_AAV6588
Ρεπορτάζ

Ο Χρόνος Έχει Σταματήσει στα Εγκαταλελειμμένα Φυλάκια των Ελληνοβουλγαρικών Συνόρων

Η ζωντανή Ιστορία του Ψυχρού Πολέμου που κατεδαφίζει ο χρόνος.

Στα δάση του Μπέλλες, από τον Στρυμόνα μέχρι το Τριεθνές, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, η Ιστορία σβήνει αργά. Αυτή που γράφηκε από την κατασκευή των οχυρών της αποκαλούμενης «γραμμής Μεταξά», μέχρι αυτή που χτίστηκε μετά τον Εμφύλιο, υψώνοντας και άλλο τα τείχη του Ψυχρού Πολέμου. Τα στρατιωτικά φυλάκια των συνόρων, χτισμένα μέσα στις κατάφυτες εκτάσεις από δρύες και οξιές, καταστρέφονται από τον χρόνο και από τους ανθρώπους. Μένουν ερείπια σβήνοντας τις μνήμες χιλιάδων φαντάρων που πέρασαν «εξόριστοι» στη συνοριακή γραμμή. Η πρόσβαση γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη καθώς οι δασικοί δρόμοι κάθε χρόνο καταστρέφονται. Και οι περιοχές που κάποτε ήταν άβατα γεμάτα με μπάρες και ελέγχους, τώρα είναι ελεύθερες αλλά δυσπρόσιτες.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ο Γρηγόρης Κωνσταντινάκης είναι δημοτικός σύμβουλος Σιντικής, ζει στο Νέο Πετρίτσι και εργάζεται στη Βυρώνεια, δύο χωριά στους πρόποδες του Μπέλλες. Γνωρίζει το βουνό σαν την παλάμη του. Μας συνοδεύει σε ένα μοναδικό οδοιπορικό, ανάμεσα σε θεόρατες οξιές, καστανιές και κακοτράχαλους δρόμους. Το τζιπ πολλές φορές έφτασε σε θέση απολύτως πλάγια, αφού οι δρόμοι, πρώην στρατιωτικοί τώρα δασικοί, έχουν γεμίσει χαράδρες από νεροφαγώματα. Η ομορφιά της διαδρομής παράλληλα με την κοίτη του Στρυμόνα και οδηγώντας προς τα σύνορα σπάει από ένα κατεστραμμένο κτίριο. «Εδώ είναι το φυλάκιο “Βάρκα”. Έχει εγκαταλειφτεί εδώ και πολλά χρόνια. Καταστρέφεται», ξεναγεί το VICE Greece και δείχνει απογοητευμένος. «Ας γίνει κάτι να τα δώσουν σε ιδιώτες, χωρίς κέρδος, να μένουν εδώ όταν θέλουν, να τα συντηρούν, να έχει ζωή το βουνό, θα είναι και φύλακες για πυρκαγιές», συμπληρώνει.

1574073688874-_AAV6610

Οδηγώντας προς το επόμενο φυλάκιο, που έχει μείνει στην ιδιοκτησία του Στρατού, όμως επίσης είναι εγκαταλειμμένο και κατεστραμμένο στο εσωτερικό του, απλώνει τους προβληματισμούς του. «Θα κάνω πρόταση στον δήμο να γίνει κάτι και να παραχωρηθούν, είναι κρίμα να χαθούν έτσι, μπορούν να γίνουν καταφύγια για περιπατητές, που θέλουν να έρθουν όμως δεν μπορούν». Το φυλάκιο της Μεσαίας είναι από τα μεγαλύτερα σε έκταση. Διακρίνονται ακόμη τα κτίσματα που είχαν την πύλη εισόδου, όπου ήταν στημένη η μπάρα ελέγχου. Στην είσοδό του διαβάζουμε «στρατιωτική εγκατάσταση, απαγορεύεται η φωτογράφιση/προσέγγιση/χρήση/πρόκληση φθοράς. Διώκονται ποινικά». Το φυλάκιο είναι χτισμένο δίπλα στον Στρυμόνα, στο σημείο που το ποτάμι είναι στην ελληνική πλευρά, όμως παραπάνω μπαίνει όλο στο βουλγαρικό έδαφος.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

