Γιατί Έχουμε Tέτοια Εμμονή με το Θείο Βρέφος;

Φέτος τα Χριστούγεννα, περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού συγκεντρώθηκε μαζί με τις οικογένειές τους για να δοξάσουν τον Θεό για τη γέννηση του «Θείου Βρέφους». Στην Αμερική, παρατηρείται μια ιδιαιτέρως οξεία περίπτωση μανίας με το βρέφος Ιησού. Εκεί μπορείς να αγοράσεις, από πολυκατάστημα, μια χάρτινη φιγούρα σε πραγματικό μέγεθος ή από το eBay μία με «αληθινές βλεφαρίδες». Την ίδια ώρα, άλλοι αφήνουν επιταγές 50.000 δολαρίων κάτω από τα Θεία Βρέφη στις χριστουγεννιάτικες φάτνες και παράγουν την μπύρα «Sweet Baby Jesus». Την τελευταία δεκαετία τα πράγματα έχουν ξεφύγει τόσο που οι εκκλησίες σε όλη τη χώρα πρέπει να παρακολουθούν τα σημεία όπου βάζουν τις φάτνες τους, καθώς σημειώνεται αυξημένος αριθμός κλοπών μικρών Ιησού.

Όλη αυτή η εμμονή που έχουμε με το μωρό Ιησού είναι λίγο περίεργη εάν σκεφτούμε ότι ο Ιησούς έγινε ένας ενήλικος που κήρυξε τη συγχώρεση, την αγάπη, και την καλοσύνη για όλους, ενώ αναστήθηκε. Γιατί λοιπόν, τόσο κόλλημα με το Βρέφος-σωτήρα; Λοιπόν, για αρχή να πούμε ότι αυτό συμβαίνει γιατί ο Ιησούς δεν ήταν ένα οποιοδήποτε μωρό, αλλά ένα σούπερ μωρό.

«Βασικά είναι υπερφυσικός» είπε ο Brent Landau, καθηγητής Θρησκευτικών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν και συγγραφέας του βιβλίου Revelation of the Magi: The Lost Tale of the Wise Men's Journey at Bethlehem. «Έχει υπερδυνάμεις».

Ο Landau ειδικεύεται στις εξωβιβλικές νηπιακές ιστορίες, αρχαία κείμενα που αναφέρονται/συμβάλλουν στις «εγκεκριμένες» ιστορίες που βρίσκονται στη Αγία Γραφή. Σκεφτείτε την Αγία Γραφή όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ως ένα πολυδάπανο σενάριο που «κλειδώνει» μόνο μετά από δεκάδες σημειώσεις των συγγραφέων, εκατοντάδων προσχεδίων και χιλιάδων σημειώσεων των στούντιο. Τα εξω-βιβλικά κείμενα που μελετά ο Landau, είναι εκείνες οι άκομψες πρώτες προσπάθειες μεμονωμένων συγγραφέων, οι οποίοι γράφουν στην αφάνεια. Ενώ αυτά τα κείμενα μπορεί να περιλαμβάνουν τεράστιες ενότητες που έχουν μείνει εκτός της Αγίας Γραφής, κατά καιρούς δημιουργούν ιδέες που καταλήγουν να βρίσκονται στα επιτυχημένα του box-office.

Μεταξύ των κειμένων που ο Landau έχει ερευνήσει είναι ένα γνωστό ως «Infancy Gospel X», το οποίο περιλαμβάνει έναν απολογισμό σε πρώτο πρόσωπο από έναν «μάγο» ο οποίος εξέτασε τον Ιησού αμέσως μετά τη γέννησή του. Όπως εξηγεί ο αφηγητής, το μωρό «έχει μια λάμψη στο σώμα του». Επίσης, δηλώνει «πραγματικά έκπληκτος που το μωρό δεν έκλαιγε, όπως κάνουν όλα τα νεογέννητα παιδιά». Για να δείτε πώς συνέχισε να μεταδίδεται ανά τους αιώνες αυτή η ιστορία του μωρού που δεν κλαίει, ρίξτε μια ματιά στα χριστουγεννιάτικα κάλαντα «Away in a Manger» του 1884 και στον στίχο που λέει «Αλλά ο μικρός Κύριος Ιησούς, δεν κλαίει καθόλου».

