Μες στον Ζωολογικό Κήπο της Τρίπολης Υπάρχει ένα Κέντρο Μεταναστών της Λυβικής Πολιτοφυλακής

Ο Said Ben Suleiman κοιτάζει το κλουβί του πιθήκου- αράχνη στον ζωολογικό κήπο της Τρίπολης, χαμένος στις σκέψεις του. Συνήθιζε να έχει μία από τις χαλαρές θέσεις στην πολιτοφυλακή σε όλη τη Λιβύη, αλλά τώρα, η δουλειά του γίνεται όλο και πιο απαιτητική, μέρα με τη μέρα.

Στον απόηχο της λιβυκής επανάστασης του 2011, η ταξιαρχία του Suleiman - που ανήκει στη μονάδα κατά της εγκληματικότητας του Υπουργείου Εσωτερικών - είχε τοποθετηθεί στο ζωολογικό κήπο της Τρίπολης για να προστατεύει τα ζώα. Ήταν μία ήσυχη υπηρεσία σε σύγκριση με τις περισσότερες θέσεις ασφαλείας στην πόλη. Την ώρα που άλλοι κυνηγούσαν εμπόρους ναρκωτικών και ανέκριναν ύποπτους για κατασκοπεία, οι άνδρες του Suleiman ξόδευαν πολύ χρόνο, βοηθώντας τους φύλακες του ζωολογικού κήπου στη φροντίδα των ζώων. Αλλά, όσο η μεταναστευτική κρίση της Λιβύης επιδεινωνόταν, η αποστολή της ταξιαρχίας του επεκτάθηκε και στη μετανάστευση και ο χαλαρός φόρτος εργασίας γρήγορα έφτασε στο τέλος του.

Τώρα, ο Suleiman και οι άνδρες του, από το κρατητήριο σε ένα από τα άδεια γραφεία του ζωολογικού κήπου, κάνουν συχνές επιδρομές σε καραβιές μεταναστών που ξεκινούν από τις παραλίες της Τρίπολης για την Ευρώπη. Αντίθετα με τους περισσότερους πολιτοφύλακες στη Λιβύη, ο Suleiman φοράει πολιτικά ρούχα και δεν φαίνεται ότι οπλοφορεί. Μετά τους πιθήκους- αράχνη, ο Suleiman μάς δείχνει τα λιοντάρια και στη συνέχεια μια αλεπού που φαίνεται ότι έχει περάσει και καλύτερες μέρες. Ο ίδιος μας λέει για το πώς μία από τις λευκές τίγρεις είχε αρρωστήσει και πώς ένα μέλος της ταξιαρχίας του έμεινε με μια καμήλα για τρεις ημέρες, παίζοντας το ρόλο της μαίας, για να τη βοηθήσει στη δύσκολη γέννα της. Όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με τους βαριά οπλισμένους Λίβυους πολιτοφύλακες, των οποίων οι φωτογραφίες παρουσιάζονται συχνά στα Δυτικά Μέσα Ενημέρωσης.

Με την ησυχία του, ο Suleiman μάς δείχνει κάθε χώρο, και η διάθεσή του φαίνεται να αλλάζει, όσο ταξιδεύουμε πιο βαθιά στο ζωολογικό κήπο. Είναι σαν να του παρέχουμε εμείς ένα ευχάριστο διάλειμμα, από τον καθημερινό πονοκέφαλο που προκαλεί ο αγώνας με το ατελείωτο ποτάμι προσφύγων και μεταναστών, που ζητάνε άσυλο.

Ένα μέλος του στρατού του Suleiman, μαζί με τα λιοντάρια του ζωολογικού κήπου

Εκατοντάδες είναι αυτοί που περνούν από το αρχηγείο της ταξιαρχίας του Suleiman κάθε εβδομάδα, ενώ επισημαίνει ότι το πρόβλημα συνεχώς επιδεινώνεται. «Η αύξηση είναι απίστευτη», λέει ο Suleiman. «Φαίνεται σαν κάθε φορά που απελαύνουμε δέκα μετανάστες, άλλοι εκατό να μπαίνουν στο σύστημα. Είναι επειδή δεν υπάρχει κανένας στη φύλαξη των συνόρων. Είναι τόσο εύκολο να επιστρέψει κάποιος».

