Mos acodramos σημαίνει «ας θυμόμαστε». Μην κάνετε τον κόπο να το ψάξετε στις επίσημες γλώσσες. Είναι Λαντινό. Ισπανοεβραίικα, αυτά που μιλούσαν οι σεφαραδίτες Εβραίοι που ζουν στη Θεσσαλονίκη. Μερικοί τα μιλούν ακόμα και σήμερα. Η συγκεκριμένη φράση γέμισε την περιοχή γύρω από την Πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης. Σε αφίσες και αυτοκόλλητα. Τη Δευτέρα 11 Ιουλίου. Ανήμερα της συμπλήρωσης των 80 χρόνων από το «μαύρο Σάββατο». Την ημέρα του 1942 που οι Ναζί συγκέντρωσαν 8.000 Εβραίους στην πλατεία και τους εξευτέλισαν. Κάποιοι τότε χασκογελούσαν. Και δεν ήταν μόνο οι Ναζί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους. Η συγκέντρωση στην πλατεία έχει καταγραφεί ως η πρώτη ενέργεια των κατακτητών για να ακολουθήσουν τα βαγόνια του θανάτου με προορισμό το Άουσβιτς Μπιργκενάου.
Ήταν πρωτότυπη η διαμαρτυρία για τη μέρα μνήμης, στην πλατεία όπου βρίσκεται το μνημείο των Ελλήνων Εβραίων εκεί που τιμώνται τα περίπου 50.000 θύματα των ναζί. Κάποιοι ακτιβιστές ανέλαβαν να μας θυμίσουν τι έγινε εκεί. Είτε ζωγραφίζοντας την ημερομηνία 11/7/1942 δίπλα στο MOS ACODRAMOS πάνω στο εκδοτήριο εισιτηρίων του ΟΑΣΘ, είτε κυκλοφορώντας κάποιες αφίσες και αυτοκόλλητα.
Videos by VICE
Το ένα ήταν σε μαύρο φόντο και απεικόνιζε ένα κερί, στη φλόγα του οποίου είναι ένα παιδί. «Πάρκο εβραϊκής μνήμης, όχι πάρκινγκ» γράφει ένα άλλο και έχει φωτογραφίες από οχήματα που πατούν το αστέρι του Δαβίδ. Στο ένα γράφει «Δήμος Θεσσαλονίκης», στο άλλο «εμπορικός σύλλογος» και στο άλλο «Μητρόπολη». Έχει κι άλλα αυτοκόλλητα, πάνω στις κολόνες γύρω από την πλατεία. Στα τσιμέντα της περίφραξης και στους κάδους απορριμμάτων. «Η Θεσσαλονίκη δεν πρέπει να ξεχνά. 50.000 Salonikis Muertos» μας θυμίζει τα θύματα της πόλης στα στρατόπεδα θανάτου των ναζί. Και στο μικρό κτίριο του πάρκινγκ της πλατείας γράφει με μαύρο σπρέι «μην παρκάρετε σε τόπο μαρτυρίου» και παραδίπλα έχει σχηματιστεί με κίτρινο χρώμα το αστέρι του Δαβίδ.
Ψάξαμε ποιος ήταν ο εμπνευστής αυτής της διαμαρτυρίας. Δεν ήταν δύσκολο. Βρήκαμε την ανάρτηση του ακτιβιστή Γιώργου Κωνσταντίνου στη σελίδα του βιβλίου «Σαουλίκο» (Σ. Βαρσάνο, Π. Μπαΐλης, εκδ. Ισνάφι 2012) στο Facebook. Γράφει ότι ήταν εκείνος, μαζί με μια παρέα άλλων ακτιβιστών. Η συγκεκριμένη σελίδα συνδέεται, καθώς σε αυτό το βιβλίο γράφεται η ιστορία του Ρόμπι Βαρσάνο, του θαμώνα της ταβέρνας Σαουλίκο. Αυτού που είδε τους συγγενείς του να καταγράφονται στην πλατεία το 1942 και το 1957 αντίκρισε τον σφαγέα Μαξ Μέρντεν. Έτσι και συνελήφθη ως εγκληματίας πολέμου για να αφεθεί στη συνέχεια ελεύθερος
«Όλη η μεταπολεμική Ιστορία είναι βασισμένη στην άρνηση. Στην αποσιώπηση του παρελθόντος. Δεν “χωράει” αυτό το παρελθόν στο αφήγημα της πόλης». Ο Κωνσταντίνου μιλάει στο VICE και διαμαρτύρεται. Έχει επικεντρωθεί στην Πλατεία Ελευθερίας και την απόφαση να γίνει πάρκο μνήμης, που δεν υλοποιήθηκε ακόμα. Η απόφαση εκδόθηκε επί δημαρχίας Μπουτάρη, όμως ο εργολάβος απλώς τοποθέτησε έναν φράχτη και δεν έκανε τίποτε. Και είχε κλείσει το δημοτικό πάρκινγκ, όπως αποφασίστηκε. Επί δημαρχίας Ζέρβα, η απόφαση μετατράπηκε. Πάρκο μνήμης και υπόγειο πάρκινγκ. Και λειτούργησε πάλι το δημοτικό πάρκινγκ. Τώρα απλώς είναι πάρκινγκ και ακόμη αναμένεται η μελέτη να γίνει υπόγειο, ώστε μετά να φτάσουμε και στο πάρκο μνήμης.
