Το VICE Greece δίνει βήμα σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα, με τη δημιουργία της στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε εβδομάδα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα με τα οποία καταπιάνονται και αξίζουν την προσοχή όλων.
Το συγκεκριμένο άρθρο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα υπογράφει o Νικόλας Παπαχρυσοστόμου, επικεφαλής επειγουσών αποστολών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Υποστήριξε κι εσύ το έργο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εδώ.
Videos by VICE
Κορονοϊός: πόσο παράξενα ηχεί πια στα αυτιά μας αυτή η καινούργια λέξη που δεν χαράχθηκε στη μνήμη μας, όπως συμβαίνει με άλλα έντονα παγκόσμια γεγονότα αλλά στην καθημερινότητά μας, τόσο βίαια, αλλά και τόσο ραγδαία ταυτόχρονα; Για τους περισσότερους από μας θα συνδέεται πάντα με τη μαζική απώλεια πέραν του ενός εκατομμυρίου ανθρώπων και ενός αστρονομικού αριθμού κρουσμάτων που φθάνει τα 47 εκατομμύρια, τουλάχιστον μέχρι την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές (σ.σ. αυτή τη στιγμή αγγίζουν τα 55 εκατ.) – διότι το αύριο θα παραμένει πάντα άγνωστο με αυτή την πανδημία.
Μάρτιος 2020. Η κατάσταση με τον κορονοϊό αρχίζει να δείχνει σημεία μιας γρήγορης επιδείνωσης που αγκαλιάζει ένα μεγάλο τμήμα της Ευρώπης με την Ισπανία να ηγείται. Σε αυτή την περίπτωση ο ιός δεν έκανε την «αναμενόμενη» διάκριση μεταξύ προηγμένων και αναπτυσσομένων χωρών, ευρωπαϊκών ή δυτικών κρατών και υπολοίπων. Το αντίθετο μάλιστα, φαινόταν ότι η πανδημία ξεκινούσε με επίκεντρο τα ανεπτυγμένα κράτη, Γαλλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ.
Εν τέλει όμως το κακό έφθασε σε κάθε μήκος και πλάτος του κόσμου μας, εξασθενώντας ακόμη περισσότερο χώρες που είχαν ήδη τα δικά τους χρόνια προβλήματα. Στη Νότιο Αμερική και ιδιαίτερα στο Περού για παράδειγμα, η ανοδική πορεία των κρουσμάτων θα ξεκινήσει τον Ιούνιο και η κορύφωση του Αυγούστου θα είναι πολύ πιο απότομη από το πρώτο κύμα κρουσμάτων στην Ευρώπη.
Κι έτσι για πρώτη φορά στην ιστορία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα αποφασίζουμε να παρέμβουμε στην Ευρώπη για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας. Ο κόσμος αντιστρέφεται.
Δύο κόσμοι αντίθετοι
Μέσα σε αυτό το κλίμα προβληματισμού κλήθηκα να συντονίσω δύο παρεμβάσεις, μία στην Ισπανία και μία στο Περού, σε δύο κόσμους εκ διαμέτρου αντίθετους που αντιμετώπιζαν όμως τον ίδιο εχθρό, τον νέο κορωνοϊό. Μια συγκυρία μοναδική, που ανατρέπει αυτή τη στερεότυπη διαίρεση του κόσμου μας σε δύο τμήματα, αυτό της αφθονίας και το άλλο της έλλειψης.
Στην Ισπανία αλλά και στο Περού, τα νοσοκομεία κατέρρευσαν κάτω από το βάρος των αυξημένων κρουσμάτων σε διαφορετικές στιγμές μεν αλλά με τον ίδιο τρόπο. Κα στις δύο χώρες η θνησιμότητα που αποδίδεται στον κορονοϊό ανήλθε σε άνω των 30.000 ανθρώπων και οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι στους οίκους ευγηρίας της Ισπανίας και οι αυτόχθονες κοινότητες της Περουβιανής Αμαζονίας, αφέθηκαν στο έλεος της ασθένειας με σημαντικές γι’ αυτές συνέπειες.
Η συνεισφορά της ομάδας μου στη συνολική παρέμβαση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Ισπανία επικεντρώθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Βαρκελώνης και επομένως, οι δραστηριότητές μας υλοποιήθηκαν σε ένα αστικό περιβάλλον. Σε αντίθεση, η παρέμβαση μας στο Περού κινήθηκε καλύπτοντας τεράστιες αποστάσεις, που συμπεριέλαβαν περιοχές απομονωμένες, χωρίς ηλεκτρισμό και καθαρό νερό, βαθιά μέσα στο λεκανοπέδιο του Αμαζονίου. Η αντίθεση υπήρξε συγκλονιστική.
Αρχικά επιχειρήσαμε να στηρίξουμε τα νοσοκομεία: στην Ισπανία σχεδιάσαμε προεκτάσεις νοσοκομειακές μέσα σε κλειστά γυμναστήρια για να αντιμετωπίσουμε τις αυξημένες ροές ασθενών με κορονοϊό, κάτι ανήκουστο μέχρι τώρα για μια ευρωπαϊκή χώρα.
