μέσα και μου είπε, «Διαζύγιο δεν ήθελες; Άκου τον τώρα».

Κάποια στιγμή δέχτηκε τηλεφώνημα από δασκάλα του σχολείου του παιδιού, που την ενημέρωνε ότι φαίνεται ότι το παιδί έχει δεχτεί βία, όμως οι ίδιοι δεν μπορούσαν να το καταγγείλουν στην Εισαγγελεία, όπως της είπαν. Έπρεπε η Εισαγγελεία να τους καλέσει. Η ίδια συνέχισε να προσπαθεί να βρει βοήθεια μέσω ΜΚΟ και υπηρεσιών του Δήμου, αλλά υπήρξε κοινωνική λειτουργός που της είπε, «η επικοινωνία με τον πατέρα δεν κόβεται, μην μπλέκεις». Τελικά κάποια στιγμή, δικαστήριο που αφορούσε σε δική της υπόθεση κακοποίησης, τον βρίσκει ένοχο, και αποφασίζεται να έχει επικοινωνία με το παιδί, όμως με παρουσία ειδικού αλλά και της ίδιας της μητέρας - αφού, όμως, ο ίδιος θα ολοκλήρωνε δίμηνη συνεδρία με ψυχολόγο.

Κανένας έλεγχος, παρόλα αυτά, δεν πραγματοποιήθηκε από τον Εισαγγελέα ή από οποιονδήποτε άλλο φορέα, για το αν ο πατέρας ολοκλήρωσε τις συνεδρίες – στον ιδιωτικό ψυχολόγο, δικής του επιλογής. Η Χριστίνα Σ., τότε καταθέτει αίτημα μεταρρύθμισης της επικοινωνίας του με το παιδί. Μέχρι να βγει μία τελική απόφαση, ο ίδιος αρχίζει και της κάνει μηνύσεις επειδή θεωρεί ότι έχει ολοκληρώσει τις συνεδρίες και είναι σε θέση να το βλέπει μόνος του. Ενώ βρίσκονται σε αναμονή για τη δικαστική απόφαση μεταρρύθμισης των όρων της επικοινωνίας και με τον ίδιο να εμφανίζεται σπάνια για να δει το παιδί, οι μηνύσεις συνεχίζονται.

«Ενώ προσπαθούσα να βρω τρόπο να προστατεύσω το παιδί, δεν έβρισκα ουσιαστική βοήθεια. Οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί στρουθοκαμήλιζαν. Η Εισαγγελέας μού είπε ότι δεν μπορεί να καλύψει τα κενά του κράτους. Μία μόνο κοινωνική λειτουργός μού είπε την αλήθεια. Το σύστημα δεν βοηθάει. Πάρ’ το πάνω σου και ας τρως μηνύσεις. Αυτή της η προτροπή με έκανε να πάψω να νιώθω ματαίωση κι ας ήμουν μόνη σε όλο αυτό».

Ολοκληρώνοντας το τηλεφώνημα, μου λέει πως φυσικά υπάρχουν εκπληκτικοί πατεράδες, νέοι κυρίως, και μητέρες που δεν ασκούν σωστά τη γονεϊκή μέριμνα και χρησιμοποιούν τα παιδιά εις βάρος των πατεράδων. Όμως η ίδια έχει συγκεντρώσει πολλές περιπτώσεις γυναικών που βρίσκονται στην ίδια θέση με εκείνη και αρνείται να θεωρηθεί η περίπτωσή της, μία αμελητέα εξαίρεση. «Είμαστε πολλές που τα τραβάμε αυτά. Μιλάω με γυναίκες σαν κι εμένα συνεχώς, που βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση. Η συνεπιμέλεια, με τον τρόπο που προωθείται και με το να γίνει υποχρεωτική, θα μας εγκλωβίσει ακόμη περισσότερο στον κύκλο βίας».

Η εργαλειοποίηση δηλαδή μπορεί να συνεχιστεί και με την υποχρεωτική συνεπιμέλεια, ειδικά σε δύσκολες περιπτώσεις ζευγαριών.

