«Αντί να τον Βοηθήσουν, τον "Πλάκωσαν" στα Χάπια» - Οι Αυτοκτονίες των Προσφύγων

«Δεν είναι ο θάνατος που με τρομάζει. Η ζωή είναι περισσότερο τρομακτική. Αλλά δεν μου απομένει τίποτα, παρά μόνο ο θάνατος».

Η ανάρτηση του 35χρονου Ιρακινού Ριάντ Γόουνις, στις 31 Οκτωβρίου 2019 στη σελίδα του στο Facebook, προμήνυε την επόμενη μέρα που ο ίδιος είχε σχεδιάσει. Λόγια γραμμένα σε μαύρο φόντο και με ένταση μέχρι την κατάληξη, στη λέξη «θάνατος». Ο Ριάντ με έντονα ψυχολογικά προβλήματα μετά τον βομβαρδισμό της γειτονιάς του και το ξεκλήρισμα όλης της οικογένειάς του στη Μοσούλη, έψαχνε να γραπωθεί στην Ευρώπη. Για να συνέλθει. Δεν τα κατάφερε. Το μεσημέρι της 27ης Δεκεμβρίου τον βρήκαν απαγχονισμένο στα σκαλιά του ξενοδοχείου που έχει μετατραπεί σε κέντρο φιλοξενίας προσφύγων, στις Μουριές Κιλκίς. Εκεί όπου δύο ημέρες νωρίτερα είχε αυτοκτονήσει ένας ακόμη πρόσφυγας, 30 χρονών από το Αφγανιστάν. Εκείνος κρεμάστηκε από μία γέφυρα, σε απόσταση 200 μέτρων από το ξενοδοχείο. Και ο κατάλογος των αυτοκτονιών προσφύγων μόλις σε διάστημα λίγων ημερών, ήρθε να συμπληρωθεί από έναν 31χρονο Ιρακινό, που βρέθηκε νεκρός ανήμερα των Φώτων στο προαναχωρησιακό κέντρο της Μόριας.

«Το πρόβλημα είναι ότι ένας πρόσφυγας ή αιτών άσυλο συνήθως έχει υποστεί τριών ειδών τραύματα. Τα τραύματα από την ίδια του τη χώρα, τις τραυματικές εμπειρίες που έχει αποκτήσει κατά τη διαδρομή μέχρι την Ελλάδα και μετά όσες τραυματικές εμπειρίες αποκομίζει στην ίδια την Ελλάδα, προπαντός στους καταυλισμούς», αναφέρει ο ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Γρηγόρης Καβαρνός, που βρίσκεται στην κλινική της οργάνωσης στη Μυτιλήνη. «Η απελπισία που μπορεί να νιώσει φτάνοντας στην Ελλάδα και αντικρίζοντας τις συνθήκες, μπορεί να προκαλέσει μία συναισθηματική αντίδραση που μέσα από την απελπισία οδηγεί σε αυτοκτονικές σκέψεις και προσπάθειες αυτοκτονίας», εξηγεί ο κ. Καβαρνός ερμηνεύοντας τα δεκάδες περιστατικά, κυρίως με απόπειρες αυτοκτονίας στον καταυλισμό της Λέσβου.

Ό,τι ακριβώς συνέβη, δηλαδή, με τον Ριάντ. Ξεκίνησε το ταξίδι του στην Ελλάδα από τη Λέρο, στη συνέχεια μετακινήθηκε, ως ευάλωτος, στα ενοικιαζόμενα των Βρασνών, όπου περιγράφεται ότι βελτιώθηκε κατά πολύ η εικόνα του. Παρ' όλα αυτά, μεταφέρθηκε στις Μουριές και ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για τον ίδιο. «Ήταν εννέα μήνες εδώ. Ζητούσε επίμονα να φύγει. Αντί να τον βοηθήσουν, τον πλάκωσαν στα χάπια. Κοιμόταν όλη μέρα. Ήταν ακίνητος». Οι δύο συγκάτοικοι του Ιρακινού, ο 17χρονος Χουσεΐν από το Κουβέιτ και ο 25χρονος Αμπάς από το Ιράκ, μεταφέρουν μία «ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση» στο ξενοδοχείο των Μουριών. Μία εβδομάδα πριν την αυτοκτονία, ο 35χρονος Ιρακινός πρόσφυγας πολέμου, είχε κόψει τις φλέβες του. Τελικά, η απόφασή του δεν αποτράπηκε. Από την πλευρά της, η αστυνομία έκλεισε τον φάκελο με την τυπική φράση «παρακολουθούταν από ψυχίατρο».

