«Στα Γυρίσματα του "Σπιρτόκουτο", οι Γείτονες Nόμιζαν ότι Γινόταν Σφαγή και Πήραν την Αστυνομία»

Σε μία συνέντευξη-αφήγηση ζωής υπάρχουν δύο ειδών ερωτήσεις. Αυτές που κάνεις προκειμένου πράγματι να μάθεις κάτι για τον συνεντευξιαζόμενο και εκείνες για τις οποίες ξέρεις ήδη την απάντηση, αλλά τις κάνεις ούτως ή άλλως. Είτε για να μάθει και ο αναγνώστης είτε απλά για να βγει η ατάκα.

Η ερώτησή μου προς τον Κώστα Ξυκομηνό σχετικά με το αν ο χαρακτήρας του Γιώργου στο Σπιρτόκουτο ήταν κόντρα-ρόλος συγκαταλέγεται αδιαμφισβήτητα στις δεύτερες. Το είχα καταλάβει ήδη από το τηλέφωνο. Το κατάλαβα ακόμα περισσότερο όταν με υποδέχτηκε με ένα μειλίχιο χαμόγελο και με σταθερή και ήρεμη φωνή, στο σπίτι που κατοικεί στα Πετράλωνα.

Μπαίνοντας στο σπίτι, το πρώτο πράγμα που παρατήρησα ήταν μία εντυπωσιακή βιβλιοθήκη. Λίγο πιο πέρα, σε ένα γραφείο ήταν ακουμπισμένο ένα βιβλίο του Τζέιμς Τζόις: «Καλό είναι επιστρέφεις στα βασικά», μου είπε όταν του επεσήμανα ότι είναι από τα αγαπημένα μου βιβλία.

Λίγες ώρες πριν έβλεπα για τέταρτη φορά στη ζωή μου το Σπιρτόκουτο, για να προετοιμάσω τη συνέντευξη. Αφού, λοιπόν, έκανα μία γρήγορη επεξεργασία του χώρου, αυτό που σκεφτόμουν είναι ότι όλο το χαλαρωτικό σκηνικό δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ταινία. «Ήταν όντως κόντρα ρόλος - και για μένα και για τον Ερρίκο» θα άκουγα λίγη ώρα μετά.

Ο Κώστας Ξυκομηνός, βέβαια, δεν είναι μόνο ο Γιώργος από το Σπιρτόκουτο. Έχει διαγράψει τη δική του ξεχωριστή πορεία σε κινηματογράφο, θέατρο και τηλεόραση. Η Κινέτα του Γιώργου Λάνθιμου, το No Budget Story και πρόσφατα οι Άγριες Μέλισσες είναι μόνο μερικά από αυτά.

VICE: Με τα Πετράλωνα τι σχέση έχεις;
Κώστας Ξυκομηνός: Έχω σχεδόν 30 χρόνια που γυροφέρνω εδώ. Κάποια στιγμή έτυχε να συνεργαστώ στο θέατρο Αλκμήνη, την εποχή που ο δάσκαλός μου, ο Άκης ο Δαβής, έφτιαξε τον χώρο του που ήταν θεατρική σκηνή, αλλά και σχολή. Εκεί μυήθηκα στο θέατρο. Ταυτόχρονα, από τότε άρχισε και η αγάπη μου για τα Πετράλωνα. Τα έφερε και η ζωή να είναι πολλοί φίλοι που μένουν εδώ. 

Μάλιστα είχαμε ανοίξει κι ένα εστιατόριο στην περιοχή των Κάτω Πετραλώνων. Η μητέρα μου ήταν εξαιρετική μαγείρισσα και σεφ.

Μένει και ο Ερρίκος Λίτσης εδώ γύρω, σωστά;
Ναι, είναι γείτονας και ένας άνθρωπος με τον οποίο «δέσαμε» με το που γνωριστήκαμε, με αφορμή το Σπιρτόκουτο. Ξεκίνησε μία πολύ δυνατή και καλή φιλία. Μοιραζόμαστε σκέψεις, αγωνίες, κάνουμε ωραίες συζητήσεις. Δεν πικράναμε ποτέ ο ένας τον άλλο. Κάποιες φορές συναντιόμαστε και για καλλιτεχνικά γεγονότα.