Όμως δεν είναι μόνο ότι δεν κλαίει. «Όταν ο Ιησούς γεννιέται δεν είναι βρώμικος. Δεν είναι καλυμμένος με τον γνωστό κολλώδη υμένα» είπε ο Landau. «Είναι καθαρός. Στην πραγματικότητα, το κείμενο περιγράφει τον Ιησού ως εκείνη την αχτίδα φωτός που μορφοποιείται σε παιδί».

Τώρα, όσον αφορά στις μαρτυρίες των αυτόπτων μαρτύρων, τα πράγματα είναι δύσκολα όταν ψάχνεις απαντήσεις λίγες ώρες μετά από ένα γεγονός, πόσο μάλλον όταν οι ιστορίες που μεταγράφεις είναι 2.000 ετών και αποτέλεσμα πολυγενεαλογικών παιχνιδιών σπασμένου τηλεφώνου. Εάν συνέβησαν όλα αυτά πραγματικά, δεν έχει σημασία. Αυτό που αξίζει να παρατηρήσουμε είναι γιατί οι πρώτοι Χριστιανοί θεώρησαν απαραίτητο να κάνουν τη γέννηση του Ιησού τόσο μαγική. Για να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα, πρέπει να δούμε τον θάνατό του.

«Το γεγονός ότι ο Ιησούς πέθανε με σταύρωση, έναν φρικτό και, κατά κάποιον τρόπο, ντροπιαστικό και ταπεινωτικό θάνατο, στην πραγματικότητα δεν ευθυγραμμίζεται με τις προσδοκίες του τι υποτίθεται πρέπει να κάνει ένας Μεσσίας» είπε ο Landau. «Ο Μεσσίας έπρεπε να είναι εκείνος ο μεγάλος κατακτητής, που έδιωξε τους Ρωμαίους κτλ».

Για να έχει νόημα το πράγμα, επαναπροσδιόρισαν την αφήγηση. Ο Ιησούς δεν ήταν μόνο προφήτης αλλά και Θεός. Πρόκειται για μεγάλη τροποποίηση της ιστορίας. «Άνθρωποι σοβαρευτείτε» είπε ο Landau. «ΟΚ, εάν ήταν Θεός εκ γενετής, τότε πώς η γέννησή του παρουσιάστηκε ως τόσο ιδιαίτερη;». Είναι προφανές πως ο Θεός δεν θα εισβάλει στον κόσμο μας, με ανθρώπινη μορφή χωρίς να κάνει εντυπωσιακή είσοδο. Για αυτό και έχει υπερφυσικές δυνάμεις, είναι απλός αφού γεννιέται σ' έναν αχυρώνα, οι προφητείες προβλέπουν τη γέννησή του.

Αλλά χρειάζεσαι και κάτι άλλο: μια ημερομηνία στο ημερολόγιο ώστε οι πιστοί να μπορούν να κωδικοποιήσουν τους εορτασμούς τους.

Ωστόσο, η πραγματική ημερομηνία γέννησης του Ιησού ελάχιστα έχει να κάνει με τα Χριστούγεννα. Στην Αγία Γραφή δεν υπάρχει συγκεκριμένη ημερομηνία ή εποχή που να αντιστοιχεί με τη γέννηση του Ιησού. Μάλλον, τα Χριστούγεννα έχουν τις ρίζες τους στους ίδιους εορτασμούς που γίνονταν την 25η Δεκεμβρίου ή γύρω από αυτή, από τότε που οι άνθρωποι «ανακάλυψαν» το Χειμερινό Ηλιοστάσιο.

«Αυτή η γιορτή είναι βαθιά ριζωμένη στην ανθρώπινη ψυχή και τον κύκλο της ζωής» είπε ο Landau. «Χρειαζόμαστε κάτι για να γιορτάζουμε στην καρδιά του χειμώνα».

Υπάρχουν αρκετοί προϊστορικοί πολιτισμοί που χρησιμοποιούν αυτή την περίοδο του χρόνου για να συγκεντρωθούν και να γιορτάσουν. Ωστόσο, το 274, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αυρηλιανός δίνει μεγαλύτερη σημασία στην ημερομηνία. Ανακηρύσσει την 25η Δεκεμβρίου Γιορτή του Ακατανίκητου Ήλιου, μιας σέκτας που λάτρευε τον «Ακατανίκητο Ήλιο». Καθώς ο χριστιανισμός άρχισε να εξαπλώνεται, οι χριστιανοί ένιωσαν πως «η γέννηση του Υιού» ταίριαζε καλά με το διάταγμα της «γέννησης του ήλιου» και αποφάσισαν να υιοθετήσουν την ημερομηνία. Το 336, έχουμε το πρώτο δείγμα να γιορτάζουν οι Χριστιανοί τη γέννηση του Ιησού την ίδια ημερομηνία. Ωστόσο, είναι μεγάλη η απόσταση και πολύ το αλκοόλ, από τις όποιες μυστικές τελετές υπό το φως των κεριών που γίνονταν τότε, μέχρι τις σημερινές πλαστικές φάτνες.

