Όταν ήμουν μικρή, έβλεπα τους γονείς μου να πίνουν αλκοόλ σε οικογενειακά τραπέζια ή σε ειδικές περιστάσεις με φίλους. Θυμάμαι αυτές τις στιγμές ως διασκεδαστικές και χαρούμενες. Αλλά σε ορισμένες οικογένειες, το αλκοόλ μετατρέπεται σε εθισμό που καταστρέφει τόσο τον εθισμένο όσο και τα αγαπημένα του πρόσωπα. Τι γίνεται αν ένας από τους γονείς σου είναι αλκοολικός και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα;
Η Caroline Depuydt, ψυχίατρος και αναπληρώτρια ιατρική διευθύντρια στο Epsylon, ένα κέντρο ψυχικής υγείας με έδρα τις Βρυξέλλες, έχει δει πολλούς ασθενείς που πέρασαν την παιδική τους ηλικία με έναν αλκοολικό ενήλικα. Όταν το αλκοόλ μπαίνει στη δυναμική της οικογένειας, τα παιδιά μπορεί να εκτεθούν περισσότερο σε βία -λεκτική ή σωματική- και σε αμέλεια. Τους αναγκάζει να αναλάβουν τα πράγματα μόνα τους, λέει, μερικές φορές ακόμη και την εκπαίδευση τους. Κάθε κατάσταση είναι διαφορετική. Αλλά, γενικά, ένα πράγμα τείνει να παραμένει το ίδιο: Τα παιδιά με αλκοολικούς γονείς μεγαλώνουν νιώθοντας βαθιά μοναξιά.
Videos by VICE
Η Depuydt προσθέτει ότι τα παιδιά αλκοολικών γονέων έχουν επίσης τετραπλάσιες πιθανότητες να γίνουν και τα ίδια αλκοολικοί. Η γενετική μπορεί να παίζει ρόλο, αλλά η δομή της οικογένειας μπορεί να επηρεάσει τις πεποιθήσεις και τα πρότυπα συμπεριφοράς – όλα αυτά μπορεί να αποτελέσουν παράγοντα κινδύνου για μετέπειτα εθισμό.
Ο Zéphyr, η Camille και η Ingrid είδαν όλοι ένα μέλος της οικογένειας να γίνεται αλκοολικό και επηρεάστηκαν από αυτό. Δέχτηκαν να μοιραστούν τις ιστορίες τους με ψευδώνυμα για να προστατεύσουν το απόρρητό τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
«Δεν μπορείς να σώσεις έναν αλκοολικό»
Μέχρι μια ορισμένη ηλικία, μπορείς να πεις ότι είχα ευτυχισμένη παιδική ηλικία. Ο μπαμπάς μου ήταν πάντα ο παρορμητικός στην οικογένεια. Όταν ήμουν μικρός, ήταν ωραίο γιατί έλεγε πράγματα του στιλ «Σου αρέσουν τα αερόστατα; Πάμε να πετάξουμε αύριο».
Όταν ήμουν 12-13, αποφάσισε να κόψει το κάπνισμα. Στην αρχή αντικατέστησε τα τσιγάρα του με φαγητό, αλλά μετά στράφηκε στο αλκοόλ. Άρχισε να πίνει όλο και πιο συχνά. Θυμάμαι όταν ήμουν έφηβος –15 περίπου– δεν καταλάβαινα πραγματικά το πρόβλημα. Απλώς ήξερα ότι μετά το δεύτερο μπουκάλι κρασί γινόταν ενοχλητικός, επιθετικός και σκληρός.
Τον έβλεπα νηφάλιο για 25 λεπτά το πρωί, μετά γυρνούσε από τη δουλειά στις 18:00 και στις 19:00, είχε ήδη τελειώσει το πρώτο του μπουκάλι. Ξεκινούσε το δεύτερο μπουκάλι του κατά τη διάρκεια του δείπνου και στις 8.30 μ.μ., το τελείωνε. Σταματήσαμε να τρώμε δείπνο μαζί ως οικογένεια, γιατί πάντα κατέληγε σε καυγά ή δάκρυα για κάποια βλακεία.
