To Κουτσομπολιό Μπορεί να Έπαιξε Ρόλο στην Επιβίωση του Ανθρώπου - Σίγουρα στην Εξέλιξή του

Είναι δύσκολο να αντισταθείς σε ένα πιπεράτο κουτσομπολιό. Όσο και να προσπαθείς, η ευγενής πρόθεση να κοιτάς τη δουλειά σου, εύκολα αντικαθίσταται από τη θέληση να μάθεις ένα μυστικό ή κάτι σοκαριστικό για κάποιον άλλο. Τα κουτσομπολίστικα περιοδικά και οι εκπομπές reality συνέβαλαν στην ιδέα ότι το κουτσομπολιό εμπίπτει σε ένα φάσμα που εκτείνεται ανάμεσα στην επιπόλαια σπατάλη χρόνου και την ηθική κατάπτωση. Ωστόσο, οι εξελικτικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι το κουτσομπολιό κατά την εποχή των πρώιμων ανθρώπων ήταν μια καλή συνήθεια, με θετικό αντίκτυπο στις κοινότητες και πρόσφερε πλεονεκτήματα σε όσους το εξασκούσαν. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι μπορεί να είναι προγραμματισμένοι να μιλάνε ο ένας πίσω από την πλάτη του άλλου.

Η πιο ευρέως αποδεκτή θεωρία σχετικά με την εξέλιξη του κουτσομπολιού προέρχεται από τον ανθρωπολόγο Robin Dunbar. Ο Dunbar, ο οποίος είναι καθηγητής εξελικτικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, χαρακτήρισε το κουτσομπολιό ως μια συζήτηση κοινωνικών θεμάτων. Με βάση αυτόν τον ορισμό, η κλασική έρευνα που διεξήγαγε το 1997 πάνω στις ανθρώπινες συνομιλίες έδειξε ότι τα κουτσομπολιά αντιπροσώπευαν περίπου το 65% των συζητήσεων μεταξύ των ανθρώπων σε εμπορικά κέντρα και άλλους δημόσιους χώρους.

Η θεωρία του Dunbar ήταν ουσιαστικά ότι το κουτσομπολιό λειτουργεί ως ένα είδος εργαλείου «φροντίδας» για τις κοινωνικές ομάδες που μεγάλωναν. Καθώς οι άνθρωποι εξελίσσονταν και από τη δημιουργία μικρότερων κοινωνιών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, προχώρησαν στον σχηματισμό μεγαλύτερων κοινοτήτων, υπήρξε ανάγκη για έναν αποτελεσματικό, χαμηλού κόστους τρόπο να επικοινωνούνται οι κοινωνικοί κανόνες και να περιορίζεται η κακή συμπεριφορά. Το κουτσομπολιό, λοιπόν, ήταν ένας τρόπος για τους προγόνους μας να μετριάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των εγκληματιών και των «παράσιτων».

«Αυτοί που παρασιτούν, εκμεταλλεύονται την καλή θέληση των άλλων ανθρώπων και αν τους δοθεί το ελεύθερο, μπορεί τελικά να προκαλέσουν την κατάρρευση της κοινωνίας», λέει ο Dunbar. «Μια τέτοια συμπεριφορά υπονομεύει την εμπιστοσύνη στην οποία βασίζεται η κοινωνική ζωή. Χωρίς το κουτσομπολιό, θα δυσκολευόμασταν να διατηρήσουμε τη συνοχή των μεγάλων κοινωνικών ομάδων μας».

Σύμφωνα με τον ορισμό του Dunbar, το κουτσομπολιό δεν είναι εγγενώς αρνητικό. Ωστόσο, ο κοινωνικός ψυχολόγος Roy Baumeister υποστηρίζει ότι η δυσκολία μας να αντισταθούμε στο κουτσομπολιό οφείλεται στα εξελικτικά πλεονεκτήματα που παρέχει η πληροφόρηση για επικίνδυνα πράγματα, σε αντιδιαστολή με την πληροφόρηση για θετικά ή μη απειλητικά πράγματα. Ήταν πιο σημαντικό για τους προγόνους μας να γνωρίζουν αν υπήρχε κάποιος που παρασιτούσε στην ομάδα από ό,τι να γνωρίζουν αν κάποιος ήταν καλός Σαμαρείτης, για παράδειγμα.

