Έτσι Είναι η Πάρνηθα Σήμερα, Δέκα Χρόνια Μετά την Καταστροφική Πυρκαγιά

«Η σημερινή εικόνα για όσους ήξεραν την Πάρνηθα πριν από την πυρκαγιά παραμένει μία σκληρή εικόνα. Για όσους, βέβαια, είδαν την Πάρνηθα αμέσως μετά την πυρκαγιά, η εικόνα είναι ελπιδοφόρα». Αυτές είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, όπως τις περιγράφει ο διευθυντής της WWF Ελλάς, Δημήτρης Καραβέλλας, στο VICE, το πρωί της Δευτέρας, στην ξενάγηση της οργάνωσης στην περιοχή της Πάρνηθας, λίγες ώρες πριν από τη μαύρη επέτειο των δέκα ετών από την ημέρα που ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό. «Η εικόνα της Πάρνηθας σήμερα είναι η εικόνα ενός Εθνικού Δρυμού που προσπαθεί να ανακάμψει από μία μεγάλη πυρκαγιά. Αυτό που βλέπουμε είναι κάποια σημάδια ανάκαμψης», λέει.

Ήταν μεσημέρι της 28ης Ιουνίου του 2007, στο τέλος ενός έντονου και πολυήμερου καύσωνα στην Αθήνα, όταν ξεκίνησε η μεγαλύτερη και δριμύτερη ιστορικά πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας. Η φωτιά ξεκίνησε στα Δερβενοχώρια Αττικής, ενώ εξαπλώθηκε γρήγορα στα δυτικά του βουνού, περνώντας στον Εθνικό Δρυμό. Η φωτιά διήνυσε συνολικά περίπου 15 χιλιόμετρα, κατέκαψε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα και έσβησε αρκετές μέρες αργότερα, όταν οι πυροσβεστικές δυνάμεις εξαφάνισαν και τις τελευταίες αναζωπυρώσεις, αφήνοντας πίσω μια ανείπωτη καταστροφή. Από εκείνες τις ημέρες, θυμάμαι την αποπνικτική ατμόσφαιρα σε όλο το λεκανοπέδιο και τις εικόνες με όσα κάηκαν στην τηλεόραση, ανάμεσά τους και μερικά ελάφια. Εικόνες σοκαριστικές και τόσο έντονες, ώστε να ξυπνήσουν την περιβαλλοντική συνείδηση αρκετών πολιτών. Αυτό ήταν που έσωσε την Πάρνηθα την επομένη της μεγάλης καταστροφής - οι χιλιάδες εθελοντές που σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς αναδασώνουν χρόνο με τον χρόνο τα καμμένα, δίνοντας ξανά ζωή στο βουνό που επισκέπτονται εκατοντάδες κόσμου κάθε Σαββατοκύριακο. Είναι ενδεικτικό ότι 2.500 εθελοντές μέσω της WWF έχουν φυτέψει 16.101 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης. Εκτός από τους επισκέπτες της, όμως, η αναδάσωση της Πάρνηθας ωφελεί τους κατοίκους της Αττικής, αφού αποτελεί τον πιο σημαντικό πνεύμονα πρασίνου, αλλά και τον βασικότερο μηχανισμό μείωσης της θερμοκρασίας του αέρα που ρέει από τον βορρά προς την Αθήνα, διασφαλίζοντας παράλληλα καλύτερες συνθήκες ζωής και περιβαλλοντική ισορροπία στον ευρύτερο αστικό ιστό.

Αν δεν έχεις επισκεφτεί πρόσφατα την Πάρνηθα, η εικόνα που συναντάς τα σαββατοκύριακα είναι παιδάκια να βγάζουν selfies με τα ελάφια που στέκονται περήφανα ανάμεσα στους επισκέπτες, ομάδες ατόμων που κάνουν πεζοπορία, λάτρεις της φύσης που τριγυρνούν ανάμεσα στα μονοπάτια, για να δουν μερικά από τα περίπου 1.116 είδη φυτών που έχουν καταγραφεί, αλλά και απλούς πολίτες που επισκέπτονται την πιο κοντινή ανάσα οξυγόνου για έναν καφέ, φαγητό και παιχνίδι. Μία από τις ειδήσεις που έκαναν ιδιαίτερα χαρούμενους τους φορείς της περιοχής, ήταν η επιστροφή των λύκων στην Πάρνηθα, που μπορεί να μην κυκλοφορούν όπως τα ελάφια στην περιοχή, όμως έχουν γίνει αντιληπτοί από την Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση «Καλλιστώ». Το να αλλάξει η μαύρη εικόνα των πλαγιών και να γίνεται σταδιακά και πάλι πράσινη, με το οικοσύστημα να επανέρχεται στην παλιά του μορφή, δεν ήταν καθόλου εύκολη διαδικασία.