«Σκέφτηκα ότι μπορούσε να γίνει ένας ωραίος ξενώνας αυτό το φυλάκιο. Να γίνει δίπλα και μία ωραία καλλιέργεια με τοπικά προϊόντα, μία ήπια τουριστική παρέμβαση», λέει ο Σωκράτης Συμεωνίδης, επιχειρηματίας από την περιοχή που έκανε την πρώτη αναζήτηση για την εκμετάλλευση ενός τέτοιου φυλακίου, όμως πληροφορήθηκε ότι είναι δύσκολη η επαγγελματική αξιοποίησή του. «Μπορεί κάποιος να κάνει μία μικρή φάρμα με άλογα για να πηγαίνουν επισκέπτες στα μονοπάτια, ή διαδρομές με γουρούνες επειδή οι δρόμοι είναι δύσβατοι. Κάποιοι είχαν σκεφτεί ακόμη και ένα μικρό κωπηλατικό κέντρο, λόγω του ποταμού», συμπλήρωσε. «Ας το πάρουν ιδιώτες, σύλλογοι, όχι απαραίτητα για να το νοικιάσουν ή να βγάλουν χρήματα, να μένουν εδώ και όταν το θελήσει ο στρατός χωρίς καμία διαδικασία να το επιστρέψουν», προτείνει ο Γρηγόρης Κωνσταντινάκης.

1574153174431-_AAV6671

Ο Γρηγόρης Κωνσταντινάκης.

Τα φυλάκια των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, η ζωντανή Ιστορία του Ψυχρού Πολέμου που κατεδαφίζει ο χρόνος, στην πλειοψηφία τους πλέον έχουν περιέλθει στη δικαιοδοσία του δασαρχείου Σιδηροκάστρου. «Έχουν γίνει παραχωρήσεις για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς», ενημερώνει η αναπληρώτρια διευθύντρια Ελένη Βαβάτση. Ήδη στον δήμο Σιντικής έχει παραχωρηθεί φυλάκιο στο Αχλαδοχώρι και στον Φυσιολατρικό Ορειβατικό Σύλλογο Σιδηροκάστρου. «Πολλά μέλη μας ήξεραν τα κτίρια από τα φυλάκια, ξεκινήσαμε τις διαδικασίες και μας παραχωρήθηκε. Ήμασταν οι πρώτοι, τώρα οι διαδικασίες είναι πιο εύκολες», ανέφερε ο γραμματέας του συλλόγου Νεόφυτος Καλτσίδης. Το φυλάκιο «Κωνοειδές» βρίσκεται σε υψόμετρο 1.030 μέτρα και είναι από την άλλη πλευρά του Στρυμόνα, μεταξύ Καπνόφυτου και Αγκίστρου, πάλι στη συνοριακή περιοχή. «Ήταν σε κατάσταση που μπορούσε να επιδιορθωθεί, εμείς το θέλουμε να είναι ένα καταφύγιο για τα μέλη μας, ένα φυλάκιο δασοπροστασίας. Εάν θέλει κάποιος σύλλογος μπορεί να το κάνει με παρόμοια κτίρια, αρκεί να μην έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

VICE Video: Όμορφες Όλες

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.


Πίσω στο Μπέλλες, ο δρόμος αρχίζει να ανηφορίζει και κινούμενοι προς το βορρά τα σύνορα είναι δίπλα. Στον δρόμο μας το φυλάκιο 150 του μηχανικού. Και αυτό κατεστραμμένο. Στην είσοδό του έχουν στηθεί κώνοι από μπετόν, για να εμποδίζουν τη διέλευση αρμάτων. Είναι η στρατηγική του Ψυχρού Πολέμου, που κατασκεύαζε εγκαταστάσεις γεμίζοντας τα σύνορα με χακί. Ακριβώς δίπλα στα εμπόδια μία σκοπιά, τσιμεντένια, φαγωμένη και αυτή από την υγρασία του βουνού και του ποταμού. Αυτή η τρύπα του Στρυμόνα βγάζει τις χειρότερες καιρικές συνθήκες, αέρα, καταιγίδες και χαλάζια. Το φυλάκιο όπου έμεναν οι φαντάροι, ρημαγμένο. «Μπορεί ο χρόνος να το ρήμαξε αλλά και κάποιοι ανεγκέφαλοι πήραν ό,τι βρήκαν», λέει ο Γρηγόρης. «Δικοί μας είναι, όχι Βούλγαροι, νόμιζαν ότι θα βγάλουν λεφτά από τις λαμαρίνες». Λίγο παραπάνω ένα στρατιωτικό παρατηρητήριο, και αυτό τσιμεντένιο, που κάποτε θα πέσει, αν αφεθεί να το διαβρώσει και άλλο ο χρόνος.

