Ο Έλληνας Φωτογράφος της Αϊτής

Kοινοποίηση

Προσγειώθηκα στην Αϊτή στην καρδιά του περασμένου Ιουλίου. Εκείνη την εβδομάδα ήταν το Καρναβάλι των Λουλουδιών. Δύο φορές ένιωσα ένα αδιόρατο χέρι να ψαχουλεύει τον σάκο μου. Ένας ιθαγενής προσπαθούσε να μου κλέψει το πορτοφόλι. Ήταν, όμως, τόσο καλόκαρδο το χαμόγελό του, που δεν κατάφερα να βγάλω κιχ.

Αν θες να καταλάβεις τους ανθρώπους εδώ, πρέπει να ξεχάσεις ό,τι θεωρείται σωστό και πρέπον στον Δυτικό Κόσμο. Η Αϊτή είναι μια μικρή Αφρική, εδώ ζουν απόγονοι σκλάβων που έφτασαν από πολλές αφρικανικές χώρες στην Καραϊβική. Πρόεδρος της χώρας είναι ένας δημοφιλής τραγουδιστής και συνθέτης της παραδοσιακού μουσικού είδους «κόμπα», το σοβαρότερο πρόβλημα της χώρας τους είναι η διαφθορά.

Videos by VICE

Μπορεί η Αϊτή να έγινε πρωτοσέλιδο λόγω του μεγάλου σεισμού το 2010, τα Ηνωμένα Έθνη, όμως, είχαν εικόνα για τα προβλήματα της χώρας εδώ και δέκα χρόνια. Η αποστολή στην οποία συμμετέχω είναι η 4η κατά σειρά. Έχω διαβάσει την τότε καταγραφή των ζημιών από τους συναδέλφους. Λίγες έχουν απομείνει σήμερα. Τα περισσότερα κτήρια ισοπεδώθηκαν τελείως, οπότε ξαναχτίστηκαν από το μηδέν. Υπολόγισε, όμως, ότι τα παραπήγματα στις παραγκουπόλεις είναι πάντοτε ισόγεια.  

Στόχος μας τώρα είναι να υλοποιήσουμε την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, που αφορά στη μεταφορά τεχνογνωσίας για την αναδιάρθρωση των εγχώριων δομών, ώστε να μπορέσει κάποτε η χώρα να σταθεί στα πόδια της. Αποστολή μας είναι η ενδυνάμωση της τοπικής αστυνομίας, η βελτίωση της εκπαίδευσης των αστυνομικών, αλλά και η επιμόρφωση νέων, ώστε να μπορούν εξασκώντας μια τέχνη να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι και να μην εξωθούνται σε εγκληματικές πράξεις.

Η σημαία της Αϊτής σημαίνει «η δύναμη είναι στην ένωση», όμως οι έννοιες της ομόνοιας και της συνεργασίας τους είναι άγνωστες. Ίσως επειδή κυριαρχούν οι κοινωνικές ανισότητες. Στα προάστια των πλουσίων όλες οι πολυκατοικίες φρουρούνται, ουσιαστικά πληρώνουν προστασία για να κοιμούνται ήσυχοι. Στο δρόμο, έχω δει να βράζουν πέντε ρεβίθια σε ένα τενεκεδάκι και να ψήνουν γάτα για να φάνε. Πολλοί άνθρωποι μας απαντάνε «έφαγα σήμερα, αλλά τις δύο προηγούμενες μέρες δεν είχα βάλει μπουκιά στο στόμα μου». Αν ένας ξένος μπει σε «λάθος» γειτονιά, ίσως δεν ξαναβγεί.

Η φτώχεια συνθέτει ένα διαφορετικό σύστημα αξιών. Τις προάλλες έδειραν έναν οδηγό αυτοκινήτου, όχι για να του πάρουν το ΙΧ αλλά τα παπούτσια… Ανακαλύφθηκαν δύο ομαδικοί τάφοι, όπου ήταν θαμμένοι μοτοσυκλετιστές. Τους έδιναν ραντεβού τηλεφωνικά στην συγκεκριμένη τοποθεσία και τους σκότωναν για να τους πάρουν τις μηχανές.

