«Οι "Φωνές" Υπάρχουν και Δεν Μπορούμε να τις Αλλάξουμε» - Ένα Απόγευμα στο Ελληνικό Δίκτυο Hearing Voices

«Καμιά φορά, όταν οι φωνές έχουν τις καλές τους, τις ακούς να σου ψιθυρίζουν μέσ’ από τις φυλλωσιές: μην προσπαθείς να βγάλεις χρυσάφι από το χώμα που σε γέννησε, μην προσπαθείς να βρεις την άκρη στο κουβάρι που σε έντυσε, μην προσπαθείς να πάρεις πίσω την ψυχή σου που φακελώθηκε». Η Ι.Α., που δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή, έγραψε τους παραπάνω στίχους στην προσπάθειά της να συμφιλιωθεί και να νοηματοδοτήσει τις «φωνές» που για πολλά χρόνια άκουγε και την αναστάτωναν - μια προσπάθεια που ξεκίνησε, όπως και δεκάδες άλλοι άνθρωποι, όταν εντάχθηκε στο ελληνικό δίκτυο “Hearing Voices”.

«Συναντιόμαστε μια φορά την εβδομάδα, συνήθως τα απογεύματα του Σαββάτου» εξηγεί η Μαργαρίτα, συντονίστρια της ομάδας, καθώς τακτοποιεί τις μαξιλάρες λίγο πριν καταφθάσουν τα υπόλοιπα μέλη. «Άκουσα για πρώτη φορά “φωνές” στα 28 μου - για πολλά χρόνια αυτό ήταν κάτι που συζητούσα μόνο με τον ψυχίατρο και την οικογένεια μου, διότι το θεωρούσα ταμπού». Πλάι της, ο Γιώργος, ομοιοπαθών και φίλος της πλέον, περιγράφει την πρώτη φορά που είχε την ίδια εμπειρία. «Βρισκόμουν σε επαγγελματικό ταξίδι στο εξωτερικό, σε πολύ στρεσογόνες συνθήκες» θυμάται, «έως τότε η ζωή μου εξελισσόταν γραμμικά: σχολείο, σπουδές, στρατός, δουλειά». Πιστεύει, ωστόσο, ότι αν ήδη από το Δημοτικό τον είχε δει ένας παιδοψυχολόγος ίσως να μην είχε φτάσει στην εμπειρία των φωνών. «Έκτοτε, ξεκίνησα ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή». 

Η κλασική ψυχιατρική θεωρεί τις «φωνές» (ακουστικές ψευδαισθήσεις) ως πρωτεύον σύμπτωμα ψυχωσικής διαταραχής, το οποίο πρέπει να αγνοηθεί και να χορηγηθούν στο άτομο φάρμακα - αν αυτά αποδώσουν, η δόση τους αυξάνεται. «Ωστόσο, εδώ και δεκαετίες, αυτός ο κατασταλτικός τρόπος αντιμετώπισης αμφισβητείται» σημειώνει ο Λυκούργος, μέλος του Δικτύου και ψυχίατρος, «έχει, άλλωστε, πλέον διαπιστωθεί ότι τα 2/3 όσων ακούνε φωνές δεν πάσχουν καν από ψυχιατρική νόσο». Χρήστες ψυχοτρόπων ουσιών αλλά και άνθρωποι που κάνουν διαλογισμό ή βρίσκονται σε ακραίες συγκινησιακές καταστάσεις ή αισθητηριακής αποστέρησης ενδέχεται επίσης να ακούσουν «φωνές». «Το πένθος, όπως και άλλες σημαντικές συγκινησιακές εμπειρίες, ενδέχεται να περιλαμβάνουν “φωνές”. Άνθρωποι σε πένθος μπορεί να ακούνε για εβδομάδες ή και για μήνες τη φωνή του εκλιπόντος» επισημαίνει ο ίδιος. Μια έρευνα σε ηλικιωμένους χήρους και χήρες στην Ουαλία έδειξε πως το 13% αυτών είχε ακούσει τη φωνή του ανθρώπου τους που έφυγε από τη ζωή, 14% είχε σχετικές εμπειρίες οραμάτων και ένα 3% ένιωθε το άγγιγμά του. Η δε παρουσία του ήταν αισθητή στο 39% των περιπτώσεων. Γενικά, η εμπειρία ακρόασης «φωνών» είναι πολύ πιο διαδεδομένη στον γενικό πληθυσμό από όσο πιστεύουμε. «Συνήθως οι “φωνές” συνδέονται με την προσωπική ιστορία κάθε ανθρώπου και το μήνυμα ή ο σκοπός τους μπορούν να αποκωδικοποιηθούν».