Στο Περού μπήκαμε μέσα στα ίδια τα νοσοκομεία και δουλέψαμε με τις ντόπιες ιατρικές ομάδες για ανασχεδιάσουμε τους χώρους και να διαχωρίσουμε τις ροές ασθενών με κορονοϊό από τις ροές του προσωπικού, των προμηθειών, των σωρών αυτών που δεν επιβίωναν. Υπήρξε μια εργασία καθοριστική για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μετάδοσης της ασθένειας μα και πολύπλοκη στην υλοποίησή της. Η επιτυχία της έγκειται στην ταχύτητα κινητοποίησης και λήψης αποφάσεων και όπως όλοι γνωρίζουμε αργήσαμε μέχρι να εκτιμήσουμε την εμβέλεια της πανδημίας με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Αν η υποστήριξη των νοσοκομείων και στις δύο χώρες αποτέλεσε ένα δύσκολο εγχείρημα με ξεκάθαρα κοινό αντίκτυπο, οι παρεμβάσεις μας στους οίκους ευγηρίας της Βαρκελώνης και στις αυτόχθονες εθνότητες Αγουαχούν και Γουαμπίς του Αμαζονίου δεν είχαν κανένα κοινό. Ήταν μάλιστα δυσανάλογα πιο απαιτητικές, μια και οι ευάλωτες αυτές ομάδες είχαν πληγεί πολύ περισσότερο.
Οι οίκοι ευγηρίας δεν είναι νοσοκομειακές μονάδες και οι συνθήκες πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων καθόλου ιδανικές με αποτέλεσμα την εξάπλωση του κορονοϊού τόσο μεταξύ των ίδιων των ηλικιωμένων αλλά και μεταξύ του προσωπικού που τους φροντίζει. Η απουσία έγκαιρης πρόσβασης αυτών των ανθρώπων στα κύρια νοσοκομεία της Βαρκελώνης που είχαν ήδη αρχίσει να καταρρέουν ειδικά σε ότι αφορά τις μονάδες εντατικής παρακολούθησης στοίχησε την απώλεια χιλιάδων από τους παππούδες μας. Η ομάδα μας προσπάθησε για μια ακόμη φορά να διαχωρίσει τις ροές στους οίκους ευγηρίας, να διανείμει προστατευτικό εξοπλισμό για το προσωπικό και να σχεδιάσει πλάνα εκτάκτου ανάγκης αλλά ακόμη κι έτσι, πόσους από τους χιλιάδες οίκους ευγηρίας μπορούσαμε να επισκεφθούμε; Ηράκλειος ο άθλος, δυστυχώς.
Από την άλλη για να φθάσουμε στις απομακρυσμένες κοινότητες των ποταμών του απέραντου λεκανοπεδίου του Αμαζονίου απαιτήθηκε οργάνωση, χρόνος, μεταφραστές για την επικοινωνία με τους αυτόχθονες και γνώση των ηθών και των εθίμων του τόπου, για την αποδοχή μας από αυτούς. Οργανωθήκαμε λοιπόν και κινήσαμε με μικρές βάρκες γεμάτες φάρμακα, προμήθειες, προστατευτικό εξοπλισμό και είδη υγιεινής. Φθάσαμε μέχρι τα μικρά κέντρα υγείας, στερημένα από ιατρικό υλικό, όπου οι ιατρικοί λειτουργοί είχαν ήδη προσβληθεί από τον κορωνοϊό κι όπου η πλειονότητα των κατοίκων είχε επίσης περάσει την ασθένεια. Εξασθενημένοι και με το ηθικό πολύ χαμηλό μας υποδέχονταν, μας άκουγαν και απορούσαν. Σε μια γηγενή κοινότητα που ζει και συμπεριφέρεται συλλογικά εδώ και αιώνες, πώς να ακούγεται άραγε το επιχείρημα της κοινωνικής απόστασης, της μάσκας; Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις μέσα στο δάσος ήταν η έλλειψη ουσιαστικής απήχησης που μπορούσαν να έχουν οι συζητήσεις μας υπό τύπον εκπαίδευσης με τους φύλαρχους και τους ιατρικούς λειτουργούς για τα «νέα» μέτρα προστασίας.
Τόσο στην Ισπανία όσο και στο Περού συνειδητοποιήσαμε πόσο δύσκολες είναι όλες οι αναπροσαρμογές που η κοινωνία κλήθηκε να εφαρμόσει στη καθημερινότητά της, αλλά είναι σχεδόν ασύλληπτο για έναν ηλικιωμένο ιδιαίτερα, όταν του επιβάλλεται να μένει έγκλειστος στο δωμάτιό του επί σειρά εβδομάδων για να «προστατευθεί» από τον ιό. Όπως είναι επίσης ακατανόητο για έναν φύλαρχο το ότι θα πρέπει να εξηγήσει στη μητέρα του χωριού ότι ο γηραιός πατέρας της αρρώστησε από τον κορονοϊό.
