Τα Νεοκλασικά της Αθήνας: Πότε Γκρεμίστηκαν και «Καταστράφηκε» η Πρωτεύουσα

Μπορείς να καταλάβεις αν κάποιος είναι Αθηναίος από το πόσο συχνά θα σου πει ότι η Αθήνα είναι μια άσχημη πόλη και αμέσως θα διευκρινίσει ότι αναφέρεται στην αρχιτεκτονική της, αλλά αγαπάει την ατμόσφαιρα, τη νυχτερινή ζωή και το vibe της.

Χιλιάδες -από αδιάφορες μέχρι άσχημες- πολυκατοικίες, νεοκλασικά και άλλα αρχιτεκτονικά σημαντικά κτίρια που καταρρέουν αβοήθητα ή γκρεμίζονται λόγω αντιπαροχής και περίεργα κακόγουστα κτίσματα που ικανοποιούν μόνο την επιθυμία του ιδιοκτήτη τους συμβάλλουν στην εικόνα μιας πολύ επιβαρυμένης πόλης. 

Ας πάμε πολλά χρόνια πίσω, πριν το πρώτο κύμα αντιπαροχής στην Αθήνα, το 1930. Η πρωτεύουσα είναι μια άλλη πόλη: παραδοσιακή πόλη, μικρού σχετικά μεγέθους, με διώροφα, τριώροφα σπίτια από πέτρα και τούβλο, ξύλινες στέγες και κεραμίδια.

Πώς όμως η Αθήνα αποκτάει την εικόνα που έχει σήμερα και γιατί κυριάρχησε η πολυκατοικία της αντιπαροχής; Ας κάνουμε μια αναδρομή στις κρίσιμες δεκαετίες του 1930, του 1940, του 1950 και του 1970 για να δούμε πώς κατέληξε η ελληνική πρωτεύουσα να θεωρείται μια πόλη άναρχη αρχιτεκτονικά, χωρίς σαφή σχεδιασμό που συνεχίζει ακόμα και σήμερα να χάνει τα λίγα νεοκλασικά και αρχιτεκτονικά σημαντικά κτίσματα που της έχουν απομείνει στο όνομα ενός νέου κύματος αντιπαροχής και κατεδαφίσεων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το κύμα αυτό έχει κορυφωθεί τα δύο τελευταία χρόνια.

Λίγα μοντέλα κτιρίων έχουν μισηθεί (για αισθητικούς λόγους και λόγους επιβάρυνσης του αστικού περιβάλλοντος) και ταυτόχρονα αγαπηθεί (για άλλες, οικονομικές κυρίως αιτίες) τόσο έντονα από τους πολίτες, όσο η γνωστή μας πολυκατοικία της αντιπαροχής, ίσως ο κυρίαρχος τύπος κτιρίου κατοικίας της πρωτεύουσας.

Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πια πως είναι μύθος ότι η αντιπαροχή ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950, μεταπολεμικά και μετεμφυλιακά. Ήδη από τη δεκαετία του 1930, οι μηχανές της αντιπαροχής πήραν μπροστά και είχαμε τις πρώτες κατεδαφίσεις νεοκλασικών, για την ανέγερση πολυκατοικιών. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την έλευση των προσφύγων, οι ανάγκες για κατοικίες ήταν δικαιολογημένα πάρα πολύ μεγάλες.

Το λάθος που επισημαίνουν όσοι γνωρίζουν βρίσκεται στη διαχείριση της στεγαστικής κρίσης από την πολιτεία: το γεγονός δηλαδή ότι άρχισαν να κατεδαφίζονται τα παλιά κτίρια, για να ανυψωθούν πολυκατοικίες, την ώρα που η Αθήνα θα μπορούσε να αναπτυχθεί πέρα από τα όρια της παλιάς πόλης και να αξιοποιηθούν οι τεράστιες -τότε– ανεκμετάλλευτες εκτάσεις.

