Πρώτη φορά είδα τον Τζερόμ Καλουτά στη σκηνή με τη Σπείρα-Σπείρα του Σταμάτη Κραουνάκη και ήταν αδύνατο να μην καταγράψω το ταλέντο του φεύγοντας από την παράσταση. Ο ίδιος ο Τζερόμ αναγνωρίζει ότι από το 2008 που ανέβηκε μαζί με τον Σταμάτη Κραουνάκη στο Ηρώδειο, του άλλαξε η ζωή. Για αρκετά χρόνια τον παρακολουθώ από μακριά σε αυτά που κάνει, τόσο καλλιτεχνικά όσο και στις παρεμβάσεις του στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Λίγο πριν βρεθεί για πρώτη φορά στο μεγάλο θέατρο της Επιδαύρου, βρισκόμαστε ένα μεσημέρι με καύσωνα στην Ηπίτου και συζητάμε για τον «Ορέστη» του Γιάννη Κακλέα και την επικαιρότητα.
VICE: Τι ακριβώς θα δούμε στον «Ορέστη» του Κακλέα;
Τζερόμ Καλουτά: Θα δείτε μία τελετουργία. Ένα Ελευσίνιο μυστήριο. Όπως μας λέει και ο ίδιος ο Γιάννης Κακλέας, θα γίνει μία απόπειρα να διηγηθούμε αυτόν τον μύθο. Θα επαναφέρουμε κάτι που δεν υπάρχει, και είναι η τραγωδία και η σύνδεση που έχει ο κόσμος με την τραγωδία. Ο τρόπος που θα γίνει αυτό δεν είναι κάποιο εύρημα δικό μας. Ο τρόπος με τον οποίο θα γίνεται αυτό είναι ο εξής: Δεν υπάρχει τραγωδία, δεν υπάρχει έκπληξη. Αυτή η ιστορία μας λέει για τους ανθρώπους και τη σχέση μεταξύ τους με τους Θεούς, καθώς όλη η υπόθεση ξεκινάει από τον χρησμό του Απόλλωνα. Η Κλυταιμνήστρα σκοτώνει τον Αγαμέμνονα και είναι με τον Αίγισθο. Ο Απόλλωνας έχει τον χρησμό του, τον οποίο ο Ορέστης ερμηνεύει ότι πρέπει να σκοτώσει τη μαμά του. Κι όλη η ιστορία ξεκινάει από εκεί. Άρα οι Θεοί είναι το κεντρικό σημείο. Αυτό είναι που το κάνει τραγωδία.
Videos by VICE
Εσύ πώς ακριβώς μπαίνεις στην ιστορία;
Εγώ είμαι ο Φρύγας, ο δούλος της Ωραίας Ελένης. Μεταξύ τους έχουν μία κοντινή σχέση. Είμαι ο άνθρωπος που γλιτώνει τελευταία στιγμή από την σφαγή όταν πάνε ο Ορέστης και ο Πυλάδης να σκοτώσουν την Ωραία Ελένη και τους ανθρώπους γύρω της. Είμαι αυτός που γλίτωσε για να τα διηγηθεί.
Για εμένα ο Φρύγας είναι ο σύγχρονος άνθρωπος. Σήμερα υπάρχουν άνθρωποι που ζουν στον τόπο που γεννήθηκαν, αλλά υπάρχουν και άνθρωποι που ζουν σε άλλον τόπο, υπάρχουν άνθρωποι που μεταφέρονται και η ζωή τούς πάει σε άλλα μέρη με καλό ή με κακό τρόπο, είτε είναι τουριστικά είτε είναι το trafficking, το προσφυγικό, η μετανάστευση.
Για κάποιο λόγο οι άνθρωποι φεύγουν από τις χώρες τους και τα δεδομένα αλλάζουν στις ζωές τους. Κι εκείνη τη στιγμή είναι που παίρνουν κάποιες έξτρα αποφάσεις. Ο Φρύγας λοιπόν παίρνει κάποιες έξτρα διαφορετικές αποφάσεις, διότι την ώρα που εμφανίζεται μας διηγείται ότι το αφεντικό του πέθανε. Η Ωραία Ελένη πέθανε. Θα πρέπει να κάνει κάτι άλλο για να ζήσει.