Το ίδιο ισχύει και στη σύγχρονη ζωή. Είναι πιο βασικό -και πολύ πιο ενδιαφέρον- για τους εργαζομένους να μάθουν γιατί απολύθηκε κάποιος συνάδελφός τους, παρά να μάθουν γιατί κάποιος έγινε υπάλληλος του μήνα.

Οι πρόγονοί μας που κουτσομπόλευαν, πιθανόν να είχαν ένα εξελικτικό πλεονέκτημα σε σχέση με εκείνους που κοιτούσαν τη δουλειά τους. Βασιζόμενος στη θεωρία του Dunbar ότι το κουτσομπολιό επικοινωνεί τους κοινωνικούς κανόνες, ο Baumeister προσθέτει ότι το κουτσομπολιό επιτρέπει στους ανθρώπους να μαθαίνουν από τα λάθη και τις επιτυχίες άλλων μελών της ομάδας, ακόμη και εκείνων που δεν βρίσκονται στον άμεσο κύκλο τους. Ακριβώς όπως τα νυχτερινά δελτία ειδήσεων μεταδίδουν τις κακοτυχίες άλλων ως έναν τρόπο προειδοποίησης ενάντια σε ορισμένες συμπεριφορές, χωρίς το κουτσομπολιό οι πρόγονοί μας μάλλον θα αναγκάζονταν να μαθαίνουν τα πάντα από πρώτο χέρι, με τον δύσκολο τρόπο.

VICE Video: Αθήνα σε Έκσταση

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Αν και δεν συνηθίζουμε να θεωρούμε το κουτσομπολιό μια πρακτική που απαιτεί συνεργασία, υπάρχει και μια τέτοια πτυχή. Ο Brian Boyd, καθηγητής αγγλικών, ο οποίος έχει γράψει και μελετήσει την εξέλιξη των ιστοριών και της αφήγησης, χρησιμοποιεί στοιχεία της θεωρίας του Dunbar, για να αναλύσει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να βοήθησε το κουτσομπολιό τους πρώτους ανθρώπους να συνεργαστούν. Η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με άλλα μέλη μιας κοινωνίας είναι ένας φθηνός και αποτελεσματικός τρόπος για να παρακολουθεί κανείς πόσο καλά συνεργάζονται οι άνθρωποι στην υπηρεσία ενός κοινού στόχου ή για να εντοπίζει και να τιμωρεί εκείνους που αποκλίνουν. Επειδή οι κοινωνικές πληροφορίες ήταν πολύτιμες για την επιβίωση των πρώτων κοινοτήτων, η αναπαραγωγή του σωστού κουτσομπολιού μπορεί να ενίσχυε το κοινωνικό στάτους.

«Αν ένα κουτσομπολιό θεωρούνταν ότι εξυπηρετεί ιδιοτελείς σκοπούς, το γεγονός αυτό από μόνο του παραβίαζε τους κανόνες συνεργασίας και υποτιμούνταν. Όμως το να κάνεις καλό κουτσομπολιό, το να είσαι σε εγρήγορση όσον αφορά τη συμπεριφορά των άλλων στην ομάδα και να μοιράζεσαι αυτά που έχεις δει προς όφελος όλων, ήταν ευνοϊκό και ενίσχυε την κοινωνική θέση», λέει ο Boyd. Επομένως, καταλαβαίνει κανείς γιατί δεν είναι απλώς ευχάριστο να είσαι ο παραλήπτης ενός ζουμερού κουτσομπολιού, αλλά είναι εξίσου δελεαστικό να διαδίδεις μια προσωπική λεπτομέρεια για έναν συνάδελφο, έναν κοινό φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας σε άλλα μέλη της ομάδας.