Η Αθήνα μέχρι και τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου, παρόλο που μέσα στον εμφύλιο κατεδαφίστηκαν αρκετά νεοκλασικά κτίρια με τις οδομαχίες που γίνονταν, είχε ένα τεράστιο απόθεμα νεοκλασικών.

«Τα νεοκλασικά κτίρια αρχίζουν να κτίζονται, όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, το 1834. Ο ρυθμός αυτός επιλέχθηκε, γιατί ήταν ο ρυθμός που κυριαρχούσε στην Ευρώπη. Οι αρχιτέκτονες που σχεδίασαν τα κτίρια αυτά ήταν είτε Έλληνες που είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό, είτε ξένοι του ήρθαν μαζί με τον βασιλιά Όθωνα (μαζί με νομικούς, γιατρούς και πολλές άλλες ειδικότητες).

 »Η Αθήνα τότε ήταν μια ερειπωμένη πόλη. Ήρθαν πολλοί αρχιτέκτονες, ιδιαίτερα αξιόλογοι, κυρίως Γερμανοί, για να σχεδιάσουν την Αθήνα. Έτσι, ο νεοκλασικισμός επικράτησε και κυριάρχησε μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού αιώνα», σημειώνει η Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγος, ιδρυτικό μέλος και συντονίστρια της MONUMENTA, του φορέα που προσπαθεί να προσπαθεί να συμβάλλει στην προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου.

Στην κατεδάφιση των νεοκλασικών για την ανέγερση πολυκατοικιών έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο ο νόμος του 1929 περί οριζόντιας ιδιοκτησίας επί κυβέρνησης Βενιζέλου. Ο νόμος αυτός προέβλεπε τον διαχωρισμό ενός ενιαίου κτιρίου σε αυτοτελείς ιδιοκτησίες, σε διαμερίσματα στην πραγματικότητα.

Όσο κι αν μας φαίνεται αδιανόητο σήμερα που οι περισσότεροι ζούμε σε διαμερίσματα, μέχρι τότε υπήρχε νομικό κενό που έπρεπε να καλυφθεί για να συνεχιστεί η διαδικασία της ανέγερσης πολυώροφων πολυκατοικιών και οι κατοικίες να μοιραστούν στους νέους τους ιδιοκτήτες.

Έτσι «γεννήθηκε» η πολυκατοικία και μαζί της το σύστημα της αντιπαροχής, σε μια εποχή που δεν υπήρχαν καθόλου διαθέσιμα κεφάλαια: Ο ιδιοκτήτης γης παραχωρούσε δωρεάν το οικόπεδό του (με τη συνήθως ισόγεια ή διώροφη κατοικία του) στον εργολάβο, ο οποίος δεσμευόταν να του δώσει ως αντάλλαγμα ένα συγκεκριμένο αριθμό διαμερισμάτων, μετά την ολοκλήρωση της πολυκατοικίας.

Όλοι συμφωνούν ότι η αντιπαροχή έφτασε στο αποκορύφωμά της, τις δεκαετίες του 1950, 1960 και 1970. Οι λόγοι που ένας άνθρωπος χωρίς οικονομική δυνατότητα επέλεγε αυτήν τη λύση είναι προφανείς.

Το ζήτημα είναι οι τεράστιες ευθύνες των κυβερνήσεων της εποχής και φυσικά της χούντας των συνταγματαρχών (1967-1974) για την έλλειψη προστασίας σημαντικών αρχιτεκτονημάτων, την απουσία στρατηγικής, αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και ελέγχου (η κατασκευή των πολυκατοικιών συνήθως γινόταν από τον εργολάβο ή τον πολιτικό μηχανικό, χωρίς τη μελέτη αρχιτέκτονα), και την ανοχή στις αλλεπάλληλες αυθαιρεσίες των εργολάβων, οι οποίο είχαν ως μόνο στόχο τη μεγιστοποίηση του κέρδους.