Η μικρότερη αδερφή μου και εγώ αρχίσαμε να κλεινόμαστε και θέλαμε να είμαστε στο σπίτι όσο το δυνατόν λιγότερο. Εγώ βρήκα καταφύγιο στα βιντεοπαιχνίδια: Μόλις γύριζα σπίτι από το σχολείο, έτρωγα και έπαιζα.
Όταν ήμουν 18, τα πράγματα άρχισαν πραγματικά να καταρρέουν. Μια μέρα, ο μπαμπάς μου είπε κάτι του στυλ, «Πρέπει να φύγω από εδώ. Θα παγιδευτώ και σπαταλήσω τη ζωή μου αν μείνω.» Έμεινε για τέσσερις ακόμη μήνες κατά τους οποίους ήταν πάντα μεθυσμένος στο σκοτάδι, στη σιωπή. Πλέον έπινε δύο ή τρία μπουκάλια την ημέρα. Δεν μιλήσαμε ούτε μία φορά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου – εκτός από όταν μαλώνανε. Δεν είχε νόημα να του μιλήσω μετά τις 20:00 ούτως ή άλλως, γιατί δεν θα θυμόταν ποτέ τίποτα την επόμενη μέρα.
Κάποια στιγμή άρχισε να επισκέπτεται ειδικούς, αλλά μόλις του έλεγαν να πάει στην αποτοξίνωση, έψαχνε για κάποιον καινούργιο. Πήγε μάλιστα σε έναν ψυχίατρο που του συνταγογραφούσε παυσίπονα. Άρχισε να αναμειγνύει ποτά και φάρμακα, αλλά μετά σταμάτησε, γιατί τον έκανε να «χάνει τη σπίθα του», είπε.
Τέσσερις μήνες αργότερα, ο μπαμπάς μου έφυγε οριστικά. Ήταν κάπως ανακουφιστικό, αλλά εξακολουθεί να με επηρεάζει. Μερικές φορές μου στέλνει περίεργα email. Σε κάποια λέει συγγνώμη και σ’ αγαπώ, σε άλλα «μου κατέστρεψες τη ζωή» και εκτοξεύει προσβολές. Αφού έφυγε, τον είδα μερικές ακόμη φορές, αλλά τελικά σταμάτησα, γιατί συνειδητοποίησα ότι προσπαθούσα να επανασυνδεθώ με κάτι που δεν υπήρχε πια. Πρέπει να υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι ο κουλ πατέρας που ήξερα κάποτε δεν υπάρχει πια. Πλέον είναι απλώς ένας μεγάλος μαλακάς που μας χάλασε τη ζωή.
Ήμουν θυμωμένος μαζί του, αλλά με περισσότερο με πλήγωνε. Το θέμα είναι ότι δεν μπορείς να σώσεις έναν αλκοολικό. Ή φεύγεις ή μένεις, αλλά και οι δύο επιλογές πονάνε. Με διέλυε που έβλεπα ότι δεν καταλάβαινε πως ζούσε σε ένα παράλληλο σύμπαν.
Νομίζω ότι ο αλκοολισμός του μπαμπά μου έχει επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο έχω χτίσει τη δική μου ταυτότητα και είμαι πολύ προσεκτικός, γιατί δεν θέλω να καταλήξω σαν αυτόν. Το γεγονός ότι με προσέβαλε έχει επηρεάσει την αυτοεκτίμησή μου. Έχω τεράστια προβλήματα εξαιτίας αυτού. Νομίζω ότι η αδερφή μου δυσκολεύτηκε ακόμη περισσότερο, και η μαμά μου πλήρωσε επίσης το τίμημα. Προσπαθώ να είμαι δίπλα της όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά είναι δύσκολο να ξαναχτίσεις μια οικογενειακή ζωή μετά από κάτι τέτοιο. Κι επίσης δεν αντέχω τη μυρωδιά του κόκκινου κρασιού. Πραγματικά με αηδιάζει.