VICE Video: Ευθύμης Kosemund Σανίδης - Όταν το Χάος Γίνεται Σινεμά

«Η συνεπιμέλεια και ο τρόπος με τον οποίο προτείνουν να γίνεται, θα δημιουργήσει πολλά θέματα στα παιδιά. Πρέπει να κάνουμε ένα βήμα πίσω εμείς οι μεγάλοι και να δούμε τι επιπτώσεις έχει στη ζωή ενός παιδιού», λέει στο VICE η Άννα Ράζου, ιατροδικαστής στο Ασκληπιείο Βούλας, που έρχεται σε επαφή με πολλά περιστατικά βίας, σε καθημερινή βάση.

«Είναι πάρα πολλά τα περιστατικά γυναικών που έχουν χωρίσει, αλλά δέχονται βία και μετά το διαζύγιο. Διότι πηγαίνουν οι σύζυγοι να πάρουν το παιδί και μπορεί να αργήσουν να το συναντήσουν ή να μην τους το δώσουν καθόλου. Φωνάζουν την αστυνομία, μητέρες συλλαμβάνονται. Υπάρχει κι αυτός ο ανταγωνισμός βλέπετε. Η επιμέλεια συνήθως δίνεται στη μητέρα. Ο πατέρας πηγαίνει να τα δει ό,τι ώρα θέλει, το παιδί δεν θέλει να τον δει για τον οποιονδήποτε λόγο. Ο πατέρας θυμώνει και βιαιοπραγεί».

Παρόλα αυτά, υπέρμαχοι της συνεπιμέλειας επιμένουν ότι η ενδιοικογενειακή βία είναι περιπτωσιολογική και ότι φυσικά οι κακοποιητικοί γονείς θα πρέπει να στερούνται την επιμέλεια, αν αποδειχθεί η κακοποίηση του παιδιού.

Πόσο εύκολο είναι, όμως, να αποδειχτεί η βία σε ένα σύστημα με κενά, ειδικά αν είναι ψυχολογική ή λεκτική, που είναι ακόμη πιο δύσκολο να ανιχνευθεί όπως επισημαίνει η κα Ράζου.

Ο Δημήτρης Καλαποθαράκος από τον φορέα ΓΟΝ.ΙΣ επιμένει πως «πρέπει να θεσπιστεί ως κανόνας δικαίου, η διατήρηση της κοινής επιμέλειας μετά από ένα διαζύγιο, ώστε να μπορούν να χωρίζουν οι δύο άνθρωποι, χωρίς να χωρίζουν όμως από τα παιδιά. Με την αποκλειστική επιμέλεια, το παιδί εργαλειοποιείται».

Ως φορέας, έχουν καθοδηγήσει ζευγάρια που δυσκολεύονταν να έρθουν σε συμφωνία, να προγραμματίσουν από κοινού το μέλλον των παιδιών τους, αφού το υπάρχον πλαίσιο δίνει και τώρα αυτή τη δυνατότητα. Ο κ. Καλαποθαράκος λέει όμως ότι πολλά ζευγάρια που δεν γνώριζαν αυτή τη συναινετική διαδικασία οδηγούνταν από τους δικηγόρους τους σε αντιδικία, χωρίς να χρειάζεται.

«Πρέπει να αποφεύγουμε τις δίκες, σε σχέση με το παιδί τουλάχιστον. Για να μην υπάρχουν λοιπόν γκρίζες ζώνες ή σκοτεινά σημεία που μπορούν να πυροδοτήσουν μια αντιδικία, εμείς προτείνουμε να υπάρχουν ειδικοί».

Ο νόμος του 1996 εισήγαγε τους λεγόμενους δικαστικούς επιμελητές στα Πρωτοδικεία. «Θα έπρεπε κάθε Πρωτοδικείο, ανάλογα με το μέγεθός του, να έχει προσλάβει κάποιους ανθρώπους που θα υποστηρίζουν την υλοποίηση του γονεϊκού προγραμματισμού». Κάτι τέτοιο όμως όπως υποστηρίζει, δεν υλοποιήθηκε ουσιαστικά ποτέ. «Πρέπει ένα δικαστήριο που ονομάζουμε οικογενειακό, να βρίσκεται καταρχήν σε άλλο τόπο – δεν πρέπει να είναι στην Ευελπίδων. Πρέπει να είναι σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, να μη θυμίζει δικαστήριο». Αυτό που παρατηρεί πάντως από τους γονείς είναι ότι «οι στόχοι τους είναι κοινοί, κατά 50 -60%, και ότι τελικά καταλήγουν στο να συναποφασίζουν σε ένα κοινό πλάνο κατά 80%, με τη βοήθεια των διαμεσολαβητών–κοινωνικών λειτουργών».

