Ένα Ταξίδι στο Κέντρο της Επίπεδης Γης

Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο VICE US.

Η γνωριμία μου με την επίπεδη Γη ξεκίνησε, όπως οι περισσότερες ανακαλύψεις που σου αλλάζουν τη ζωή, σαν αστείο. Πάντα είναι ευχάριστο να βρίσκεις μια μικρή υποκουλτούρα του Ίντερνετ που δεν ήξερες ότι υπάρχει. Σαν να σηκώνεις μια συνηθισμένη πέτρα και να βλέπεις από κάτω μια ολόκληρη λειτουργική πόλη-μινιατούρα. Υπάρχει μια ολόκληρη πραγματικότητα κάτω από έναν διαφορετικό ουρανό: ξέρουν ελάχιστα για σένα και τις προτεραιότητές σου, όπως εσύ για εκείνους και κάθε καινούρια παραξενιά δείχνει ότι ο κόσμος είναι πολύ πιο πλούσιος και περίπλοκος απ' ό,τι νόμιζες. Άνθρωποι που τον 21ο αιώνα πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη και ότι μια τεράστια παγκόσμια συνωμοσία μας κάνει να πιστεύουμε ότι η είναι μια σφαίρα στο διάστημα. Δεν θα ήθελες τουλάχιστον να ακούσεις τι έχουν να πουν;

Όπως οι περισσότερες περιθωριοποιημένες κοινότητες, το κίνημα της επίπεδης Γης είναι ένα νεφελώδες και αυξανόμενο σύνολο από blog, φόρουμ και αραχνιασμένων σελίδων στο Facebook, ένας παγκόσμιος ιστός, αλλά αν έχει κάτι ως κέντρο του, αυτό είναι το YouTube. Εκεί υπάρχουν χιλιάδες πιστοί, ερασιτέχνες κοσμολόγοι με δωρεάν εκδόσεις Windows Movie Maker, σίγουροι ότι μπορούν να αποδείξουν πως 20 αιώνες αποδεκτής επιστήμης είναι λάθος. Πρέπει να είδα ώρες παραληρημάτων σχετικά με την επίπεδη Γη. Είναι καλύτερο απ' οτιδήποτε στην τηλεόραση. Σύντομα, έμαθα να αποφεύγω τα μεγάλα, δημοφιλή, σχολαστικά βίντεο που αυτοχαρακτηρίζονται «ντοκιμαντέρ», όπου συνήθως κάποιος σε ένα σκοτεινό δωματιάκι βάζει τα δυνατά του να ακουστεί λογικός (συνήθως είναι άνδρας), καθώς μιλάει για ψεύτικες φωτογραφίες της Γης από το διάστημα σε ένα βαρετό slideshow.

Τα πιο διασκεδαστικά πράγματα προκύπτουν από μικρότερους λογαριασμούς, ανθρώπους που νοιάζονται πολύ λιγότερο να κερδίσουν τον σεβασμό, τόσο βαθιά χωμένοι στην απομονωμένη κοινότητά τους που έχουν ξεχάσει πώς γίνεται κανείς να μη βλέπει την αλήθεια. Η φάση σύντομα γίνεται παράξενη. Είναι σαν απόκληρη τέχνη, κάθε κομμάτι με τις δικές του τρελές καινοτομίες. Ένας χρήστης βάζει τις σκέψεις του σε υπότιτλους, πάνω σε υλικό από χολιγουντιανές ταινίες με τέρατα και εξωγήινους, με υπόκρουση Epic Dubstep. Επιμένει ότι δεν εκφράζει σίγουρες απόψεις, απλώς θέτει ερωτήσεις και όλες είναι σενάρια σε φάση «κι αν», αλλά οι τίτλοι τον προδίδουν: «Κι αν οι ILLUMINATI έχουν τεχνολογία STARGATE και η επίπεδη Γη δεν είναι ποτέ ξανά η ίδια;», «Κι αν εγώ πιστεύω ότι σε έχουν εξαπατήσει και η επίπεδη Γη είναι πραγματικότητα;». Υπάρχει ένας τύπος που αυτοαποκαλείται Math Powerland και εμφανίζεται για άγνωστους λόγους φορώντας σακάκι με μπογιές. Ή εκείνοι που πιστεύουν ότι τα στοιχεία βρίσκονται στη γλώσσα: αν δεν ζούμε στην κόλαση (hell), γιατί χαιρετιόμαστε λέγοντας hell-o; Ήταν αστείο πόσο λάθος κάνουν αυτοί οι άνθρωποι, ξεκαρδιστικό. Μέχρι που ξαφνικά, δεν ήταν πια αστείο.