– Zéphyr, 23
«Φοβάμαι συνεχώς ότι θα γίνω αλκοολική»
Ποτέ δεν γνώρισα τον μπαμπά μου νηφάλιο. Είναι αλκοολικός από το πανεπιστήμιο. Στις σπάνιες περιπτώσεις που τον έβλεπα να πίνει νερό δεν μου φαινόταν φυσιολογικό.
Με έμαθε πώς να ανοίγω κουτάκι μπίρα οδηγώντας. Έλεγε ότι οδηγούσε καλύτερα μεθυσμένος από έναν νεαρό οδηγό νηφάλιο. Είναι τρελό το πόσο ανίκητοι νομίζουν ότι είναι οι αλκοολικοί.
Επειδή έπινε πάντα πολύ, δεν μπορείς καν να πεις ότι ήταν συνεχώς μεθυσμένος. Θυμάμαι μια φορά που έπεσε πάνω στον μικρό μου αδερφό – αυτό με πλήγωσε γιατί συνειδητοποίησα ότι δεν είχε πια κανέναν έλεγχο. Παλιά μισούσα τον πατέρα μου. Οι προτεραιότητές του ήταν η δουλειά του και το αλκοόλ και εμείς τελευταίοι. Δεν νομίζω ότι ασχολήθηκε με την ανατροφή μου. Μόνο μου έδινε χρήματα. Γύριζε από τη δουλειά στις 19:00, έτρωγε, μετά πήγαινε να πιει, να καπνίσει και να αράξει στη βεράντα. Σήμερα δεν τον μισώ πια, αλλά εξακολουθώ να είμαι θυμωμένη μαζί του. Ξέρει ότι είναι αλκοολικός, αλλά δεν τον νοιάζει και μας το λέει. Είμαι σίγουρος ότι θα καταλήξει με προβλήματα υγείας και ο αδερφός μου και εγώ θα πρέπει να φροντίζουμε ένα φυτό.
Οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν 12 ετών. Η μητέρα μου άφησε τον πατέρα μου λόγω του ποτού, αλλά μετά τον χωρισμό τους, άρχισε κι εκείνη να πίνει. Στην αρχή έπινε μόνο ένα ποτήρι κρασί ενώ μαγείρευε, αλλά μετά έγιναν δύο, τρία και ούτω καθεξής. Δεν μπορεί να διαχειριστεί καθόλου το αλκοόλ, οπότε μετά από μερικά ποτήρια, κάνει σαν χαζή.
Όσο ακόμα φρόντιζε εμένα και τον αδερφό μου, τα πράγματα ήταν ακόμα υπό έλεγχο γιατί είχε ευθύνες. Αλλά μετά έγινε χειρότερο. Κάποια στιγμή έπινε όλη την ώρα, κάθε μέρα. Μερικές φορές, οδηγούσε εντελώς κομμάτια για να πάει να αγοράσει τσιγάρα, παρόλο που δεν μπορούσε καν να πάρει τα πόδια της. Θυμάμαι μια φορά, ξέρασε πάνω της ενώ οδηγούσε και το μάθαμε την επόμενη μέρα όταν είδαμε τον εμετό στο αυτοκίνητο.
Το αλκοόλ έφερε μεγάλη βία στο σπίτι μου. Ο εθισμός της μαμάς μου ώθησε πραγματικά τον πατριό μου στα όριά του. Κάποτε χρειάστηκε να καλέσω ασθενοφόρο γιατί την είχε σπρώξει και έπεσε. Κάποια πρωινά, κατέβαινα κάτω και νόμιζα ότι μας είχαν ληστέψει λόγω της ακαταστασίας, αλλά ήταν απλώς η μαμά μου – είχε τρελαθεί επειδή ο πατριός μου δεν την άφηνε να πιει.
