Κολυμπώντας με τους Πολέμαρχους

O πολέμαρχος Nabi Gechi συνοδεύει τον συγγραφέα και τους συντρόφους του για μια βουτιά στο λασπωμένο ποτάμι, Kunduz.

Με προστάτη μια νύχτα χωρίς φεγγάρι στα μέσα Οκτωβρίου 2001, ξεφόρτωνα χιλιάδες κιλά φωτογραφικών μηχανών και προμηθειών σε μια τεράστια σχεδία στην βόρεια ακτή του ποταμού Αμού Νταράγια. Οι σχεδίες θεωρητικά χρησίμευαν για τη μεταφορά όπλων προς τη Βόρεια Συμμαχία που πολεμούσε τους Ταλιμπάν στην άλλη πλευρά του ποταμού. Με όλα τα σύνεργα και τους συναδέλφους, δεν υπήρχε χώρος πάνω στο πλωτό για αλληγορίες, αλλά θυμάμαι ότι αισθάνθηκα σαν τις καταραμένες ψυχές στην Θεία Κωμωδία του Δάντη, έτοιμες για την μεταφορά τους από τον ποταμό Αχέροντα απέναντι στην κόλαση. Οι αμερικανικές αεροπορικές επιθέσεις είχαν αρχίσει και κατευθυνόμουν στο Αφγανιστάν.

Ήμουν απεσταλμένος του NBC News, μόλις μια εβδομάδα αφότου το τρομοκρατικό δίκτυο του Οσάμα Μπιν Λάντεν επιτέθηκε στις ΗΠΑ, ρίχνοντας αεροπλάνα στο Πεντάγωνο και τους Δίδυμους Πύργους του World Trade Center. Έφτασα στο Αφγανιστάν τον Οκτώβριο για να καταγράψω την δίκαιη οργή και εκδίκηση της Αμερικής. Ήταν ταχύτατη και αδυσώπητη.

Τον πρώτο μου μήνα στο έδαφος, παρακολουθούσα πώς οι ΗΠΑ εξαφάνιζαν τις βάσεις της Αλ Καϊντα και με την βοήθεια των συμμάχων στη Βόρεια Συμμαχία- ένα μείγμα κυρίως από Τατζίκους, Ουζμπέκους και Χαζάρα Αφγανούς- ανέτρεψαν την κυβέρνηση των Ταλιμπάν που τις φιλοξενούσε. Αλλά όπως ξέρουμε ο πόλεμος δεν τέλειωσε εκεί.

Επέστρεψα στο Αφγανιστάν τον Ιούνιο για την πέμπτη μου επίσκεψη, παραμονή της προγραμματισμένης για το 2014 αποχώρησης των ξένων στρατευμάτων (μια κοινή συμφωνία ασφαλείας ενδεχομένως θα διατηρήσει κάποιο αμερικανικό στρατιωτικό προσωπικό εκεί μετά τη λήξη της διορίας) σε μια προσπάθεια να καταλάβω τι είχε συμβεί στη χώρα, στα δώδεκα χρόνια από τότε που πάτησα πόδι εκεί, και τι θα συνέβαινε πλέον, αφότου έφευγα.

Επανήλθα ακριβώς από το ίδιο σημείο που είχα διαβεί στην πρώτη μου επίσκεψη, τον ποταμό Αμού Ντάρια από το Νότιο Τατζικιστάν στο Βόρειο Αφγανιστάν. Το άλλοτε πολυσύχναστο συνοριακό πέρασμα του Κοκολ-Αι Χανούμ απ’ όπου περνούσαν όπλα, κατάσκοποι, αμερικανικές ειδικές δυνάμεις και δημοσιογράφοι, όπως εγώ, ήταν πλέον μια σκονισμένη σκιά του αλλοτινού του εαυτού- ένα απομακρυσμένο, παρηκμασμένο φυλάκιο που το είχαν επισκιάσει αληθινές γέφυρες κατασκευασμένες ή ανακατασκευασμένες από τους Αμερικανούς, κοντά σε μεγαλύτερα και πιο πολυσύχναστα αστικά κέντρα, με τη βοήθεια των εμπορικών αγαθών και του πολεμικού υλικού που διακινείτο εκτός και εντός Αφγανιστάν.

Στο πέρασμα, βρήκα τις ίδιες σχεδίες δεμένες στις όχθες, εγκαταλελειμμένες, γιατί τον τελευταίο καιρό πολύ λίγα φορτία διακινούνταν πάνω κάτω. Μπήκα σε μια παλιά σκουριασμένη άκατο, έτοιμη να βουλιάξει, και για δεύτερη φορά έκανα το πέρασμα των τριών λεπτών, αβέβαιος, όπως και το 2001, για το τι ή ποιον θα έβρισκα στην άλλη πλευρά.

Το μπλε Toyota Corolla με την επιγραφή “bahmani” που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας για να ταξιδέψει μέσα στο Αφγανιστάν.

Σε εκείνο το πρώτο ταξίδι στο Αφγανιστάν, αισθάνθηκα σαν προσωποποίηση του ατρόμητου ξένου ανταποκριτή: Καβαλάρης σε ένα άλογο με τους συναδέλφους μου, σε μια σειρά από χαρακώματα σαν του Παγκοσμίου Πολέμου, όπου είδαμε τους μαχητές της Βόρειας Συμμαχίας να συζητούν με τους ταλιμπάν ομολόγους τους με κινητά ραδιοτηλέφωνα, με πειράγματα και ανέκδοτα, όταν δεν σκότωναν ο ένας τον άλλο.

Στα τέλη του Ιουνίου 2013, δώδεκα χρόνια αργότερα, τα μαλλιά και τα γένια μου γκρίζαραν, κάποιοι από τους συναδέλφους μου είχαν σκοτωθεί, άλογα δεν υπήρχαν, τα χαρακώματα ήταν άδεια και κυκλοφορούσα σφαίρα με ένα μπλε Τογιότα Κορόλα με τη λέξη Μπαχμάνι- στα περσικά σημαίνει χιονοστιβάδα- γραμμένη στις δύο πλευρές και το καπό. Ζήτησα από τον Αφγανό συνάδελφο και διερμηνέα, τον Μάτιν Σαρφράζ, να μας βρει ένα αυτοκίνητο που θα μπορούσε να ξεφεύγει από τα ραντάρ και να μην τραβά την προσοχή των ντόπιων και όποιου άλλου είχε την περιέργεια να δει γιατί στριφογυρίζαμε στο Αφγανιστάν. Αποτέλεσμα ήταν το «χιονοστιβαδο-κίνητο» με ιδιοκτήτη και οδηγό τον εξάδελφο του Μάτιν, τον Ντοστ Μοχάμεντ.

Είχα μάθει από τις πηγές μου ότι πολέμαρχοι, ανεξάρτητοι από την κυβέρνηση, ασκούσαν επιρροή. Έτσι ζήτησα από τον Μάτιν να με πάει να συναντήσω έναν που τον έλεγαν Ναμπί Γκέτσι και διέμενε σε μια περιοχή έξω από την επαρχία Κουντούζ στο Βόρειο Αφγανιστάν.

Οι άντρες του Ναμπί Γκέτσι μου φαίνονταν σαν πειρατές. Όχι οι αδύνατοι Σομαλοί πειρατές, αλλά σαν αυτούς στις εικόνες των βιβλίων του Χάουαρντ Πάϊλ ή σε ένα πλοίο του 17ου αιώνα, με σκούρα τουρμπάνια, κρύο ατσάλι και σκληρή ματιά.

Τα πρόσωπά τους ήταν ένας μικρόκοσμος της αφγανικής κοινωνίας- Τουρκμένοι, Χαζάρα, Ουζμπέκοι, Τατζίκοι. Ήταν άνδρες που είχαν πολεμήσει στο πλευρό του Νάμπι για χρόνια, ακόμα και κάποιοι που είχαν πολεμήσει κατά καιρούς εναντίον του. Ήταν όλοι τους άνδρες που κέρδιζαν με αίμα το προς το ζην. Για να ηγείσαι τέτοιων δολοφόνων, πρέπει να είσαι ο καλύτερος δολοφόνος από όλους και να πιστεύουν ότι είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να σε δολοφονήσουν. Αν δεν το πίστευαν, τουλάχιστον ένας από αυτούς θα είχε προσπαθήσει να κερδίσει το τίμημα για το κεφάλι του.

Ο Νάμπι είναι επικηρυγμένος για 500.000 δολάρια, λέει ο Μουλά Τζιλάνι, πρώην στρατιώτης των Ταλιμπάν που έγινε λοχαγός των παραστρατιωτικών. «Οι Ταλιμπάν τον φοβούνται».

Πριν από δύο χρόνια, όταν ο Τζιλάνι ήταν με το μέρος των Ταλιμπάν, ήθελε επίσης να σκοτώσει τον Ναμπί. Πράγματι, όταν οι δημογέροντες τον προσέλαβαν για να παρέχει προστασία στον τόπο καταγωγής του, το Κουάλι Ζαλ, στην επαρχία Κουντούζ, ο Τζιλάνι λέει ότι επιχείρησε μαζί με περισσότερους από 200 από τους Ταλιμπάν συντρόφους του να τον δολοφονήσει στο ίδιο του το «χωράφι». Και όμως, ο Ναμπί τους ξαπόστειλε. Σύμφωνα με τον Τζιλάνι , ο Ναμπί τους υπερφαλάγγισε με τρόπο λες και ήταν βγαλμένος από την «Πολεμική Τέχνη» του Σουν Τζουν. Τελικά, στρίμωξε τους πιο πολλούς από τους ταλιμπάν διώκτες του στην αγορά. Και τότε, με το αγαπημένο του όπλο, ένα ρωσικής κατασκευής εκτοξευτήρα χειροβομβίδων 40 mm εκτέλεσε τον διοικητή της διμοιρίας. «Μετά από αυτό», είπε ο Τζιλάνι, «ματαιώσαμε την επίθεση και εγκαταλείψαμε το χωριό».

Όταν αργότερα ο Ναμπί διέφυγε μια δεύτερη δολοφονική απόπειρα των Ταλιμπάν, ο Τζιλάνι κανόνισε μια συνάντηση με τον φοβερό πολέμαρχο.