Η διαδρομή γίνεται πιο τραχιά και τα νεροφαγώματα σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι ταξιδεύεις πάνω σε ένα τραμπολίνο. Φτάνουμε στο «Κατόμερο». Έχουμε περάσει τα 1.000 μέτρα υψόμετρο. Οι θάμνοι και η εγκατάλειψη έχουν φράξει εντελώς την είσοδο ενός προσεγμένα χτισμένου κτιρίου με πέτρα κομμάτι κομμάτι στο εξωτερικό του. Οι πινακίδες έξω από κάθε πόρτα αποτυπώνουν το παρελθόν, που σβήστηκε πριν λίγα χρόνια, όταν τα σύνορα ουσιαστικά έπεσαν με τη γειτονική Βουλγαρία, καθώς αυτή εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Αρχιφύλακας», γράφει στο κεφαλάρι η πόρτα σε ένα γραφείο. Παραδίπλα, η «Αίθουσα Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης» με ένα βρώμικο τραπέζι πινγκ πονγκ να έχει ξεμείνει. Χωρίς φιλέ και ρακέτες. Στην άλλη μεγάλη αίθουσα, πρέπει να ήταν το σαλόνι του φυλακίου, μία τρύπα στο πάτωμα και μία σκάλα από σίδερα. Είτε αποθηκευτικός χώρος, είτε δίοδος διαφυγής, άγνωστο. Στον τοίχο έγραφε «Σάκης 155 Λαγυνά», απομεινάρι φαντάρου που υπηρέτησε και άφησε τη σφραγίδα του, χωρίς τον φόβο της τιμωρίας, επειδή μάλλον απολυόταν. «Πρέπει να είναι γύρω στα 60 αυτός τώρα», σχολίασε ο Γρηγόρης και βλέποντας την κτιριακή εγκατάσταση μονολογεί. «Αν δεν το φτιάξουν άμεσα θα πέσει η σκεπή κι ας είναι όλη από μπετόν».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
1574073878372-_AAV6563

Η επόμενη στάση είναι πιο δύσκολη. Φτάνουμε στα 1.600 μέτρα, μπορεί και να τα έχουμε περάσει. Το δάσος είναι πιο πυκνό, μοναδική πρόσβαση σε αυτούς τους δρόμους έχουν οι κυνηγοί. Η περιοχή είναι δύσκολη ακόμη και για υλοτόμους. Βαθιά σε μία χαράδρα διακρίνεται μία στέγη. Μέσα από τις αχτίδες του ήλιου που ξεφεύγουν από τα φύλλα των βελανιδιών και της ομίχλης καταφέρνουμε πεζή να προσεγγίσουμε μία ξύλινη κατασκευή. Δεν είναι στρατιωτικό φυλάκιο, αλλά ονομάζεται «βίλα». Η «βίλα του Παπαδόπουλου», όπως λένε οι ντόπιοι και αναφέρονται στον δικτάτορα. Είναι ο χώρος όπου κατέλυε ο πρωτοστάτης των πραξικοπηματιών του ‘67, τότε που για τη δύση ο «εξ ανατολών κομμουνιστικός κίνδυνος» ύψωνε μεγαλύτερα τείχη και άπλωνε φυλάκια στο βουνό. Πήγαινε εκεί για να κυνηγήσει με τους ντόπιους. Για την εποχή της, η ξύλινη μονοκατοικία ήταν πολυτελής. Με τσιμεντένια σκαλιά που είχαν πέτρινες ψηφίδες αλλά τώρα γέμισαν λειχήνες, με καλαίσθητα ξύλινα κάγκελα που έσπασαν όλα. Στο εσωτερικό όλο το δάπεδο είναι ξύλινο, ένα επιβλητικό τζάκι και στην άκρη μία κατεστραμμένη μασίνα. Φωτίζεται από φεγγίτες που βρίσκονται στην ξύλινη σκεπή. Με λίγες παρεμβάσεις ακόμη και σήμερα μπορεί να μετατραπεί σε ορειβατικό καταφύγιο.