Πώς βλέπεις την επιλογή του Κακλέα στο πρόσωπό σου;
Τον ευχαριστώ πάρα πολύ. Και για την επιλογή στο πρόσωπό μου και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, αλλά ξέρεις τα πράγματα αποκτούν και μια σημασία σε βάθος χρόνου. Δεν ήταν στο πλάνο να πάω στην Επίδαυρο. Έχω παίξει στη Μικρή Επίδαυρο. Δεν ήταν όμως στο πλάνο να πάω στη μεγάλη. Όχι εγώ, ο Τζερόμ. Από γραφής των κειμένων δεν είναι ότι κάποιος μαύρος νεαρός ή κάποια μαύρη νεαρή Έλληνας ηθοποιός ή μη Έλληνας θα ακολουθήσει μία διαδρομή και θα πει «κάποια στιγμή θα πάω στην Επίδαυρο». Αυτό είναι ένα πράγμα που δημιουργεί ένα προηγούμενο και ενθαρρύνει τους δημιουργούς μελλοντικά να έχουν αυτήν την έμπνευση. Επειδή αυτή τη στιγμή μιλάμε για έμπνευση.
Είναι μόνο λόγω των κειμένων ή δεν είναι συμπεριληπτικοί οι σκηνοθέτες, ώστε να έχει κανείς το όνειρο της Επιδαύρου;
Τα όνειρα δεν απαγορεύονται. Στα όνειρά μου είμαι πολύ free. Αλλά από γραφής, αν κάτσουμε να δούμε τα κείμενα, δεν έχω πολλά στο μυαλό μου. Έχω τον Οθέλλο που τον έχω διαβάσει από μικρός και λέω «ουάου», αλλά μαύρο ή Αφρικανό ήρωα δεν έχω στο μυαλό μου. Δεν βλέπεις κάποιον μαύρο χαρακτήρα στα έργα, εκτός αν κάποιος σκεφτεί και πει ότι θα το κάνουμε έτσι.
Επειδή έκανες αναφορά στον Οθέλλο, αυτή τη στιγμή παίζεται Οθέλλος και είδαμε στην προώθησή του τον Γιάννη Μπέζο με black face. Τι πιστεύεις;
Το είδα. Επειδή εμένα μου αρέσει να παίρνω θέση στην αιτία και όχι στο αποτέλεσμα, το black face δεν είναι θέμα στην Ελλάδα.
Δεν θα έπρεπε, όμως, να είναι;
Άσε τι θα έπρεπε να είναι. Υπάρχουν πράγματα που τα δεχόμαστε, τα εστερνιζόμαστε και μπαίνουμε στη διαδικασία να τα λύσουμε, και υπάρχουν άλλα που τα απορρίπτουμε επειδή λέμε ότι αυτά είναι αμερικανιές, αυτά είναι ξένα, αυτά δεν ισχύουν εδώ, εδώ είμαστε στην Ελλάδα. Υπάρχει αυτό. Το black face λοιπόν δεν είναι θέμα στην Ελλάδα. Δεν είναι κάτι που απασχολεί. Σε άλλη χώρα μπορεί η ταινία με τον Κώστα Βουτσά να είχε καταργηθεί ή να είχε υποστεί κάποιου είδους κυρώσεις, ή να είχε γίνει κάτι. Εδώ, δεν θα γίνει αυτό. Δεν το λέω ούτε με κακία, ούτε με αρνητισμό. Το λέω με την έννοια ότι είναι κάτι που δεν μας αφορά. Γιατί κάτι που μας αφορά έχουμε την ευθιξία να το κάνουμε ή να μην το κάνουμε. Όταν λοιπόν το κάνουμε, μάλλον δεν μας απασχολεί. Αυτή είναι η αιτία. Δεν θα σου πω αν καλώς έγινε ή όχι.
Η ταινία με τον Βουτσά έγινε σε μία άλλη εποχή. Σήμερα είμαστε στο 2021 και για κάποια πράγματα είμαστε περισσότερο ευαισθητοποιημένοι.