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο αριθμός των μεταναστών που εγκαταλείπουν τη Λιβύη σε πλοία με προορισμό την Ευρώπη έχει εξαπλασιαστεί σε σχέση με το περασμένο έτος, καθώς 4.619 άνθρωποι έφυγαν το Σεπτέμβριο, σε σύγκριση με 775 τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι. Ο οργανισμός Frontex της ΕΕ λέει ότι η χώρα έχει γίνει η αγαπημένη αφετηρία προς το εξωτερικό για τους μετανάστες που θέλουν να πάνε στην Ευρώπη και ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα για να επιβιβαστούν σε πλοίο στις ακτές της Λιβύης. Στην πραγματικότητα, οι χιλιάδες των κρατουμένων που βρίσκονται σε διάφορα κέντρα κράτησης της Λιβύης, ποικίλουν σε εθνικότητα, από τη Συρία, το Μάλι, το Τσαντ, το Νίγηρα, τη Σομαλία και την Αίγυπτο.

Η μαζική μετανάστευση είναι μόνο ένα σύμπτωμα από τα πολλά που έχουν προσβάλει τη Λιβύη στη μετα-επαναστατική αποτυχία της ανοικοδόμησης. Στα δύο χρόνια από το τέλος του εμφυλίου πολέμου του 2011, η χώρα δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια αποτελεσματική δύναμη ασφαλείας ή να συμφωνήσει σε ένα Σύνταγμα. Η ασφάλεια των συνόρων είναι σχεδόν ανύπαρκτη στις νότιες περιοχές της χώρας και ιδεολογικές πολιτοφυλακές ελέγχουν τεράστιες εκτάσεις της χώρας.

Αν και το χάος είναι η μια από τις αιτίες για την απελπισία για τους περισσότερους Λίβυους, η διοικητική αναταραχή είναι μια χρυσή ευκαιρία για κάποιες συμμορίες που ειδικεύονται στην παράνομη διακίνηση ανθρώπων να βγάλουν πολλά χρήματα. Όταν πάμε στο κρατητήριο του ζωολογικού κήπου, συναντάμε 17 βαριεστημένους στην εμφάνιση κρατούμενους. Οι τυχεροί έχουν κουρνιάσει σε κάνα δυο ταλαιπωρημένους καναπέδες και οι υπόλοιποι κάθονται στο πάτωμα στην άκρη του δωματίου.

Στον καθένα τους έχει δοθεί ένα κουτί Pepsi Max και ένα μικρό μπουκάλι νερό. Όλοι τους έχουν συλληφθεί σε διάφορα σημεία ελέγχου από τοπικές περιπόλους εκείνη την ημέρα και όλοι φαίνεται να έχουν καλή υγεία. Ο Suleiman λέει ότι οι κρατούμενοι συνήθως δεν παραμένουν τη νύχτα και ότι, στο τέλος της ημέρας, είτε αφήνονται ελεύθεροι είτε στέλνονται σε άλλο κέντρο κράτησης.

Ένας από τους πολλούς μετανάστες στο κέντρο κράτησης

Για εκείνους που στέλνονται σε διαφορετικά κέντρα κράτησης, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η κατάστασή τους να γίνει χειρότερη. Νωρίτερα φέτος, η Διεθνής Αμνηστία επισκέφθηκε επτά κέντρα κράτησης μεταναστών. Κατά την επίσκεψή της, ανακάλυψε ότι οι νόμιμα αιτούντες άσυλο και οι πρόσφυγες συστηματικά κρατούνταν για αδιευκρίνιστη περίοδο, ενώ βρήκε αποδείξεις βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης. Οι κρατούμενοι είπαν στην Αμνηστία ότι είχαν υποστεί ξυλοδαρμούς με σωλήνες και ηλεκτρικά καλώδια, ενώ σε δύο κέντρα κράτησης υπήρξαν αναφορές κρατουμένων που πυροβολήθηκαν με αληθινά πυρά κατά τη διάρκεια ταραχών.

Ένα ζευγάρι από την Γκάνα λέει ότι είναι νόμιμοι εργάτες- μετανάστες αλλά δεν είχαν επάνω τους τα χαρτιά όταν τους συνέλαβε η περίπολος. Ο Suleiman λέει ότι μάλλον θα αφεθούν ελεύθεροι όταν φέρει το αφεντικό τους τα έγγραφα. Αρκετοί άλλοι λένε ότι πλήρωσαν λαθρέμπορους για να τους μεταφέρουν κρυφά στην μεσογειακή ακτή της Λιβύης. Ετοιμάζονταν να μεταφερθούν σε άλλο κέντρο κράτησης και τελικά απελάθηκαν.