Μια μελέτη του 2010 πάνω στο κουτσομπολιό μεταξύ των μελών μιας ομάδας, η οποία διεξήχθη από τον εξελικτικό βιολόγο David Sloan Wilson και τον τότε μεταπτυχιακό φοιτητή Kevin Kniffin, επιβεβαίωσε ότι το σημερινό κουτσομπολιό αντικατοπτρίζει τις ίδιες λειτουργίες κοινωνικής φροντίδας που επισημαίνονται στη θεωρία του Dunbar. Το κουτσομπολιό βοηθά τα μέλη των ομάδων να τηρούν τους συμφωνημένους κανόνες, που με τη σειρά τους χρησιμεύουν για τη ρύθμιση της συμπεριφοράς των μεμονωμένων μελών της ομάδας.

Ο Wilson, συνιδρυτής του Evolution Institute (Ινστιτούτου Εξέλιξης), ενός μη κερδοσκοπικού think tank που στοχεύει στην εφαρμογή της επιστήμης για την επίλυση παγκόσμιων κοινωνικών ζητημάτων, ενδιαφέρεται να χρησιμοποιήσει όσα γνωρίζουμε για την εξέλιξη του κουτσομπολιού, ώστε να δημιουργήσει έναν καλύτερο κόσμο. Λέει ότι η θεωρία του κουτσομπολιού ως εργαλείου συνεργασίας και απόδοσης ευθυνών έχει σημαντικές συνέπειες για το πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πλατφόρμες όπως το Facebook, για να ενθαρρύνουμε την υπεύθυνη συμπεριφορά.

Σύμφωνα με τον Wilson, υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις που απαιτούνται, για να λειτουργήσει το κουτσομπολιό ως ρυθμιστής συμπεριφοράς. Πρώτον, πρέπει να υπάρχουν συμφωνημένοι κανόνες για το τι είναι σωστό και τι όχι. Δεύτερον, τα μέλη της ομάδας πρέπει να είναι σε θέση να ανιχνεύσουν πότε δεν τηρούνται αυτοί οι κανόνες. Τρίτον, πρέπει να είναι δυνατή η τιμωρία του παραβάτη, εάν δεν προσαρμόσει τη συμπεριφορά του.

Δυστυχώς, το Facebook δεν πληροί αυτές τις προϋποθέσεις. «Το Facebook θα μπορούσε να κάνει περισσότερα βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, ώστε να λειτουργήσει ως ρυθμιστής συμπεριφοράς, όμως ένα μεγαλύτερο ζήτημα αφορά το μοντέλο εσόδων του Facebook, το οποίο βασίζεται στη διαφήμιση. Αυτό μας οδηγεί στο ζήτημα ότι «αν η εξουσία διαφθείρει, η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα», λέει ο Wilson.

Το Yelp είναι ίσως ένα καλύτερο παράδειγμα που δείχνει πώς το κουτσομπολιό μπορεί να ρυθμίσει τη συμπεριφορά στο διαδίκτυο. Μέσω του δημιουργούμενου από τον χρήστη περιεχομένου, το Yelp επιτρέπει τη διαχείριση της φήμης, ενθαρρύνει τις υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές και καθιστά τους καταναλωτές και τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων υπεύθυνους για τις πράξεις τους.

Η κατανόησή μας για το πώς εξελίχθηκε το κουτσομπολιό και ποια λειτουργία εξυπηρετεί στις σημερινές κοινότητες, μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για να καταλάβουμε πώς να χρησιμοποιήσουμε κοινωνικούς χώρους όπως το Διαδίκτυο, για να προωθήσουμε τη μεγαλύτερη συνεργασία και την υπευθυνότητα. Μπορεί επίσης να μας κάνει να αισθανθούμε λίγο καλύτερα για το γεγονός ότι, μερικές φορές, το να κοιτάμε τη δουλειά μας είναι μια υπερβολική απαίτηση.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Tonic.

Περισσότερα από το VICE

Μια Ελληνίδα Νοσηλεύτρια Περιγράφει πώς Είναι να Σώζεις Παιδιά στην Καρδιά του Λιβάνου

Τα Fake News Πήγαν σε Άλλο Επίπεδο με τη Φωτογραφία «Προσφυγόπουλου», που Τελικά Ήταν Ηθοποιός του Netflix

Το «Italexit» Έρχεται στη Μόδα - Όλα Όσα Πρέπει να Ξέρεις για την Κρίση στην Ιταλία