Πετάτε ατάκες από την ταινία, όταν κάνετε παρέα;
Συνειδητοποιούμε ότι κάποιες φορές, όταν μιλάμε για άσχετα πράγματα που μας απασχολούν, μπορεί να μας βγουν ασυνείδητα ατάκες. Όταν συμβεί, κοιτάμε ο ένας τον άλλο και γελάμε. Γίνεται αυτό το παιχνίδι μεταξύ μας. 

Πάντως, παρά τις φωνές και την ασφυξία της ταινίας, έβγαινε νομίζω στην οθόνη η σχέση σας.
Στην περιβόητη σκηνή του μπάνιου, νομίζω είχαμε την επιτομή μίας καλής φιλίας. Παρόλο που έχουν συμβεί όλα αυτά μεταξύ τους, υπάρχει μία συμπαράσταση του ενός προς τον άλλον.

Δύσκολη σκηνή στην παρακολούθησή της…
Στη συγκεκριμένη σκηνή είχαμε βγει εκτός εαυτού, επειδή είχε τραβήξει πάρα πολύ και ο Οικονομίδης δεν μας έλεγε να σταματήσουμε. Το άφηνε να εξελίσσεται, σε τέτοιο σημείο που να λέμε «σταμάτα, δεν αντέχω άλλο» και να το λέμε μέσα από την ψυχή μας σκεπτόμενοι και τον σκηνοθέτη. Φάνηκε βέβαια αργότερα ότι το αποτέλεσμα δικαίωσε όλη αυτή την κούραση και την τρέλα της στιγμής. 

Αυτό που έκανε ο Οικονομίδης ήταν τότε καινοφανές. Σου είχε φανεί παράξενο όταν πρωτοπήγες στα γυρίσματα;
Προκειμένου να βγει αυτό το αποτέλεσμα στην οθόνη προηγήθηκαν πρόβες έξι μηνών, που γίνονταν πέντε ή και έξι φορές την εβδομάδα. Ο Οικονομίδης πράγματι, τότε αναζητούσε μία καινούργια γλώσσα καταγραφής της πραγματικότητας. Οι πρώτες συναντήσεις γίνονταν προκειμένου να μας μεταφέρει το διακύβευμα. Γιατί θέλει να μιλήσει; Τι τον «καίει»; Τι τον απασχολεί;

Πώς σας βγήκε τελικά;
O Γιάννης είχε φέρει την ιδέα να βάλει την οικογένεια στην περιοχή του Κορυδαλλού, ότι αυτοί είναι ιδιοκτήτες καφετέριας, ότι είμαστε μία Κυριακή μεσημέρι με αφόρητη ζέστη. Εκεί πάνω εμείς λειτουργήσαμε ως ομάδα με οργανωμένους αυτοσχεδιασμούς και πάντα στο πλαίσιο που είχε βάλει εκείνος.

Μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς άρχισαν να βγαίνουν οι διάλογοι πάντα με την επίβλεψη του Γιάννη. Το σενάριο είναι η αφορμή, αλλά οι πρόβες εξελίσσουν τους χαρακτήρες, και το ίδιο το σενάριο. Μέσα στους έξι μήνες άρχισαν τα πρόσωπα να μετακινούνται και να εγκαθίστανται οι χαρακτήρες μέσα μας. Από αυτήν τη διαδικασία βρήκε ο Γιάννης τη φόρμα του που χαρακτηρίζει πλέον τις ταινίες του. 

Είναι αλήθεια ότι τα γυρίσματα έγιναν στο σπίτι του ιδιοκτήτη του Μπάτμαν;
Το σπίτι που γυρίστηκε είναι του Γιώργου Νάσιου, ιδιοκτήτη του ιστορικού Μπάτμαν. Ο Οικονομίδης είδε τον χώρο και του άρεσε πάρα πολύ. Επειδή ο «Μπάτμαν» είναι παιδικός φίλος του Ερρίκου του Λίτση, μας το παραχώρησε.

Εμείς κάναμε γυρίσματα έναν απίστευτα ζεστό Αύγουστο. Δεν χρειάστηκε πουθενά, δηλαδή, κάποιος να έρθει να μας ψεκάσει με νερό για να δείχνουμε ιδρωμένοι. Ήταν όλα αληθινά. Για πολύ καιρό κάναμε και πρόβες εκεί με κλειστά παράθυρα, χωρίς air-condition. Οι ασφυκτικές συνθήκες που ο θεατής αντιλαμβάνεται είναι όλες πέρα για πέρα αυθεντικές. 

