Δηλαδή Είμαστε Τσουλιά;

«Δηλαδή θα πας σε παρτούζα;» ήταν η απορία φίλου στο τηλέφωνο όταν τον ενημέρωσα ότι ετοιμάζομαι να πάω στο βιωματικό εργαστήρι για το σεξ και τη πολυσυντροφικότητα με θέμα «Δηλαδή είμαστε τσουλιά;», που διοργάνωσε σε κλειστό κύκλο η ομάδα πολυσυντροφικών «Ανοιχτές Σχέσεις» ένα απόγευμα Δευτέρας στο κέντρο της Αθήνας.

Μπαίνοντας στο σαλόνι του διαμερίσματος που είχε δοθεί το ραντεβού καταλάβαινες από την πρώτη στιγμή ότι σε καμία περίπτωση οι άνθρωποι που βρίσκονται εκεί δεν έχουν πάει για να κάνουν παρτούζα. Δέκα άντρες και οχτώ γυναίκες όλων των ηλικιών αλλά κυρίως άνω των 35, καθισμένοι κυκλικά σαν σε group therapy συζητούσαν για τα ζητήματα που τους απασχολούν γύρω από το σεξ, τις σχέσεις, τον οργασμό, την συντροφικότητα, την πολυσυντροφικότητα, τη θέση τους στο lgbt κίνημα, την αποδοχή των επιλογών τους από τους γύρω τους, την δυσκολία επίτευξης πολυσυντροφικής σχέσης, αλλά και τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα σε πολυσυντροφικούς και πολυγαμικούς.

Η Λίζα Αστερίου είναι αριστερή και φεμινίστρια, διανοούμενη και ακτιβίστρια. Πολύπλευρη, πολύχρωμη, πολυσυλλεκτική. Ανήσυχο πνεύμα, με μεγάλο εύρος ενδιαφερόντων και αναζητήσεων. Με σπουδές στην ψυχολογία και στο μεγάλο πανεπιστήμιο της ζωής, όπως λέει. Είναι δημιουργός της ομάδας «Ανοιχτές Σχέσεις» και ο καλύτερος άνθρωπος για να λύσει ό, τι απορία έχεις γύρω από την πολυσυντροφικότητα.

Photo via flickr

VICE: Τι ακριβώς είναι η ομάδα Ελεύθερες Σχέσεις, τι υποστηρίζει και πώς μπορεί κάποιος να γίνει μέλος;
Λίζα Αστερίου: Η ομάδα και η σελίδα στο Facebook με τον τίτλο «Ανοιχτές σχέσεις» δημιουργήθηκαν το 2011. Ο βασικός σκοπός μας είναι να προσφέρουμε ενημέρωση και συζήτηση γύρω από τις συναινετικά μη μονογαμικές σχέσεις. Όμως, αντιμετωπίσαμε έναν πραγματικό βομβαρδισμό σεξουαλικής παρενόχλησης. Τελικά αποφασίσαμε να κάνουμε την ομάδα κρυφή, βάζοντας μόνο επιλεγμένα άτομα. Αν θέλει κανείς να γίνει μέλος, μπορεί να στείλει ένα μήνυμα στο προφίλ μου στο facebook. Πρώτα, όμως, ας δει τη σελίδα και την ανοιχτή ομάδα μας: «Ανοιχτές σχέσεις» και «Πολυσυντροφικότητα/πολύχρωμο κίνημα». Επίσης, υπάρχει το προσωπικό μου ιστολόγιο, «Πολυσυντροφικότητα», καθώς και το ιστολόγιο Polyamorygr.

Κάνετε συχνά συναντήσεις όπως αυτή με το βιωματικό εργαστήρι; Είναι ανοιχτές στο ευρύ κοινό;
Η ομάδα μας ξεκίνησε να κάνει μηνιαίες συναντήσεις-συζητήσεις τον Ιούνιο του 2014, στο κέντρο της Αθήνας. Το βιωματικό εργαστήρι που παρακολούθησες, το οποίο συντόνισε ο Λύο Καλοβυρνάς, ήταν η πρώτη μας επαφή ως ομάδας με έναν ειδικό σε θέματα ψυχολογίας. Στην παρούσα φάση, οι συναντήσεις μας δεν απευθύνονται στο ευρύ κοινό, αλλά στο μέλλον δεν αποκλείεται να κάνουμε και ανοιχτές εκδηλώσεις.