«Του είπα, ‘Δεν θέλω άλλο να σε πολεμώ, δεν υπάρχει όφελος για κανέναν από τους δύο μας’», λέει ό Τζιλάνι. Λίγο αργότερα, άλλαξε πλευρά και άρχισε να πολεμά υπό τις διαταγές του Ναμπί κατά των Ταλιμπάν. Έκτοτε η φήμη του Ναμπί ως ο πιο ατρόμητος δολοφόνος Ταλιμπάν στον βορρά έχει λάβει διαστάσεις θρύλου. Στις αρχές Ιουλίου, διηύθυνε μια επίθεση  σε ένα σπίτι γεμάτο Ταλιμπάν. Αφού οι άνδρες του το περικύκλωσαν, ο Ναμπί, χρησιμοποιώντας το αγαπημένο του όπλο, προσωπικά εξαπέλυσε μια καταιγίδα κόλασης που ήταν ακραία ακόμα και για το μπαρουτοκαπνισμένο Αφγανιστάν.

Στρατιώτες που περιμένουν διαταγές.

Ο Ναμπί δεν έριξε απλά δώδεκα, πενήντα, ή 75 από τις μεγάλης ισχύος βόμβες στο κτίριο. (Είναι φτιαγμένες για να πέφτουν με διαδρομή αψίδας εκατοντάδες μέτρα μακριά). Ο Χατζί Μοχάμεντ, ο γαμπρός και σωματοφύλακας του Ναμπί, μου είπε ότι είδε τον αρχηγό να ρίχνει 123 βόμβες λες και ήταν σφαίρες κατευθείαν στον στόχο.

Έφτασα στο προάστιο του Κουάλι Ζαλ για να συναντήσω τον πιο τρομερό και πιο λατρεμένο πολέμαρχο- που μέχρι πρόσφατα ήταν έμμισθος του αμερικανικού στρατού. Ο Ναμπί δημιούργησε τη φήμη του όχι απλά με τα λόγια, αλλά με το να γίνει ένας από τους βασικούς παίχτες στο νούμερο ένα εθνικό προϊόν του Αφγανιστάν: την τέχνη του πολέμου. Γι’ αυτό και ήταν έκπληξη όταν το 2009, ο Ναμπί παράτησε τις μάχες για να ανοίξει ένα επιτυχημένο εστιατόριο με ψάρια και κεμπάπ στο Μαζαρ Αλ Σαρίφ. Αλλά δύο χρόνια αργότερα, οι τοπικοί προεστοί τον κάλεσαν να επιστρέψει στο Κουάλι Ζαλ, που είχε ξαναβρεθεί στον έλεγχο των Ταλιμπάν, και  να προσφέρει προστασία. Η πόλη έβριθε από το τεράστιο πρόβλημα των ναρκωτικών. Οι μισοί από τους 30.000 ναρκομανείς της επαρχίας προέρχονται από το Κουάλι Ζαλ, ένα θλιβερό πλήθος από χρήστες χασίς και οπίου, που περιελάμβανε και πολλά παιδιά.

Ο Ναμπί στρατολόγησε και επανένταξε τους αφοσιωμένους οπαδούς του σε μια παραστρατιωτική δύναμη 300 ανδρών, έστησε 18 διοικητικά φυλάκια και σφράγισε  όλες τις επιχειρήσεις των Ταλιμπάν στην περιοχή.
Η Μαλίκα Γκαρεμπίρ, η επικεφαλής για θέματα της γυναίκας στην περιοχή, μου είπε ότι οι Ταλιμπάν την παρενοχλούσαν κάθε φορά που έφευγε από το σπίτι της. «Ο Ναμπί έφερε ασφάλεια εδώ», μου είπε όταν την επισκέφτηκα στο σπίτι της, μια μέρα μετά την αναχώρησή μου από το στρατηγείο του Ναμπί. «Είναι πολύ καλύτερα τώρα».

Όταν επίσης κλήθηκε για να λύσει το πρόβλημα των ναρκωτικών στο Κουάλι Ζαλ, ο Ναμπί βοήθησε προσφέροντας ασφάλεια, επιτρέποντας έτσι στην κυβέρνηση να έρθει και να καταστρέψει τα χωράφια με παπαρούνες στην περιοχή. «Χωρίς τον Ναμπί, δεν θα μπορούσαμε να καταστρέψουμε τις καλλιέργειες», λέει ο Αμπντούλ Μπασίρ Μορσίντ, επικεφαλής στο Τμήμα Δίωξης Ναρκωτικών στην Κουντούζ. Σύμφωνα με την Βόρεια Περιφερειακή Διοίκηση του ΝΑΤΟ, ο αμερικανικός στρατός ήταν αρχικά τόσο πολύ αρωγός στις προσπάθειες του Ναμπί, ώστε έστειλε στρατιώτες των ειδικών δυνάμεων να εκπαιδεύσουν, να εξοπλίσουν και να πληρώσουν τους άνδρες του στο πλαίσιο του αμφιλεγόμενου προγράμματος Αστυνομία Κρίσιμης Υποδομής (CIP). Οι άνδρες του συμμετείχαν σε μια από τις δεκάδες ομάδες ατάκτων που δημιουργήθηκαν στο βόρειο Αφγανιστάν. Επρόκειτο για τη συνέχιση μιας αμερικανικής αντιεπαναστατικής τακτικής στο Ιράκ: Βρες έναν τρόπο να ξεχωρίσεις συγκεκριμένους τύπους παραστρατιωτικών (κατά προτίμηση, όχι ιδεολογικά στρατευμένους), δώσε τους όπλα, μισθό, εκπαίδευσέ τους και έλπιζε ότι τη επόμενη φορά θα πυροβολούν τον αντίπαλο. Το πρόγραμμα φάνηκε να αποδίδει σε περιπτώσεις όπως οι Γιοί του Ιράκ στην επαρχία Ανμπαρ, για όσο καιρό έπεφτε χρήμα.

Στο Αφγανιστάν, έδωσαν στους CIP κίτρινα περιβραχιόνια, όχι όμως παραλλαγές, με τη συμφωνία ότι τουλάχιστον τακτικά  θα μάχονταν τους Ταλιμπάν. Αλλά κάποιες από αυτές τις μονάδες, εκμεταλλευόμενες τα όπλα και τα εμβλήματα από τις νέες τους θέσεις, άρχισαν να κινούνται με τρόπο που υπονόμευε την αποστολή τους: τρομοκρατώντας τις τοπικές κοινωνίες, εκβιάζοντάς τες για φαγητό, καύσιμα και ό,τι άλλο ήθελαν. Δεν πέρασε καιρός και αυτές οι κατηγορίες άγγιζαν και τους παραστρατιωτικούς του Ναμπί- που κατηγορήθηκαν ότι «φορολογούσαν» τους ντόπιους για προστασία, αντί χρημάτων, με σακιά γεμάτα στάρι, κοτόπουλα που τα έτρωγαν ή τα πωλούσαν στο παζάρι, αν και κάθε μέλος της ομάδας πληρωνόταν με 200$ τον μήνα από ένα μυστικό κονδύλι του ΝΑΤΟ.

Το πρόγραμμα CIP δημιουργήθηκε από τους αμερικανούς με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ – σύμφωνα με πληροφορίες χωρίς την γνώση ή την συγκατάθεση του προέδρου Χαμίντ Καρζάι, που διέταξε την διακοπή του πριν από ένα χρόνο, εκφράζοντας φόβους ότι οι άτακτες δυνάμεις χωρίς επίσημη ή οικονομική σχέση  με την εθνική κυβέρνηση, κάποια μέρα θα αποτελούσαν γι’ αυτήν απειλή.

Τελικά, τα αμερικανικά χρήματα τελείωσαν μαζί με το πρόγραμμα CIP αλλά όχι και η οργάνωση του Ναμπί.  Εξασφαλίζοντας την βιωσιμότητα μέσω ενός φόρου ασφαλείας που τον εξασφάλιζαν τα κουπόνια φαγητού που έρχονταν στο στρατηγείο και τα φυλάκια της περιοχής, η παραστρατιωτική ομάδα μπορούσε να παραμένει σε δράση.

Μολονότι αποτελεί δοκιμασμένο πλεονέκτημα στον πόλεμο κατά των Ταλιμπάν, ο Ναμπί έχει γίνει αυτό που φοβόταν περισσότερο ο πρόεδρος Καρζαϊ: Ένας πολέμαρχος, δοκιμασμένος στη  μάχη, χωρίς νόμιμη χρηματοδότηση και χωρίς επίσημη αναφορά στην αφγανική κυβέρνηση- ένας μπαλαντέρ που μπορεί να δρα αυτόνομα και χωρίς έλεγχο. Παρά τις ευχές της κυβέρνησης, σε μια προσπάθεια να λύσουν κρυφά ένα πρόβλημα, ο αμερικανικός στρατός έχει άθελά του ενισχύσει μια από τις δημοφιλέστερες αφγανικές «αλυσίδες»: Τον «πολεμαρχισμό», ένα ανεξέλεγκτο εν πολλοίς σύστημα, όπου κερδίζει αυτός με τα περισσότερα όπλα. Οι προεστοί του Κουάλι Ζαλ, που εμφανίστηκαν κατά δεκάδες για να με συναντήσουν κατά την άφιξή μου στο στρατηγείο του Ναμπί, είπαν ότι χρειάζονται την προστασία του και τους άνδρες του. Μου είπαν ότι ο πρόεδρος Καρζάι θα έπρεπε να προσφέρει στήριξη στην ομάδα του ως μια πλήρους απασχόλησης κρατική τοπική  αστυνομική δύναμη, αλλιώς να στείλει μια δική του. Μέχρι τότε, είπαν, η κοινότητα δεν έχει άλλη επιλογή από το να δεχτεί την ασφάλεια που παρέχει ο Ναμπί, ακόμα και αν έπρεπε να πληρώσουν. Παραδέχτηκαν όμως, ότι δεν χαίρονταν όλοι στην κοινότητα με τους φόρους.

“Ο κόσμος με κάλεσε να έρθω και να προσφέρω ασφάλεια”, μου είπε ο Ναμπί. «Είμαι εδώ για να τους υπηρετώ και αν έχω κάνει κάτι λάθος, να με πάνε σε δικαστήριο και εκεί ας μιλήσουν ανοιχτά εναντίον μου για τα εγκλήματά μου».