Σε πολλά πράγματα δεν είμαστε στο 2021 και είναι ηλίου φαεινότερον. Το ότι ασχολούμαστε κυρίως οι άνδρες να πούμε τι θα κάνει η γυναίκα με το σώμα της, ακόμα και σήμερα, δεν είμαστε στο 2021. Το ότι ανεχόμαστε πολλών ειδών ασχήμιες όπως να κακοποιούνται, να μην έχουν μέλλον, να πεινάνε, να ζουν άθλιες συνθήκες πρόσφυγες και παιδιά, δεν έχει να κάνει με το 2021. Στο 2021 το μόνο που κάνουμε είναι να είμαστε στα κινητά μας που είναι smart, αλλά εμείς δεν είμαστε και τόσο smart.
Άρα, προσωπικά, δεν σε προσέβαλε το blackface του Μπέζου;
Εγώ επειδή έχω αναγνωρίσει την αιτία δεν μπαίνω στην διαδικασία να προσβληθώ. Το είδα και λέω ΟΚ, ρε παιδί μου. Δεν αδικώ τον κόσμο που το είδε και είπε «μα καλά τι κάνει;». Κι εγώ το είδα και είπα «τι συμβαίνει εδώ πέρα;». Αλλά τα πράγματα στη ζωή έχουν μία διαδικασία. Κάποιος έχει μία ιδέα, δεν είναι η μοναδική. Κάποιος πάει να «πιτσάρει» δυο-τρεις ιδέες, κάποιος άλλος τις βλέπει και λέει «μμμ, αυτή είναι η καλύτερη». Κάποιοι, λοιπόν σκέφτηκαν ότι θα κάνουν αυτό. Και η πρώτη φωτογραφία που είδα, μόνο ο κύριος Μπέζος ήταν βαμμένος, μετά βάφτηκαν και έγιναν θέατρο Νο και θέατρο Καμπούκι. Αλλά είναι μία οπτική, είναι η γνώμη του καλλιτέχνη, αυτό πιστεύει.
Δεν θα έπρεπε να υπάρχει η ανάδειξη μαύρων καλλιτεχνών; Μιλάμε για συμπερίληψη, μιλάμε για ορατότητα. Γιατί να μην επιλεγεί ένας μαύρος καλλιτέχνης να κάνει τον Οθέλλο; Στερούμαστε σε ταλέντα; Νομίζω πως όχι. Πάντα όταν μου συνέβαινε κάτι έψαχνα να βρω πού φταίω εγώ. Πιστεύω λοιπόν ότι είμαστε σε ένα πολύ ωραίο σημείο και σε λίγο θα έχουμε καλύψει αυτό το κομμάτι της προσφοράς. Μπορεί τα προηγούμενα χρόνια να έψαχναν να βρουν μαύρους ηθοποιούς και να μην τους έβρισκαν ή να μην υπήρχε προσφορά αντίστοιχη σε ταλέντο -όχι αντίστοιχη με του κυρίου Μπέζου, για όνομα του Θεού- απλώς να μην υπήρχε κάποιος να πουν «αυτός θα μπορούσε να κάνει αυτό». Αυτό θέλει δουλειά και θέλει τον Σταμάτη Κραουνάκη να τοποθετήσει τον Τζερόμ στην κεντρική σκηνή και να πει αυτός είναι, θέλει τη Δήμητρα Παπαδοπούλου να πάρει τον Τζερόμ και να πει αυτός είναι, την Αθανασία Καραγιαννοπούλου, τον Φωκά Ευαγγελινό, την κυρία Εσκενάζυ, την Κέλλυ Σταμουλάκη, την Ελένη Γκασούκα, τον Στράτο Λύκο, τον Θανάση Σαράντο και τον Γιάννη Κακλέα. Θέλει ανθρώπους που βλέπουν πέρα από αυτό. Οι άνθρωποι που σου είπα βλέπουν πέρα από αυτό. Βλέπουν αυτό που μπορεί να εξυπηρετήσει το όραμά τους και το κάνουν.