Είχατε κάποιο απρόοπτο;
Υπάρχει, ναι, ένα αστείο γεγονός. Εμείς είχαμε βάλει στην πολυκατοικία ένα χαρτάκι στο ασανσέρ για τους γείτονες. Να μην ανησυχήσουν, αν ακούσουν θόρυβο και φωνές. Δυστυχώς, αυτό το χαρτάκι κάποια στιγμή έφυγε από τη θέση του. Έτσι, σε μία κορυφαία στιγμή που έχει αφηνιάσει ο Ερρίκος και φωνάζει, χτυπάει το κουδούνι.

Είναι ό,τι χειρότερο να συμβεί πάνω σε λήψη αυτό. Ανοίγουμε την πόρτα και είναι δύο αστυνομικοί. Οι από κάτω πίστευαν ότι η οικογένεια πάνω σφάζεται και πήραν την αστυνομία. Τα παιδιά μας ζήτησαν μετά χίλια συγγνώμη. Εμείς πάντως ίσως και να χαρήκαμε λίγο. Λέμε ότι αν περνάει αυτό τόσο ρεαλιστικά στην πολυκατοικία, θα βγει και στην οθόνη.

Είναι και η θεματολογία, φαντάζομαι, που κάνει την ταινία τόσο οικεία.
Πολλές ιστορίες που ακούμε με αφορμή την ταινία είχαν αναφορές σε έναν γείτονα, σε έναν θείο τους, στον μπαμπά τους. Βλέπανε την οικογένειά τους, τον περίγυρό τους. Πάντως, στην αρχή δεν είχε εύκολη υποδοχή. Θυμάμαι ανθρώπους στο Άστυ να φεύγουν στη μέση της ταινίας, αγανακτισμένοι από αυτό που έβλεπαν.

Με τα μάτια του 2022, το Σπιρτόκουτο μπορεί να φανεί και ως μία κριτική στη μάτσο κουλτούρα. Εσείς το βιώνατε ως τέτοια από τότε ή στο επίκεντρο έμπαινε ο μικροαστός χωρίς πολλές σκέψεις, για την επιτέλεση της αρρενωπότητας;
Όπως διαχρονική είναι η ταινία, διαχρονικά είναι και τα ζητήματα που θίγει ο Γιάννης. Κάποιες φορές, όντας και λίγο πιο μπροστά από τη σκέψη της εποχής του. Έγινε μία ανάγνωση ότι η ματσίλα αυτή ήταν σαν να ωραιοποιείται μέσα στην οθόνη. Μετά από χρόνια όμως, ευτυχώς κατάλαβαν οι περισσότεροι πλέον ότι εμείς, οι χαρακτήρες της ταινίας, υποστηρίζαμε και μπαίναμε στην ψυχή των ρόλων μας με απώτερο σκοπό μεταξύ άλλων να φανεί κι αυτή η γελοιότητα του αρσενικού. Δυστυχώς, 20 χρόνια μετά, η παθογένεια της ελληνικής κοινωνίας δεν έχει ακόμα γιατρευτεί.

Πέραν του Σπιρτόκουτου έχετε συμμετάσχει και στην Κινέτα του Λάνθιμου. Έχει κοινά η κινηματογραφική γλώσσα του Λάνθιμου με εκείνη του Οικονομίδη;
Ήμουν πολύ τυχερός που συνεργάστηκα με αυτούς τους δύο σκηνοθέτες, που και οι δύο άλλαξαν και επηρέασαν μία ολόκληρη γενιά κινηματογραφιστών. Υπάρχουν κοινά στη γλώσσα τους, ναι. Η θεματολογία του Λάνθιμου είναι πάνω στις δυσλειτουργίες. Ξεκινάει να το κάνει αυτό ήδη από την Κινέτα. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Οικονομίδη.

Κι ο ένας και ο άλλος έφεραν έναν τρόπο και μία μέθοδο δική τους και σε αυτά που λένε και στον τρόπο που διαχειρίζονται τους ηθοποιούς τους. Μπορεί να έχουν διαφορετικό τρόπο δουλειάς αλλά, για παράδειγμα, και στον Λάνθιμο κάναμε πρόβες. Ήμασταν κι εκεί μια ομάδα. Και ο Λάνθιμος τον ήθελε τον αυτοσχεδιασμό, αλλά πάντα οργανωμένο.