Ο συγγραφέας σε μια περίεργη κατάσταση με τον Ναμπί, έναν βόρειο πολέμαρχο από το Αφγανιστάν που ήθελε να παλέψει. Photograph by Matin Sarfraz

Μετά τη συνάντησή μου με τους προεστούς, ο Ναμπί με ξενάγησε σε μερικά από τα άντρα του- φρούρια με ψηλούς τοίχους και προμαχώνες απ’ όπου οι άνδρες διαρκώς περιπολούσαν επελαύνοντες Ταλιμπάν. Όσο συζητούσαμε με τους προεστούς του χωριού, ο Ναμπί παρίστανε τον σιωπηλό, ταπεινό υπηρέτη, αφήνοντας τους άλλους να μιλούν για εκείνον. Όταν τελικά μίλησε, η φωνή του ήταν τόσο απαλή που έπρεπε να σκύψεις για να τον ακούσεις. Κι ενώ το πρόσωπό του δεν πρόδιδε κάτι τέτοιο, πάλι διαισθανόμουν- ή ίσως να του προσέδιδα- μια ήπια μοχθηρία να υφέρπει κάτω από την επιφάνεια, που θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να ανασύρει.   Αυτό εν μέρει συμβαίνει επειδή έχω ακούσει τόσες πολλές ιστορίες για την αγριότητά του στην μάχη, αλλά αργότερα αισθάνθηκα αυτή την ένταση ξανά στον πλατύ λασπωμένο ποταμό Κουντούζ, όπου μας πήγε για κολύμπι το σούρουπο. Εκεί, σαν παιδιά στις καλοκαιρινές διακοπές, ο Ναμπί κι εγώ βουτήξαμε στα καφετιά νερά. Το ρεύμα ήταν τόσο ισχυρό που έπρεπε να κολυμπήσουμε με όλη τη δύναμη του κορμιού μας για να μην μας παρασύρει το ρεύμα χιλιόμετρα μακριά.

Όταν ανεβήκαμε ξανά στην όχθη, ο Ναμπί με κτύπησε δυνατά στον ώμο και έριξε το πόδι του μπροστά από το δικό μου, σαν να επρόκειτο να με ρίξει στο χώμα. Αιφνιδιάστηκα από την επιθετικότητά του και αναρωτήθηκα αν είχα κάνει κάτι που τον πείραξε, ή το έκανε για πλάκα. Κοίταξα προς τους άνδρες του Ναμπί. Είχαν ξεκαρδιστεί στα γέλια, δεν είμαι κακός παλαιστής, αλλά δεν μπορούσα να βρω τρόπο να του ξεφύγω. Αν είχα κάνει κάποια πραγματική προσπάθεια αυτό θα τον έκανε να ταπεινωθεί μπροστά στους άνδρες του, θα υπήρχε πρόβλημα, ειδικά τώρα που σκόπευα να μείνω στο στρατηγείο του Ναμπί για τη νύχτα. Από την άλλη πλευρά, αν με νικούσε δίκαια, ή τον άφηνα να με νικήσει, θα έχανε την όποια εκτίμηση για μένα και είχα ακόμα πολλά να τον ρωτήσω που θα δυσκολευόμουν να το κάνω σε συνάρτηση με την τελική έκβαση της αναπάντεχης πάλης μας. Το ένστικτό μου γρήγορα με ανάγκασε να επιλέξω την αφγανική αντιπαράθεση.

Για κάποιες στιγμές τον κράτησα σε απόσταση, χαμογέλασα και προσπάθησα να διατηρήσω ισορροπία, κάνοντας ό,τι καλύτερο για να μην τον προκαλέσω περισσότερο. Λίγα λεπτά μετά, με βαρέθηκε και εγκατέλειψε την πάλη. Πήρα βαθιά ανάσα, ανακουφισμένος. Πίσω στο αρχηγείο του το απόγευμα, ο Ναμπί ήταν ένας φιλόξενος οικοδεσπότης, που μας πρόσφερε για ορ ντ’εβρ φρέσκο καρπούζι, καρύδια, σταφίδες και τσάι για να μας τραπεζώσει με ένα μεγάλο δείπνο με πιλάου (μια αφγανική σπεσιαλιτέ με κρέας και ρύζι), ψωμί πίτα, γιαούρτι και αναψυκτικό. Ο Ματίν, ο Ντοστ και εγώ ήμασταν οι μόνοι καλεσμένοι εκτός από τα δύο πρωτοπαλίκαρα του, και ο Νάντι συζητούσε ανοιχτά μαζί μας όταν δε μιλούσε στο τηλέφωνο, με τη μια κλήση να διαδέχεται την άλλη επί ώρες.
Λίγο αργότερα, ο υποτακτικός του Ναμπί συνέδεσε ένα καμκόρντερ με μια τηλεόραση στο δωμάτιο. Πάτησε το πλεϊ και είδαμε εικόνες από τα όσα επακολούθησαν στην πιο πρόσφατη νίκη των ανδρών του εναντίον των Ταλιμπάν. Τα κορμιά τους ήταν μαυρισμένα, διάτρητα από τους μύδρους και άκαμπτα από τον επιθανάτιο ρόγχο. Υπήρχαν κοντινά πλάνα στις πληγές τους καθώς και μέλη που είχαν ακρωτηριαστεί από τις οβίδες του Ναμπί.

Προς το τέλος του βίντεο, τους είχαν στοιβάξει σε ένα φορτηγάκι σαν καυσόξυλα και τους έστειλαν δώρο στην Εθνική Αστική του Αφγανιστάν, στο στρατηγείο της Καμπούλ. Οι άντρες του Ναμπί επίσης βιντεοσκόπησαν την σχετική συνέντευξη τύπου, στην οποία ο αρχηγός της αστυνομίας χαρακτήρισε ήρωα τον Ναμπί. Γύρισα για να δω την αντίδραση του Ναμπί για τ’ ανδραγαθήματά του, αλλά είχε αποκοιμηθεί και ροχάλιζε, ξαπλωμένος στο πάτωμα σαν ένα χαλί από δέρμα αρκούδας. Το επόμενο πρωινό, ξυπνήσαμε ξημέρωμα, αλλά ο Ναμπί είπε ότι ήθελε να μας δείξει κάτι πριν αναχωρήσουμε από το αρχηγείο του. Μας οδήγησε σε μια σκάλα που έβγαζε σε ένα χώρο κάτω από το σπίτι του.

Ο στενός χώρος ήταν γεμάτος με τον ήχο τρεχούμενου νερού, περιστρεφόμενων μηχανών και στροβιλιζόμενων ταχυτήτων. Κολλημένο στον τοίχο έξω από το κτίριο, στριφογύριζε στο ρεύμα ενός αυτοσχέδιου αγωγού που είχε εκτραπεί από τον ποταμό Κουντούζ, ένα μεγάλος νερόμυλος. Ο Ναμπί είπε ότι κατασκεύασε αυτό το μικρό υδροηλεκτρικό εργοστάσιο για να παραγάγει διαρκή παροχή ηλεκτρικού ρεύματος για τον ίδιο και πολλά από τα μαγαζιά και τις επιχειρήσεις της γειτονιάς. Ο διαβόητος και αδιατάρακτος δολοφόνος με το οπλοπολυβόλο είχε φτιάξει κάτι μηχανικά όμορφο, απόλυτα πρακτικό και πιθανότατα πολύ επικερδές. Είπε ότι αν μπορούσε να φτιάξει κάτι τέτοιο σε μεγαλύτερη κλίμακα και έπαιρνε άδεια από την κυβέρνηση να εκτρέψει μεγαλύτερο όγκο νερού από το ποτάμι, θα μπορούσε να παραγάγει αρκετή ενέργεια για όλη την περιοχή.   Ο Ναμπί ήταν πραγματικά ένα καταπληκτικό εργαλείο πολέμου, αλλά, όπως κατάλαβα, εξίσου ικανός να δημιουργεί και όργανα ειρήνης, όποτε το επέτρεπε η συγκυρία. Με έκανε να αναρωτηθώ τι θα μπορούσε να κάνει αν κρεμούσε το όπλο του και αφιέρωνε όλη του την ενεργητικότητα σε έργα όπως αυτό στο υπόγειό του. Η αλήθεια είναι ότι θεωρώ πως το πολύ σε ένα χρόνο, ο Ναμπί θα είναι νεκρός. Αν και δύσκολα θα τον σκοτώσουν, είναι ένας πολύ προκλητικός στόχος. Οι πολέμαρχοι στο Αφγανιστάν έχουν κοντινή ημερομηνία λήξης.

 Μάχες ανάμεσα στους συμμάχους και τους Ταλιμπαν, στον δρόμο του Ταλογκάν, τον Ιούνιο.

Ο Ματίν μου είπε πως είχε ακούσει από φίλους του ότι άρχιζαν τα όργανα στο Ταλογκάν, μια περιοχή όχι πολύ μακριά από το αρχηγείο του Ναμπί.  Έτσι στριμωχτήκαμε στο χιονοστιβαδοκίνητο και κατευθυνθήκαμε δυτικά, οδηγώντας κατά μήκος του ποταμού Αμού Ντάρια μέχρι που φτάσαμε στην είσοδο της πόλης.

Σύντομα φτάσαμε στο κέντρο του Ταλογκάν, που, προς στιγμήν, έμοιαζε σαν την αφγανική εκδοχή των «αγανακτισμένων της Γουολ Στριτ». Οι αστυνομικοί βρίσκονταν παντού. Τουλάχιστον τετρακόσιοι. Κάποιοι ήταν ντυμένοι με επιχειρησιακές στολές και υπήρχε ένα κερασί όχημα της πυροσβεστικής με υδροβολέα για τον έλεγχο του όχλου. Το φορτηγό ήταν δώρο της γερμανικής ομάδας στην Διεθνή Δύναμη Αρωγής για την Ασφάλεια  (ISAF), που είχε συμβάλει στην εκπαίδευση των αστυνομικών δυνάμεων. Οι δρόμοι είχαν αποκλειστεί με Humvees, σταθμευμένα σε στρατηγικά σημεία και ενισχυμένα με βάσεις όπλων. Ακόμα περισσότεροι αστυνομικοί περιπολούσαν περιμετρικά την πόλη στα επίσημα οχήματα της Αφγανικής Εθνικής Αστυνομίας- πράσινα φορτηγάκια Ford, επίσης «δώρα» της ISAF. Το πρόβλημα ήταν ότι Ουζμπέκοι διαδήλωναν ειρηνικά εδώ και μία εβδομάδα, οργισμένοι επειδή πίστευαν ότι δεν εκπροσωπούνται επαρκώς στις τοπικές και εθνικές διοικήσεις. Τα πράγματα χειροτέρεψαν όταν ο επικεφαλής της χωροφυλακής στο Τακάρ, ένας Ουζμπέκος, απολύθηκε από τον Αφγανό υπουργό εσωτερικών και αντικαταστάθηκε με έναν από τους κολλητούς του υπουργού, έναν Τατζίκο από την επαρχία Λογκάρ, τον Συνταγματάρχη Αμπντούλ Χανάν Καταγκανί.