Οι κυβερνήσεις που είχαν την εξουσία (εκτός από τη στρατιωτική δικτατορία 1967-1974), όταν η αντιπαροχή ήταν στο απόκορύφωμά της ήταν οι παρακάτω:

• Η κυβέρνηση του στρατιωτικού Αλέξανδρου Παπάγου από το 1952 μέχρι τον θάνατό του το 1955.
• Οι κυβερνήσεις υπό τον Κωνσταντίνου Καραμανλή από το 1955-1963 (με σύντομα διαλείμματα μηνών όπου υπηρέτησαν υπηρεσιακοί πρωθυπουργοί)
• Από το 1963 και την παραίτηση Καραμανλή μέχρι το 1967 και την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας, επικρατούσε μεγάλη πολιτική αναταραχή με πρωθυπουργούς που παραιτούνταν μετά από λίγους μήνες όπως ο Γεώργιος Παπανδρέου και κυβερνήσεις που καταψηφίζονταν στη Βουλή όπως αυτή του Γεώργιου Αθανασιάδη–Νόβα και του Ηλία Τσιριμώκου.

«Τις δεκαετίες του 1950, 1960 και 1970, χάνεται, βάσει των υπολογισμών μας, μέχρι και το 80% των νεοκλασικών κτιρίων σε ορισμένες περιοχές της Αθήνας. Αυτό οφείλεται στην αντιπαροχή που ήταν διαχρονικά ένας τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος της στέγασης που ήταν μεγάλο λόγω της αστυφιλίας και εσωτερικής μετανάστευσης από την επαρχία στην πρωτεύουσα», επισημαίνει στο VICE η Ειρήνη Γρατσία.

«Την εποχή της διακυβέρνησης Καραμανλή, η εσωτερική μετανάστευση έκανε την αντιπαροχή να μοιάζει με ιδανικό εργαλείο κοινωνικής οικιστικής πολιτικής», σημειώνει ο Κώστας Τσιαμπάος, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου.

Πράγματι, «επί Καραμανλή τη δεκαετία του 1950, η αντιπαροχή είναι στο αποκορύφωμά της. Όντως, έχουμε πολύ μεγάλες κατεδαφίσεις. Τα σημαντικά κτίρια των μεγάλων οδών, όπως της Βασιλίσσης Σοφίας και της Πατησίων χάνονται τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.

»Επιτρεπόταν να κατεδαφίζονται τα παλιά κτίρια και να ανυψώνονται πολυκατοικίες. Μάλιστα ενώνονταν δύο-τρία μικρά οικόπεδα, με ισόγεια ή διώροφα κτίρια, τα οποία έδιναν τη θέση τους σε ψηλές πολυκατοικίες. Αντίθετα, στο εξωτερικό δεν υπήρχε λόγος να κατεδαφιστούν τα ήδη ψηλά κτίρια για να ανεγερθούν άλλα και γι’ αυτό διατηρήθηκαν σε τέτοιο βαθμό τα ιστορικά κέντρα», θα μου πει η Ειρήνη Γρατσία. 

Η αντιπαροχή ως πρακτική έφτασε στο «απόγειο» στη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών. «Από τα δεδομένα που έχουμε προκύπτει ότι μέσα στη Χούντα είναι χιλιάδες οι άδειες κατεδάφισης που δίνονταν. Οι διαδικασίες ήταν ταχύτατες. Μπορεί να εκδίδονταν και εκατοντάδες άδειες κατεδαφίσεως, σε μια μέρα», τονίζει η συντονίστρια της MONUMENTA.

«Στη Χούντα αυξήθηκαν κατά πολύ οι συντελεστές δόμησης, έγιναν τα γνωστά ψηλά κτίρια της πόλης, κτίστηκαν ξενοδοχεία πάνω στις παραλίες κ.ά. Ωστόσο, ούτε από τις δεκαετίες του 1980, του 1990 και του 2000 έλειψαν τα αρνητικά αποτελέσματα της αντιπαροχής, παρά τις προσπάθειες των νόμων να προβλέψουν ένα ποιοτικότερο αστικό περιβάλλον», θα μου πει ο Κώστας Τσιαμπάος.