Μεταξύ αστείου και σοβαρού οι υποστηρικτές της ολιστικής προσέγγισης τονίζουν ότι «δεν πρέπει να πυροβολούμε τον αγγελιοφόρο (σ.σ. να μην καταπνίγουμε τη “φωνή”), τουλάχιστον όχι πριν ακούσουμε αυτό που θέλουμε να μας πει». Γι’ αυτό η συμβολή του διαλόγου στην επεξεργασία αυτής της εμπειρίας είναι καθοριστική. Το βίωμα των φωνών ποικίλλει πολύ: άλλες «φωνές» επαναλαμβάνουν τις σκέψεις του ίδιου του ατόμου, άλλες λογομαχούν μεταξύ τους σχετικά με αυτό, πολλές δίνουν εντολές στο άτομο για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνει, επιβραβεύουν ή επικρίνουν το άτομο για τις αποφάσεις του. Πολλές φορές οι φωνές είναι υποστηρικτικές, βιώνονται θετικά από το άτομο, αποτελούν πηγή έμπνευσης και ενθάρρυνσης. Οι «φωνές» άλλοτε ακούγονται ως ανθρώπινες και άλλοτε όχι, μπορεί να έχουν φύλο ή και όχι, μπορεί να είναι ένα μουρμουρητό ή ένας ψίθυρος, ο ήχος από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, το θρόισμα των φύλλων ή ακόμα και κάποιος ηλεκτρονικός ήχος, σαν ένα ρομπότ που μιλάει. «Την πρώτη φορά που θα ακούσει κάποιος φωνές συνήθως θα αιφνιδιαστεί, καθώς οι φωνές ηχούν απόκοσμες και παρεμβαίνουν σημαντικά στην καθημερινότητα του ατόμου» περιγράφει ο Λυκούργος «και χρειάζεται μια ολόκληρη διεργασία μέχρι την αποδοχή και τη σταθεροποίησή τους». 

Βάλσαμο για όσους βρίσκονται αντιμέτωποι με αυτούς τους ήχους, που στοιχειώνουν τις μέρες και τις νύχτες τους, είναι το μοίρασμα. «Το να βρίσκεσαι σε ένα ασφαλές μέρος, όπου μπορείς να μιλάς ανοιχτά για ό,τι σου συμβαίνει, καθώς πρόκειται για ένα κοινό βίωμα, είναι κάτι απελευθερωτικό και ανακουφιστικό» απαντά η Μαργαρίτα. Οι ωφέλειες από τη συμμετοχή σε μια ομάδα είναι πολλές. «Όπως συμβαίνει σε όλες τις ομάδες αυτοβοήθειας, τα μέλη τους ενδυναμώνονται, περιορίζεται το αίσθημα του στίγματος, της απομόνωσης και της δυσφορίας και βαθαίνει το αίσθημα του ανήκειν σε ένα σύνολο» σημειώνει ο Λυκούργος, «αναγνωρίζουν τη δική τους κατάσταση μέσω των εμπειριών των άλλων και έτσι επικυρώνουν την αλήθεια τους, αρχίζουν να διαπραγματεύονται και να βελτιώνουν τη σχέση τους με τις “φωνές”, ανταλλάσσουν στρατηγικές αντιμετώπισης του προβλήματος, μιλώντας ανοιχτά για αυτό μειώνεται και το άγχος  τους». 

«Είμαι σε φάση ανακωχής με τις φωνές, δεν λέμε πλέον κακίες» δηλώνει ικανοποιημένη η Μαργαρίτα, ενώ και ο Γιώργος έχει ξεπεράσει τον θυμό και τον τρόμο, «τις διαχειρίζομαι πλέον». Από την άλλη, η Σύλβια, μέλος από το 2014, βιώνει μια περίοδο κατά την οποία οι δικές της φωνές είναι σε έξαρση. «Το άγχος μου για τη δουλειά τις πυροδοτεί», εξηγεί, «ξυπνάω νωρίς και απότομα». Στους κόλπους της ομάδας δημιουργούνται φιλίες και ερωτικές σχέσεις, αλλά κάποιες φορές οι τόνοι ανεβαίνουν, όταν η συζήτηση πηγαίνει στην πολιτική ή τη θρησκεία. «Πολλοί δίνουν μια πνευματική διάσταση σε αυτή την εμπειρία, αλλά και έτσι χρειάζεται πολύ κουπί να τραβήξει κανείς, καθώς ένας πνευματικός δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα» λέει η Μαργαρίτα. 

«Αποδεχόμαστε, λοιπόν, ότι οι φωνές υπάρχουν και δεν μπορούμε να τις αλλάξουμε, όμως μπορούμε να καταφέρουμε να ζούμε με αυτές, χωρίς να εμποδίζουν την καθημερινότητα μας» σχολιάζει ο Λυκούργος, που εμπλέκεται στη σύσταση του δικτύου από τα πρώτα του βήματα το μακρινό 2008. Υπενθυμίζεται ότι η πρώτη ομάδα “Hearing Voices” ιδρύθηκε το 1987 στην Ολλανδία και σύντομα ακολούθησαν δεκάδες σε όλη την Ευρώπη, ενώ η Μ. Βρετανία διατηρεί τα «πρωτεία» με 180 ομάδες. Στην Ελλάδα, ωστόσο, οι διεργασίες ξεκίνησαν μόλις το 2008 και η ομάδα συστάθηκε το 2010. 