Καθόμασταν στο γραφείο του Συνταγματάρχη Καταγκανί, όταν ένας από τους αξιωματούχους του έφερε μέσα τέσσερις άνδρες αλληλοδεμένους με χειροπέδες. Ο αξιωματούχος είπε ότι οι Ουζμπέκοι επιχείρησαν να περάσουν κρυφά στον χώρο της διαδήλωσης τουφέκια ΑΚ-47. Ο συνταγματάρχης έκανε νόημα και οι άνδρες προφυλακίστηκαν. Τον ρώτησα πώς βρήκαν τα όπλα.

«Χρησιμοποιούμε κατασκόπους μέσα στη διαδήλωση για να μας ενημερώνουν τι συμβαίνει», μου είπε. «Έχουν δικαίωμα να διαδηλώσουν, έχουμε όμως κινητοποιήσει τις δυνάμεις μας και περιμένουμε εντολές από το υπουργείο εσωτερικών για όποια νεώτερη δράση».
Καλό σημάδι, σκέφτηκα, που η κυβέρνηση ανέχεται αυτές τις ειρηνικές διαδηλώσεις, ενώ ταυτόχρονα αστυνομεύει τις άκρες τους για τυχόν έξαρση βιαιοτήτων. Ήταν μια καταφανής δυτική τακτική και με έκανε να σκεφτώ ότι ίσως τα 7 δις $ που δαπάνησαν οι ΗΠΑ για την εκπαίδευση της ΑΝΡ (Αφγανική Εθνική Αστυνομία) τελικά άρχισε να αποδίδει καρπούς.

Ήταν προφανές ότι η αφγανική αστυνομία στις βόρειες επαρχίες θα αντιμετώπιζε την πρώτη αληθινή δοκιμασία της εκπαίδευσής της με μια πρόκληση πιο πεζή από μια σύγκρουση με τους Ταλιμπάν. Το διακύβευμα όμως ήταν εξίσου υψηλό: Αν δεν μπορούσαν να ασφαλίσουν έναν περιορισμένο χώρο με νόμιμους διαδηλωτές, ο πληθυσμός θα συνέχιζε να χάνει την εμπιστοσύνη του στην αστυνομία, κάτι που οι Ταλιμπάν θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν μετά την αποχώρηση των διεθνών δυνάμεων.

Με δεδομένη την ιστορία και τη φήμη της, όμως, η επιτυχία της αστυνομίας δεν ήταν καθόλου δεδομένη. Πολλοί αναλυτές την θεωρούν ως έναν από τους πιο διεφθαρμένους θεσμούς στο Αφγανιστάν. Και μιας και είναι επίσης το de facto “πρόσωπο” της εθνικής κυβέρνησης για τους περισσότερους Αφγανούς, είναι μια ατυχής πραγματικότητα ότι το 53% θεωρεί την αστυνομία διεφθαρμένη, σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2011.

Από τα περίπου 157.000 στελέχη της αφγανικής αστυνομίας, οι περισσότεροι είναι αναλφάβητοι- λιγότερο από το 10% μπορεί να διαβάσει ή να γράψει – και καθ’ υπολογισμούς, οι 4 στους δέκα νέους αστυνομικούς βρέθηκαν θετικοί στη χρήση ναρκωτικών. Μόνο έξι εβδομάδες εκπαίδευσης έχουν καθοριστεί για την εκπαίδευση των δοκίμων, κάποιοι κριτικοί ισχυρίζονται ότι η εξουσία τους απλά τους κάνει πιο επαρκείς στο να εκβιάζουν εκείνους που υποτίθεται ότι προστατεύουν. Είναι όμως πιο εύκολο να καταλάβει  κανείς την συμμετοχή τους σε αυτές τις εκτός καθήκοντος δραστηριότητες, όταν σκεφτεί ότι έχουν μια από τις πιο επικίνδυνες δουλειές στην χώρα. Στα τέλη Ιουλίου, ο Αφγανός υπουργός ασφάλειας ανακοίνωσε ότι 2.700 Αφγανοί αστυνομικοί είχαν σκοτωθεί κατά τους προηγούμενους τέσσερις μήνες. Χώρια που, σύμφωνα με έκθεση του αμερικανικού ινστιτούτου ειρήνης, οι Αφγανοί αστυνομικοί σκοτώνονται κατά ποσοστό τριπλάσιο εκείνου των Αφγανών στρατιωτών.

Κι  όμως; ο συνταγματάρχης  Κουαταγκανί ήταν αμετακίνητος στους ισχυρισμούς του ότι η κατάσταση είναι υπό έλεγχο. «Πρόκειται για μια αποκλειστικά αφγανική επιχείρηση», μου είπε, «Μπορούμε να πάρουμε στα χέρια μας την ασφάλεια».

Αφού φύγαμε από το γραφείο του συνταγματάρχη, περπατήσαμε λίγο πιο κάτω για να συναντήσουμε τον Χατζί Τζάμσεντ, έναν από τους επικεφαλής της ουζμπεκικής διαδήλωσης που είναι όμως και μέλος στο επαρχιακό συμβούλιο της Ταχάρ.

«Θα κάνουμε το καλύτερο για να μην είμαστε βίαιοι», είπε. «Αλλά αν η κυβέρνηση γίνει βίαιη εναντίον μας, θα ανταποκριθούμε… με πέτρες και κουμπούρια, όχι με σφαίρες».

Οι Ουζμπέκοι στο Ταλογκάν διαμαρτύρονται για μεγαλύτερη αντιπροσώπευση στην επαρχιακή και εθνική κυβέρνηση.

Συνομίλησα μαζί του μέσα σε ένα μικρό, γυάλινο κτίριο κοντά στην κεντρική πλατεία, απ' όπου οι αστυνομικοί παρακολουθούν τους αυτοκινητιστές. Ήδη οι Ουζμπέκοι έχουν καταλάβει εδώ και μια εβδομάδα το κτίριο, χρησιμοποιώντας το ως κεντρικό γραφείο για την οργάνωση των διαδηλώσεων.

Ρώτησα τον Χατζί Τζάμσεντ, αν, ως μέλος του επαρχιακού συμβουλίου, ανησυχούσε για την ικανότητα της αστυνομίας να επιβάλει την τάξη. Αν αποτύγχαναν, αυτό δεν θα επιβεβαίωνε τους χειρότερους φόβους της διεθνούς κοινότητας για την ικανότητα του Αφγανιστάν να διαχειρίζεται την δική του ασφάλεια, ή, ακόμα χειρότερα, να αποθρασύνει τους Ταλιμπάν για να εκμεταλλευτούν την κατάσταση; «Δεν είμαστε εμείς που θα το αποφασίσουμε αυτό», είπε. «Απλά θέλουμε τα δικαιώματά μας». Την συζήτησή μας διέκοψε το κτύπημα του κινητού τηλεφώνου. Απάντησε, ακούγοντας προσεκτικά τον συνομιλητή του προτού κλείσει το τηλέφωνο και μου ανακοινώσει την πληροφορία: «Φαίνεται ότι η κυβέρνηση οργανώνει μια αντι-διαδήλωση».

«Πώς το ξέρετε αυτό», ρώτησα.

«Έχουμε τους πληροφοριοδότες μας μέσα», μου είπε με χαμόγελο.

Αν και οι Ουζμπέκοι και οι Τατζίκοι του Αφγανιστάν ιστορικά δεν εμπιστεύονταν οι μεν τους δε, υπήρξαν περίοδοι που αναγκάστηκαν να αφήσουν κατά μέρος τις διαφορές τους και να συμμαχήσουν απέναντι σε σημαντικότερους εχθρούς. Η πρώτη φορά ήταν κατά την σοβιετική εισβολή την δεκαετία του ογδόντα και πιο πρόσφατα συμμάχησαν εναντίον των Ταλιμπάν. Και μολονότι έχουν κοινό τον στόχο να διώξουν τους εξτρεμιστές από την χώρα τους, δώδεκα και πλέον χρόνια συνεχούς μάχης, έχουν κάνει πιο βαθύ το μεταξύ τους ρήγμα. Για να εξασφαλίσει μια ισορροπημένη εκπροσώπηση στην κυβέρνηση, η χώρα έχει δύο αντιπροέδρους, έναν από κάθε εθνότητα.

Λίγες ώρες αργότερα, είδα τη ρήξη αυτή να γίνεται βίαιη στο κέντρο του Ταλοκάν. Πεντακόσιοι άνδρες παραταγμένοι στο δρόμο να προκαλούν οι μεν τους δε. Οι Τατζίκοι στέκονταν στη μια πλευρά με την πλειοψηφία των αστυνομικών δυνάμεων να βρίσκεται πίσω τους, προφανώς σε ένδειξη στήριξης. Μερικά μέτρα πιο πέρα στο άλλο άκρο βρίσκονταν οι Ουζμπέκοι. Ένα μέλος από κάθε ομάδα κρατούσε μια μεγάλη αφγανική σημαία, οι Τατζίκοι όμως κράδαιναν και μια φωτογραφία του Στρατάρχη Φαχίμ, του επιφανέστερου Τατζίκου στην εθνική κυβέρνηση και του πιο ισχυρού «πρώτου» αντιπροέδρου στο Αφγανιστάν.

Αρχικά εκτοξεύονταν μόνο ύβρεις, αλλά η ατμόσφαιρα γρήγορα έγινε εκρηκτική, καθώς νεαροί μάζευαν πέτρες. Η μια πλευρά φώναζε συνθήματα του τύπου «Σκοτώστε όλους τους Ουζμπέκους», με τους άλλους να απαντούν με δηλώσεις όπως «Αυτή η περιοχή είναι για τους Ουζμπέκους, όχι τους Τατζίκους». Σύντομα η πρώτη πέτρα εκτοξεύτηκε – δεν είδα από ποιον – και οι δύο πλευρές ξεκίνησαν ένα βόλεϊ με πέτρες και μπάζα.

Καθώς πλησίασα για να τραβήξω εικόνες και φωτογραφίες, ο Ματίν μου είπε να προσέχω. Άκουσε κάποιους άνδρες πίσω μου να λένε «Κοίτα, ένας ξένος, ρίξτου κάποιες πέτρες και θα νομίζουν ότι του ήρθαν από την άλλη πλευρά». Ευτυχώς, κανείς δεν ακολούθησε την πρόταση.