Σήμερα, η μαμά μου πίνει μόνο μερικά βράδια της εβδομάδας. Έχει δει ειδικούς, αλλά τίποτα δεν έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής. Τουλάχιστον όμως προσπαθεί, σε αντίθεση με τον πατέρα μου. Η οικογενειακή μας δυναμική εξακολουθεί να με επηρεάζει. Συνεχώς φοβάμαι ότι θα γίνω αλκοολική. Κάθε φορά που νιώθω ότι το παρακάνω, σταματάω να πίνω για τρεις μήνες, για να βεβαιωθώ ότι δεν είμαι εθισμένη. Οι γονείς μου εξακολουθούν να είναι ψυχικό βάρος. Είμαι πάντα προετοιμασμένη για ένα τηλεφώνημα που θα ανακοινώνει ότι η μαμά μου πέθανε σε τροχαίο ή ο μπαμπάς μου έχει καρκίνο σε τελικό στάδιο.
– Camille, 23
«Δεν ήταν πια η μαμά μου»
«Οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν 13 μηνών και το διαζύγιό τους ήταν περίπλοκο. Κατά βάση ήμουν με τη μητέρα μου και κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο πήγαινα στον μπαμπά μου. Όταν ήμουν στη μαμά, την έβλεπα να πίνει με τον πατριό μου κάθε μέρα. Στην αρχή έπιναν με φίλους και μετά άρχισαν να πίνουν οι δυο τους. Το αλκοόλ έγινε γρήγορα απαραίτητο στη λίστα αγορών. Υπήρχαν πολλές κάσες με κόκκινο κρασί στο σπίτι.
Μου πήρε καιρό να καταλάβω ότι υπήρχε πρόβλημα. Δεν ήταν αμέσως προφανές, επειδή υπήρχαν πολλές δυνατές κουβέντες και φωνές στο σπίτι –μια αίσθηση commedia dell’arte . Επομένως, δεν ήξερα τι οφειλόταν στο αλκοόλ και τι όχι. Όταν ήμουν 16, άρχισα να βλέπω τα πράγματα πιο καθαρά και προσπάθησα να το αναφέρω, αλλά η αντίδρασή τους ήταν τόσο ψυχρή που συνειδητοποίησα ότι καλύτερα να κρατήσω το στόμα μου κλειστό.
Ο πατριός μου ήταν 18 χρόνια μεγαλύτερος από τη μητέρα μου, οπότε συνταξιοδοτήθηκε νωρίτερα από αυτήν. Η νέα του ρουτίνα ήταν ένα ποτήρι κρασί στις 11 το πρωί. Όταν η μαμά μου βγήκε στη σύνταξη, τότε ήρθε η πραγματική κάθοδος στην κόλαση. Η πυροσβεστική με καλούσε στις 3 το πρωί για να μου πει ότι οι γονείς μου ήταν στο νοσοκομείο, είχαν πέσει από τις σκάλες ή δεν μπορούσαν να βγουν από το μπάνιο. Υπήρχαν στιγμές που η μαμά μου με τρέλανε πραγματικά. Με έκανε επιθετική – κάποια στιγμή μου είχε έρθει να τη χτυπήσω.
Όταν έγινα η ίδια μαμά, πριν από είκοσι και παραπάνω χρόνια, και έβαλα τη μητέρα μου να φροντίζει τα παιδιά μου, ήταν ένα σημείο καμπής. Όταν τηλεφωνούσα για να ελέγξω αν όλα ήταν εντάξει, η οκτάχρονη κόρη μου έλεγε πράγματα του στυλ «Η γιαγιά κοιμάται για ώρες στον καναπέ». Θυμάμαι ότι με πήραν τηλέφωνο τα παιδιά μου και μου είπαν ότι δεν ήθελαν να πάει στο πάρτι γενεθλίων της, γιατί είχε πέσει και είχε σπάσει το τραπέζι.