Για να επιστρέψω στον «Ορέστη», επειδή θίγει το θέμα της μητροκτονίας και τον τελευταίο καιρό ζούμε σε μία επικαιρότητα με τον γυναικοκτόνο στα Γλυκά Νερά, βλέπεις τυχόν μηνύματα να προκύπτουν;
Στην παράσταση αυτή συμβαίνει το εξής: Όλοι έχουν δίκιο. Δεν έχουν άδικο. Κανείς δεν έχει άδικο. Θα πεις τώρα. Τι εννοείς, ρε μεγάλε; Ο Ορέστης που σκότωσε τη μάνα του έχει δίκιο; Όχι. Αλλά ο Ορέστης δεν σκότωσε τη μάνα του, εκδικήθηκε για τον πατέρα του ως διάδοχος του θρόνου. Άποψή μου – έτσι; Η μητέρα του έφερε κάποιον άλλον στη θέση του πατέρα του και σκότωσε τον πατέρα του. Αυτός και ως διάδοχος του θρόνου παράλληλα, εκδικείται αυτό. Δεν δικαιολογώ κάτι. Είναι μία άλλη ανάγνωση και είναι και το ύψιστο έγκλημα.
Μπορείς εσύ να το κάνεις σε οποιοδήποτε έγκλημα αυτό; Δεν νομίζω ότι μπορείς να δεις ας πούμε αλλιώς την ιστορία στα Γλυκά Νερά.
Όχι. Δεν μπορείς να δεις καμία ιστορία αλλιώς. Τώρα θα φουντώσουμε, αλλά πρώτον: μου ανεβαίνει η πίεση από τις προσπάθειες που υπάρχουν για να δούμε αυτό το πράγμα αλλιώς. Δεν γίνεται να το δούμε αλλιώς. Κι αρχίσαμε να τα βλέπουμε αλλιώς όταν επιβεβαιώθηκε η εθνικότητα του δράστη. Πριν που θεωρούσαν ότι η εθνικότητά του είναι άλλη, η ατζέντα είχε πάει αλλού. Για την φιλοξενία, για τον τρόπο που θα πρέπει οι άνθρωποι να εκτιμούν την φιλοξενία, και για τις κυρώσεις που σαφώς και θα έπρεπε να υπάρχουν σε αυτούς τους ανθρώπους όταν κάνουν εγκλήματα. Αλλά τα εγκλήματα δεν έχουν εθνικότητα. Ο σκατόψυχος είναι σκατόψυχος, από όπου κι αν είναι. Και δεν θα τον δικάσουμε ελαφρώς επειδή είναι από το Κονγκό. Αν είναι από το Κονγκό εγώ θα τον δικάσω δυο φορές πιο πολύ. Θέλω να πω, δεν έχει ούτε ελαφρυντικά ούτε τίποτα. Και δεν καταλαβαίνω όλοι αυτοί τι ψάχνουν να βρουν και ποια ισορροπία πρέπει διακαώς να κρατηθεί και όταν μάθαμε ότι κάποιος σκότωσε την γυναίκα του να το λέμε ότι είναι φερόμενος ως δράστης. Τι μπορεί να αποδειχθεί; Ότι σκότωσε ο σκύλος τη γυναίκα και αυτοκτόνησε; Αλλά επειδή δεν είμαι ούτε δικηγόρος ούτε νομικός, δεν μπορεί να υπάρξει άλλη ανάγνωση. Είμαι λόγω δουλειάς και λόγω φύσης υπέρ της άποψης ότι πάντα υπάρχουν άλλες λύσεις. Και ο Ορέστης θα μπορούσε να είχε φύγει. Αλλά το ότι σκότωσε τη μαμά του είναι που το κάνει τραγωδία.
Εξυπηρετεί τον μύθο.
Εξυπηρετεί τον μύθο και είναι άλλο πράγμα. Εδώ ποιος μύθος εξυπηρετείται με το να σκοτώσεις τη γυναίκα σου; Και να γίνει όλο αυτό το κακό θέατρο κι όλη αυτή η κοροϊδία. Θέλω να επισημάνω κάτι άλλο. Ένα πράγμα που μπορώ να κάνω αντιστοιχία από το έργο είναι το εξής. Στο έργο μας κεντρικό πρόσωπο είναι ο Απόλλων. Ο Ορέστης μεν, αλλά ο Απόλλων δε, επειδή ο χρησμός του ερμηνεύτηκε από τον Ορέστη για να κάνει αυτό που έκανε. Οι χρησμοί των Θεών ήταν χρησμοί με ένα μπασταρδεμένο free-will. Δηλαδή αυτό έκανες, αν δεν το κάνεις θα συμβεί κάτι άλλο, αλλά τελικά κάπως επέλεγες να το κάνεις. Αλλά υπάρχει και το θείο, η θεία παρέμβαση. Στην εποχή μας, δεν υπάρχει το θείο. Μη σκεφτούμε τώρα εκκλησίες και τέτοια.