Δεν πέρασε ώρα και κάποιοι από το πλήθος έβγαλαν τα τουρμπάνια τους και τα μετέτρεψαν σε αυτοσχέδιες σφενδόνες. Επακολούθησε ένας βίαιος βηματισμός, με τους Τατζίκους να προελαύνουν με τη σημαία τους, λες και θα πολιορκούσαν τη Βαστίλη. Προς στιγμήν τους απώθησαν, καθώς οι Ουζμπέκοι έκαναν εμπρός με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να υπερβούν την νοητή αλλά και διακριτή διαχωριστική γραμμή. Η μάχη τελικά ξεκίνησε όταν οι Ουζμπέκοι έπιασαν ένα Τατζίκο και τον ξυλοφόρτωσαν. Οι Τατζίκοι ανταπάντησαν λιθοβολώντας τον δεύτερο όροφο ενός κοντινού σπιτιού, όπου μια μικρή ομάδα Ουζμπέκων παρακολουθούσε τη συμπλοκή.

Αντί να κάνουν χρήση του υδροβολέα από το πυροσβεστικό φορτηγό ή κάποια άλλη σωστή μέθοδο διάλυσης του μαινόμενου πλήθους, οι περισσότεροι αστυνομικοί παρακολουθούσαν τον καυγά πίσω από την γραμμή των Τατζίκων και δεν έκαναν τίποτα για να σταματήσουν την κλιμάκωση. Σε κάποια διαλείμματα της συμπλοκής, καμιά δεκαριά αστυνομικοί πλησίασαν τον όχλο και μάταια επιχείρησαν να χωρίσουν τους αντιπάλους επιπλήττοντάς τους λες και είχαν να κάνουν με κάνα δυο σχολιαρόπαιδα που τσακώνονταν σε παιδική χαρά.

Παρακολουθούσα τη συμπλοκή όπως συνεχιζόταν για αρκετές ώρες, μέχρι που ο ήλιος άρχισε να δύει και φάνηκε ότι η κατάσταση έβαινε προς εκτόνωση, κι έτσι έφυγα. Λίγες ώρες αργότερα έμαθα ότι έκανα λάθος. Λίγο μετά την αναχώρησή μου, οι διαδηλωτές πήραν τα όπλα τους και άρχισαν να πυροβολούν ο ένας τον άλλο. Μέχρι που διαλύθηκε ο όχλος, τρείς άνθρωποι έπεσαν νεκροί στο δρόμο και 52 άλλοι είχαν τραυματιστεί. Κάτι που ξεκίνησε σαν ειρηνική διαδήλωση κλιμακώθηκε σε μια θανάσιμη ανταλλαγή πυρών που η αστυνομία απέτυχε να αναχαιτίσει.

Ακόμα πιο λυπηρό, το συμβάν είναι ένα ακόμα παράδειγμα του πώς τα δισεκατομμύρια που επενδύθηκαν για την στελέχωση, την εκπαίδευση και τον μη φονικό εξοπλισμό της αστυνομίας είχαν πάει εντελώς στράφι. Καθώς σκεφτόμουν την αποτυχία αναρωτιόμουν μήπως η κατάσταση ήταν ακόμα πιο περίπλοκη απ’ όσο φαινόταν. Μήπως το τηλεφώνημα που δέχτηκε ο ουζμπέκος ηγέτης Χατζί Τζάμσεντ όταν ήμουν στο κέντρο παρέπεμπε σε κάτι πιο σατανικό; Είπε ότι η κυβέρνηση οργάνωνε μια αντιδιαδήλωση. Με έκανε να αναρωτηθώ μήπως η αστυνομία σκόπιμα ξέχασε την εκπαίδευσή της ή μήπως ήταν υπεύθυνη για το ξέσπασμα της βίας.

Η αστυνομία αρνήθηκε τις κατηγορίες της συνέργειας, η αδράνειά της, όμως, ειδικά όταν τα πράγματα έγιναν βίαια, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εγκληματική. Εγείρει το βασικό ερώτημα που επιχειρεί για χρόνια να απαντήσει η διεθνής κοινότητα: Θα μπορούσαν οι αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας να κάνουν μόνες τους τη δουλειά, όταν δεν θα υπάρχουν πια αμερικανικά ή άλλα ΝΑΤΟϊκά στρατεύματα για να προσφέρουν στήριξη; Αν αποτελούν ένδειξη τα αποτελέσματα στην αντιπαράθεση Ουζμπέκων-Τατζίκων, η απάντηση, τουλάχιστον στην επαρχία Ταχάρ, είναι όχι.

Ναρκομανείς συγκεντρώνονται κατά δεκάδες κάτω από τη γέφυρα Pul-i-sokhta στην δυτική Καμπούλ.

Μια εβδομάδα αφότου διέσχισα τα σύνορα στο Βόρειο Αφγανιστάν, κατευθυνθήκαμε προς την πρωτεύουσα Καμπούλ. Αν και το ταξίδι είναι μικρότερο από 400 χιλιόμετρα, χρειάστηκε πέντε ημέρες το 2001, μέσα και ο χρόνος που χάθηκα σε ένα ναρκοπέδιο και όταν ένα από τα φορτηγά μας ντεραπάρισε λόγω πάγου στην κάθοδο της σήραγγας Σαλάνγκ. Οι βελτιωμένοι δρόμοι και η ασφάλεια έχουν μειώσει τη διαδρομή σε περίπου πέντε με έξι ώρες, αλλά βλάβες στο «χιονοστιβαδο-κίνητο» διπλασίασαν τον χρόνο. Φτάσαμε κάπου μετά τα μεσάνυχτα. Στην Καμπούλ, ο Ματίν και ο Ντοστ με παρέδωσαν σε έναν από τους παλαιότερους και καλύτερους Αφγανούς φίλους μου, έναν αδιάλειπτα ευφυέστατο άνδρα ονόματι Χαρούν Καντί, που δούλεψε μαζί μου το 2001 ως μεταφραστής και έκτοτε σε όλα τα ταξίδια μου στην περιοχή. Αφού συζητήσαμε για τα παλιά, του είπα ότι ήθελα να δώ τον πιο διαβόητο τεκέ ναρκωτικών στην Καμπούλ, την περιοχή κάτω από την γέφυρα Πουλ-ι-Σόκτα.

Το πρωί της επίσκεψής μας, εκατοντάδες ναρκομανείς είχαν συγκεντρωθεί σε αυτή την αέναη σκοτεινιά και βρώμα για να τρυπηθούν, να καπνίσουν, να αγοράσουν ή να  πουλήσουν ή να αποκοιμηθούν μετά τη χρήση ηρωίνης.

Σε ένα σημείο είδαμε μια ομάδα άντρες με τις σύριγγες στο χέρι να τρυπούν ο ένας τον άλλο- η εκδοχή των ναρκομανών για την ομαδική μαλακία. Πιο δίπλα ήταν ένας νεαρός τυλιγμένος με ένα κεφαλομάντηλο, ξαπλωμένος στην όχθη, τα πόδια οκλαδόν, τα χέρια στις τσέπες και παραδομένος στον ναρκο-λήθαργο που θα έμοιαζε γαλήνιος, αν πλάι του δεν κυλούσε ένα ποτάμι από περιττώματα, ούρα και τοξικά σκουπίδια.

Το Αφγανιστάν είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός οπίου στον κόσμο, η πρώτη ύλη για την παραγωγή ηρωίνης. Ένα γεγονός όχι και τόσο γνωστό είναι ότι οι Αφγανοί έχουν γίνει οι κύριοι καταναλωτές του προϊόντος τους, με περίπου ένα εκατομμύριο ναρκομανείς, το οκτώ τοις εκατό του πληθυσμού σύμφωνα με έρευνα του ΟΗΕ.

Κατέβηκα ένα βρομερό μονοπάτι δίπλα στη γέφυρα και πατούσα με προσοχή γύρω από την κολασμένη περίμετρό της, με το φόβο ότι  κάθε παραπάτημα θα κάρφωνε την άκρη μιας βρώμικης σύριγγας μέσα στην μπότα μου.

Σταμάτησα όταν βρήκα ένα καλό σημείο για να τραβήξω φωτογραφίες κι ενώ φωτογράφιζα, ένας από τους ναρκομανείς μου επιτέθηκε φωνάζοντας «Τι κάνει αυτός εδώ; Γιατί τραβά φωτογραφίες»;

Ο Χαρούν προσπάθησε να τον εμποδίσει, αλλά ο άνδρας με ακολουθούσε καθώς ανέβαινα από την όχθη. Όταν έφτασα στην κορυφή, μου έπιασε το μπράτσο και άπλωσε το χέρι προς την κάμερα. Έστριψα την κάμερα στα πίσω μου, τον έσπρωξα, σήκωσα τη γροθιά μου με την απειλή ότι θα του έριχνα μπουκέτο αν επέμενε. Τότε ένας άλλος άνδρας, ένας 23χρονος που τον έλεγαν Χασιμπουλάχ, άγγιξε στον ώμο τον τύπο και του είπε να ηρεμήσει εξηγώντας ότι εδώ είμαστε «φιλοξενούμενοι». «Αν είναι φιλοξενούμενοι, γιατί σήκωσε έτσι το χέρι του;»,  είπε με απορία ο άνδρας.

Ο Χασιμπουλάχ απάντησε στέλνοντάς τον κάτω από τη γέφυρα, και στη συνέχεια περπάτησε μαζί μας. Ήθελα ακόμα να μιλήσω με κάποιους από τους χρήστες, γι’αυτό ο Χαρούν κάλεσε τον Χασιμπουλάχ να κάτσει μέσα στο αυτοκίνητό μας και να συζητήσουμε. Μας είπε για την πραγματικότητα της ζωής κάτω από τη γέφυρα, ενώ κατηγορηματικά αρνήθηκε ότι ήταν και ο ίδιος ναρκομανής.

«Εκεί κάτω είναι κόλαση. Κοιμόμαστε στη βρώμα και τα σκατά», είπε. «Όλοι τσακώνονται, μόλις όμως κάνουν την ένεση αποκοιμούνται, την πέφτουν και ξεχνούν πού βρίσκονται. Όταν κάποιος πεθάνει, έρχεται το κράτος, παίρνει το πτώμα και το κρατά μέχρι να το συλλέξει η οικογένεια. Εκεί θα βρείτε βοηθούς ιατρών, απόφοιτους πανεπιστημίου, στρατιώτες. Έχασαν κόσμο στον πόλεμο,  έχουν οικογενειακά προβλήματα, οικονομικά προβλήματα ή είχαν πολλά λεφτά, τα έφαγαν στη διασκέδαση και τώρα δεν μπορούν να σταματήσουν».