«Όπως μας το περιγράφουν εκείνοι που το έζησαν, τη δεκαετία του 1960 αλλά και του 1970, περπατούσες στην Αθήνα και έβλεπες ένα απέραντο εργοτάξιο. Άνθρωποι μάς διηγούνται ότι έφευγαν από το σπίτι τους το πρωί και γύριζαν το απόγευμα, διαπιστώνοντας ότι έλειπαν τα μισά κτίρια ή και περισσότερα», αναφέρει η Ειρήνη Γρατσία.

Ρωτάω τον Κώστα Τσιαμπάο τι θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά τις δεκαετίες που η αντιπαροχή «μεταμόρφωνε» την Αθήνα.

«Πολύ λίγα πράγματα. Όταν η αντιπαροχή άλλαζε συθέμελα την πόλη ελάχιστοι ήταν εκείνοι που έδιναν τον αγώνα υπέρ αυτών που λέμε “νεοκλασικά”. Η πλειονότητα των πολιτικών, των τεχνοκρατών του δημοσίου, των αρχιτεκτόνων και βεβαίως των πολιτών, ήταν υπέρ της αντικατάστασης των νεοκλασικών από μοντέρνες πολυκατοικίες.

»Ακόμα και σήμερα που έχουμε ένα αναπτυγμένο θεσμικό πλαίσιο προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς βλέπουμε σημαντικά κτήρια να παραδίδονται στη φθορά, απλώς και μόνο επειδή αυτό είναι πιο εύκολο ή/και πιο συμφέρον από την προστασία και την αποκατάστασή τους», καταλήγει ο Κώστας Τσιαμπάος και ανοίγει το θέμα των κινδύνων που τα κτίρια σημαντικής αρχιτεκτονικής (νεοκλασικά, εκλεκτικιστικά και κτίρια του μοντέρνου κινήματος που έχουν απομείνει στην Αθήνα) αντιμετωπίζουν σήμερα.

Η ΜONUMENTA που συντονίζει η Ειρήνη Γρατσία, καταγράφει και προσπαθεί να προστατεύσει κτίρια αξιόλογης αρχιτεκτονικής των νεότερων χρόνων που κινδυνεύουν, είτε με κατάρρευση είτε με κατεδάφιση, καθώς η αντιπαροχή είναι μια πρακτική που δεν σταμάτησε ποτέ ούτε στην Αθήνα, ούτε στα προάστιά της.

«Δεν θα μείνει τίποτα από τα παλιά κτίρια που δεν έχουν κηρυχθεί διατηρητέα», λέει χαρακτηριστικά η κ. Γρατσία και τονίζει ότι σήμερα κινδυνεύουν με κατεδάφιση κυρίως κτίρια του Μεσοπολέμου, των δεκαετιών 1920-1930 που δεν προστατεύονται τόσο αυστηρά:

«Ζούμε μια νέα δεκαετία του 1970 και πια δεν έχουν απομείνει και πολλά κτίρια. Τα τελευταία δύο-τρία χρόνια γίνονται πάρα πολλές κατεδαφίσεις σε όλη τη χώρα και σε πάρα πολλές συνοικίες της Αθήνας. Στο Ψυχικό, για παράδειγμα, χάνονται τουλάχιστον δύο με τρία κτίρια τον μήνα και στους Αμπελόκηπους κατεδαφίζονται πάρα πολλές ισόγειες και διώροφες κατοικίες, όπως και στο Παγκράτι, στο Κουκάκι, στην Καλλιθέα, στη Νέα Σμύρνη.

 »Βλέπουμε πάρα πολλές κατεδαφίσεις, και πάλι λόγω της αντιπαροχής, κτιρίων κυρίως του Μεσοπολέμου, του 1920 και 1930, τα οποία δεν προστατεύονται τόσο αυστηρά, όπως αυτά που χτίστηκαν προ του 1924. Λίγα από αυτά γκρεμίζονται και ξαναγίνονται διώροφες κατοικίες, τα περισσότερα γίνονται πολυώροφα κτίρια.