Από αυτή την οπτική γωνία λοιπόν και τη δική μου εμπειρία ειδικά, αυτό που συνειδητοποίησα σταδιακά μαζί με την ομάδα μου είναι ότι αυτή η πανδημία επηρέασε όχι μόνο τη σωματική υγεία των ανθρώπων αλλά και την ψυχική υγεία όλων, Ισπανών και Περουβιανών, Ευρωπαίων, Αφρικανών σε πολύ σημαντικό βαθμό.
Ιστορίες από το πεδίο
Θυμάμαι χαρακτηριστικά στην αρχή της επιδημίας έναν μεσήλικα διευθυντή ενός οίκου ευγηρίας με σημαντική θνησιμότητα, κατά την πρώτη μας επίσκεψη στο χώρο του, στα προάστια της Βαρκελώνης. Μας άκουγε να αριθμούμε τις εισηγήσεις μας για το πώς θα μπορούσαμε να διαμορφώσουμε διαφορετικά τον τρόπο λειτουργίας του οίκου, πώς θα έπρεπε να διαχωρίσουμε τους χώρους με κορονοϊό από τους υπόλοιπους κλπ. Στο τέλος της συζήτησης κοντοστάθηκε και κοιτώντας με στα μάτια μου είπε: «Ξέρεις δεν είναι ότι δεν ήθελα… ότι δεν θέλαμε, αλλά δεν ήξερα τίποτα από όλα αυτά και το χειρότερο είναι ότι αν τα είχα εφαρμόσει απ’ την αρχή θα είχα σώσει τόσες ζωές – λυπάμαι τόσο μα τόσο …» και βούρκωσε και τα δάκρυα κυλούσαν. Έμεινα πετρωμένος να κοιτάζω αυτό τον άνθρωπο, τόσο αβοήθητο μπροστά μου να κλαίει σαν μικρό παιδί χωρίς να μπορώ καν να τον αγκαλιάσω και να τον παρηγορήσω.
Θυμάμαι ένα άλλο περιστατικό: Σ’ ένα μικρό χωριό στις όχθες του ποταμού Σαντιάγο και περιτριγυρισμένο από το δάσος του Αμαζονίου, ο Ρίβερ, ο ψυχολόγος μας, έχει συγκεντρώσει τους ασθενείς σε αναμονή έξω από το κέντρο υγείας και τους καθοδηγεί σε μια σειρά από δραστηριότητες που σκοπό είχαν να τους ηρεμίσουν. Γράφουν πάνω σε μπαλόνια πολύχρωμα, γέροι, νέοι και παιδιά, λέξεις που τους κρατούν δέσμιους, «φόβος», «άγχος», «ανησυχία», κάθε αίσθημα σε σχέση με την πανδημία. Έπειτα, με το που ακούν το σύνθημα, κάποιοι αφήνουν τα μπαλόνια να πετάξουν μακριά κι άλλοι, κυρίως τα παιδιά, τα πιέζουν απότομα και αυτά σκάνε. Χαμόγελα και γέλια απλώνονται παντού κι όλοι σκέφτονται ότι οι φόβοι και τα άγχη του καθενός μας έχουν πετάξει μακριά ή εξαφανίστηκαν και δεν υπάρχουν πια. Καθησυχασμένοι, μαζεύονται πάλι στη συντροφιά ο ένας του άλλου. Παρατηρώ από κοντά, κι ακόμη κι εγώ που δεν συμμετείχα σε αυτή την άσκηση ψυχικής υγείας, νιώθω μια αισιοδοξία να με πλημμυρίζει, μια αίσθηση ικανοποίησης για αυτή τη βοήθεια που κατόρθωσε να προσφέρει η ομάδα μας σε ανθρώπους που τόσο πολύ τη χρειάζονταν.
Η πανδημία του κορονοϊού έχει σίγουρα αναδείξει όλες μας τις αδυναμίες, συστημικές, προσωπικές, κοινωνικές κλπ. Ως εκ τούτου όμως μας έχει προσφέρει και πάμπολλα διδάγματα και μαθήματα για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτού του είδους τα προβλήματα οικουμενικής εμβέλειας.
Τα μαθήματα του κορονοϊού στοίχησαν ακριβά και θεωρώ ότι αυτά τα οποία ζήσαμε και ζούμε σε σχέση με αυτή την πανδημία θα μεταμορφώσουν την κοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις μια για πάντα. Αυτό όμως που μοιράζομαι συχνά με τον εαυτό μου και την ομάδα μου και που αποτελεί και πιστεύω των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι ότι μέσα από κάθε κρίση που αντιμετωπίζουμε αναδυόμαστε πιο δυνατοί, πιο σοφοί μα ταυτόχρονα πιο ταπεινοί και ίσως καλύτεροι γνώστες του εαυτού μας.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Έξι Φρικτές Εικόνες που Ταιριάζουν Γάντι με Αυτήν την Καταραμένη Χρονιά που Ζούμε
Πώς και Γιατί να Στηρίξεις τους Έλληνες Underground Μουσικούς
Η Απίστευτη Ιστορία των πιο Lame Κλεφτών Κοσμημάτων του Κόσμου