Θυμάμαι μια φορά που άδειασε όλα τα ποτήρια κρασιού σε ένα χριστουγεννιάτικο δείπνο. Κάποτε, ο γιος μου ανέβηκε στην καρέκλα στην οποία καθόταν εκείνη πριν και διαπίστωσε ότι την είχε κατουρήσει. Η κόρη μου μου είπε επίσης πρόσφατα ότι η γιαγιά μπήκε ανάποδα στον αυτοκινητόδρομο με τα παιδιά στο πίσω κάθισμα.
Κάποια στιγμή, της είπα ότι δεν θα την άφηνα πια να προσέχει τα παιδιά. Θύμωσε και προσπάθησε να τα στρέψει εναντίον μου, ενώ μου έλεγε ταυτόχρονα «κράτα τα κωλόπαιδά σου, δεν τα θέλω».
Το 2013 πέθανε ο πατριός μου και η κατάσταση χειροτέρεψε. Σε εκείνη τη φάση, κυκλοφορούσε βρώμικη και αχτένιστη. Άρχισα να την αποφεύγω. Ήταν σε πλήρη άρνηση και δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε η μία στον άλλη κανονικά. Νομίζω ότι αυτό που μας χώριζε δεν ήταν μόνο το ποτό της, αλλά ο φόβος ότι την έκρινα. Δεν την έκρινα. Απλώς έβαζα όρια.
Βρέθηκε νεκρή στο διαμέρισμά της το 2016. Επειδή ήταν μεγάλη και αλκοολική, δεν έγινε νεκροψία, αλλά νομίζω ότι ήταν αυτοκτονία με αλκοόλ – ήθελε να πάει να βρει τον πατριό μου. Είναι δύσκολο να βλέπεις κάποιον να βυθίζεται έτσι. Ήμουν θυμωμένη μαζί της για πολύ καιρό. Νομίζω ότι ο θυμός μου επέτρεψε να μη στεναχωριέμαι. Σήμερα, είμαι επιτέλους ήσυχη και μπορώ να θυμηθώ τη μαμά μου όπως την ήξερα πριν το ποτό.
Ευτυχώς εμένα δεν με τραβάει το ποτό. Έχω μεθύσει μόνο δύο ή τρεις φορές στη ζωή μου και δεν μπορώ να διαχειριστώ καλά το αλκοόλ. Την τελευταία φορά που συνέβη, ήμουν χάλια για τρεις μέρες – τα παιδιά μου τρελαίνονται να μου το υπενθυμίζουν αυτό. Νομίζω ότι επίσης αποφεύγω τους ανθρώπους που πίνουν πάρα πολύ – δεν έχω καθόλου στον κύκλο μου και ο σύζυγός μου δεν πίνει.
Τα παιδιά μου και εγώ έχουμε μια πολιτική διαφάνειας: Προτιμώ να μου πουν για τα βράδια τους, ακόμα κι αν δεν είναι πάντα εύκολο να τα ακούω, παρά να μου κρύβουν πράγματα. Ξέρουν ότι μπορούν να μας μιλήσουν για οτιδήποτε. Ποιος ξέρει αν η σχέση μας θα είναι πάντα έτσι, αλλά είμαι τυχερή που συμβαίνει όσο είναι ακόμα σε νεαρή ηλικία.
– Ίνγκριντ, 50
Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.
Περισσότερα από το VICE
Μια Μέρα στον «Παράδεισο» των Τετράποδων Φίλων μας στη Θεσσαλονίκη
Αποκαλύπτουμε τους Κρυφούς Δεσμούς των «Σπαρτιατών» με τον Καταδικασμένο Ηλία Κασιδιάρη
Ο Γεράσιμος και Άλλοι 16 Κρατούμενοι Έγιναν Δωρητές Οργάνων Μέσα από τη Φυλακή