Οι γιορτές των Χριστουγέννων, πριν από τον 19ο αιώνα, δεν ήταν γεμάτες από ζεστές οικογενειακές στιγμές σαν αυτές που γνωρίζουμε σήμερα, αλλά έμοιαζαν περισσότερο με τα υπαίθρια όργια του Mardi Gras (την τελευταία Κυριακή πριν από την Καθαρή Δευτέρα). Οι αγρότες είχαν ελεύθερο χρόνο (τα χωράφια τους ήταν καλυμμένα με πάγο) και ήθελαν κάπως να τον αξιοποιήσουν - τότε, χειμώνας ήταν η περίοδος που το κρασί και η μπύρα ήταν έτοιμα προς κατανάλωση. Όπως γράφει ο Stephen Nissenbaum στο εκπληκτικό βιβλίο του The Battle For Christmas, «όσα έκαναν τότε, σήμερα αντιστοιχούν σε συμπεριφορά που οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε προσβλητική ή και σοκαριστική - ποτό και φαγητό δημοσίως, μέχρι τελικής πτώσεως, παρωδία της καθεστηκυίας Αρχής, επιθετική ζητιανιά (συχνά απειλούσαν ότι θα κάνουν κακό εάν δεν έπαιρναν χρήματα), ακόμα και εισβολή σε πλουσιόσπιτα».

Εκεί έχουν τις ρίζες τους και τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Μιλούν για ομάδες περιπλανώμενων νεαρών ανδρών που πήγαιναν από πλουσιόσπιτο σε πλουσιόσπιτο και έλεγαν τραγουδιστά τι θα συνέβαινε εάν δεν τους έκαναν δώρο αλκοόλ για να πιουν.

Οι Πουριτανοί, καθώς δεν έκαναν τίποτα από τα παραπάνω, κατέστρεψαν τη διασκέδαση των χριστουγεννιάτικων εορτασμών κάνοντας τους για λίγο διάστημα παράνομους στη Νέα Αγγλία. Φυσικά δεν τους άρεσε που ομάδες ανδρών έκαναν βόλτες στους δρόμους χτυπώντας πόρτες σπιτιών, αλλά δεν τους άρεσε και που δεν υπήρχε κάποιο στοιχείο στη Βίβλο ότι ο Ιησούς γεννήθηκε μια συγκεκριμένη μέρα. Η ημέρα βαπτίστηκε Χριστούγεννα. Ωστόσο, ήταν τόσο αδιάφορος ο εορτασμός που οι Πατέρες του αμερικανικού Έθνους, το 1789 δεν έκαναν τον κόπο να τον απαγορεύσουν.

Η όλη φάση επανήλθε στην επικαιρότητα όταν ο συγγραφέας Washington Irving κυκλοφόρησε φανταστικές απεικονίσεις «παλιών χριστουγεννιάτικων παραδόσεων», τη δεκαετία του 1810. Σύντομα ακολούθησε η έκδοση του «A Visit from St. Nicholas» (Μια Επίσκεψη από τον Άγιο Νικόλαο) του φίλου του Clement Clarke Moore. Οι Αμερικανοί, διαβάζοντάς τα, ένιωσαν νοσταλγία για πράγματα που πραγματικά δεν έγιναν ποτέ και οι γιορτές άλλαξαν ύφος. Μέχρι το 1970, οι εορτασμοί είχαν επεκταθεί τόσο ώστε ο πρόεδρος Ulysses S. Grant να κηρύξει τα Χριστούγεννα ομοσπονδιακή αργία.

«Υπάρχουν πανεπιστημιακοί που λένε ότι τα Χριστούγεννα υμνούμε ένα Θεό, αλλά ο Θεός είναι ο Άγιος Βασίλης» είπε ο Landau. «Δεν λέω ότι υπάρχει πραγματικά, αλλά με τους όρους που παρουσιάζεται να κάνει θαυμαστά πράγματα όπως το να ξέρει πότε κοιμάσαι και πότε είσαι ξύπνιος. Ουσιαστικά είναι κάτι σαν θεός».