Τι σημαίνει πολυσυντροφικότητα; Και πώς εφαρμόζεται;
Ο όρος πολυσυντροφικότητα είναι μετάφραση της αγγλικής λέξης polyamory, η οποία προέρχεται από το ελληνικό πολύ και το λατινικό amor (αγάπη, έρωτας). Τα πολυσυντροφικά άτομα δημιουργούν σταθερές ερωτικές σχέσεις με δύο ή περισσότερα πρόσωπα, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ειλικρίνεια και συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων. Το ρεύμα αυτό γνωρίζει μεγάλη άνθιση, ειδικά σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Ωστόσο, οι ρίζες του πηγαίνουν αρκετά πίσω, στο κίνημα της σεξουαλικής απελευθέρωσης των δεκαετιών '60-'70. Δεν υπάρχει ένας τρόπος να ασκήσεις την πολυσυντροφικότητα, υπάρχουν πολλοί. Για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι αντί να γίνουν ζευγάρι προτιμούν να ζουν τη ζωή τους ως τριάδα ή τετράδα κ.τ.λ. Υπάρχουν επίσης ζευγάρια παντρεμένα και με παιδιά που έχουν και άλλους ερωτικούς συντρόφους. Οι άνθρωποι που ασκούν την ανεξάρτητη πολυσυντροφικότητα (solo polyamory) διαμορφώνουν παράλληλες σχέσεις. Η Dr. Elisabeth Sheff έχει γράψει το βιβλίο The Polyamorists Next Door, αλλά και μια σειρά από άρθρα γύρω από τις πολυσυντροφικές σχέσεις και οικογένειες. Περισσότερα μπορείς να δεις στην ιστοσελίδα της.

Κάποιος μπορεί να πει «ε, καλά, σιγά κι εγώ έχω δύο σχέσεις παράλληλα και δεν το ξέρουν». Τι είναι αυτό που διαχωρίζει τη δική σας ομάδα σε σχέση με τους ανθρώπους αυτούς;
Το ποσοστό των εξωσυζυγικών σχέσεων φτάνει ή και ξεπερνάει το 50%. Γύρω μας κυριαρχεί η μονοκανονικότητα, δηλαδή η προπαγάνδα που υποστηρίζει ότι μόνο οι μονογαμικές σχέσεις είναι αποδεκτές. Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που τόσοι άνθρωποι καταφεύγουν στην υποκρισία της «απιστίας». Ωστόσο, τα πολυσυντροφικά άτομα κάνουν ό,τι κάνουν χωρίς να το κρύβουν. Η ειλικρίνεια και η συναίνεση είναι λέξεις-κλειδιά.

Στο εργαστήρι κατάλαβα ότι πολλοί από τους ανθρώπους που βρίσκονταν εκεί δυσκολεύονται να συνάψουν πολυσυντροφικές σχέσεις και είναι πολυσυντροφικοί σε θεωρητικό επίπεδο. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η έννοια της πολυσυντροφικότητας είναι πολύ καινούρια για τα ελληνικά δεδομένα. Από μικρά παιδιά μάθαμε να προσδοκούμε τον «πρίγκιπα» ή την «πριγκίπισσα» που θα μας φέρει την ευτυχία στο πιάτο, αν καταφέρουμε να στριμωχτούμε στο καλούπι του «ετεροφυλόφιλου μονογαμικού ζευγαριού που θα παντρευτεί και θα κάνει παιδιά». Είναι η αντίληψη που κληρονομήσαμε από τη βικτωριανή εποχή. Τότε εξιδανικεύτηκε απίστευτα η πυρηνική οικογένεια προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του καπιταλισμού για τη φροντίδα και την αναπαραγωγή της εργατικής τάξης.