Σημαντικό θεωρεί επίσης και το γεγονός ότι με την υποχρεωτική συνεπιμέλεια, δεν θα χρειάζεται να μπαίνει στη διαδικασία το παιδί να επιλέγει γονιό. Στην περίπτωση που οι γονείς δεν συμφωνούν σε κοινή επιμέλεια και πρέπει ο δικαστής να αποφασίσει για τον καταλληλότερο, τότε ενεργοποιείται το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση της γνώμης με βάση τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του παιδιού και ρωτάται το ίδιο. «Εμένα κατέβασαν την κόρη μου, έξι χρονών, από την Καστοριά, δύο φορές. Είναι μία τραυματική εμπειρία για το παιδί», λέει ο κ. Καλαποθαράκος.

Η Ιωάννα Στεντούμη, δικηγόρος με ειδίκευση στο οικογενειακό δίκαιο και εμπειρία πάνω στην έμφυλη βία και τα δικαιώματα ανηλίκων θεωρεί, παρόλα αυτά, ότι «δεν θα ήταν σωστό να βγάλουμε τελείως τη βούληση του παιδιού από τη διαδικασία. Θα ήταν προτιμότερο να συζητήσουμε το πώς θα πρέπει να επιμορφωθούν οι δικαστές για να γίνεται αυτό όσο το δυνατό πιο ανώδυνα για το παιδί, ή να τους συνδράμουν κοινωνικοί λειτουργοί ή ψυχολόγοι. Δεν μπορούμε να θεωρήσουμε a priori, ότι σε όλες τις καταστάσεις το παιδί θέλει να μείνει ισόχρονα και με τους δύο γονείς».

Στην Αυστραλία, πάντως, σύμφωνα με έρευνα που έκανε η ερευνήτρια-δημοσιογράφος, Jess Hill, (στο βραβευμένο βιβλίο της, See What You Made Me Do) λόγω της κοινής επιμέλειας και της τάσης των οικογενειακών δικαστηρίων να ευνοούν περισσότερο την επικοινωνία μεταξύ παιδιού και γονιών και όχι τόσο την ίδια την ασφάλεια του παιδιού, είναι πολύ συχνό το φαινόμενο, παιδιά να αναγκάζονται να κρατούν επαφή με τον κακοποιητικό γονιό ή ακόμη και να το σκάνε από το σπίτι για να ξεφύγουν από την υποχρεωτική επιμέλεια.

Ο γονεϊκός προγραμματισμός θα αφορά από το πού θα πάει σχολείο, μέχρι πόσες ώρες και μέρες θα κοιμάται στον έναν γονιό και στον άλλο.

«Όλες οι προτάσεις μας, όπως η εναλλασσόμενη κατοικία, λειτουργούν ήδη στο εξωτερικό, κάποιες λιγότερο και κάποιες περισσότερο. Στις σκανδιναβικές χώρες περισσότερο και στη Γαλλία λειτουργεί πάρα πολύ καλά. Στη Βρετανία σχετικά καλά, ανάλογα με την νοοτροπία και του λαού», λέει ο κ. Καλαποθαράκος.

Η εναλλασσόμενη κατοικία ισχύει ήδη για δύο σαββατορκύριακα τον μήνα, στην περιορισμένη επικοινωνία του πατέρα με τα παιδιά. «Αυτό όμως δεν είναι ένα σταθερό περιβάλλον. Σταθερό πρέπει να είναι το περιβάλλον και στα δύο σπίτια. Να ξέρει ότι με τη μαμά θα μένει εκεί και με τον μπαμπά θα μένει αλλού. Με αυτόν τον τρόπο οδηγούμε και καλλιεργούμε τη νοοτροπία συνεννόησης και συνεργασίας των γονέων. Δηλαδή, ο νόμος λειτουργεί και εκπαιδευτικά».