Αν χωθείς μέσα σ' αυτά, σύντομα ξεκινάς να τα πιστεύεις. Σε σχέση με εκείνους που πιστεύουν ότι στο hip hop κάνουν κουμάντο οι Illuminati ή ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό, οι υποστηρικτές της επίπεδης Γης, εκμεταλλεύονται κάτι πραγματικό, την αίσθηση ότι υπάρχει κάτι τρομερά λάθος στον κόσμο και στο πώς τον βλέπουμε.

Στάθηκα στην ακτή, ενώ ένας τσουχτερός χειμωνιάτικος άνεμος με έσπρωχνε προς στα κύματα που σηκώνονταν και προσπάθησα να δω την καμπύλη της γης στον ορίζοντα και δεν την έβλεπα πουθενά. Είναι επίπεδη. Γιατί κανείς δεν προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τα τεράστια χημικά αποθέματα της Αναρκτικής, αν είναι απλώς μια ήπειρος που επιπλέει και όχι ο απαγορευμένος τοίχος πάγου που περιβάλει τον επίπεδο κόσμο μας; Γιατί οι διαδρομές των εμπορικών πτήσεων στο νότιο ημισφαίριο στρίβουν προς τα πάνω, προς τον ισημερινό, ενώ θα ήταν πιο λογικό να πετάνε πάνω από τον Ανταρκτικό Ωκεανό; Γιατί μια πτήση από το Γουέλινγκτον της Νέας Ζηλανδίας για το Σαντιάγο της Χιλής σταματάει στο Λος Άντζελες; Αν ο κόσμος είναι στρογγυλός, είναι μια τεράστια παράκαμψη, ένα άσκοπο τρίγωνο, αλλά αν τον δεις σαν επίπεδο χάρτη, με τον Βόρειο Πόλο στο κέντρο, η διαδρομή σχηματίζει μια σχεδόν ευθεία γραμμή.

Κάποιος μας λέει ψέματα. Τι ξέρουν και γιατί μας κρατάνε στο σκοτάδι; Το να γελάμε με τους παράξενους υποστηρικτές της επίπεδης Γης έγινε ένας τρόπος να διώξουμε την ανεπιθύμητη σκέψη ότι μπορεί να έχουν δίκιο. Δυσκολευόμουν πια να νιώσω σίγουρος για οτιδήποτε, εφόσον δεν ήμουν σίγουρος για τη Γη που πατούσα. Ο κόσμος έγινε σκοτεινός και μυστήριος και τέρατα καραδοκούσαν στον ορίζοντα. Πού είμαι; Πού είμαι στ' αλήθεια;

Ανακάλυψα ότι αυτοί άνθρωποι έχουν κάτι σημαντικό να μας διδάξουν. Μπορεί να κάνουν λάθος για το σχήμα της Γης αλλά σε άλλα πιο σημαντικά ερωτήματα βρίσκονται πιο κοντά στην αλήθεια απ' ό,τι οι περισσότεροι που επιμένουν ότι ο κόσμος είναι μια σφαίρα στο διάστημα. Στα τέλη του προηγούμενου μήνα, ο ράπερ B.o.B. έκανε έναν μικρό καυγά στο Twitter με τον τηλεοπτικό αστροφυσικό Neil DeGrasse Tyson για μια ερώτηση σχετικά με την επίπεδη Γη: ο B.o.B. επέμενε ότι ήταν αλήθεια. Ο Tyson έλεγε ότι δεν ήταν και κατέληξε σε μια πολύ κακή επιστημονική ραπ παρωδία, για να αποδείξει αυτό που έλεγε («The planet is a sphere, G!»).

Ο Tyson τελείωσε αυτόν τον διάλογο γράφοντας: «Φίλε, για να είμαι ξεκάθαρος, το ότι είσαι πέντε αιώνες πίσω στη λογική σου, δεν σημαίνει ότι δεν θα μας αρέσει η μουσική σου», κάνοντας έτσι περισσότερο λάθος από κάποιον που νομίζει ότι η Γη είναι επίπεδη. Το λάθος είναι ότι το 1516, πέντε αιώνες νωρίτερα, κανείς δεν πίστευε ότι η Γη ήταν επίπεδη. Ο Tyson έχει απορρίψει τη φιλοσοφία, κάτι που είναι κρίμα, επειδή, αν είχε διαβάσει Hegel, θα ήξερε ότι οι έννοιες στο παρόν δεν εμφανίζονται καθαρές από το παρελθόν, ότι τα φαινόμενα είναι παράγωγα μιας συμπαγούς ολικότητας των ανθρώπινων σχέσεων.

