Φωτογραφίες: Πάνος Κέφαλος, Κείμενο: Θοδωρής Χονδρόγιαννος
Μία κυρία γύρω στα 50, που από την προφορά και τα χρώματά της καταλαβαίνεις ότι έχει γεννηθεί σε χώρα του υπαρκτού σοσιαλισμού, φωνάζει σαν να διαλαλεί την πραμάτεια της: «Τα πάντα κάνει το Μαράκι μας, όμορφο κορίτσι, σε λίγο βγαίνει…». Τα ελληνικά τραγούδια δευτερο-τρίτης διαλογής που παίζει ένας αθηναϊκός σταθμός γεμίζουν τον ζεστό χώρο του δωματίου. Στις ταπετσαρίες και τους καναπέδες κυριαρχούν βαριά χρώματα -το κόκκινο, το μοβ, το μαύρο-, ενώ τα φωτάκια που είναι κρεμασμένα στους τοίχους «χορεύουν» στον τόνο της μουσικής. Στον χώρο υποδοχής βρίσκονται στριμωγμένοι καμιά δεκαριά άνδρες, που περιμένουν πώς και πώς. Οι περισσότεροι είναι πιτσιρικάδες που έχουν-δεν έχουν πατήσει τα 18. Δεν λείπουν ωστόσο και οι γερόλυκοι της ζωής, που έχουν προ πολλού καβατζώσει τα 50.
Videos by VICE
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
Δεν περνάει πολλή ώρα και εμφανίζεται μια κοπέλα που φλερτάρει με τα 25. Φοράει μόνο εσώρουχα και ψηλά τακούνια. Κάνει έναν κύκλο στο δωμάτιο και κοιτάζει τους πελάτες στα μάτια, καθώς γυρίζει γύρω από τον εαυτό της. «Ποιος θα έρθει πρώτος;», ρωτάει. Εκείνη τη στιγμή ένας από τους νεαρούς βγάζει το κινητό του από την τσέπη. Η υπεύθυνη του οίκου ανοχής θυμώνει και του ρίχνει κατσάδα: «Ρε συ, δεν είπαμε ότι απαγορεύονται τα κινητά, γαμώ το κέρατό μου;». Η Μαρία χάνεται σε ένα δωμάτιο και ένα λεπτό αργότερα βγαίνει και πάλι, όταν έχει πια αποκατασταθεί η τάξη.
Οι πελάτες περιεργάζονται την κοπέλα για κάμποσα δευτερόλεπτα. Πρώτοι φεύγουν οι νεότεροι, που μάλλον έχουν έρθει για να κάνουν χαβαλέ. Στο τέλος, μένουν δύο μεσήλικες που μάλλον έχουν βαρεθεί τα πέρα δώθε και θέλουν απλώς να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους. Καθώς όμως δεν θυμούνται ποιος μπήκε πρώτος, ξεκινάει η στιχομυθία: «Μήπως θέλεις να μπεις πρώτος;», ρωτάει ο ένας. «Δεν έχω πρόβλημα, μπορώ να περιμένω», απαντάει ο άλλος όλο ευγένεια.
Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τον ακριβή αριθμό των παράνομων οίκων ανοχής της περιοχής. Mετρήσαμε πάνω από 60.
Η παραπάνω σκηνή είναι μία από τις πολλές που εκτυλίσσονται στους οίκους ανοχής που βρίσκονται στις παρυφές της πλατείας Ομονοίας. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τον ακριβή αριθμό των παράνομων οίκων ανοχής της περιοχής -πολλοί από τους οποίους σφραγίζονται και ανοίγουν ξανά μέσα σε λίγες ημέρες-, μόνο στο τρίγωνο μεταξύ των πλατειών Καραϊσκάκη-Ομόνοιας–Ελευθερίας μετρήσαμε παραπάνω από 60. Εξαιτίας της κρίσης, τα περισσότερα πορνεία δουλεύουν με μία, το πολύ δύο κοπέλες.
Υπεύθυνος σε έναν από τους οίκους ανοχής της περιοχής είναι ο Δημήτρης. Όπως λέει ο ίδιος, «η δουλειά είναι λίγη και πολλοί έρχονται απλώς για να πάρουν μάτι». Η κίνηση είναι πυκνότερη την Παρασκευή και το Σάββατο, «όταν και έχουμε γύρω στους 30 πελάτες τη μέρα». Το «μαγαζί», όπως το αποκαλεί ο Δημήτρης, μένει ανοιχτό για δύο βάρδιες, συνολικά 16 ώρες. «Πολλοί έρχονται μέσα στη μέρα, πριν από τη δουλειά ή μετά. Έχουν και οικογένειες να φροντίσουν το απόγευμα», συμπληρώνει.