Με αυτήν την πρόταση συμφωνεί ο Σύλλογος Ελλήνων Κοινωνιολόγων όπως και η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρία, που από τη μεριά της εισηγείται σε επιστολή της προς τη νομοπαρασκευαστική: «Ίσο χρόνο του παιδιού με κάθε γονέα τόσο στις διακοπές όσο και στην καθημερινότητά του», συμπληρώνοντας δε ότι «η «βιοκοινωνική ανωτερότητα της μητέρας» που συνήθως επηρεάζει ως νομολογιακό έθιμο τις αποφάσεις των δικαστών, συνιστά όρο αόριστο και μη τεκμηριωμένο επιστημονικά.

Τέλος, ο Συνήγορος του Παιδιού έκανε γνωστή τη θέση του υπέρ της κοινής επιμέλειας σε επιστολή που απέστειλε στον Υπουργό κ. Τσιάρα. Αναφέρθηκε δε, σε έρευνες που έχουν γίνει στη Σουηδία, όπου το 40% των παιδιών χωρισμένων γονιών που ανατρέφονται από κοινού και από τους δύο γονείς μετά το διαζύγιο ή τον χωρισμό, έδειξαν καλύτερη ψυχική υγεία και λιγότερα συμπεριφορικά προβλήματα.

Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Wake Forest, της Βόρειας Καρολίνα των ΗΠΑ, (“A Psychological Perspective on Shared Custody Arrangement”, Christy M. Buchanan καιParista L. Jahromi Ballard), που δημοσιεύει το lawpost.gr, πολλές από τις έρευνες που εμφανίζουν παιδιά που μεγαλώνουν σε καθεστώς συνεπιμέλειας, εναλλασσόμενης κατοικίας, να έχουν καλή ψυχολογική και σωματική ανάπτυξη, χρησιμοποιούν μη αντιπροσωπευτικό δείγμα. Ουσιαστικά, αφορούν τα φιλικά διαζύγια, που ποσοτικά είναι πολύ λιγότερα σε σχέση με τα συγκρουσιακά, σύμφωνα με έρευνες (Emery).

«Ο μικρός μεγάλωσε με το να έχει δύο σπίτια. Το μόνο κακό με αυτό είναι ότι ξεχνάει κάποια πράγματα στο ένα ή στο άλλο δωμάτιό του», λέει η Βίκυ Α. στο τηλέφωνο. Ήταν 17 χρόνια με τον άντρα της και χώρισαν όταν το παιδί τους ήταν ενάμιση ετών. Είχε καλή επικοινωνία με τον άντρα της και τους ενδιέφερε πρωτίστως το καλό του παιδιού. «Συναποφασίσαμε να έχουμε μια κοινή επιμέλεια, συντάσσοντας ένα ιδιωτικό συμφωνητικό. Το πρόβλημα είναι ότι πολλά ζευγάρια δεν γνωρίζουν ότι έχουν κι αυτή τη δυνατότητα, ούτε πώς να το κάνουν».

Η Βίκυ εργάζεται ως σύμβουλος ψυχικής υγείας και προσπαθεί να βοηθήσει εθελοντικά πολλά ζευγάρια. «Συνήθως, σε πρώτη φάση έχουν να ξεπεράσουν τον θυμό που νιώθουν και σιγά-σιγά αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι θα ειναι γονείς για πάντα και ότι πρέπει να κάνουν κάτι γι'αυτό».

Για τις πιο δύσκολες περιπτώσεις όμως, όπου δεν τίθεται ζήτημα συναίνεσης και εύκολης επικοινωνίας, σύμφωνα με την κ. Στεντούμη, «βασικό κριτήριο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε σχέση με την άσκηση της επιμέλειας, πέρα από την ύπαρξη τυχόν περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, είναι και η έως τον χωρισμό, σχέση του ανηλίκου με τους γονείς, ο πραγματικός χρόνος που πέρασε ο κάθε γονιός με το παιδί. Ποιος, εν τέλει, το φρόντισε; Διότι, είναι εξαιρετικά βίαιο να υποχρεωθεί, βάσει νόμου, ένα παιδί, που έχει συνηθίσει να έχει μία συγκεκριμένη ρουτίνα και έναν γονιό περισσότερο δίπλα του από έναν άλλο, να του ανακοινωθεί ότι από εδώ και πέρα θα τους βλέπει 50-50, με όρους εμπορικού δικαίου. Το παιδί έχει ανάγκες και συναισθήματα. Πρέπει να νιώσει ασφάλεια και σταθερότητα, και μόνο η εξατομίκευση κάθε περίπτωσης το προσφέρει αυτό».