Ενώ μιλούσα στον Χασιμπουλάχ, ένας άντρας που φορούσε ένα λερωμένο κόκκινο δερμάτινο τζάκετ μοτοσικλετιστή πάνω από ένα λεκιασμένο παραδοσιακό σαλβάρ καμίζ, πλησίασε σκύβοντας στο παράθυρο του οδηγού. Αυτοσυστήθηκε ως Σιρ Σόου και είπε ότι ήθελε να μιλήσει για τη ζωή κάτω από τη γέφυρα- η δυσωδία του ήταν τόσο απαίσια που αποφασίσαμε να μην τον βάλουμε στο αυτοκίνητο και του μιλούσαμε από το ανοιχτό παράθυρο

Αν και ήταν μόνο εικοσάρης, το πρόσωπό του είχε ήδη αποκτήσει την μόνιμη κούραση της ατέλειωτης εμπορίας ναρκωτικών, με ματωμένα μάτια και κόρες που έμοιαζαν σαν κεφάλια πινέζας. Μας είπε ότι είναι χρήστης ηρωίνης, που αρχικά την ανακάτευε με χασίσι όταν υπηρετούσε την θητεία του στον στρατό. Έκλεβε, ζητιάνευε ή κέρδιζε μερικά δολάρια την ημέρα βρίσκοντας πελάτες για ταξί, ξοδεύοντας το χαρτζιλίκι του για μερικές αμπούλες ηρωίνης. Όλη την μέρα τρυπιόταν, τη νύχτα έψαχνε χρήματα.

Αυτό το προϊόν που ψάχνουν χρήστες σαν τον Σιρ Σόου έχει παγιώσει ότι εκείνοι που καλλιεργούν και πωλούν το ναρκωτικό δεν πρόκειται να εξαφανιστούν επί του παρόντος. Οι παπαρούνες ευδοκιμούν ακόμα και στο πιο άγονο έδαφος και οι Αφγανοί καλλιεργητές μπορούν να κερδίσουν κάθε χρόνο μέχρι και δέκα χιλιάδες δολάρια ανά στρέμμα ανεπεξέργαστου οπίου, σε αντίθεση με τα 120 δολάρια που κερδίζουν για κάθε στρέμμα σταριού. Σχεδόν εννιακόσιοι τόνοι οπίου και 375 τόνοι ηρωίνης εξάγονται κάθε χρόνο από το Αφγανιστάν, σύμφωνα με την αρμόδια για τα ναρκωτικά επιτροπή του ΟΗΕ.

Παρά τα 541 εκατομμύρια δολάρια που έχει δαπανήσει η αμερικανική υπηρεσία για την διεθνή ανάπτυξη (USAID) από το 2009 ως το 2012 για να βοηθήσει τους Αφγανούς αγρότες να καλλιεργήσουν οικονομικά προσοδοφόρους καρπούς αντί της παπαρούνας, πιο δύσκολα μπορούν να απεξαρτηθούν από τα κέρδη της σοδειάς, παρά από το ναρκωτικό που παράγουν. Και τα δισεκατομμύρια που έχουν δαπανηθεί στις προσπάθειες κατάργησης και απαγόρευσης της καλλιέργειας (οι ΗΠΑ δαπάνησαν 782 εκατομμύρια δολάρια μόνο το 2005) είχαν πολύ μικρό αποτέλεσμα.

Η παραγωγή οπίου άλλωστε χρηματοδοτεί τον, όπως φαίνεται, ατέλειωτο πόλεμο στο Αφγανιστάν. Η UNODC εκτιμά ότι οι Ταλιμπάν έχουν κερδίσει τουλάχιστον 700 εκατομμύρια δολάρια από την καλλιέργεια παπαρούνας μόνο το 2011 και παρά τα δισεκατομμύρια δολάρια της διεθνούς κοινότητας που δαπανούνται σε προγράμματα κατά των ναρκωτικών, η ενδημική διαφθορά μέσα στην αφγανική κυβέρνηση έχει υποσκάψει τις προσπάθειες για την μείωση της καλλιέργειας και της διακίνησης.

Πουθενά δεν είναι αυτό πιο προφανές παρά στις συζητήσεις μου με τον Σιρ Σόου και τον Χασιμπουλάχ. Όταν τελειώσαμε την κουβέντα, μας ζήτησαν λεφτά. Εμείς, αντίθετα, του δώσαμε σακούλες με ζουμερά δαμάσκηνα, πολύ διαφορετικό από αυτό που ζητούσαν, αλλά πιο εύκολο για την συνείδησή μου. Τους είδα να απομακρύνονται, απογοητευμένοι επιστρέφοντας κάτω από τη γέφυρα.

Ένας Αφγανός πρώην στρατιώτης που αυτοαποκαλείται Shir Shaw ζει κάτω από την γέφυρα Pul-i-sokhta Bridge στην Καμπούλ.

Αν και η νέα μου επίσκεψη στο Αφγανιστάν συνέπεσε με τον ιερό μουσουλμανικό μήνα του Ραμαζανιού, όταν το Κοράνι απαιτεί από τον Χαρούν, και όλους τους υγιείς μουσουλμάνους, να νηστέψουν από το ξημέρωμα μέχρι το σούρουπο, φάνηκε επαγγελματίας και συμφώνησε να με μεταφέρει διακόσια χιλιόμετρα ανατολικά της Καμπούλ στην Φεζαλαμπάντ.

Κάναμε το δίωρο ταξίδι με ένα μπλε βανάκι που ανήκε στον αδελφό του Χαρούν και δεν ξεχώριζε τόσο, όσο το «χιονοστιβαδο-κίνητο» του Ντοστ. Ο μεσημεριανός καύσωνας είχε αγγίξει τους 40 βαθμούς μέχρι να φτάσουμε, μούσκεμα στον ιδρώτα και αφυδατωμένοι. Η Τζαλαλαμπάντ ήταν ένα ακόμα μέρος όπου είχα περάσει αρκετό χρόνο κατά την πρώτη μου αποστολή στη χώρα. Επέστρεψα γιατί ήθελα να δω αν η ασφάλεια είχε βελτιωθεί σε αυτή την εύφλεκτη περιοχή στα χρόνια μετά την πτώση των Ταλιμπάν.

Το 2001, η Τόρα Μπόρα, νότια της Τζαλαλαμπάντ ήταν το τελευταίο προπύργιο για την Αλ Κάιντα και τους Ταλιμπάν, κατά την τελική υποχώρησή τους στο σχετικά ασφαλές Πακιστάν. Εκεί, μέσα στα Λευκά Όρη, όπου τα δυτικά ΜΜΕ έλεγαν ότι ο Οσάμα Μπιν Λάντεν είχε κτίσει ένα πολυεπίπεδο, υπόγειο φρούριο αρκετά μεγάλο για χιλιάδες μαχητές, ένα σύνθετο σύστημα εξαερισμού, μια αποθήκη πυρομαχικών, ένα νοσοκομείο, δρόμους, ακόμα και ένα υδροηλεκτρικό εργοστάσιο για την παροχή ενέργειας σε όλο αυτό.

Ως τον Δεκέμβριο εκείνου του έτους, τρεις μήνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, οι ΗΠΑ είχαν βομβαρδίσει τόσο ανηλεώς την Τόρα Μπόρα, που οι αφγανικές και οι αμερικανικές δυνάμεις κατάφεραν να διεισδύσουν και τελικά να ελέγξουν όλη την περιοχή. Η ενδελεχής έρευνα απέδειξε ότι η φημολογούμενη περίπλοκη κρυψώνα του Μπιν Λάντεν δεν υπήρξε ποτέ. Υπήρχαν μόνο μικρές φυσικές σπηλιές που δεν θα μπορούσαν να κρύψουν παρά μόνο μερικές εκατοντάδες ανδρών.

Εκείνο τον καιρό είχα ταξιδέψει από την Καμπούλ στην Τζαλαλαμπάντ και μετά στην Τόρα Μπόρα. Εκεί είδα αμερικανικά βομβαρδιστικά B-52 και B-1B να ρίχνουν βόμβες 7,5 τόνων στους μαχητές της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν που κρατιόντουσαν στη ζωή μέσα σε σπήλαια των βουνών.

Σε αυτό το ταξίδι, ήθελα να επιστρέψω στην Τόρα Μπόρα για να διαπιστώσω αν η κάποτε διαβόητη πύλη για τους μαχητές των Ταλιμπάν από το Πακιστάν στο Αφγανιστάν είχε αθόρυβα ξανανοίξει ή όχι, κάποια στιγμή τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Το επικίνδυνο ήταν ότι ο δρόμος για την Τόρα Μπόρα ήταν γεμάτος ληστές, Ταλιμπάν και νάρκες. Φτάνοντας στο αρχηγείο της αστυνομίας στην επαρχία Νανγκαρχάρ, ανακαλύψαμε ότι η διαπίστωσή μας δεν απείχε πολύ από την πραγματικότητα, όταν ο Υποδιευθυντής της Επαρχιακής Αστυνομίας Μοχάμαντ Μασούμ Χαν Χασίμι, μας είπε ότι είχε σημειωθεί έκρηξη βόμβας στο δρόμο την περασμένη εβδομάδα.

Ο Μοχάμαντ μας ρώτησε πόσο σημαντική ήταν η έρευνά μας και, για να πω την πλήρη αλήθεια, πρέπει να παραδεχτώ ότι υπερέβαλα. Υπαινίχθηκα πως ό,τι θα αποκάλυπτα από την Τόρα Μπόρα θα μπορούσε να επηρεάσει δυνητικά την διμερή αμερικανο-αφγανική συμφωνία για την ασφάλεια, το σχέδιο που περιγράφει λεπτομερώς το μέγεθος και την έκταση της αμερικανικής βοήθειας, μετά την σχεδιαζόμενη αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων το 2014. Το σχέδιο δεν έχει ακόμα συμφωνηθεί, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία των αφγανικών εθνικών δυνάμεων ασφαλείας συμφωνεί ότι κάποια μορφή συνεχιζόμενης βοήθειας από τον αμερικανικό στρατό και τους συμμάχους του μετά την αποχώρηση θα είναι απαραίτητη για να εξασφαλίζει την σταθερότητα στην περιοχή. Αυτό που δεν έχει συμφωνηθεί είναι τι είδους βοήθεια θα περιλαμβάνει η συμφωνία- αεροπορική δύναμη, καύσιμα, περισσότερα όπλα, υλικό πολέμου, ανταλλακτικά, ακόμα και η συνεχιζόμενη παραμονή κάποιων χιλιάδων στρατού στη χώρα παραμένουν στο τραπέζι. Υποκύπτοντας, ο Χασίμι μας είπε πως θα κάνει ό,τι μπορεί, αλλά μας ζήτησε να επανέλθουμε την επόμενη μέρα για περισσότερες πληροφορίες.