Ένας μετανάστης, ονόματι Abdulrahman Ali λέει ότι είχε πληρώσει μία ομάδα λαθρεμπόρων περίπου 250 λίρες Αγγλίας, για να τον περάσουν από τη Σαχάρα στο πίσω μέρος ενός ημιφορτηγού. Το ταξίδι από το Νίγηρα στη Σέμπχα, τη μεγαλύτερη πόλη στη νότια Λιβύη, κράτησε τέσσερις ημέρες, και όταν έφτασε στη Σέμπχα πλήρωσε μια άλλη συμμορία ένα παρόμοιο ποσό για να τον πάει στην Τρίπολη.

Ένας άλλος κρατούμενος λέει ότι πλήρωσε περίπου 630 λίρες Αγγλίας για να πάει λαθραία στην Τρίπολη από την Αίγυπτο. Για εκείνους που θέλουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους και να πάνε στην Ευρώπη, το τίμημα είναι μεγαλύτερο. Σύμφωνα με τον Suleiman, εκείνοι που κάνουν τη διαδρομή με πλοίο από τη Λιβύη προς την Ιταλία θα πληρώσουν στους λαθρεμπόρους 5.000 δολάρια (3.095 λίρες Αγγλίας) για το επικίνδυνο ταξίδι, που συνήθως γίνεται με μια υπερπλήρη βάρκα και έναν άπειρο καπετάνιο. Μόνο αυτό το μήνα, εκατοντάδες μετανάστες έχασαν τη ζωή τους κάνοντας αυτό το ταξίδι. Στις 3 Οκτωβρίου, 359 μετανάστες έχασαν τη ζωή τους όταν ένα πλοίο ανατράπηκε στα ανοικτά των ακτών της Λαμπεντούζα και άλλοι 34 πνίγηκαν στα μαλτέζικα ύδατα λίγες μέρες αργότερα. Και τα δύο πλοία είχαν αναχωρήσει από τη Λιβύη.

Ένα λιοντάρι στον ζωολογικό κήπο της Τρίπολης

«Είναι αδύνατον να πιάσουμε τους λαθρέμπορους», εξηγεί ο Suleiman, καθώς επιστρέφουμε στο γραφείο του. «Παίρνουν τα χρήματα και στη συνέχεια μένουν μακριά- ποτέ δεν είναι παρόντες όταν κάνουμε μια επιδρομή».

Ο Suleiman και οι άντρες του ανταποκρίνονται στις κλήσεις των ντόπιων που τους δίνουν πληροφορίες όταν βλέπουν ύποπτα σκάφη να απομακρύνονται από τις κοντινές παραλίες και μερικές φορές πιάνουν ακόμη και 150 μετανάστες σε μία επιδρομή. Ο ίδιος λέει ότι η κατάσταση είναι απαράδεκτη και ότι ο μεγάλος αριθμός των μεταναστών που κατακλύζουν τη χώρα ήδη είναι δυσβάσταχτος για τους υπαλλήλους που διορίστηκαν για να διαχειριστούν το πρόβλημα.

«Μερικές φορές βλέπουμε τους ίδιους παράνομους μετανάστες που έχουμε πιάσει με περιπολίες στο δρόμο, δύο φορές σε ένα μήνα», λέει. «Δεν έχω καμία ιδέα για το πώς επιστρέφουν στους δρόμους».

Η πρόσφατη σειρά ατυχημάτων σε πλοία με μετανάστες οδήγησαν τον Ιταλό πρωθυπουργό, Ενρίκο Λέτα, να πει ότι δεν θα επιτρέψει η Μεσόγειος να γίνει μια «θάλασσα θανάτου». Τόσο ο Λέτα όσο και ο Μαλτέζος πρωθυπουργός Τζόζεφ Μούσκατ έχουν απαιτήσει περισσότερα ευρωπαϊκά κεφάλαια και έχουν ζητήσει το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί κατά την επόμενη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 24 Οκτωβρίου.

Καθισμένος στο γραφείο του στον ζωολογικό κήπο, ο Suleiman συλλογίζεται μία πιθανή παρέμβαση πίσω από σωρούς από χαρτιά και έγγραφα ταυτοποίησης. Δεν είναι αισιόδοξος, αλλά λέει ότι θα είναι ευπρόσδεκτη κάθε προσπάθεια από τους ξένους για να βοηθήσουν στην ασφάλεια των συνόρων της χώρας. «Χρειαζόμαστε αεροπλάνα, πλοία και οχήματα παντός εδάφους», λέει. «Αν έχουμε αρκετή βοήθεια, τότε ίσως αυτό το μέρος μπορεί ξαναγίνει ένας κανονικός ζωολογικός κήπος και πάλι».