Το γεγονός συμπίπτει και με μια άλλη αλλαγή στη λαϊκή νοοτροπία. «Μόλις τον 19ο αιώνα, οι άνθρωποι αρχίζουν να προσέχουν τα παιδιά» είπε ο Landau. «Τα παιδιά ήταν σχεδόν κάτι σαν υπάνθρωποι». Αλλά η αίσθηση άλλαξε. Τα παιδιά έγιναν το μέλλον κτλ.

Έτσι, με τη συνεχιζόμενη εξάπλωση του χριστιανισμού στην Αμερική, στη διάρκεια αυτού του δεύτερου κύματος υιοθέτησης της ημερομηνίας των Χριστουγέννων, άνθισε και η βιομηχανία παραγωγής πλαστικών Θείων Βρεφών.

Ο χριστιανισμός δεν είναι ιδιαίτερα μοναδικός όσον αφορά στη λατρεία των «μαγικών» παιδιών. Ενώ οι άλλες δύο «από τις τρεις μεγάλες» θρησκείες του -Ιουδαϊσμού και του Ισλαμισμού -η τρίτη πιο δημοφιλής είναι οι «άθρησκοι/άθεοι»– δεν συμμετέχουν στη λατρεία του Θείου Βρέφους, υπάρχουν πολλά παραδείγματα στις θρησκείες της ινδικής παράδοσης.

Όπως κι ο Χριστιανισμός, έτσι κι ο Βουδισμός γιορτάζει τη θαυματουργή γέννηση του θεού του Gautama Buddha, στη διάρκεια της γιορτής Vesak. Όπως και στην περίπτωση του Ιησού, έτσι και όταν γεννήθηκε ο Βούδας η μητέρα του ήταν περιτριγυρισμένη από αγγέλους, ενώ όταν ήρθε στη ζωή ήταν «καθαρός και ασπιλος». Ο ινδουισμός, μια από τις παλιότερες θρησκείες στον κόσμο, έχει πολλά φεστιβάλ όπου γιορταζονται οι γεννήσεις θεοτήτων. «Στις ινδουιστικές παραδόσεις υπάρχει έντονο το στοιχείο οι πιστοί να φαντάζονται τον θεό και ως παιδί ή ως έφηβο» έγραψε η Archana Venkatesan, διευθύντρια του τμήματος Θρησκευτικών Σπουδών του UC Davis.

Οπότε όχι. Οι χριστιανοί δεν είναι οι μόνοι που υμνούν τα μωρά. Και είναι αρκετά εύκολο να δει κανείς γιατί. Κατά κάποιο τρόπο είναι μαγικά. Είναι αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα που φαίνονται να έχουν γεννηθεί από το τίποτα και δεν έχουν ακόμα κάνει χαζομάρες ή δεν έχουν σχηματίσει ανόητες απόψεις ή έχουν διαπράξει πράξεις μίσους. Η άσπιλη φύση τους μας επιτρέπει να πιστέψουμε ότι στον πυρήνα της η ανθρωπότητα είναι αθώα και αγνή επίσης. Για μας είναι ένας άγραφος πίνακας πάνω στον οποίο μπορούμε να εναποθέσουμε τις ελπίδες και τα όνειρά μας, είναι σαν μικρά άβαταρ για τα πονεμένα σώματά μας, όπως τότε που δεν μας πονέσει και δεν φοβόμασταν τον κόσμο. Όταν νιώθαμε θαύματα. Και ξέρετε κάτι, είναι πολύ χαριτωμένα όταν δεν κλαίνε και δεν τα κάνουν πάνω τους. Για να μην αναφέρω ότι είναι πολύ πιο ελκυστικά να τα βλέπει κανείς συγκριτικά μ'έναν αδύνατο χίπστερ που κρέμεται σε ένα σταυρό.

To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Περισσότερα από το VICE

Η «Αρρώστια» του Bodybuilding στο Καράτσι

Πώς Είναι η Ζωή στη Φυλακή όταν Είσαι Πάμπλουτος;

Μπήκαμε στο Πρώτο Ελληνικό Σχολείο στην Ίμβρο Μετά από Μισό Αιώνα