H σκληρή πλευρά της πλατείας
Η σκληρή πλευρά της Ομόνοιας ωστόσο βρίσκεται αλλού, στα μικρά στενά γύρω από την πλατεία. Περπάτησα την οδό Σωκράτους, όπου εκδίδονται γυναίκες από αφρικανικές χώρες, που έχουν πέσει θύμα trafficking. Κατευθύνθηκα προς την πλατεία Βάθης. Εκεί συνάντησα την Ελένη, μία τοξικοεξαρτημένη που εκπορνεύεται για να εξασφαλίσει τη δόση της. Αναζητά πελάτες στην Καποδιστρίου, τη Μάρνης και τη Λιοσίων. Ζητάει 35 ευρώ, 30 για εκείνη και πέντε για το ξενοδοχείο, όμως η τιμή πέφτει εύκολα μπροστά στην ανάγκη να εξασφαλιστούν μερικά ευρώ για την επόμενη δόση.
Η τοξικοεξάρτηση, η πορνεία και η έλλειψη στέγης αποτελούν το τρίπτυχο της ζωής των χρηστών της περιοχής. Σύμφωνα με το ΚΕΘΕΑ, το 2010 το 24,5% των εξαρτημένων υποστήριζε ότι διαθέτει μόνο προσωρινή ή καθόλου στέγη. Σήμερα, το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 42%. Η έλλειψη στέγης θεωρείται ότι επιδεινώνει σημαντικά τη γενική κατάσταση των εξαρτημένων και έχει ως συνέπεια την όξυνση του κοινωνικού αποκλεισμού τους, που σε συνδυασμό με έλλειψη ειδικά διαμορφωμένων χώρων για την ιατρική τους περίθαλψη, οδηγεί στην περιθωριοποίηση τους σε χώρους όπως τα στενά γύρω από την Ομόνοια. Ακόμη, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ, η έλλειψη στέγης κρίθηκε ως ένας από τους κύριους παράγοντες αύξησης της μετάδοσης του ιού HIV μεταξύ των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών στη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας.
«Αν μπορούσαμε, θα φεύγαμε από εδώ, όμως δεν έχουμε όλοι τσέπη για Κεραμεικό και Μπουρνάζι» – Ειρήνη
Τα αυξημένα ποσοστά μετάδοσης του HIV δεν συνδέονται μόνο με την έλλειψη στέγης και τη χρήση μολυσμένων συριγγών, αλλά και με την αύξηση των τοξικοεξαρτημένων που εκδίδονται, για να εξασφαλίσουν τη δόση τους. Σύμφωνα με το ΚΕΘΕΑ, το 2005 εκδιδόταν μία στις δύο εξαρτημένες γυναίκες που λάμβανε βοήθεια από τον οργανισμό. Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει εκτιναχθεί στο 84%. Οι περισσότερες από αυτές τις γυναίκες είναι χρήστες ηρωίνης με δεκαετή πορεία στη χρήση, ενώ σημαντικό ποσοστό πάσχει από κάποιο λοιμώδες νόσημα. Το 40% αυτών έχει ηπατίτιδα και το 30% έχει μολυνθεί από τον ιό HIV. Αν και οι οργανισμοί καταπολέμησης των ναρκωτικών μοιράζουν συστηματικά προφυλακτικά, η ανάγκη εξασφάλισης χρημάτων αίρει τις αναστολές των χρηστών για σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη. Όπως σημειώνει η Ελένη Μαρίνη, ψυχολόγος και υπεύθυνη του streetwork του ΚΕΘΕΑ, «στην περιοχή της Αθήνας συναντάμε χρήστες με προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας που συνεχώς επιδεινώνονται. Αυτό ενισχύει τις αυτοκαταστροφικές μορφές συμπεριφοράς των χρηστών» που δεν είναι σε θέση να προστατέψουν τους εαυτούς τους.
«Κανείς δεν με πλησιάζει, αν δεν θέλει να πάρει ναρκωτικά από μένα» – Γιάννης
Ένας από τους χρήστες της Ομόνοιας είναι ο Γιάννης. Είναι παράλληλα ντίλερ ναρκωτικών, προσπαθώντας να βγάλει τη δόση του πουλώντας δόσεις σε άλλους. «Ποιός το φέρνει το κρύο; Ο Χριστός;», επαναλαμβάνει συχνά στην κουβέντα μας, όταν περιγράφει το αφόρητο κρύο των τελευταίων ημερών και τις προσπάθειές του να βρει κάποιο απάγκιο σε είσοδο πολυκατοικίας. Ο Γιάννης τρώει από τα συσσίτια. Αυτό ωστόσο που τον ενοχλεί περισσότερο στην καθημερινότητά του, είναι ότι είναι «βρώμικος»: «Δεν έχω πού να κάνω μπάνιο και βρομάω, το ξέρω. Ο κόσμος περνάει από δίπλα μου και κρατάει τη μύτη του. Κανείς δεν με πλησιάζει, αν δεν θέλει να πάρει ναρκωτικά από μένα». Ο ίδιος κάνει χρήση σίσα – μια μορφή κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης. «Όλα, και τα ναρκωτικά, είναι υποκινούμενα από το σύστημα. Μας καταστρέφουν».