Πέρσι ο Γιώργος Κωνσταντίνου είχε ζωγραφίσει στην πλατεία, ένα μεγάλο κίτρινο άστρο του Δαβίδ. «Το έσβησαν μέσα στη νύχτα. Ευτυχώς το φωτογραφίσαμε. Έμεινε μόνο ένα κομμάτι επειδή είχαν παρκάρει αυτοκίνητα. Ένα μικρό κομμάτι, όσα και τα μέλη της κοινότητας των Εβραίων που απέμειναν στη Θεσσαλονίκη».
Αναφέρεται γενικότερα στο έγκλημα εναντίον των Εβραίων της πόλης. Τις διώξεις πριν τη συγκέντρωση στην πλατεία, το πλιάτσικο στις περιουσίες τους, όταν μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τη μη απόδοσής τους στη συνέχεια. Όσα βρήκαν οι επιζώντες όταν επέστρεψαν από το Άουσβιτς. «Η όλη ιστορία της άρνησης του παρελθόντος, δημιουργεί την ανάγκη εφεύρεσης ενός άλλου παρελθόντος», λέει ο ακτιβιστής στο VICE. Δεν έχει άδικο. Μέχρι πριν 15 χρόνια η ιστορία της Θεσσαλονίκης κατέγραφε μόνον τα θετικά. Τους Έλληνες που έσωσαν Εβραίους από τους ναζί, ντόπιους οι οποίοι με κίνδυνο τη ζωή τους έκρυψαν οικογένειες και τις έσωσαν από τα κρεματόρια, που είναι αλήθεια. Όμως πέραν της παραδοχής των δοσίλογων, των ατόμων που συνεργάστηκαν με τους Ναζί, ελάχιστοι μιλούσαν για τα εγκλήματα των υπολοίπων. Των ανυποψίαστων. «Τα θέματα των περιουσιών, πώς κάποιοι βρέθηκαν με ιδιοκτησίες», όπως σημειώνει ο Κωνσταντίνου. Όπως και για την καταστροφή του εβραϊκού νεκροταφείου. Στην εκπληκτική μελέτη του με τίτλο «Ξανά στη Σαλονίκη. Η μετέωρη επιστροφή των Εβραίων στον γενέθλιο τόπο 1945-46» (εκδ. Πόλις 2018), ο Λέων Ναρ αποτυπώνει τι βρήκαν οι Θεσσαλονικείς διασωθέντες Εβραίοι όταν επέστρεψαν στην πόλη τους. «Το πρωτοφανές πλιάτσικο που συντελέστηκε κατά την απουσία των Ισραηλιτών περιγράφεται στην αναφορά της Ισραηλίτικης κοινότητας Θεσσαλονίκης προς τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης με ημερομηνία 13 Ιουνίου 1945», γράφει. Και αναφέρεται μέχρι και στις καρέκλες των συναγωγών που βρέθηκαν σε καταστήματα του Λευκού Πύργου. «Είναι σαν εθελοντικό Αλτσχάιμερ», πιστεύει ο Γιώργος Κωνσταντίνου. «Κανείς δεν λέει για το παρελθόν. Είναι κρυμμένο για συγκεκριμένους λόγους. Δεν βολεύει στο αφήγημα αυτής της πόλης».
Επιθυμεί τα Λαντινό, που μιλούν 20 οικογένειες Εβραίων στη Θεσσαλονίκη και άλλες στη Χάιφα, στην Αργεντινή και στη Βουλγαρία, να διασωθούν. «Είναι η αναγνώριση της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου, πρέπει να διασωθεί η γλώσσα». Όπως αναφέρει «τα λέω ως Θεσσαλονικιός». Δεν είναι Εβραίος και δείχνει να στενοχωριέται επειδή στη διαμαρτυρία της Δευτέρας 11 Ιουλίου, όταν μοίραζε προκηρύξεις «από τους εκατό οι εξήντα δεν γνώριζαν. Οι περισσότεροι δεν ξέρουν. Έπρεπε να τους πούμε μια μικρή ιστορία. Υπάρχει ανάγκη ενημέρωσης, ανάδειξης του παρελθόντος», σημειώνει.
Η Πλατεία Ελευθερίας του «μαύρου Σαββάτου» και το πάρκινγκ είναι ένα κομμάτι αυτού του ζητήματος. Του παρελθόντος. «Η Κοινότητα περιμένει να γίνει αυτό που της υποσχέθηκαν» διαμηνύει ο πρόεδρος της Ισραηλίτικης Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαβίδ Σαλτιέλ, αναφορικά με τη μετατροπή της πλατείας σε πάρκο μνήμης. Προς το παρόν κάποιοι επισκέπτες περιορίζονται να αφήνουν λουλούδια στο μνημείο που είναι στημένο στο νότιο τμήμα της πλατείας. Πρέπει να αναδειχτεί και αυτό το κομμάτι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Το αρνητικό. Επειδή όπως λέει ο Γιώργος Κωνσταντίνου «όσο κλείνουμε τα μάτια μας, βάζουμε κάτω από το χαλί τα εγκλήματα. Και διαρκώς θα σκοντάφτουμε σε αυτό το χαλί».
Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.
Περισσότερα από το VICE
Γιατί οι Φωτογραφίες από το Διάστημα Είναι Τόσο Δυνατές;
Ο Μάγος Σανκάρα Αποκαλύπτεται στο Εργαστήριό του στο Κερατσίνι
Μια Αντιδημοφιλής Άποψη (Μπορεί και Όχι) για τους Ενήλικες που Πίνουν Γάλα