Την επόμενη μέρα γυρίσαμε στο αρχηγείο όπως μας το είχε ζητήσει ο Χασίμι και μας είπε ότι η πιο ασφαλής πρόσβαση στην Τόρα Μπόρα ήταν με ελικόπτερο. Η κακή είδηση είναι ότι η επαρχιακή αστυνομία δεν διέθετε ένα. Ρώτησαν αν πηγαίνοντας μόνοι μας με αυτοκίνητο στο βουνό ήταν μια αρκετά ασφαλής επιχείρηση. «Μέχρι εκεί θα φτάσετε», είπε ο Χασίμι, «αλλά δεν ξέρω τι θα συμβεί από εκεί και μετά». “Γιατί;” τον ρώτησα. “Γιατί,”  μου είπε, “οι Ταλιμπάν ελέγχουν την Τόρα Μπόρα”.

Αυτή ήταν η απάντηση που ήθελα. Η περιστρεφόμενη πόρτα των Ταλιμπάν προς το Αφγανιστάν λειτουργούσε, όπως φαίνεται εδώ και καιρό, ξανά. Με ή χωρίς το μυθικό φρούριο του Μπιν Λάντεν, η Τορα Μπόρα- μια τρύπα ασφαλείας που δεν μένει σφραγισμένη- παρέμενε μεγάλος πονοκέφαλος για την αφγανική κυβέρνηση. Αποφασίσαμε να μην πάμε. Αποδείχτηκε απόφαση σωστή. Μερικές εβδομάδες αργότερα, έμαθα από τις πηγές μου στην περιοχή ότι η τοπική αστυνομία πολεμούσε δύο μέρες με τους Ταλιμπάν κοντά στη Τζαλαλαμπάντ. 22 αστυνομικοί σκοτώθηκαν στη μάχη μαζί με 76 ταλιμπάν. Αντίθετα με τα όσα είδα στη διαδήλωση της Ταλογκάν, κάποια τμήματα των αφγανικών δυνάμεων ήταν ακόμα πρόθυμα να αγωνιστούν.

Αμερικανοί στρατιώτες.

Αφγανοί στρατιώτες ξεκουράζονται.

Με τόσα χρήματα και χρόνο που δαπανήθηκαν για τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση του αφγανικού στρατού, ήθελα να βεβαιωθώ βλέποντάς τον εν δράσει πριν από το τέλος του ταξιδιού μου-ειδικά με το διακύβευμα για την ικανότητα να προστατεύει την χώρα του, αφού αποχωρούσαν οι διεθνείς δυνάμεις. Οι Αφγανοί μπορούν να πολεμήσουν- η ιστορία το έχει αποδείξει- θα μπορούσαν όμως να πολεμήσουν σαν εθνικός στρατός, παρά σαν εθνοτικές παραστρατιωτικές ομάδες με όρκο αφοσίωσης στους τοπικούς πολεμάρχους; Για να το μάθω, έφυγα από την Καμπούλ και ταξίδεψα στην επαρχία Λογκάρ, όπου προσκολλήθηκα στην κοινή επιχείρηση αμερικανών στρατιωτών από την έκτη διμοιρία του όγδοου τάγματος ιππικού με Αφγανούς στρατιώτες. Η πτήση με ελικόπτερο στο πεδίο μάχης Μπαρακί Μπαράκ είναι μόλις εξήντα χιλιόμετρα από την Καμπούλ, αλλά είναι ένας άλλος κόσμος όσον αφορά την καρδιά και το μυαλό των αντίστοιχων πληθυσμών και τον περιβάλλοντα χώρο. Η Λογκάρ είναι μια συντηρητική περιοχή γεμάτη με φίλα προσκείμενους στους Ταλιμπάν, που είναι φύσει καχύποπτοι για τις προθέσεις των ξένων και η γεωγραφία της είναι το ίδιο αφιλόξενη και σύνθετη. Από το ελικόπτερο κοιτούσα τις εκατοντάδες κανάλια και αγωγούς άρδευσης που διαιρούν τις πλούσιες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης με χωράφια γεμάτα τριφύλλι, στάχυα και καρπούζι. Αν και όμορφα από ψηλά, σχεδόν σίγουρα ήταν κόλαση για τους στρατιώτες που έπρεπε να περιπολούν στο έδαφος, καθώς προσέφερε από κάθε κατεύθυνση κάλυψη στον εχθρό.

Στο έδαφος στο πεδίο μάχης, συνάντησα έναν Αφγανό διερμηνέα που οι αμερικανοί στρατιώτες αποκαλούσαν 007. Δεν γνώριζαν το πραγματικό του όνομα ή τα ονόματα των άλλων διερμηνέων. Αντ’ αυτού είχαν παρατσούκλια όπως Δράκος και Αφεντικό. Ήταν πιο ασφαλές έτσι για αυτούς. Παρά ταύτα, ήταν παράξενο να ακούς τους Αμερικανούς στρατιώτες να φωνάζουν «Που είναι ο 007; Φέρτε τον 007». Ο 007 είχε εργαστεί σαν διερμηνέας για τον αμερικανικό στρατό επί πέντε χρόνια. Όλα αυτά τα χρόνια είχε χάσει πολλούς φίλους και το γεγονός ότι ήταν ζωντανός έδειχνε πόσο τυχερός και προσεκτικός ήταν. Κάποιοι Αμερικανοί κορόιδευαν για το πόσο γρήγορα έτρεχε να κρυφτεί όταν τους πυροβολούσε ο εχθρός. Αυτός σήκωνε τους ώμους. Εκείνοι θα βρίσκονταν στο Αφγανιστάν για εννιά μήνες, αλλά η δική του θητεία δεν έληγε ποτέ.

Αργότερα, στη διάρκεια περιπολίας, περπατήσαμε μαζί κατά μήκος του ποταμού που ποτίζει τα χωράφια σταριού και τριφυλλιού κοντά στο χωριό Μπαρακί Μπαράκ στην επαρχία Λογκάρ. Ο 007 μου είπε ότι ήθελε να πάρει βίζα και να έρθει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια ειδική βίζα που εκδίδεται για τους στρατιωτικούς και κυβερνητικούς διερμηνείς στο Αφγανιστάν είναι ο λόγος που πολλοί από αυτούς επιλέγουν αυτή την επικίνδυνη δουλειά.

«Αν φύγουν στην Αμερική όλοι οι μορφωμένοι Αφγανοί, ποιος θα μείνει για να κυβερνήσει αυτόν τον τόπο;» ρώτησα. «Μόνο οι πολέμαρχοι»;

Δεν είχε απάντηση.

Όσο συζητούσαμε, ο 007 παρακολουθούσε την ραδιο-συνομιλία κάποιων Αφγανών στρατιωτών με τη τοπική αστυνομία που παρακολουθούσε αυτή την κουρασμένη και εξαντλημένη διμοιρία αμερικανών στρατιωτών από το 6-8 Ιππικό.

H «οπισθοδρόμηση» ή η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, σημαίνει ότι όταν οι στρατιώτες πεθαίνουν, τραυματίζονται ή ολοκληρώνουν την θητεία τους, δεν αντικαθίστανται. Αυτή η μονάδα, όπως και οι περισσότερες στη χώρα, αισθάνονται τις συνέπειες της αποχώρησης. Επί του παρόντος, οι διμοιρίες, οι ουλαμοί και οι ομάδες κρούσης λειτουργούν στο μισό της προηγούμενης δύναμής τους.   Χαραγμένη στον καπλαμά του ταβανιού σε ένα από τα κτίρια κοντά στο πεδίο μάχης ήταν η επιγραφή «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΓΟΣ ΝΑ ΚΡΥΒΟΥΜΕ ΠΩΣ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΣΤΕ». Όταν το διαβάζω, δεν μπορούσα να μην σκεφτώ την έλλειψη δυναμικού λόγω της «οπισθοδρόμησης» και πώς θα μπορούσε να κάνει την θητεία των ξένων δυνάμεων που παραμένουν, ακόμα πιο επικίνδυνη.

Αλλά αν υπήρχε γενικευμένη απογοήτευση, η επιγραφή στο ταβάνι ήταν η μόνη απόδειξη που είδα. Όλοι κρατούσαν το στόμα τους κλειστό, αν δεν άντεχαν την παρούσα κατάσταση. Κάθε μέρα οι Αμερικανοί στρατιώτες υπάκουα ολοκλήρωναν πεζή τις περιπολίες- τα οχήματα ήταν άχρηστα σε έδαφος χαραγμένο με αρδευτικά κανάλια- και έπαιρναν δύναμη με ποτά ενέργειας, βουτιές και την ιδέα ότι το λιγότερο σε τέσσερις μήνες η θητεία τους εδώ ολοκληρωνόταν κατά το ήμισυ. Αλλά η αποστολή τους- η εκπαίδευση και η βοήθεια για την τοπική αστυνομία –φαινόταν κάθε άλλο παρά ολοκληρωμένη.

Αν και είχα ενσωματωθεί πολλές φορές στον αμερικανικό στρατό κατά την αποστολή μου στο Αφγανιστάν, η τελευταία ήταν και η πιο αποκαλυπτική. Ήθελα να δώ τι κληρονομιά άφηναν πίσω τους οι ΗΠΑ. Σίγουρα αίμα: περισσότεροι από 2.100 αμερικανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν σε μάχη, χιλιάδες άλλοι τραυματίστηκαν. Είχαν συνδράμει ώστε να δημιουργηθεί ένας βιώσιμος εθνικός στρατός που θα μπορούσε να εκδιώξει τους Ταλιμπάν; Και πιο σημαντικό, πίστευαν ότι είχαν πράγματι κερδίσει κάτι που να άξιζε τον πόλεμο τα τελευταία δώδεκα χρόνια;

Επί του παρόντος δεν φαινόταν κάτι τέτοιο. Ο 007 μου είπε για την συνομιλία στο ράδιο του αφγανικού στρατού.

Ο εθνικός στρατός του Αφγανιστάν και η τοπική αστυνομία με έναν αιχμάλωτο ύποπτο, που ενδέχεται να βοηθούσε έναν καμικάζι βομβιστή.

«Λένε ότι κουράστηκαν και πείνασαν», μου είπε για την συνομιλία ο 007, γελώντας. Ακόμα και αν επρόκειτο για μια εντελώς αντιεπαγγελματική συζήτηση για να γίνεται με ραδιο-επικοινωνία, ποιος θα μπορούσε να τους κατηγορήσει; Φυσικά και ήταν κουρασμένοι και πεινασμένοι. Ήταν ραμαζάνι και οι περισσότεροι μουσουλμάνοι νήστευαν. Ήταν ακόμα ένα απομεσήμερο του καλοκαιριού, με την θερμοκρασία κοντά στους 35 βαθμούς. Εδώ εγώ δυσκολευόμουν να αντέξω την πείνα μπροστά τους.