»Ζούμε ένα νέο κύμα κατεδαφίσεων λόγω αντιπαροχής. Η αντιπαροχή δεν σταμάτησε ποτέ, μόνο στο διάστημα της μεγάλης οικονομικής κρίσης, αυτό μας λένε οι μηχανικοί, επειδή δεν χτιζόταν τίποτα», καταλήγει η Ειρήνη Γρατσία, που ξέρει την αρχιτεκτονική των κτιρίων κάθε γειτονιάς της Αθήνας όσο λίγοι.

«Περίπου 11.500 κτίρια που χτίστηκαν μεταξύ 1830-1940 διασώζονται σήμερα στην Αθήνα, βάσει της καταγραφής που πραγματοποίησε η MONUMENTA. Από αυτά περίπου τα 3.000 είναι κηρυγμένα διατηρητέα. Από τα υπόλοιπα περίπου 8.000 χιλ. κτίρια, υπάρχει ένα ποσοστό πολύ αξιόλογων κτιρίων, εκλεκτικιστικών και του μοντέρνου κινήματος, τα οποία δεν είναι διατηρητέα και δέχονται μεγάλες πιέσεις να κατεδαφιστούν», σημειώνει η Ειρήνη Γρατσία.

«Μετά την οικονομική κρίση έχει ξεκινήσει αυτό το νέο κύμα κατεδαφίσεων κι έχει κορυφωθεί τα δύο τελευταία χρόνια. Φέτος ειδικά, όπως και το 2022, η MONUMENTA λαμβάνει συνεχώς εκκλήσεις, για να σταματήσουμε κατεδαφίσεις. Πρόσφατα, δυστυχώς δεν κηρύχθηκε διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού ένα από τα ελάχιστα νεοκλασικά κτίρια στη Λάρισα και κατεδαφίστηκε.

»H Λάρισα είναι μια πόλη στην οποία έχουν απομείνει πολύ λίγα παλιά κτίρια και δεν μπορούν ούτε αυτά να προστατευθούν. Πρέπει να αποφασίσει η Πολιτεία πως θα προστατεύσει το εναπομείναν αρχιτεκτονικό απόθεμα το οποίο είναι αξιόλογο βοηθώντας ταυτόχρονα τους ιδιοκτήτες», σημειώνει η κ. Γρατσία.

Είναι γεγονός ότι οι ιδιοκτήτες χρειάζονται αρκετά χρήματα για να αποκαταστήσουν ένα παλιό κτίριο. Η οικονομική υποστήριξη για την αντιμετώπιση της φθοράς των αξιόλογων κτηρίων είναι πολύ σημαντική και προβλέπεται από τις διεθνείς συμβάσεις. Γι’ αυτό, πολλοί φορείς –ανάμεσά τους και η MONUMENTA- κάνουν αγώνα για να εφαρμοστεί το πρόγραμμα «ΔΙΑΤΗΡΩ» που έχει εξαγγείλει το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος και θα καλύψει την ανάγκη στήριξης των ιδιοκτητών διατηρητέων και μη κτιρίων και κατ’ επέκταση την ανάγκη προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της χώρας.

»Δεν υπάρχουν κίνητρα για τον κόσμο που έχει ιστορικά κτίρια, διατηρητέα και μη, για παράδειγμα φοροαπαλλαγές και διευκολύνσεις στη συντήρηση. Είναι πολλά αυτά για τα οποία πρέπει να μεριμνήσει το κράτος, όπως η μείωση της γραφειοκρατίας.

»Τα ιστορικά κτίρια είναι η πολιτιστική μας κληρονομιά, είναι η ιστορική μας ταυτότητα, η ποιότητα ζωής μας, τα οποία παράλληλα προσελκύουν ξένο τουρισμό. Πρέπει να δει η Πολιτεία ότι μόνο όφελος έχει από τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Οι τουρίστες επισκέπτονται τις πόλεις που διατηρούν τα ιστορικά τους κέντρα, τα σύνολα κτιρίων, αλλά και τα ενδιαφέροντα κτίσματα.