Κάποιος ανέφερε ότι είναι δύσκολο να «βγεις από τη ντουλάπα». Στην Ελλάδα είναι δύσκολο να είσαι πολυσυντροφικός;
Τα πολυσυντροφικά άτομα θεωρούνται σεξομανή, επιπόλαια, ανώριμα και ανήθικα. Σκέψου, επίσης, τις αντιδράσεις μια παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας. Ας πούμε ότι παρουσιάζεις στους γονείς σου τους δύο μόνιμους ερωτικούς σου συντρόφους. Ανακοινώνεις ότι σκοπεύετε να συζήσετε οι τρεις σας και να μεγαλώσετε από κοινού τα παιδιά που θα κάνετε. Τις λες, θα το γλυτώσουν οι γονείς το εγκεφαλικό;

Τι διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στους πολυσυντροφικούς και τους πολυγαμικούς, αλλά και τους swingers;
Πολυγαμικοί είναι οι άνθρωποι που θέλουν να έχουν μια ποικιλία σεξουαλικών συντρόφων,. Μπορεί να είναι ειλικρινείς, μπορεί και όχι. Αντίθετα, τα πολυσυντροφικά άτομα δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στο θέμα της ειλικρίνειας και της συναίνεσης. Συνήθως εστιάζονται περισσότερο στις μακροχρόνιες σχέσεις παρά στις ευκαιριακές σεξουαλικές περιπέτειες (αν και το ένα δεν αποκλείει το άλλο).

Το swinging κυρίως ασκείται από ζευγάρια. Οι swingers μοιράζονται τις σεξουαλικές τους εμπειρίες με τον/τη σύντροφό τους. Συνήθως συνευρίσκονται με άλλα ζευγάρια, αλλά ενίοτε και με μεμονωμένα άτομα.

Τι διεκδικείτε μέσα στο LGBTQ κίνημα;
Τόσο τα LGBTQ όσο και τα πολυσυντροφικά άτομα αποτελούν καταπιεσμένες σεξουαλικές μειονότητες, άρα έχουν κάθε λόγο να αλληλοϋποστηρίζονται. Στο εξωτερικό ακούγονται φωνές που διεκδικούν το δικαίωμα στον πολυσυντροφικό γάμο. Στην Ελλάδα πρόσφατα διατυπώθηκε το αίτημα να διευρυνθεί το σύμφωνο συμβίωσης ώστε να περιλαμβάνει όλα τα άτομα που βρίσκονται σε σχέση συμβίωσης, άσχετα από τον αριθμό και το φύλο τους.

Πες μου μερικές εμπειρίες από σχέσεις σου.
Συνάντησα στο δρόμο μου αρκετούς άντρες που ισχυρίζονταν ότι ήθελαν μια ανοιχτή σχέση, ενώ στην πραγματικότητα έψαχναν το εύκολο σεξ της μιας βραδιάς. Βρήκα και άλλους που έδειχναν ενθουσιασμένοι στην ιδέα ότι θα είμαστε ένα απελευθερωμένο ζευγάρι. Όταν όμως ξεκινούσα μια άλλη σχέση, τότε λειτουργούσαν μέσα τους όλα τα αρνητικά στερεότυπα. Έπεφταν, λοιπόν, πάνω μου με λύσσα και προσπαθούσαν να τσακίσουν την καινούρια σχέση.

Τα τελευταία χρόνια έχω κατασταλάξει στην ανεξάρτητη (solo) πολυσυντροφικότητα, δημιουργώντας παράλληλες σχέσεις. Ζω μόνη, διατηρώ την ανεξαρτησία μου και συγχρόνως έχω τρυφερές και ειλικρινείς σχέσεις. Όμως, δεν επιτρέπω σε κανένα να παρεμβαίνει στις επιλογές μου.