Πριν από λίγες μέρες παρακολούθησα την πρώτη μου τελετή βουντού. Και κατάλαβα πόσο παρεξηγημένο είναι το βουντού στον δυτικό κόσμο. Εδώ, όταν ρωτάς το θρήσκευμα του πληθυσμού, σου απαντούν «80% καθολικοί, 100% βουντού». Για κάθε άγιο της Χριστιανοσύνης υπάρχει αντιστοιχία σε ένα πνεύμα βουντού. Στα Κρεολικά το ονομάζουν «espritdubonDieu» (πνεύμα του καλού Θεού). Παλιότερα είχε κηρυχθεί και εδώ παράνομο, τώρα έχει επανέλθει στη σφαίρα της νομιμότητας. Σε τελετές βουντού δεν μπορεί να συμμετέχει οποιοσδήποτε λευκός. Χρειάζεται να σε έχει καλέσει κάποιος από τους μυημένους- αυτό συνέβη και στην δική μου περίπτωση.

Μπήκα σε ένα μεγάλο δωμάτιο με έναν πάσσαλο στη μέση και γύρω γύρω καρέκλες. Σε ένα ιδιαίτερο σημείο κάθονταν οι επίσημοι, όλοι μαζί ήμασταν 200 άτομα μαζεμένα σε έναν ενιαίο χώρο. Η ιέρεια ξεκίνησε να παίζει ένα παραδοσιακό όργανο, καλούσε το πνεύμα των προγόνων, ενώ όσοι συμμετείχαν έπιναν ρούμι. Όσο ανέβαινε η ένταση, οι συμμετέχοντες χόρευαν όλο και πιο έντονα γύρω από τον πάσσαλο, έως ότου όλοι φτάσουν στην έκσταση και  κατορθώσουν την επικοινωνία με το θείο. Δεν τρόμαξα ούτε λεπτό. Απλώς δυσκολευόμουν να γίνω ένα με τους υπόλοιπους. Την φορά που παρευρέθην, δεν ήμουν μάρτυρας σε κάποια θυσία ζώου, νομίζω ότι συντελούνται στις μεγάλες τους γιορτές, όπως το δικό μας Πάσχα ή το Μπαϊράμι των Μουσουλμάνων. Ως  ιερείς επιλέγονται οι σοφοί ή οι γιατροί της φυλής, ενώ κάθε γειτονιά έχει κατά κάποιον τρόπο την δική της «ενορία».

Η αποστολή είμαστε περίπου 3.000 με 4.000 άνθρωποι, που ζούμε διάσπαρτα στην πόλη. Απίστευτο κι όμως αληθινό, μεταξύ αυτών είμαστε τέσσερις Έλληνες και δύο μάλιστα Μεσολογγίτες. Συγκατοικώ, λοιπόν, με τον πατριώτη και μόλις δύο χρόνια μεγαλύτερό μου στο σχολείο, τον Θωμά, που μετρά περισσότερους μήνες στην Καραϊβική. Προτού νοικιάσουμε σπίτι, πρέπει η υπηρεσία ασφαλείας και οι μηχανικοί του οργανισμού να εγκρίνουν το οίκημα και την γειτονιά. Εξάλλου, καθημερινά εκδίδεται ένα securityreport, που μας προειδοποιεί για πιθανούς κινδύνους. Βέβαια, καθώς δεν είμαστε σε εμπόλεμη ζώνη, η απαγόρευση κυκλοφορίας ισχύει μόνο για τις πρώτες πρωινές ώρες. Δε μας φτάνουν αυτές οι έννοιες, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και μια φύση που κυριολεκτικά οργιάζει. Ταραντούλες και σαρανταποδαρούσες τριάντα εκατοστών μας έδιωξαν από το πρώτο διαμέρισμα που βρήκαμε.