Το πιο σημαντικό, νομίζω, είναι ότι οι δύο τους έχουν καταφέρει, όταν βλέπεις μία ταινία τους, να μην την ξεχνάς πέντε-δέκα λεπτά αφότου την είδες. Την παίρνεις μαζί σου για μέρες, κοιμάσαι μαζί της. Είτε σου άρεσε, είτε όχι. Για μένα αυτό είναι που κάνει τα έργα μεγάλα.

Υπάρχει μία ελληνική ταινία που έχεις ζηλέψει, που θα ήθελες να έχεις συμμετάσχει;
Θα ήθελα πολύ να έχω συμμετάσχω στους Απόντες του Νίκου Γραμματικού. Αυτή είναι που έχω ζηλέψει. Ο Νίκος Γραμματικός έχει βάλει κι αυτός το λιθαράκι του σε αυτήν τη μορφή φιλμογραφίας του ρεαλισμού. Πάντα οι ταινίες του έχουν μέσα τους έναν κοινωνικοπολιτικό προτσές. Το έχω έτσι απωθημένο να δουλέψω κάποτε μαζί του.

Πώς το αποφάσισες να γίνεις ηθοποιός;
Στην οικογένειά μου δεν υπήρχε κάποιος που να κάνει κάποιο επάγγελμα…καλλιτεχνικό. Η γιαγιά μου, όμως, ήταν μία γυναίκα λαϊκής καταγωγής που λάτρευε το σινεμά. Από μικρό παιδί με έπαιρνε μαζί της και μου μετέδωσε αυτή την αγάπη της. Της άρεσαν πολύ ηθοποιοί όπως ο Τζέιμς Ντιν, σκηνοθέτες όπως ο Ηλίας Καζάν. Διαισθητικά, χωρίς να έχει την απαιτούμενη -ας πούμε- μόρφωση. Αυτά εμένα μου τα έλεγε και μου εντυπώνονταν. Έτσι, όταν έφτασα στην εφηβεία, πήγαινα πολύ συχνά στον κινηματογράφο. Εκεί μου μπήκε η αγάπη για το σινεμά και μετά για την υποκριτική.

Δεν ήταν εύκολη επιλογή φαντάζομαι.
Δεν είναι εύκολο να γίνεις ηθοποιός, όχι. Και εγώ δεν ήμουν από εύπορη οικογένεια. Είναι αυτό το ανέκδοτο που λέει κάποιος ότι είναι ηθοποιός και του απαντάνε «α ωραία, σε ποιο bar δουλεύεις;». Δούλεψα σε πολλές δουλειές ως μπάρμαν, dj, σερβιτόρος. Από πολύ ακριβά εστιατόρια μέχρι μπουζούκια στη Συγγρού. Το νιώθω όμως κέρδος αυτό, γιατί όλο αυτό το υλικό από την ανθρωπογεωγραφία της νύχτας κάπου γράφτηκε μέσα μου και πιθανότατα άρχισε να αναδύεται στη δουλειά μου.

Η συμμετοχή σε δύο επιτυχημένες σειρές (Άγριες Μέλισσες, Κόκκινο Ποτάμι) σε έχει κάνει γνωστό και σε ένα άλλου τύπου κοινό. Διάβασα κάπου ότι έχεις δεχτεί και επίθεση στο μετρό. Ισχύει;
Ναι, είναι μία κωμικοτραγική ιστορία. Στο Κόκκινο Ποτάμι έκανα τότε τον σφαγέα των Ποντίων, τον Ονούρ Αρσλάν. Την προηγούμενη μέρα είχε παιχτεί το επεισόδιο που ο ήρωάς μου βασάνιζε αισχρά την ηρωίδα. Παίρνοντας λοιπόν το μετρό και πριν φτάσει ο συρμός στο Σύνταγμα, βλέπω μια ηλικιωμένη κυρία να με πλησιάζει με ένα βλέμμα γεμάτο μίσος. Φτάνει στο μέρος μου και αμέσως μετά μου λέει «Δεν ντρέπεσαι; Πώς κάνεις αυτά τα πράγματα»;

Εγώ τότε, μετά από μερικά δευτερόλεπτα αμηχανίας κι ενώ όλο το βαγόνι κοίταγε να δει τι της έκανα, κατάλαβα τι συνέβη και της απάντησα «συγγνώμη, εγώ ηθοποιός είμαι». Δεν την έπειθα όμως, με τίποτα. Η κυρία εξαγριωνόταν όλο και πιο πολύ, σε σημείο να σηκώσει την ομπρέλα για να με χτυπήσει. Ευτυχώς άνοιξε η πόρτα του μετρό και της είπαν οι άλλοι επιβάτες να προχωρήσει για να κατέβουν. Εκείνη κατέβηκε στον σταθμό, αλλά συνέχιζε να μου ρίχνει κατάρες. Ευτυχώς, ένα παιδί μού έκανε ένα κομπλιμέντο που με ηρέμησε. «Είδες, για να είσαι καλός ηθοποιός»;