Διαβάστε: Πόσο Κοστίζουν τα Ναρκωτικά στην Ελλάδα;
Ενα διαφορετικό ζευγάρι
Ο Κώστα και η Άννα είναι ένα ζευγάρι στο οποίο ενσαρκώνεται η καθημερινή ζωή στην Ομόνοια. Παντρεμένοι εδώ και έξι χρόνια, μένουν σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Αριστοτέλους. Είναι χρήστες και κάθε μέρα βγάζουν το μεροκάματό τους στον δρόμο. Ο Κώστας επαιτεί στη φανάρια της πλατείας Βάθης. Γυρίζει από ‘δω και από ‘κει από τις επτά το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Κινείται με αμαξίδιο, καθώς έχασε το πόδι του από τη χρήση. «Αυτή είναι η γυναίκα μου», μου λέει κάποια στιγμή και μου δείχνει μία κυρία στο απέναντι πεζοδρόμιο. Εκείνη δεν επαιτεί, αλλά εκδίδεται. Κάθε φορά που η Άννα μπαίνει στο αυτοκίνητο κάποιου πελάτη, ο Κώστας αποστηθίζει την πινακίδα. «Η μνήμη μου δεν έχει χαλάσει καθόλου από τα ναρκωτικά. Αν η Άννα κάνει πάνω από μισή ώρα να γυρίσει, την παίρνω αμέσως τηλέφωνο. Αν δεν το σηκώσει, πάω στο αστυνομικό τμήμα», λέει ο ίδιος. Μετά από λίγα λεπτά, από το φανάρι περνάει ένας ταξιτζής που φαίνεται να γνωρίζει καλά το ζευγάρι. Η Άννα μπαίνει στο ταξί και φεύγουν μαζί. «Αυτή είναι η πραγματικότητα για εμάς», συμπληρώνει ατάραχος.
«Η Ομόνοια, για την οποία σήμερα πολλοί φωνάζουν, δεν είναι το πρόβλημα, είναι εκεί όπου εμφανίζεται το πρόβλημα» – Σωτήρης Παπαδόπουλος, ΟΚΑΝΑ
Επικοινωνήσαμε με τον ΟΚΑΝΑ για την τοξικοεξάρτηση και τα προβλήματα που προκαλεί στην περιοχή της Ομόνοιας. «Εκεί συναντάμε ένα συγκεκριμένο είδος χρήστη», λέει ο υπεύθυνος του «street work» (προγράμματα δρόμου), Σωτήρης Παπαδόπουλος. «Πρόκειται για τους χρήστες που δεν έχουν χρήματα και προσπαθούν να εξασφαλίσουν τη δόση τους όσο πιο φτηνά γίνεται». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι προσμείξεις των ουσιών στην περιοχή να είναι πολλές και επικίνδυνες. «Με αυτόν τον τρόπο τα ναρκωτικά που πωλούνται στην Ομόνοια γίνονται πολύ φτηνά και ένας χρήστης μπορεί να εξασφαλίσει τη δόση του σε ηρωίνη, τάι ή σίσα με μόλις πέντε ευρώ. Φυσικά, οι ουσίες είναι εξαιρετικά χαμηλής ποιότητας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υγεία των χρηστών. Αυτό μας κάνει να μιλάμε όχι για ηρωίνη ή κοκαΐνη, αλλά για κάτι που μοιάζει με ηρωίνη ή κοκαΐνη», σημειώνει ο κ. Παπαδόπουλος. Εκτός από τις ιδιαίτερα τοξικές ουσίες, οι χρήστες της περιοχής είναι πολυτοξικομανείς και συχνά ταλαιπωρούνται από τη λεγόμενη συννοσηρότητα, αφού εκτός από την προσβολή τους από λοιμώδη νοσήματα, πάσχουν και από ψυχικές ασθένειες που σχετίζονται με τη χρήση και τις συνθήκες ζωής.