Ως φωτογράφος έχω την υποχρέωση να καλύπτω όλη την επικαιρότητα για λογαριασμό του ΟΗΕ, ενώ έχω άδεια εισόδου σε όλων των ειδών τις δημόσιες δομές: νοσοκομεία, ψυχιατρεία, φυλακές. Με δική μου ευθύνη.  Δεν φωτογραφίζω με την στυγνή έννοια του όρου, καταθέτω στιγμές από τη ζωή στην Αϊτή, fragmentedιστορίες. Ίσως κάποιοι μελετητές του μέλλοντος να τις βρουν βαρετές, αλλά αποτελούν την αλήθεια που εγώ ανακάλυψα εδώ.

Έχω συμμετάσχει σε αποστολές του ΟΗΕ στο Κόσσοβο, το Ιράκ, το Σουδάν (Νταρφούρ), ενώ για δικά μου πρότζεκτς έχω ζήσει στη Βιρμανία, τη Μαύρη Θάλασσα, την Κορέα και την Ιαπωνία. Το μεγαλύτερο δέσιμο το νιώθω με το Κόσσοβο. Παρά τα αρνητικά στερεότυπα που έχουμε στην Ελλάδα για τους Αλβανούς, είμαστε πολύ κοντά στη νοοτροπία, σε αντίθεση με τους Σλάβους πέρα από την θρησκεία δεν έχουμε τίποτα άλλο κοινό.

Προτού πάρω την φωτογραφική μου μηχανή και φύγω για να γυρίσω τον κόσμο, είχα καταθέσει πολλές δούλευα για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Αγγλίας. Μέχρι που έγινε το «κλικ», πρώτα το εσωτερικό και κατόπιν της φωτογραφικής μηχανής. Την πρώτη μου φωτογραφική μηχανή την είχα αποκτήσει γύρω στα δεκατρία, στο Μεσολόγγι όπου γεννήθηκα. Πάντα μου άρεσε ως χόμπυ, αλλά ήταν η έλευση της ψηφιακής που σήμανε για μένα την πραγματική απελευθέρωση. Παρακολουθώντας στη συνέχεια ένα σεμινάριο φωτογραφίας του Οικονομόπουλου στην Κωνσταντινούπολη, αντιλήφθηκα ότι η φωτογραφία ήταν αυτή που έδινε νόημα στη ζωή μου.

Από την Ελλάδα λείπω γύρω στα είκοσι χρόνια πια. Τα τελευταία πέντε χρόνια ακολουθώντας τις «nonfamilydestinations» αποστολές του Οργανισμού, έχω αναγκαστικά στερηθεί την γυναίκα μου, που εργάζεται και εκείνη για τον ΟΗΕ. Τώρα που εγώ έφυγα από το Νταρφούρ, πήγε εκείνη. Λόγω της δυσκολίας του εγχειρήματος δικαιούμαστε πιο συχνά άδειες, ωστόσο η απόσταση είναι τόσο μεγάλη, που δεν  μπορώ να τις αξιοποιήσω πάντα.

«Και ο πρωθυπουργός της Αγγλίας να γίνεις, για μένα θα είσαι πάντα μετανάστης». Αυτή ήταν η αντίδραση του πατέρα μου, όταν του είχα ανακοινώσει ότι θα ζήσω μόνιμα στη Μ. Βρετανία. Θυμάμαι τα λόγια του,  κάθε φορά που περιμένω το αεροπλάνο στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Καθώς πάντα νιώθω ότι δεν έχω χορτάσει από Ελλάδα. Ότι θέλω λιγάκι ακόμα. Όπως τα μικρά παιδιά.

*Το λεύκωμα του Νεκτάριου Μαρκογιάννη, Fragments of Darfur, μπορείτε να το παραγγείλετε από το amazon.