Για τη συμμετοχή σου στις Άγριες Μέλισσες, τι νιώθεις λίγους μήνες μετά;
Για μένα ήταν μεγάλη μου χαρά να συμμετέχω στις Άγριες Μέλισσες με τον ρόλο του Νώντα που είχα. Ήταν μία ωραία ευκαιρία για να φύγω από εμένα και να μετακινηθώ σε έναν άνθρωπο που ούτε καν είχα γεννηθεί όταν υπήρχε. Κάτι πολύ ξένο σε εμένα.

Έχει μέλλον η μυθοπλασία στην ελληνική τηλεόραση; Συνηθίζουμε να την κηδεύουμε συνέχεια, όπως κηδεύουμε και τη ροκ.
Ίσως μία γενιά να την έχει χάσει. Νομίζω ότι ένα μεγάλο μέρος των νεανικών κοινών δεν μπορεί εύκολα να το πιάσει η ελληνική τηλεόραση. Με τις πλατφόρμες μπορείς να δεις μέσα σε μία στιγμή εξαιρετικές παραγωγές από όλον τον κόσμο. Ο ανταγωνισμός είναι πλέον πολύ δύσκολος. Υπήρξε ούτως ή άλλως και ένας κορεσμός από μία αβάσταχτη ελαφρότητα της ελληνικής τηλεόρασης.

Ευτυχώς, όμως, σειρές όπως οι Άγριες Μέλισσες έδειξαν ότι το κοινό ήθελε τη συγκεκριμένη στιγμή να εισπράξει μία παρελθοντική ιστορία. Ένα καλό ακόμη είναι ότι οι παραγωγοί τόλμησαν επιτέλους να δώσουν ευκαιρίες σε νέα πρόσωπα με κουλτούρα και μεγάλη πορεία σε θέατρο και κινηματογράφο. Κατά μία έννοια τα πρόσωπα αυτά αναβαθμίζουν τις τηλεοπτικές δουλειές. Τις πάνε προς πιο κινηματογραφικές κατευθύνσεις.

Έχεις αρνηθεί ποτέ μία συμφέρουσα οικονομικά πρόταση, επειδή δεν σου άρεσε;
Παρόλο που δεν είναι εύκολες καθόλου οι εποχές, είπα ένα όχι σε κάτι που ουσιαστικά θέλανε να θυμίζει τον Νώντα από τις Μέλισσες. Δεν θα μπορούσα όμως να το κάνω έτσι. Αν το έκανα, θα το έκανα πιεσμένος. Θα γύριζα σπίτι και θα μαράζωνα σε έναν καναπέ. Αρνήθηκα, λοιπόν, κι ας ήταν βαρύ το τίμημα. Βλέπεις, αγαπώ πολύ αυτό που κάνω.

Φέτος πού θα σε δούμε στο θέατρο;
Φέτος, από τις 26 Οκτωβρίου θα συμμετάσχω μαζί με τον Τάσο Δαρδαγάνη στην παράσταση Σκέτη Κοροϊδία στο Θέατρο 104. Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο και φρέσκο κείμενο του Νίκου Δημητρόπουλου σε σκηνοθεσία του Βασίλη Κατσινούρη. Μου άρεσαν πάντα τα κείμενα που δεν ήταν διδακτικά ούτε συνθηματολογικά. Με το που διάβασα το κείμενο αυτό, λοιπόν, κατάλαβα ότι ήθελα να είμαι σε αυτή την παράσταση.

Ακολουθήστε τον Νίκο Σταματίνη στο Instagram.

Περισσότερα από το VICE

Η Σρεμπρένιτσα Ακόμα «Μιλάει» για τη Φρίκη του Πολέμου και τον Παραλογισμό του Εθνικισμού

Η Ιστορία του Jeffrey Dahmer: Σταμάτα να Λυπάσαι τους Serial Killer

Τα Βίντεο-Κλαμπ του Σήμερα Έχουν το Άρωμα των Παιδικών μας Χρόνων

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.