Αργότερα ο 007 και εγώ περπατήσαμε κατά μήκος των πολλών μικρών ποταμών χωρίς όνομα που περιέβαλαν την βάση, καμιά φορά διασχίζοντάς τους, κάτι που έκανε το έδαφος τροπικό και μου ανακαλούσε στη μνήμη φωτογραφίες και εικόνες από τα αμερικανικά στρατεύματα στις ζούγκλες του Αφγανιστάν. Τα αφγανικά στρατεύματα, από την άλλη, παρέκαμπταν το νερό, κόβοντας δρόμο ή περνώντας μέσα από τα χωράφια, κάνοντας σχεδόν τα πάντα για να μην βρέξουν τις αρβύλες τους. Δεν μπορούσα να πω αν ήταν τεμπέληδες ή έξυπνοι.

Μια ώρα αργότερα, είχαμε προωθηθεί πέρα από το ποτάμι, περπατώντας βόρεια υπό την κάλυψη μιας λεπτής συστοιχίας δέντρων, παράλληλης προς το δρόμο. Ακούσαμε έναν πυροβολισμό που τον διαδέχτηκε πίσω μας μια τριπλή επανάληψη πυρών. Όλοι έπεσαν στο έδαφος. Οι Αφγανοί φώναζαν μπρος και πίσω, δημιουργώντας περισσότερη σύγχυση. Ο αρχηγός της αμερικανικής διμοιρίας, ο υπολοχαγός Μάικλ Χούριχαν, φώναξε τον Δράκο και τον 007 να μεταφράσει όσα θα έλεγε στους Αφγανούς μέσω ραδιοτηλεφώνου.

Μέσα σε λίγα λεπτά, μια ομάδα Αφγανών φαντάρων και αστυνομικών συνόδευσαν έναν κοντό άντρα με μούσι που τριαντάριζε στον δρόμο προς τους αμερικανούς. Τα χέρια του ήταν δεμένα πίσω του με ένα κασκόλ, μάλλον το δικό του. Στρατιώτες και αστυνομικοί είπαν ότι ο άνδρας ήταν ο οδηγός μοτοσυκλέτας που ο συνεπιβάτης του το έβαλε στα πόδια όταν τους πυροβόλησαν. Ο υπεύθυνος του ραδιοτηλεφώνου είπε ότι άρχισαν να πυροβολούν όταν κρυφάκουσαν συνομιλία μεταξύ των Ταλιμπάν ότι ο επιβάτης φορούσε γιλέκο αυτοκτονίας.

«Πυροβόλησα προς την κατεύθυνσή τους για να μπορέσουμε να τους πιάσουμε», είπε ότι αρχηγός της στρατιωτικής ομάδας με το όνομα Ζαμπιαουλάχ, «αλλά εκεί κοντά βρισκόταν μια γυναίκα και δεν ήθελα να τη χτυπήσω». Είπε ότι δεν είχαν πυροβολήσει πρώτοι οι άνδρες στη μοτοσυκλέτα, ούτε φάνηκε ότι έφεραν πάνω τους όπλα, υπαινίχθηκε όμως ότι ο άντρας που κατάφερε να το σκάσει θα μπορούσε να κρύβει κάτι κάτω από τα ρούχα του.

Ο χειριστής του ραδιοτηλεφώνου είπε ότι όταν συνέλαβαν τον μοτοσικλετιστή, άκουσα και άλλες κουβέντες μεταξύ των Ταλιμπάν ότι η αποστολή τους είχε αποτύχει. Ο κρατούμενός τους αρνήθηκε τις κατηγορίες, λέγοντας στους Αφγανούς στρατιώτες ότι απλά πήγαινε τον άλλο άντρα παρακάτω. Δεν ήξερε καν ποιος ήταν, είπε. Έμοιαζε σαν επεισόδιο αστυνομικού σήριαλ. Οι Αφγανοί στρατιώτες δεν τον πίστεψαν και τον προσήγαγαν στην βάση τους. Ο υπολοχαγός Χούριχαν σκέφτηκε ότι η μοτοσυκλέτα πρέπει να ήταν παγιδευμένη με εκρηκτικά. Ήθελε να την ανατινάξει εκεί που θα την στάθμευε.

«Όχι, όχι», είπε ένας από τους Αφγανούς. Έκανε νόημα στον υπολοχαγό, ενώ ένας συνάδελφός του ανέβηκε στην μοτοσυκλέτα έτοιμος να τη βάλει μπρος. «Μην βάζεις μπρος τη μοτοσυκλέτα», διέταξε ο υπολοχαγός. Τον κοίταξαν απρόθυμοι να υπακούσουν, την μετέφεραν λίγα μέτρα πιο κάτω, έβαλαν μπροστά τη μηχανή και έφυγαν. Ο υπολοχαγός Χούριχαν κούνησε το κεφάλι του. Όταν επιστρέψαμε στη βάση μια ώρα αργότερα, είδαμε δύο Αφγανούς στην κατασχεμένη μοτοσικλέτα, καθαρούς, χωρίς παραλλαγή, να κατευθύνονται έξω από τη βάση.

Ο 007 με κοίταξε και έπαιξε τα μάτια του.

«Αυτά τα παιδιά», είπε.

Οι αμερικανοί και οι Αφγανοί της περιπόλου δεν φαινόταν ότι συνεργάζονταν πολύ καλά, με περισσή καχυποψία και ίσως λίγη περιφρόνηση προφανείς εκατέρωθεν. Ίσως όμως, σκέφτηκα, αυτό απλά να μην έχει σημασία. Η συνεργασία τους στο έδαφος βρισκόταν σε διαδικασία διάλυσης και οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές συμφωνούν ότι οι Αφγανοί δεν είναι απαραίτητο να πολεμούν στο επίπεδο ή με την τακτική των δυτικών στρατευμάτων για να κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο, απλά πρέπει να πολεμήσουν καλύτερα από τους Ταλιμπάν.  Μολονότι τα αμερικανικά πλεονεκτήματα, όπως η αεράμυνα, ο οπλισμός υψηλής τεχνολογίας και η παροχή βοήθειας σίγουρα εξασφάλιζε την υπεροχή, ο χρόνος για την υπεροχή αυτή λιγόστευε.

Σκιές Αμερικανών στρατιωτών.

Επέστρεψα στην πατρίδα μια εβδομάδα μετά την επίσκεψή μου στο πεδίο μάχης στο Μπαρακί Μπαράκ, χωρίς να μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου αυτό το ερώτημα: Οι αφγανικές δυνάμεις κατάφεραν να αποτρέψουν μια επίθεση στα αμερικανικά στρατεύματα σταματώντας έναν ενδεχόμενο καμικάζι αυτοκτονίας πάνω στη μοτοσικλέτα του ή απλά ήταν ένας τρόπος να κλέψουν την μοτοσικλέτα, ώστε μερικοί από αυτούς να μην χρειαστεί να περπατήσουν πίσω στη βάση τους; Δεν μπορούσα να είμαι βέβαιος, και αυτή η άγνωστη απάντηση έλεγε πολλά για την επήρεια από την υπερδεκαετή παρουσία του αμερικανικού στρατού σε εκείνους που έχουν αναλάβει την αφγανική ασφάλεια.

Η αβεβαιότητα είναι ένα παράξενο συναίσθημα μετά από δώδεκα χρόνια πολέμου, εξακόσια δισεκατομμύρια κόστος και την χαμένη ζωή 2.100 αμερικανών και αμέτρητων άλλων. Ο οποιοσδήποτε καπιταλιστής επενδυτής θα περίμενε ένα καλύτερο κέρδος για την επένδυσή του. Αλλά τις πταίει;  Η κυβέρνηση του Αφγανιστάν; Η διαφθορά είναι τόσο εξόφθαλμη που επέβαλε φόρο αναχώρησης στα αμερικανικά στρατιωτικά άρματα που φεύγουν από τη χώρα. ‘Η μήπως η αμερικανική κυβέρνηση έσφαλε πετώντας στρατιωτική και ανθρωπιστική βοήθεια λες και την ψέκαζαν με σέσουλα, χωρίς υπεύθυνα να ελέγχουν σε ποιους την παρείχαν ή να ζητούν απολογισμό όταν την απέστελλαν;

Μια ακόμη ερώτηση που δεν θα μάθουμε ποτέ την απάντηση.

Η Αμερική δεν είχε έρθει εδώ το 2001 να σώσει φυσικά τους Αφγανούς- εισέβαλε σε μια αποστολή εκδίκησης και εθνικής ασφάλειας για να συντρίψει την Αλ Κάϊντα και να ρίξει τους Ταλιμπάν. Υπό την στενή έννοια εκείνων των αρχικών στόχων, «η αποστολή εξετελέσθη». Όσον όμως αφορά τον μακροπρόθεσμο στόχο της οικοδόμησης κράτους, την βοήθεια για τη δημιουργία ενός σταθερού, ασφαλούς Αφγανιστάν, προφανώς έχει αποτύχει.

Ξανασκέφτηκα αυτό που μου είχε πει ένας Αφγανός όταν ταξίδευα προς τα βόρεια: «Οι Αμερικανοί άλλαξαν την ζωή όλων εδώ, ακόμα και των Ταλιμπάν». Και το Αφγανιστάν έκανε το ίδιο σε εμάς, σκέφτηκα. Οι Αμερικανοί έχουν αλλάξει για πάντα από αυτό το πάλαι ποτέ, ίσως όμως και μελλοντικά, διαλυμένο κράτος, όπου τόσα πολλά στοιχηματίστηκαν τα προηγούμενα δώδεκα χρόνια.

Ξέρω ότι άλλαξε εμένα, καθορίζοντας την ζωή μου για το ένα πέμπτο της ζωής μου. Στα χρόνια που πέρασαν, μπλέχτηκα στον μύθο του και τη μαγεία του. Έχασα φίλους και συνεργάτες και σίγουρα την αθωότητά μου. Το Αφγανιστάν είναι ένα όμορφο και σκληρό μέρος. Εξοργιστικά ασύμμετρο, είναι μια χώρα όπου η καλύτερη φιλοξενία στον πλανήτη συνυπάρχει με τα εγκλήματα τιμής, μια κοινωνία που τυλίγει τις γυναίκες της σε μπούργκα αλλά ντύνει τα αγόρια του σαν χορεύτριες, ένας λαός αρκετά δυνατός για να νικά ξένους εισβολείς, αλλά που δεν μπορεί να σταματήσει την εμφύλια διαμάχη. Ήταν και είναι μια σχεδόν τέλεια αντανάκλαση του καλού και του κακού που υπάρχει μέσα σε όλους μας.