Ο απολογισμός της μεγάλης πυρκαγιάς του 2007 στην Πάρνηθα αποτυπώνει τη διάσταση του προβλήματος που προκλήθηκε, κυρίως σε περιβαλλοντικό επίπεδο. Σύμφωνα με στοιχεία της WWF:

- 48.744 στρέμματα γης κάηκαν συνολικά στην περιοχή, εκ των οποίων περίπου 36.338 στρέμματα ήταν τμήμα του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας. Η δενδρώδης και θαμνώδης βλάστηση της περιοχής κάηκε ολοσχερώς, αφήνοντας ελάχιστες νησίδες πρασίνου.

- 27.200 στρέμματα της καμένης αυτής έκτασης βρίσκονται εντός των ορίων της περιοχής Natura 2000 που βρίσκεται στην Πάρνηθα (με συνολική έκταση περίπου 149.000 στρέμματα). Με άλλα λόγια, κάηκε περίπου το 18% της περιοχής Natura 2000 στην Πάρνηθα.

- Το 62% του περίφημου ελατοδάσους της Πάρνηθας (21.800 στρέμματα), ήταν μέσα στην περιοχή που τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε.

- Οι απώλειες στην πανίδα της περιοχής ήταν επίσης, μεγάλες, καθώς αρκετά ζώα, όπως χελώνες, διάφορα είδη θηλαστικών, πτηνά και ερπετά, έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της πολυήμερης πυρκαγιάς.

- Αντίστοιχα, μεγάλες επιπτώσεις δέχτηκε και ο πληθυσμός των χαρακτηριστικών κόκκινων ελαφιών που συναντώνται στην περιοχή της Πάρνηθας. Ειδικότερα, υπολογίζεται πως περίπου 30-50 κόκκινα ελάφια είτε κάηκαν είτε πέθαναν από ασφυξία, κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς.

Όπως είναι ξεκάθαρο από τα νούμερα, η σημερινή εικόνα της Πάρνηθας ήταν αποτέλεσμα επιστημονικής μελέτης, τεχνογνωσίας και εργασίας από τους αρμόδιους και τους εθελοντές.

Οι ειδικοί της WWF μάς εξηγούν στην ξενάγηση ότι το πρώτο στοίχημα αμέσως μετά την πυρκαγιά ήταν τα αντιπλημμυρικά-αντιδιαβρωτικά έργα, ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υποχωρήσει το έδαφος και δεν θα πλημμυρίσει τους γύρω Δήμους. Στοίχημα που κερδήθηκε, όπως λένε. Αμέσως επόμενο βήμα ήταν η αναδάσωση, με μεγάλη βοήθεια στο ανθρώπινο έργο να είναι η αντίδραση της ίδιας της φύσης. «Για τη σημερινή εικόνα, σίγουρα έχει μεσολαβήσει η αντίδραση της φύσης, που είναι το σημαντικότερο και οι επεμβάσεις που έχουν γίνει από την υπηρεσία μας», λέει ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Αναδασώσεων Αττικής, Παναγιώτης Σάσσαλος: «Έχουμε τη φύση που παρουσιάζει καινούρια βλάστηση στην περιοχή και εμείς παρεμβαίνουμε με τα είδη που δύσκολα θα έρθουν από μόνα τους στην περιοχή, δηλαδή τα έλατα».

Σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε η WWF από τους αρμόδιους φορείς, υλοποιήθηκαν αντιδιαβρωτικά έργα (με κορμοδέματα–κλαδοπλέγματα) σε 1.913 χλμ, αποτρέποντας την επιταχυνόμενη διάβρωση του εδάφους και βοηθώντας στη συγκράτηση του επιφανειακού εδάφους, την αποφυγή πλημμυρών, τη συγκράτηση και διήθηση των νερών της βροχής και την προστασία των καμένων εκτάσεων από περαιτέρω υποβάθμιση. Αντίστοιχα, κατασκευάστηκαν αντιπλημμυρικά έργα, με 43 λιθοπλήρωτα συρματοκιβώτια και 5.960 ξυλοφράγματα. Παράλληλα, σε μια συνολική επιφάνεια 4.567 στρεμμάτων έχουν αναδασωθεί, μέχρι στιγμής, 196.654 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης, 193.000 φυτάρια μαύρης πεύκης και 800 φυτάρια χνοώδους δρυός. Έγινε η ανακατασκευή και λειτουργία του Δασικού Φυτωρίου Πάρνηθας, στο οποίο μεγαλώνουν τα έλατα και αφού γίνουν τριών ετών, αναδασώνονται στο βουνό. Ενδεικτικά, αυτήν τη στιγμή, 180.000 επιπλέον φυτά βρίσκονται στο Δασικό Φυτώριο Πάρνηθας και περιμένουν να αναδασωθούν μέσα στο επόμενο διάστημα.

«Ιδιαίτερα προβλήματα δεν έχουμε αντιμετωπίσει όλα αυτά τα χρόνια. Απλώς χρειάζεται πάρα πολύ δουλειά, για να γίνουν όλα αυτά. Υπάρχουν δυσκολίες τεχνικές, καθώς σε τόση μεγάλη κλίμακα πρώτη φορά γίνεται αναδάσωση ελάτης στην Ελλάδα, μετά από φωτιά. Γραφειοκρατικά προβλήματα δεν είχαμε ιδιαίτερα, ένα πρόβλημα είναι πάντα οι πιστώσεις που δεν επαρκούν για τις αναδασώσεις, τις λειτουργικές δαπάνες και την προστασία», σχολιάζει ο Γιώργος Ζαρείφης, δασολόγος και δασάρχης Πάρνηθας για τα προβλήματα που έχουν αντιμετωπίσει στο έργο τους αυτά τα δέκα χρόνια.

Κινδυνεύει, όμως, η Πάρνηθα από μία νέα πυρκαγιά; Οι φορείς που εμπλέκονται θεωρούν πως ναι και ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή, γι' αυτό και βρίσκονται σε επιφυλακή. Άλλωστε, πριν από λίγο καιρό υπήρξε ένα περιστατικό μικρής εστίας φωτιάς που προκλήθηκε από κεραυνό και κατασβήστηκε άμεσα, ενώ πριν από λίγες ημέρες υπήρξε ένα ακόμη περιστατικό, με κάποιον σίγουρα ανεγκέφαλο που έκανε μπάρμπεκιου στο βουνό και δεν έσβησε τη φωτιά, αφότου αποχώρησε. «Είναι σημαντικό ότι υπάρχει πυροφύλαξη, επειδή το πιο σπουδαιότερο είναι η πρόληψη. Ξέρουμε ότι οι πυρκαγιές θα αυξηθούν, η ένταση των φαινομένων θα είναι πολύ μεγαλύτερη, η κλιματική αλλαγή θα κάνει τα δάση πολύ πιο ευάλωτα, αλλά και πολύ πιο πολύτιμα. Οπότε, το κομμάτι της πρόληψης είναι η προτεραιότητα», σχολιάζει ο Δημήτρης Καραβέλλας, Διευθυντής της WWF Ελλάς.