»Η Αθήνα έχει ένα πολύ ωραίο σύνολο κτιρίων όλων των εποχών και ποικίλλων ρυθμών και ταυτόχρονα αξιόλογα σύνολα σχολικών κτιρίων, νοσοκομείων, προσφυγικών κατοικιών, τα οποία, οφείλουμε να διατηρήσουμε. «Και αν δεν σκεφθούμε τίποτα άλλο για την αξία της διατήρησής τους, ας σκεφθούμε πόσο ελκυστικό προϊόν είναι για τους τουρίστες» τονίζει η κα. Γρατσία.

«Πράγματι τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ένα ακόμα κύμα αντιπαροχής να εξαφανίζει πολλά από τα εναπομείναντα κτήρια του παρελθόντος», συμφωνεί ο Κώστας Τσιαμπάος. «Ειδικά τα κτίρια που πλησιάζουν τα εκατό χρόνια ζωής, άρα πάνε να ενταχθούν σε ένα πιο αυστηρό θεσμικό πλαίσιο διατήρησης, είναι ανάμεσα σε αυτά που κατεδαφίζονται σωρηδόν ακριβώς για να μην προφτάσουν να πιάσουν τα εκατό. Είναι λυπηρό.

»Καλώς ή κακώς, όποτε υπάρχει οικονομική ανάπτυξη υπάρχουν νέες κατασκευές που ξεφυτρώνουν πάνω σε άδεια οικόπεδα ή αντικαθιστούν προγενέστερες κατασκευές. Και δεν αρκούν οι νόμοι για να αλλάξουν τα πράγματα. Χρειάζεται όραμα, υπευθυνότητα και μια συνολικότερη στρατηγική για την πόλη», τονίζει ο κ. Τσιαμπάος.

Αυτό που συζητάμε όλοι μεταξύ μας είναι ότι στην Αθήνα επικρατεί ένα αρχιτεκτονικό χάος. Ο αναπληρωτής καθηγητής του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου, με κύριο γνωστικό αντικείμενο την ιστορία της νεότερης και σύγχρονης αρχιτεκτονικής παρατηρεί ανομοιομορφία.

«Στη σύγχρονη Αθήνα υπάρχουν περιοχές όπου συναντάμε πολλά αξιόλογα κτίρια καλής αρχιτεκτονικής το ένα δίπλα στο άλλο και περιοχές όπου δεν βλέπεις ούτε ένα αξιόλογο αρχιτεκτόνημα για χιλιόμετρα», αναφέρει ο κ. Τσιαμπάος ξεκαθαρίζοντας ταυτόχρονα ότι πέρα από την αισθητική, οι κατασκευές στην Αθήνα είναι γενικώς καλού επιπέδου (δηλαδή ανθεκτικές και με ποιοτικά δομικά υλικά), σε σχέση με κατασκευές άλλων πόλεων ακόμα και πιο προηγμένων από εμάς χωρών.

Ο ίδιος τονίζει ότι είναι μύθος πως η Αθήνα αναπτύχθηκε χωρίς σχέδιο. «Άλλωστε, το πρώτο σχέδιο της Αθήνας του 1832, όπως εξελίχθηκε και τελικά εφαρμόστηκε, είναι εμφανές στο κέντρο της πόλης. Αλλά και τον 20ό αιώνα γίνονταν συνεχώς σχέδια για την πόλη: το σχέδιο της επιτροπής Καλλιγά τη δεκαετία του 1920, τα σχέδια του Δήμου Αθηναίων και του Υφυπουργείου Ανοικοδομήσεως τη δεκαετία του 1940, τα σχέδια Δοξιάδη και Wilbur Smith τη δεκαετία του 1960 κλπ.