Όπως όλοι ξέρουν, ο Κολόμβος ποτέ δεν απέδειξε ότι η γη είναι στρογγυλή: οι Ευρωπαίοι μελετητές ήδη το ήξεραν (από την ελληνική αρχαιότητα). Νόμιζε ότι ο κόσμος είναι πολύ πιο μικρός απ' ό, τι στην πραγματικότητα και διαπίστωσε ότι έκανε λάθος. Το κίνημα της επίπεδης Γης είναι σύγχρονο φαινόμενο, δεν φτάνει πιο πίσω στον χρόνο από τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ψευδώνυμοι συγγραφείς, όπως ο Samuel Rowbotham (που αυτοαποκαλούνταν «Parallax») ξεκίνησε να γράφει φυλλάδια επιμένοντας ότι η αστρονομία ήταν απάτη και η Γη επίπεδη.

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Είναι εντυπωσιακό ότι αυτή η εξέλιξη συνέβη στο πλαίσιο της εμφάνισης του παγκόσμιου καπιταλισμού και αυτού που ο φιλόσοφος Max Horkheimer αργότερα θα αποκαλούσε «εργαλειακό λόγο» – επιστημονικό λόγο που δεν εξηγεί απλώς την πραγματικότητα, αλλά που είναι προς χρήση (η λειτουργία του λόγου που αποξενώνει τους ανθρώπους από έναν κόσμο που αναδιαμορφώνεται σαν τεράστιο εργοστάσιο). Για εκατομμύρια ανθρώπους τα τεχνολογικά επιτεύγματα δεν σήμαιναν ελευθερία, αλλά απόλυτη δυστυχία – και καθώς δηλώνει ότι όλα μπορούν να είναι γνωστά, ο εργαλειακός λόγος λέει ότι η γνώση είναι πέρα από την άμεση εμπειρία. «Ο Διαφωτισμός», γράφει ο Horkheimer, «πάντα στόχευε στο να ελευθερώσει τους ανθρώπους από τον φόβο και να τους κάνει κυρίαρχους. Αλλά οι συμφορές έχουν θριαμβεύσει σε όλη τη διαφωτισμένη Γη». Αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα που δεν μπορούσαν πια να καταλάβουν με το ένστικτο και τα μυστικά της οποίας ανήκαν σε μια μικρή τάξη επιστημόνων και διαχειριστών, οι πρώτοι υποστηρικτές του κινήματος προσπάθησαν να πάρουν πίσω μέρος της αυτονομίας τους. Επέμεναν ότι η δική τους εμπειρία και όχι οι υπαγορεύσεις μιας κυρίαρχης τάξης ήταν αλήθεια - και όταν κοιτάζεις τη Γη με τα μάτια σου, δεν μοιάζει στρογγυλή, μοιάζει επίπεδη.

Στο Concluding Unscientific Postscript to Philosophical Fragments (εκδ. Cambridge University Press), ο Søren Kierkegaard αφηγείται μια παραβολή: ένας άνδρας δραπετεύει από το ψυχιατρείο και πάει στην πόλη, αλλά ανησυχεί ότι θα τον γυρίσουν στο κελί του, αν καταλάβουν ότι είναι τρελός. Έτσι, αποφασίζει να απαντάει σε κάθε ερώτηση με μια φράση που είναι αναμφισβήτητα αληθινή - «Η Γη είναι στρογγυλή». Αυτό φυσικά είναι τρέλα και σύντομα τον κλείνουν ξανά μέσα. Το να επιμένεις κοινότυπα ότι η Γη είναι στρογγυλή το κάνει με κάποιο τρόπο να μοιάζει λιγότερο αλήθεια από την ιδέα ότι είναι επίπεδη. Καθώς η θεωρία της επίπεδης Γης δεν είναι αλήθεια, με τη βαρετή, συμβατική έννοια του όρου, έχει τεράστια δημιουργική δυναμική: χιλιάδες άνθρωποι διαρκώς δημιουργούν τις διαυγείς, καινούριες πραγματικότητές τους και τις ανεβάζουν στο YouTube. Η επίπεδη Γη είναι συναρπαστική, επειδή σε μια εποχή όπου ο κόσμος είναι σε μεγάλο βαθμό απογοητευτικός και η κοινωνική ύπαρξη σε μεγάλο βαθμό δεδομένη -θα έχεις τη δουλειά σου, τη ζωή σου, θα σε εκμεταλλευτούν και μετά θα πεθάνεις- υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να ονειρεύονται τη Γη με διαφορετικό σχήμα. Επίπεδη.

Περισσότερα από το VICE

Ακολουθήσαμε την Πομπή των Δωδεκαθεϊστών στους Πρόποδες του Ολύμπου

Φορούσα Τόσο Πολύ τους Φακούς Επαφής μου που τα Μάτια μου Φρίκαραν

Φωτογραφίες και μια Μαρτυρία από την «Κόλαση» στην Πορεία Κατά των G20 στο Αμβούργο