VICE Video: Εμπόριο Ανθρώπων

«Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι οι μοναδικές χώρες, όπου δραστηριοποιούνται ομάδες συγγενών» τονίζει ο Λυκούργος. «Ήταν πάντα δύσκολο να διαπραγματευτείς τις “φωνές” με το κοινωνικό πλαίσιο, καθώς ήταν μια εμπειρία που δεν ήταν δική σου» λέει η 55χρονη Ελένη, της οποίας η αδελφή άκουγε «φωνές». «Όταν μου το είχε εκμυστηρευτεί, ήμουν 27 χρονών και εκείνη 23, μου πήρε πολύ καιρό να το αποδεχτώ» ομολογεί η ίδια, «εντάχθηκα στην ομάδα εδώ και έναν χρόνο, μετά τον θάνατο της αδελφής μου, γιατί έτσι με βοηθά να νοηματοδοτήσω το κοινό μας παρελθόν αλλά και να νιώσω κοντά της». Η Ελένη την περιγράφει ως ένα «πολυτάλαντο πλάσμα», της οποίας η δημιουργική ορμή είχε βρει διέξοδο τα τελευταία χρόνια της ζωής της σε ένα Κέντρο Ημέρας. Είχε ενδόμυχα την πεποίθηση ότι είχε «υπερδυνάμεις». «Πίστευε ότι μπορούσε με τη δύναμη της σκέψης να κάνει το κόκκινο φανάρι πράσινο ή να αλλάξει τη μετεωρολογική πρόβλεψη» διηγείται, «όταν την κοίταζα με νόημα, καταλάβαινε ωστόσο ότι “ξέφευγε” και μου έλεγε “μην δίνεις σημασία, αυτά είναι κάτι δικά μου”». Πέθανε γύρω στα 50, από παρενέργειες της φαρμακευτικής της αγωγής. 

«Η σχέση μου με τη μητέρα μου βελτιώθηκε πολύ από τότε μου ήρθα εδώ» σχολιάζει η 32χρονη Στέλλα. «Η μητέρα μου είναι σήμερα 69 ετών, παρακολουθείται μεν από ψυχίατρο, αλλά δεν έχει δεχθεί ποτέ καμία άλλη θεραπευτική προσέγγιση». Ήταν ο ψυχίατρος που πριν από δέκα χρόνια σύστησε την ομάδα στη Στέλλα, καθώς ήταν ο μοναδικός άνθρωπος με τον οποίο μοιραζόταν η μητέρα την εμπειρία της - ακόμα και όταν εκείνη ήταν παιδί. «Ήταν κάτι που με βάραινε, καθώς δεν μπορούσα ούτε να το κοινοποιήσω ούτε να την βοηθήσω» παραδέχεται σήμερα η Στέλλα. «Τώρα, πλέον, γνωρίζω μηχανισμούς ώστε να θωρακίζομαι και να μην είμαι ευάλωτη στις διακυμάνσεις της διάθεσης της». Απενοχοποιημένη πλέον η Στέλλα αποφάσισε ως φοιτήτρια να μοιραστεί το «οικογενειακό μυστικό» με μερικούς φίλους της. «Και τότε διαπίστωσα ότι αυτά τα προβλήματα δεν είναι τόσο σπάνια». Την ίδια αίσθηση αποκόμισε και η Ελένη, όταν, μεγάλη πια, γνωστοποίησε το πρόβλημα της αδελφής της, «κατάλαβα ότι όλοι το είχαν αντιληφθεί, π.χ. στη γειτονιά και εν τέλει την είχαν αποδεχθεί όπως ήταν». 

Τι ορίζεται, άραγε, ως «φυσιολογικό» και ποια είναι τα όρια του, αναρωτιούνται και οι δύο μεγαλοφώνως, καθώς έχουν πολύ αντιφατικές αναμνήσεις από τους δικούς τους ανθρώπους, οι οποίοι λόγω γενιάς δεν είχαν αρκετές ευκαιρίες για ουσιαστική ανακούφιση από τη δυσφορία των “φωνών”. «Κάποιοι “πρωτόγονοι” πολιτισμοί θεωρούν ακόμα και σήμερα ανθρώπους με τέτοιες εμπειρίες προικισμένους με διαίσθηση, σοφούς, ικανούς να βοηθήσουν τους άλλους και την κοινότητα» υπενθυμίζει η Ελένη, «στον δυτικό κόσμο τους αντιμετωπίζουμε σχεδόν με τρόμο - ειλικρινά, δεν ξέρω ποια στάση είναι η ορθότερη». 

Ο/η/το Sam Albatros Θεωρεί Σχεδόν Προσβλητικό τον Όρο «Διαφορετικότητα»

Φωτογραφίες Club Kids των 90's, από την Ξεχασμένη Rave Σκηνή

Την Αστρολογία μου Μέσα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.