Κινούμαστε κοντά στην κορυφογραμμή, εκεί που τα επεισόδια του ελληνικού με τον βουλγαρικό στρατό δεν ήταν λίγα. Από τα σκυλιά των κυνηγών που χάνονταν, μέχρι τις αγελάδες που περνούσαν τα σύνορα και τους φαντάρους που κατά λάθος παραβίαζαν τις πυραμίδες. Οι ιστορίες που έφταναν στα χωριά αμέτρητες, μέχρι και για πυροβολισμούς έλεγαν. «Τώρα οι Βούλγαροι έρχονται με τα κάρα από εδώ, με άνεση», γελάει ο Γρηγόρης Κωνσταντινάκης. Η «Σπανή Πέτρα» είναι ακόμη ένα εγκαταλειμμένο φυλάκιο, γνωστός προορισμός για τους ντόπιους που μαζεύουν κάστανα. Το φυλάκιο είχε και γήπεδο ποδοσφαίρου, ενώ απ’ έξω διακρίνεται και μία τσιμεντένια μπάρα στο Κ.Ψ.Μ. (Κέντρο Ψυχαγωγίας Μονάδας). Παρακάτω ακόμη μία καλαίσθητη κατασκευή με πέτρα, το φυλάκιο «Στήριγμα», όπου βρίσκεται και η είσοδος του οχυρού «Κέλκαγια». Στον περίβολο είναι στημένο μνημείο για τους νεκρούς από την εισβολή των ναζί και τη μάχη της 6ης Απριλίου του 1941. Το εσωτερικό των κτιρίων όμως έχει μετατραπεί σε στάβλο, τα ζώα όταν πήγαμε έλειπαν.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
1574073902310-_AAV6598

Η διαδρομή κλείνει βλέποντας από ψηλά τον κάμπο των Σερρών και τη λίμνη Κερκίνη και σταματώντας στην παλιά πύλη του φυλακίου «Βάσανο». Εκεί που υπήρχε επίσης μπάρα ελέγχου του στρατού κι ας ήταν μακριά τα σύνορα. Τώρα, ντόπιοι, άρχισαν να το φροντίζουν. Τοποθέτησαν μία πόρτα, πρόχειρα μία περίφραξη, για να μην πέσει θύμα εισβολέων. Ο Γρηγόρης επικροτεί την κίνηση. «Έρχονται οι επισκέπτες και κάθονται να φάνε και να ξαποστάσουν. Αυτό πρέπει να γίνει με όλα τα φυλάκια, μέχρι το Τριεθνές, να μην καταστραφούν σβήνοντας εντελώς την Ιστορία».

Η κατηφόρα προς το Νέο Πετρίτσι είναι απότομη και με επικίνδυνες στροφές σε έναν δρόμο που αγκαλιάζει το βουνό. Σε μια περιοχή που μπορεί να μην έγιναν εχθροπραξίες στον Ψυχρό Πόλεμο, όμως θύματα υπήρχαν. Είτε μετανάστες που έπεσαν νεκροί στα ναρκοπέδια, είτε ακόμη και φαντάροι που έκαναν ασκήσεις. «Να σε αυτή τη στροφή έπεσαν στον γκρεμό δύο REΟ, πρέπει να ήταν τη δεκαετία του ’70. Είχαν νυχτερινή…».

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες:

1574073924800-_AAV6571
1574073941030-_AAV6606
1574073954614-_AAV6647
1574073974601-_AAV6770
1574073992730-_AAV6576
1574074012607-_AAV6719
1574074027249-_AAV6794
1574074046168-_AAV6700
1574074060216-_AAV6806
1574074092883-_AAV6661
1574074108584-_AAV6625
1574074120565-_AAV6589