Διαβάστε ακόμη: Τι Είναι η Ταϊλανδέζικη Ηρωίνη που Έχει Κατακλύσει το Κέντρο της Αθήνας;
«Η αντιμετώπιση του ζητήματος θα πρέπει να κινηθεί στη λογική της “μείωσης της βλάβης”», προσθέτει ο Σωτήρης Παπαδόπουλος. «Αυτό που έχουν πετύχει άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, είναι η εύρεση μίας φόρμουλας διαχείρισης του ζητήματος. Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς, όχι απλώς να διαμαρτυρόμαστε κάθε φορά, μέχρι να φύγουν οι εξαρτημένοι από τη γειτονιά μας. Η Ομόνοια, για την οποία σήμερα πολλοί φωνάζουν, δεν είναι το πρόβλημα, είναι εκεί όπου εμφανίζεται το πρόβλημα».
Η διασκέδαση στην Ομόνοια
Παρά την γκετοποιημένη πραγματικότητα της Ομόνοιας, υπάρχουν κάποιοι που επιλέγουν την περιοχή για τη βραδινή τους διασκέδαση. Στη Σατωβριάνδου, τη Βερανζέρου και τη Χαλκοκονδύλη, βρίσκεις μικρά -συχνά παρακμιακά- μαγαζάκια και ουζερί, όπου διασκεδάζουν κυρίως μετανάστες. Επισκεφθήκαμε ένα από αυτά και συναντήσαμε την Ειρήνη και τη Γεωργία, δύο γυναίκες από την Αλβανία. Η ώρα που φτάσαμε -γύρω στις 2.00 το ξημέρωμα- ήταν περασμένη και το μαγαζί δεν είχε πελατεία. Συντροφιά στις δύο κυρίες κρατούσαν τα τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη και άλλων λαϊκών τροβαδούρων, τα οποία έπαιζαν από τη συχνότητα ενός ραδιοφωνικού σταθμού που πάλευε με τα παράσιτα. «Με τόση πορνεία απ’ έξω, πώς να μπει σοβαρός πελάτης στο μαγαζί; Όσοι έρχονται εδώ δημιουργούν προβλήματα και φασαρίες. Καμιά φορά μπαίνουν μέσα μεθυσμένοι για να κάνουν τσαμπουκάδες. Αν μπορούσαμε, θα φεύγαμε από εδώ, όμως δεν μπορούμε να πληρώσουμε το νοίκι σε πιο ακριβές περιοχές. Δεν έχουμε όλοι τσέπη για Κεραμεικό και Μπουρνάζι», λέει η Ειρήνη.
«Με τόση πορνεία απ’ έξω, πώς να μπει σοβαρός πελάτης στο μαγαζί;» – Ειρήνη
Με σκοπό να τραβήξει πελάτες, η ιδιοκτήτρια του μαγαζιού ντύνεται με έναν τρόπο πιο «προκλητικό». «Δεν είμαι ιερόδουλη, απλώς έτσι μπαίνει πού και πού κανένας, για να πιει ένα ποτό και να αφήσει ένα τάλιρο». Μου διηγείται τα πέτρινα χρόνια στην Αλβανία του Χότζα, «όπου σπούδασα στη Γυμναστική Ακαδημία, αλλά δεν είχε νόημα, ήμασταν μέσα στη φτώχεια, είτε σπουδάζαμε είτε όχι». Ήρθε στην Ελλάδα το 1989, μαζί με τη μικρή της κόρη. Σήμερα έχει τρία παιδιά. «Τα αγαπάω όλα μου τα παιδιά, όμως έχω μεγάλη αδυναμία στον γιο μου που παίζει ποδόσφαιρο σε ομάδα της Α΄Εθνικής», λέει με καμάρι.
Αφήσαμε το μαγαζί της Ειρήνης και ανηφορίσαμε τη Σωκράτους. Η κίνηση στον δρόμο είχε σπάσει και το κρύο ήταν τσουχτερό. Μπαίνοντας στην Αγίου Κωνσταντίνου, είδα τρία περιπολικά με αναμμένες σειρήνες και φώτα να έχουν κόψει την κυκλοφορία. Ήταν λες και είχε γίνει κάτι πραγματικά σοβαρό. «Είσαι τελείως ηλίθιος», είπε ένας αστυνομικός σε έναν άλλον και μέσα σε ένα λεπτό είχαν φύγει. Όλα και πάλι ήρεμα. Στην πλατεία, δύο κύριοι με τσάντες στο χέρι με ρώτησαν αν χρειάζομαι τίποτα να πιω. Αυτό είναι η Ομόνοια: μια αντίφαση απλωμένη σε μια πλατεία με ειρωνικό όνομα.
Διαβάστε ακόμη: Ένα Βράδυ στο Πεδίον του Άρεως
Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω.
Περισσότερα από το VICE
H Ιστορία του Κωνσταντίνου Πάσσαρη, του πιο Σκληρού Κακοποιού της Ελλάδας
Πήγα στη Φινλανδία για Erasmus και Παραλίγο να Πεθάνω
Η Punk Κοινότητα που Αποφάσισε να Μολυνθεί με τον Ιό του HIV
Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.