Την πνευματικότητα εννοείς.
Ναι, την πνευματικότητα. Λείπει. Έχουμε γίνει κυνικοί, ατομιστές, σταρχιδιστές, δεν μας νοιάζει ο δίπλα, νομίζουμε ότι η αγάπη είναι μία έννοια που μπορούμε να συλλάβουμε, η αγάπη είναι μία τεράστια έννοια που περιλαμβάνει όλα αυτά που λέμε. Το να αγαπάς κάποιον δεν έχει να κάνει με το ερωτικό και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Έχει να κάνει με το να αναγνωρίζεις ότι και η ανάσα του άλλου είναι σημαντική γι’ αυτόν. Εμείς στην εποχή μας δεν έχουμε το θείο. Δεν υπάρχει πνευματικότητα σε πολλά πράγματα. Τι σημαίνει αυτό; Χάνουμε τον εαυτό μας.
Το θείο πάντως δεν οδήγησε προς την αγάπη τον Ορέστη, αλλά προς τον φόνο.
Το θείο οδήγησε τον Ορέστη προς τον φόνο, έχεις δίκιο, αλλά ο φόνος είναι ο φόνος. Αλλά είναι ο φόνος σε μία πόλη που είναι ήδη μιαρή. Η ηθική της πόλης απειλείται από τις αρρώστιες που έχει. Η πόλη είναι αρρωστημένη όλη. Ένα πράγμα που έχουμε οι άνθρωποι είναι ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον τοξικό. Σκέψου έναν κύκλο τοξικότητας κι εμείς να εκπλησσόμαστε για το τοξικό που θα συμβεί εδώ, σε ένα μόνο σημείο του. Μα ο κόσμος που έχεις φτιάξει είναι αυτός. Τι περιμένεις να συμβεί; Μπορεί να συμβούν καλά πράγματα αλλά ως επί τον πλείστον θα συμβούν κακά πράγματα γιατί το πλαίσιο που έχεις βάλει είναι αυτό. Ο Ορέστης λοιπόν ήταν σε μία πόλη που ήταν μιαρή, σκότωνε ο ένας τον άλλον. Υπήρχε μία ανηθικότητα κι αυτός έκανε κατά την άποψή μας το πιο ανήθικο από όλα για να σταματήσει όλο αυτό. Έκανε το χειρότερο από όλα για να το τερματίσει που λέμε.
Εκτός από την περιοδεία του «Ορέστη», τι άλλο ετοιμάζεις αυτήν την περίοδο;
Ακόμα είναι στο rotation το “Afrogreco”, το άλμπουμ μου. Είχαμε κι ένα live στο κανάλι μου στο YouTube, όπου τα έσοδα της βραδιάς τα δώσαμε στον Άλλον Άνθρωπο και ήταν μία πολύ ωραία συγκυρία όλο αυτό. Είχα κι ένα live στο Ηρώδειο με τους el sistema greece και Blend Mishkin. Και κάναμε ένα κομμάτι με έναν καλλιτέχνη που λέγεται Borek και λέγεται «Tο θέλεις Mami». Όμως, το πρόγραμμα της περιοδείας του «Ορέστη» είναι απαιτητικό, οπότε για την ώρα δεν είναι ξεκάθαρο το τοπίο για τις συναυλίες και λόγω COVID. Στις δικές μας συναυλίες άλλωστε θέλουμε ο κόσμος να χορεύει και να είναι χαρούμενος.
Περισσότερα για την παράσταση «Ορέστης», εδώ.
Προπώληση Εισιτηρίων για Επίδαυρο, εδώ.
Προπώληση Εισιτηρίων περιοδείας, εδώ.
Περισσότερα από το VICE
Ο Ηθοποιός Γιώργος Χρυσοστόμου Συναντά την Ψυχοθεραπεύτρια Μαρία Αγοραστού
Νέος Εργαζόμενος, Μόνος Ψάχνει (την Αύξηση στον Κατώτατο Μισθό)
Μέσα στο Ανορθόδοξο Σύμπαν του Γιάννη Νιάρρου: Stand-up, Επίδαυρος και Ελληνικό Μιούζικαλ