»Το θέμα είναι τι εφαρμόστηκε από αυτά τα σχέδια: συνήθως λίγα πράγματα αλλά σίγουρα, όχι αμελητέα. Δεν νομίζω ότι το πρόβλημα είναι η έλλειψη ομοιομορφίας, αλλά η έλλειψη συντήρησης των κτιρίων, η έλλειψη δημόσιων χώρων και χώρων πρασίνου, οι παντός είδους αυθαιρεσίες κααι ο σχεδιασμός με άξονα την αυτοκίνηση». Αυτά είναι τα στοιχεία που κυρίως υποβαθμίζουν το αστικό περιβάλλον, σύμφωνα με τον Κώστα Τσιαμπάο.

Αν και το ιστορικό κέντρο της Αθήνας έχει απώλειες, διατηρεί τον χαρακτήρα του. Επίσης, η Πλάκα, η περιοχή του Ψυρρή, τα Πετράλωνα μεταξύ άλλων έχουν κηρυχθεί παραδοσιακοί οικισμοί, πράγμα που σημαίνει ότι ο πολεοδομικός τους χαρακτήρας προστατεύεται. 

Η Ειρήνη Γρατσία παρατηρεί ότι «δεν είναι μόνο η απώλεια των νεοκλασικών κτιρίων που υποβάθμισε την πόλη αλλά και τα κτήρια που αντικατέστησαν αυτά, οι κακοσχεδιασμένες δηλαδή πολυκατοικίες των δεκαετιών 1960 και κυρίως  1970 και η εξαφάνιση των κήπων τους. Υπήρξε μια μεγάλη αδιαφορία για την αρχιτεκτονική μορφή. Δυστυχώς σε λίγες περιοχές και δρόμους, όπως στη Βασιλίσσης Σοφίας, βλέπει κανείς  αξιόλογα κτίρια της μεταπολεμικής περιόδου».

«Η Αθήνα δεν καταστράφηκε στον πόλεμο αλλά “καταστράφηκε’’ μεταπολεμικά, ως αποτέλεσμα της διάχυτης πεποίθησης ότι μια πόλη με νέες, μοντέρνες κατασκευές θα ήταν καλύτερη. Για να είμαστε ειλικρινείς, αυτό συνέβη, επειδή ήταν κάτι που τους συνέφερε όλους», καταλήγει ο καθηγητής Κ. Τσιαμπάος.

Τον ρωτάω τι θα μπορούσε να γίνει σήμερα για να βελτιωθεί το αστικό περιβάλλον και μου απαντάει ότι θα έπρεπε να ενισχυθούν τα θετικά στοιχεία της πόλης, όπως «η πλούσια ιστορία της, το ξεχωριστό αττικό τοπίο, η συνύπαρξη χρήσεων, η οικειότητα του δημόσιου χώρου, η μικρή κλίμακα στις παραλλαγές της. Λείπει επίσης ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για τους δημόσιους και πράσινους χώρους της πόλης ο οποίος, όποτε έχει υπάρξει, με την ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων για παράδειγμα, έχει πολύ θετικά αποτελέσματα», παρατηρεί ο Κ. Τσιαμπάος.

Όσο για τα κτίρια μέσα στα οποία ζούμε τις ζωές μας και συνθέτουν την εικόνα της πόλης μας, ο καθηγητής σημειώνει ότι πολύ λίγα έργα είναι αποτέλεσμα σοβαρής αρχιτεκτονικής μελέτης. «Αν η αρχιτεκτονική δεν γίνει συλλογικό αίτημα, αν η ίδια η κοινωνία δεν την απαιτήσει ως προϋπόθεση και αν η ίδια η Πολιτεία δεν τη δει σοβαρά, δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα».

• Ακολουθήστε την Ντιάννα Βασιλείου στο Instagram.

Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.

Περισσότερα από το VICE

Ο Κωνσταντίνος Ρήγος Δεν Είπε Ποτέ στον Εαυτό του «Είμαι Καλός, Ηρέμησε»

Οι Άνθρωποι που Χαράσσουν τα Μονοπάτια στα Τζουμέρκα Είναι Case Study

«Δεν την Απατούσε, Πήγαινε στο Σουβλατζίδικο» - Μία Ιδιωτική Ντετέκτιβ Θυμάται Παρακολουθήσεις

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.