Το στερεότυπο της μητέρας ως καταλληλότερου γονιού ίσως έχει μία βάση. «Δυστυχώς ή ευτυχώς, στην ελληνική κοινωνία η μητέρα αφιερώνει περισσότερο χρόνο στην ανατροφή του παιδιού. Για παράδειγμα, είναι η πιο πρόθυμη να αφήσει τη δουλειά της, αν χρειαστεί. Μπορεί να γίνεται αυτό λόγω κοινωνικών κατασκευών και αναγκαιοτήτων, αλλά η πραγματική κατάσταση είναι δεδομένη και η ρύθμιση απευθύνεται στο σήμερα. Απαντάει κατά τη γνώμη μου η κοινωνική πραγματικότητα, στο ερώτημα “ποιος είναι κυρίως ο γονέας που μεγαλώνει το παιδί; ”, όμως είναι εξαιρετικά σημαντική η εξατομίκευση των περιπτώσεων».

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των δύο φύλων, η διάθεση του χρόνου των γυναικών στην Ελλάδα έχει επιδεινωθεί από το 2005 μέχρι το 2019, με το έμφυλο χάσμα να διογκώνεται αντί να γεφυρώνεται, καθώς το 38% των γυναικών ασχολούνται με την φροντίδα και την εκπαίδευση των μελών της οικογένειας τους τουλάχιστον μια ώρα την ημέρα, ποσοστό που στους άντρες αγγίζει το 20%. Περίπου το 85% των γυναικών μαγειρεύουν και ασχολούνται με τις δουλειές του σπιτιού σε σχέση με το 16% των ανδρών.

Μερίδα φεμινιστριών αλλά και ειδικών πάνω στα έμφυλα ζητήματα, βέβαια, ξεκαθαρίζουν ότι δεν εναντιώνονται στην κοινή επιμέλεια ή συνεπιμέλεια, αλλά στην υποχρεωτική συνεπιμέλεια, χωρίς εξατομίκευση των όρων της. «Φυσικά, θεωρώ δεδομένο και σωστό ότι το παιδί πρέπει να έχει σχέση και με τους δύο γονείς. Δεν νομίζω ότι κάποιος υποστηρίζει στα σοβαρά το αντίθετο» επισημαίνει η κα Στεντούμη.

«Οι διατροφές δεν αποφασίζονται αντικειμενικά. Πολλές φορές αποκρύπτονται στοιχεία από κάποιες μεριές, φουσκώνουν τα ποσά οι δικηγόροι», περιγράφει ο κ. Καλαποθαράκος.

Η πρόταση που εισηγείται σε σχέση με τη διατροφή ο φορέας ΓΟΝ.ΙΣ συνδέεται με τον χρόνο που θα προσυμφωνηθεί ότι θα αφιερώνει στο παιδί ο κάθε γονιός. Δεν υπάρχει αποκλειστικά η φόρμουλα 50-50, δηλαδή μισός χρόνος στον ένα γονιό, μισός στον άλλο. Ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε γονιού, η φόρμουλα μπορεί να γίνει και 60–40, ή 70–30, με το 30% να είναι ο χαμηλότερος δυνατός χρόνος που μπορεί να περάσει ο γονιός με το παιδί, για να αναπτυχθεί σωστά η σχέση τους. «Άρα η διατροφή, που θα μπαίνει σε έναn κοινό λογαριασμό, θα κατατίθεται από τον κάθε γονιό, βάσει του χρόνου που θα περνάει με το παιδί». Αν κάποιος γονιός δεν δύναται να καταθέσει το ποσό που του αναλογεί, ο κ. Καλαποθαράκος προτείνει να δίνεται δάνειο από το κράτος, για να καλύπτονται τα συγκεκριμένα έξοδα. «Όλα αυτά θα προβλέπονται από τον οικογενειακό προγραμματισμό», επισημαίνει.

Παρόλα αυτά, πολλές γυναίκες έχουν εκφράσει τοn φόβο ότι κάποιοι πατεράδες προσπαθούν να «κρυφτούν» πίσω από τη συνεπιμέλεια για να αποφύγουν να πληρώσουν διατροφή.