Με τη ζήλια και την κτητικότητα τι γίνεται;
Ζούμε έναν κόσμο που θεοποιεί την ιδιοκτησία. Λέμε «η γυναίκα μου», «ο άντρας μου», όπως λέμε «το σπίτι μου», το «αυτοκίνητό μου». Το πόση επιτυχία έχουν αυτές σχέσεις το δείχνουν οι στατιστικές: τουλάχιστον το 50% των γάμων καταλήγει σε διαζύγιο. Τα ζευγάρια που δεν χωρίζουν, συχνά βουλιάζουν στην αποξένωση και την πλήξη. Βομβαρδιζόμαστε συνεχώς με το μοτίβο «ζήλια-απιστία». «Αν δεν ζηλεύεις, δεν αγαπάς!», μας λένε. Σημειωτέον ότι η ζήλια αποτελεί τη νούμερο ένα αιτία των συζυγικών φόνων. Υπάρχουν, όμως, κοινωνίες όπου η αίσθηση της ζήλιας δεν παίζει σχεδόν κανένα ρόλο, όπως δείχνουν τα ανθρωπολογικά ευρήματα. Βέβαια, αρνητικά συναισθήματα προκύπτουν σε όλες τις σχέσεις. To ζητούμενο είναι να μάθουμε να τα διαχειριζόμαστε, αντί να τα αφήνουμε να μας διαχειρίζονται εκείνα. Για περισσότερα, θα παραπέμψω στο βιβλίο More Than Two και στην αντίστοιχη ιστοσελίδα.

Τελικά ποια είναι η απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε στο εργαστήρι «Είμαστε τσουλιά»;
Ο όρος τσουλί (slut στα αγγλικά) χρησιμοποιείται συνήθως για να μειώσει τις πολυγαμικές/πολυσυντροφικές γυναίκες. Γι' αυτό στο εξωτερικό κάποιες φεμινίστριες τον διεκδίκησαν χρησιμοποιώντας τον με θετικό τρόπο. Ένα από τα πιο γνωστά βιβλία περί ανοιχτών σχέσεων είναι το The Ethical Slut, «To Ηθικό Τσουλί». Με παρόμοιο τρόπο, ο LGBTQ χώρος διεκδικεί τον όρο πούστης (βλ. Pousti Riot). Αν κάτι μας έχει διδάξει το LGBTQ κίνημα, είναι ότι το προσωπικό είναι πολιτικό. Αν δεν θέλεις να στιγματίζεσαι σαν «τσουλί», «πούστης» ή οτιδήποτε άλλο, θα πρέπει να παλέψεις γι' αυτό. Η ελευθερία, η αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα κερδίζονται με αγώνες.

Ο Γιώργος είναι ένας από τους διαχειριστές του μπλογκ polyamorygr και της σελίδας του στο facebook, όμως παρά την ενεργή ενασχόλησή του με το ζήτημα της πολυσυντροφικότητας δεν έχει καταφέρει να συνάψει πολυσυντροφική σχέση: «Έχω συνάψει ανοικτές σχέσεις με κοπέλες οι οποίες όμως δεν συμφωνούσαν απαραίτητα με την πολυσυντροφικότητα ως αντίληψη, απλά ίσως δεν είχαν βρει τη μονογαμική σχέση που έψαχναν τη συγκεκριμένη περίοδο. Το χώρο της πολυσυντροφικότητας πάντως τον ανακάλυψα αρκετά πρόσφατα παρότι ως φιλοσοφία ζωής το έχω στο μυαλό μου αν και σε ανεπεξέργαστη μορφή αρκετά χρόνια». Πόσο δυσκολεύει άραγε το ισχυρό οικογενειακό μοντέλο που ισχύει στην Ελλάδα στο να προκύψουν πολυγαμικές σχέσεις στη χώρα μας; «Όσον αφορά την Ελλάδα βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή. Όμως η αρχή έγινε και αυτό είναι το σημαντικό. Πιστεύω πως πρέπει να υπάρξει ένας "σεξουαλικός διαφωτισμός" μέσα από κοινωνικές κινήσεις, κινήματα, επιστημονικές έρευνες, ομάδες ενημέρωσης,κλπ. Χρειάζεται να πιάσουμε ξανά το νήμα από εκεί που το άφησαν τα κινήματα σεξουαλικής απελευθέρωσης του '60. Χρειάζονται δομές που να μιλούν ανοικτά για τέτοια ζητήματα και να προσπαθούν να τα εφαρμόσουν στην πράξη δίνοντας το αντί-παράδειγμα απέναντι στις κυρίαρχες νόρμες».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.