«Αυτά που ζουν είναι ένας σημαντικός παράγοντας, βασικό αίτιο, που μπορεί να προκαλέσει και να επιδεινώσει μία κατάθλιψη. Αν πρόκειται για μία βαριά περίπτωση κατάθλιψης ενδέχεται να εκδηλώσει αυτοκτονικές συμπεριφορές», εξηγεί ο νευρολόγος Ξενοφών Φιτσιώρης, που ως διευθυντής στη νευρολογική κλινική του Νοσοκομείου Παπαγεωργίου της Θεσσαλονίκης διαχειρίζεται περιστατικά κατάθλιψης.

Το ξενοδοχείο των Μουριών δείχνει εξαιρετικό, όπως και ο περιβάλλον χώρος και αυτή την περίοδο φιλοξενεί περίπου 250 πρόσφυγες. Τη διαχείριση έχει αναλάβει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης και δεν εμπλέκεται καμία άλλη οργάνωση. Οι συνθήκες όμως περιγράφονται με μελανά χρώματα. Για τους δύο πρόσφυγες που αυτοκτόνησαν μεταφέρεται ότι είχαν «εγκαταλειφτεί». Ο Αφγανός, Αλί Γκαν Αχμάντι, 30 χρόνων, έβαλε τέλος στη ζωή του, επιμένοντας μέχρι και την τελευταία στιγμή να δει τα παιδιά του. Η γυναίκα του τον είχε καταγγείλει ότι την κακομεταχειριζόταν και την απομάκρυναν άμεσα μαζί με τα παιδιά του. «Ζητούσε διαρκώς από τους δικηγόρους να δει τα παιδιά του. Δεν του έλεγαν ούτε πού βρίσκονται. Πήγε στη γέφυρα και κρεμάστηκε», περιγράφουν ομοεθνείς του, την ώρα που μας οδηγούσαν στη γέφυρα λίγα μέτρα μακριά από το ξενοδοχείο. Το μοναδικό στοιχείο που θυμίζει το τραγικό που συνέβη ανήμερα Χριστουγέννων στο σημείο, είναι τα πεταμένα γάντια των αστυνομικών που έκαναν την έρευνα. Δίπλα σε κάτι βαμμένες κολοκύθες, κομμάτια χριστουγεννιάτικου στολισμού του χωριού που πετάχτηκαν.

VICE Video: Το Ταξίδι Ενός Γκέι Πρόσφυγα Προς τη Δημοκρατία

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Οι αυτοκτονίες και απόπειρες αποτελούν την πιο σκοτεινή πτυχή του προσφυγικού ζητήματος στην Ελλάδα, χωρίς να έχει πάρει έκταση. Άλλωστε, καμία δημόσια υπηρεσία δεν είναι σε διάθεση να δώσει στοιχεία για τους πρόσφυγες που έχουν αυτοκτονήσει. Η αστυνομία περιορίζεται στα προαναχωρησιακά κέντρα, όπου αυτοκτόνησε ο 31χρονος στη Μόρια ανήμερα των Φώτων. Εκεί δεν καταγράφηκαν αυτοκτονίες τη διετία 2018-19, όπως είπε η ΕΛ.ΑΣ. Ποιος όμως κατέγραψε τις αυτοκτονίες στους καταυλισμούς, όπως ενός 20χρονου Σύρου στα Οινόφυτα τον Ιούλιο του 2018 ή και των δύο στις Μουριές; Ή τις απόπειρες των ανήλικων προσφύγων που διαρκώς αναφέρεται ότι αυξάνονται ειδικά σε καταυλισμούς όπως η Μόρια; Άγνωστο. «Κάποιες φορές θα πρέπει να κάνουμε έναν διαχωρισμό κατά κάποιον τρόπο, ανάμεσα σε προσπάθεια αυτοκτονίας, ως κραυγή για βοήθεια και απόπειρα αυτοκτονίας με τελικό σκοπό να φέρει τέλος στη ζωή του. Δυστυχώς κάποιος που κάνει μια απόπειρα σαν κραυγή μπορεί κατά λάθος να χάσει τη ζωή του», εξηγεί ο κ. Καβαρνός.

Στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μυτιλήνη, φτάνουν τα ιδιαίτερα βαριά περιστατικά, αυτά που στέλνονται από άλλες κλινικές του προσφυγικού καταυλισμού. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της οργάνωσης το 45% των ασθενών αυτών έχουν μετατραυματικό στρες. Και το 25% συμπτώματα κατάθλιψης. Ψυχωτικά σύνδρομα κατά κύριο λόγο παρουσιάζουν άτομα από την κεντρική Αφρική με εμπειρίες βασανισμών και βιασμών. Κατάθλιψη παρουσιάζουν άτομα από τις εμπόλεμες περιοχές, τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. «Γενικά, μπορεί να οδηγήσουν σε περιστατικά αυτοτραυματισμών και αυτοκτονιών. Η τραυματική εμπειρία τους βασανίζει νοητικά και ο αυτοτραυματισμός ερμηνεύεται από τους ίδιους ως φυσική παρουσία στον νοητικό πόνο τους. Έτσι κάνει το τραύμα πιο φυσικό», αναφέρει ο ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Πίσω στις Μουριές, η εικόνα του εγκαταλελειμμένου σιδηροδρομικού σταθμού του χωριού, αποτυπώνει τα αισθήματα των προσφύγων. Οι δύο αυτοκτονίες είναι το κύριο θέμα συζήτησης. Όπως και η τελευταία ανάρτηση του Ριάντ στο Facebook που έβαλε τη φωτογραφία του γιου του όταν ήταν παιδάκι. Αλλά τον έχασε από τον βομβαρδισμό. Στο προφίλ του είχε γυρισμένο το πρόσωπο από την κάμερα. «Φοβόταν ακόμα τον Daesh», λένε οι φίλοι του αναφερόμενοι στον ISIS και στους φόβους που είχε λόγω των επιθέσεων του φανατικών ισλαμιστών στην περιοχή του. «Ήταν σε σύγχυση, συζητούσαμε και έλεγε ότι μπορεί να ξαναγυρίσει στην Τουρκία. Να δουλέψει για να ξεφύγει. Το όνειρό του ήταν να φτάσει στον αδερφό του. Εκείνος κατάφερε και έφτασε στη Γερμανία. Ζει στη Στουτκάρδη. Τον περίμενε», περιγράφουν οι δύο συγκάτοικοί του. Από τη μία δείχνουν πως περίμεναν την απόφαση του Ριάντ να φύγει από τη ζώη. Από την άλλη πίστευαν ότι μπορούσαν και αυτοί να το αποτρέψουν. «Στα Βρασνά όλοι μας ήμασταν καλύτερα. Εκεί είχαμε με κάτι να ασχοληθούμε. Εδώ υπάρχει πρόβλημα».

«Το επίπεδο της απελπισίας σε αυτούς τους καταυλισμούς δεν μπορεί να το αντέξει ούτε ένας υγιής άνθρωπος και όχι ένας τραυματισμένος από εμπειρίες πολέμου ή βασανισμούς, διώξεις και βιασμούς», τονίζει ο κ. Καβαρνός. «Εάν βάλεις έναν Έλληνα της μεσαίας τάξης σε ένα τέτοιο καταυλισμό, χωρίς στοιχειώδη υποστήριξη, δηλαδή να πρέπει να παλέψει για να φάει ή να πάει στην τουαλέτα, σε διάστημα τριών μηνών θα αρχίσει να αναπτύσσει ψυχιατρικά προβλήματα. Και αυτή η κατάσταση μπορεί να τον οδηγήσει άνετα σε αυτοκτονικό ιδεασμό είτε σε προσπάθεια αυτοκτονίας».

Στον ξεβαμμένο τοίχο του κλειστού σιδηροδρομικού σταθμού των Μουριών το σύνθημα δείχνει το δρόμο αυτών των ανθρώπων. Που ψάχνουν να βρουν την άλλη ζωή, μακριά από τον πόνο. «Είσαι η πυξίδα μου. Αν σε χάσω χάθηκα».

Περισσότερα από το VICE

«Δεν Είναι μία Δουλειά που Κάνεις Μέχρι τα 75» - Μια Ελληνίδα Σεξεργάτρια στη Γερμανία

Η Ελλάδα Παραμένει η Τρίτη Χώρα στην Ευρώπη με τα πιο Κρύα Σπίτια τον Χειμώνα

H Πενθήμερη Εκδρομή στην Εποχή του Instagram