«Στοn βαθμό που ο καταμερισμός της αναγκαίας διατροφής μεταξύ των γονέων τίθεται υπό αμφισβήτηση, πρέπει να συνυπολογιστεί ότι τα δύο μέρη στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν έχουν τις ίδιες οικονομικές δυνάμεις και κυρίως, η μητέρα είναι η πιο ευάλωτη από πλευράς εργασιακών συνθηκών αλλά και μικρότερων απολαβών».

Την ευαλοτώτητα της μητέρας έρχεται να επιβεβαιώσει ξανά το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων. Σύμφωνα με το Δείκτη Ισότητας των Φύλων, στους τομείς Εργασία, Οικονομία, Γνώση, Χρόνος, Δύναμη και Υγεία, οι Ελληνίδες βρέθηκαν στην τελευταία σε όλη την Ευρώπη για το 2020.

Η κα Στεντούμη συμπληρώνει, «να μην ξεχνάμε πως σε ορισμένες περιπτώσεις που ο πατέρας αποκτά την επιμέλεια, πολύ συχνά παραβιάζει τα δικαιώματα της μάνας και του παιδιού και την αποκόβει τελείως. Όταν δε αυτές ειναι σε ευάλωτες ομαδες πληθυσμού, δεν το συζητώ καν».

Σε αναμονή του πορίσματος της νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, παρατηρούμε μία τάση θυματοποίησης των πατεράδων από τα εγχώρια ΜΜΕ, με τις διάφορες καμπάνιες των ομάδων τους να καλύπτονται εκτενώς δημοσιογραφικά. Τα περισσότερα άρθρα και δημοσιεύσεις εμπεριέχουν στοιχεία και δηλώσεις εκπροσώπων των ομάδων αυτών, πιστές αναδημοσιεύσεις δελτίων Τύπων τους και σπάνια διαβάζει κανείς οποιονδήποτε αντίλογο ή απόψεις και γνώμες που είναι έστω και λίγο διαφορετικές από τη γραμμή τους.

Σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η νομοπαρασκευαστική επιτροπή δέχεται πολύ συχνά οχλήσεις μπαμπάδων, αλλά και τρεις με τέσσερις φορές την εβδομάδα πολλοί βουλευτές από όλα τα κόμματα, λαμβάνουν emails από τους διάφορους συλλόγους. Πολλοί σελέμπριτι μπαμπάδες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τις διασυνδέσεις τους για να πιέσουν θεσμικά υπέρ της συνεπιμέλειας. Τα συναισθηματικά γκραφίτι, αλλά και τα διάφορα σχόλια κατά μητέρων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναδεικνύουν μία εκδικητική στάση από ορισμένους. Βέβαια, μετά την είδηση ότι πατέρας που ήταν μέλος των ενεργών μπαμπάδων, ξυλοκόπησε την πρώην σύζυγό του έξω από το σχολείο του παιδιού τους, στην Κέρκυρα, πολλοί πήραν αποστάσεις από τις μπαμπαδο-ομάδες.

Το σίγουρο είναι ότι μερίδα μητέρων αισθάνεται ήδη απειλή. Πρόσφατα ξεκίνησαν να οργανώνονται γκρουπ στο Facebook, με μητέρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα, καθυστερήσεις διατροφών, απειλές και προσπαθούν να αποκτήσουν δική τους φωνή. Δυστυχώς, αν και ο διάλογος για κοινή επιμέλεια ή συνεπιμέλεια είναι χρήσιμος και το οικογενειακό δίκαιο σίγουρα επιδέχεται αλλαγών, ο τρόπος που άνοιξε η συζήτηση, δείχνει να μην συμπεριλαμβάνει τόσο τις μητέρες. Κι αυτό δεν είναι, σίγουρα, μια καλή αρχή.

Περισσότερα από το VICE

Δύο Γυναίκες Επισκέπτονται το Μέρος Όπου Αυτοκτόνησαν Αγαπημένα τους Πρόσωπα

«Σπάστε τους τα Κεφάλια, Μη Χαμπαριάζετε» - Ο Νεοναζί Υπαρχηγός Παππάς που Καταζητείται

Έλληνες Φωτογράφοι Μοιράζονται Εικόνες από την Τελευταία Συναυλία που Κάλυψαν

Ακολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.