VICE Video: Το «Ηφαίστειο» της Καλύμνου Δεν Είναι Αυτό που Νομίζεις

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Πιστεύω ότι εσωτερικά από την Πάρνηθα δεν θα εκδηλωθεί φωτιά. Φοβόμαστε φωτιά εισερχόμενη από άλλη περιοχή, επειδή έρχεται με μεγάλη ορμή, είναι ανεξέλεγκτη και δεν μπορούμε να την περιορίσουμε», λέει με τη σειρά του ο Κώστας Δημόπουλος, Πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας

Ο Γιώργος Μαυρογεώργος, Πρόεδρος των Εθελοντών Δασοπροστασίας Αττικής, οι οποίοι ξενυχτούν κάθε βράδυ προσέχοντας το βουνό, είναι ξεκάθαρος: «Η πυρκαγιά θεωρείται βέβαιο ότι θα συμβεί ξανά. Χρειάζεται να ληφθούν μέτρα, ώστε να μην έχουμε τις καταστροφές του παρελθόντος. Είναι αλήθεια ότι θα πρέπει να μάθουμε από τα λάθη μας. Ο μηχανισμός καταστολής έχει ένα όριο, είναι πεπερασμένος. Πουθενά στον κόσμο δεν μπορεί να αντιμετωπιστούν τέτοια φαινόμενα, οπότε απαιτείται η κινητοποίηση του κόσμου. Να έχουμε ενεργούς πολίτες, ενεργές κοινωνίες και να μπορέσουμε να δράσουμε προληπτικά. Η φωτιά θα έρθει, επειδή είναι αναπόφευκτο γεγονός σε μεσογειακό οικοσύστημα, θα πρέπει όμως να μπορέσουμε να περιορίσουμε τα άσχημα αποτελέσματά της. Τις απώλειες σε ζωές, σε περιουσίες και βέβαια στο ίδιο το οικοσύστημα».

Προκειμένου οι επισκέπτες της Πάρνηθας να μη σαμποτάρουν την ανάπτυξη της περιοχής, ρωτώ τον Κώστα Δημόπουλο, Πρόεδρο του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, τους κανόνες συμπεριφοράς που πρέπει να διέπουν τις επισκέψεις μας. «Επειδή η επισκεψιμότητα έχει αυξηθεί πάρα πολύ, πρέπει οι επισκέπτες να ακολουθούν τις οδηγίες και τον κανονισμό που υπάρχει για τον Εθνικό Δρυμό - μάλιστα πολλές φορές τον μοιράζουμε με φυλλάδια. Θα πρέπει να προσέχουν τα σκουπίδια, που είναι ένα μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Επίσης, η Πάρνηθα δεν είναι ο χώρος που αφήνουμε το σκυλάκι μας, όταν το βαρεθούμε, επειδή αλλοιώνεται η πανίδα της περιοχής, υπάρχουν αρρώστιες κτλ. Υπάρχουν υπηρεσίες που μπορεί ο καθένας να απευθυνθεί για το κατοικίδιό του. Επίσης, την καλοκαιρινή περίοδο πρέπει οι πολίτες να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, για να μην έχουμε πάλι τέτοιου είδους καταστροφή. Να φροντίζουν για τον καλλωπισμό του δάσους, να μην κάνουν καταστροφές, να μην ταΐζουν τα ελάφια και να μη φυτεύουν ό,τι να 'ναι και όπου να 'ναι, επειδή η αναδάσωση πρέπει να γίνεται από ειδικούς, σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και με συγκεκριμένα φυτά».

Σε ένα ολιγόλεπτο ντοκιμαντέρ, η WWF Ελλάδας, με γνώμονα ότι η λήθη φέρνει την αδιαφορία και την εγκατάλειψη, στοχεύει να ενεργοποιήσει τη μνήμη φορέων και πολιτών ως προς το ανείπωτο μέγεθος εκείνης της καταστροφής και να τους κάνει να αναλογιστούν τις συνέπειες που καλείται έως και σήμερα να αντιμετωπίσει το φυσικό περιβάλλον, όχι μόνο της Πάρνηθας, αλλά και ολόκληρου του λεκανοπεδίου, ώστε μέσω της ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης όλων μας, να μην επιτραπεί η αναβίωση παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον.

Περισσότερα από το VICE

Τι να Βάλεις στο Μηχανογραφικό σου για να Βρεις Δουλειά στην Ελλάδα

Η Γιορτή των Χρυσαυγιτών στη Θεσσαλονίκη για τα «Γενέθλια» του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Είμαι Νεκρός για το Ελληνικό Κράτος Eδώ και 14 Χρόνια